1. PH N M ĐUẦ Ở Ầ
1.1. LÍ DO CH N Đ TÀI Ọ Ề
Đ gi ng d y đa lý theo ph ng pháp d y h c tích c c thì vi c rèn luy nể ả ạ ị ươ ạ ọ ự ệ ệ
k năng bi u đ cho h c sinh là m t vi c r t quan tr ng, đc bi t đi v i h cỹ ể ồ ọ ộ ệ ấ ọ ặ ệ ố ớ ọ
sinh l p 9 vì bi u đ có ch a d ng nhi u n i dung ki n th c mà kênh ch khôngớ ể ồ ứ ự ề ộ ế ứ ữ
bi u hi n h t. Rèn luy n k năng bi u đ đa lí cho h c sinh l p 9 giúp các emể ệ ế ệ ỹ ể ồ ị ọ ớ
hi u và n m b t ki n th c m t cách có hi u qu h n, ch đng h n, nh ki nể ắ ắ ế ứ ộ ệ ả ơ ủ ộ ơ ớ ế
th c lâu h n. Bên c nh đó, còn rèn cho h c sinh kh năng t duy logic, kĩ năngứ ơ ạ ọ ả ư
so sánh các đi t ng đa lí và rèn cho h c sinh tính t m , c n th n, chính xácố ượ ị ọ ỉ ỉ ẩ ậ
trong vi c h c đa lí t đó giúp các em yêu thích b môn h n, say mê nghiên c uệ ọ ị ừ ộ ơ ứ
khoa h c đa lí.ọ ị
Vi c rèn luy n kĩ năng bi u đ đa lí cho h c sinh l p 9 còn có kh năngệ ệ ể ồ ị ọ ớ ả
b i d ng cho h c sinh th gi i quan duy v t bi n ch ng, b i d ng năng l cồ ưỡ ọ ế ớ ậ ệ ứ ồ ưỡ ự
t h c, t nghiên c u cho h c sinh giúp cho b môn đa lí b t khô c ng, đngự ọ ự ứ ọ ộ ị ớ ứ ồ
th i giúp ng i th y có đi u ki n đ ph i h p nhi u ph ng pháp d y h c vàờ ườ ầ ề ệ ể ố ợ ề ươ ạ ọ
các hình th c d y h c đa d ng, hi u qu h n, nâng cao kh năng t duy và khứ ạ ọ ạ ệ ả ơ ả ư ả
năng đc l p sáng t o c a h c sinh. D a vào bi u đ ng i th y có th nêu raộ ậ ạ ủ ọ ự ể ồ ườ ầ ể
nh ng v n đ cho h c sinh suy nghĩ, nh n th c, phát tri n t duy đa lí và khaiữ ấ ề ọ ậ ứ ể ư ị
thác nh ng nét đc tr ng quan tr ng c a đa lí.ữ ặ ư ọ ủ ị
Khi rèn kĩ năng bi u đ cho h c sinh t t thì nh ng con s , nh ng c t,ể ồ ọ ố ữ ố ữ ộ
đng, mi n….. ườ ề không còn b khô c ng mà tr nên s ng đng giúp h c sinh cóị ứ ở ố ộ ọ
th phán đoán, suy xét s phát tri n ho c không phát tri n c a m t ngành, m tể ự ể ặ ể ủ ộ ộ
lĩnh v c đa lí ho c c m t n n kinh t c a m t đt n c.ự ị ặ ả ộ ề ế ủ ộ ấ ướ
V i cách biên so n sách giáo khoa nói chung hi n nay và sách giáo khoaớ ạ ệ
Đa lí nói riêng, thì ngu n tri th c không ch đc th hi n các bài h c mà cònị ồ ứ ỉ ượ ể ệ ở ọ
đc “ n” ch a trong các bài th c hành. Nên các bài th c hành trong sách giáoượ ẩ ứ ự ự
khoa không ch c ng c ki n th c cũ trong các bài h c tr c mà còn rèn luy nỉ ủ ố ế ứ ọ ướ ệ
cho h c sinh k năng v bi u đọ ỹ ẽ ể ồ
1
Hi n nay trong ch ng trình đi m i c a sách giáo khoa Đa lí l p 9: g mệ ươ ổ ớ ủ ị ớ ồ
có 52 ti t h c thì đã có 10 ti t th c hành trong đó có 6 ti t v v bi u đ và cóế ọ ế ự ế ề ẽ ể ồ
kho ng 13 bài t p v rèn luy n kĩ năng v và nh n xét bi u đ sau các bài h cả ậ ề ệ ẽ ậ ể ồ ọ
c a h c sinh trong ph n câu h i và bài t p trong sách giáo khoa. Th c hành kĩủ ọ ầ ỏ ậ ự
năng đa lí trong đó có kĩ năng bi u đ là m t yêu c u r t quan tr ng c a vi cị ể ồ ộ ầ ấ ọ ủ ệ
h c t p môn Đa lí. Vì v y, các đ ki m tra m t ti t, đ ki m tra h c kì, đu cóọ ậ ị ậ ề ể ộ ế ề ể ọ ề
hai ph n lí thuy t và ph n th c hành. Trong đó ph n th c hành th ng có nh ngầ ế ầ ự ầ ự ườ ữ
bài t p ậđc bi t chú tr ng đn ph n kĩ năng đa lí mà ch y u là kĩ năng v vàặ ệ ọ ế ầ ị ủ ế ẽ
nh n xét bi u đ. Thang đi m cho ph n kĩ năng th ng chi m t l khá caoậ ể ồ ể ầ ườ ế ỉ ệ
kho ng 30 – 35% ảt ng s đi m. Đi u đó ch ng t r ng b môn Đa lí l p 9ổ ố ể ề ứ ỏ ằ ộ ị ớ
hi n nay không ch chú tr ng đn vi c cung c p cho h c sinh nh ng ki n th c líệ ỉ ọ ế ệ ấ ọ ữ ế ứ
thuy t mà còn giúp các em rèn luy n nh ng kĩ năng đa lí c n thi t, đc bi t nhế ệ ữ ị ầ ế ặ ệ ư
kĩ năng v bi u đ. B i thông qua bi u đ các em đã th hi n đc m i liên hẽ ể ồ ở ể ồ ể ệ ượ ố ệ
gi a nh ng đi t ng đa lí đã h c, th y đc tình hình, xu h ng phát tri nữ ữ ố ượ ị ọ ấ ượ ướ ể
c a các đi t ng đa lí. ho c t bi u đ đã v các em cũng có th phân tích,ủ ố ượ ị ặ ừ ể ồ ẽ ể
nh n xét, phát hi n tìm tòi thêm n i dung ki n th c m i trên c s ki n th cậ ệ ộ ế ứ ớ ơ ở ế ứ
c a bài h c.ủ ọ
Tuy v y, v i nhi u em h c sinh l p 9 hi n nay, kĩ năng v bi u đ còn r tậ ớ ề ọ ớ ệ ẽ ể ồ ấ
y u ho c kĩ năng này v n ch a đc các em coi tr ng. ế ặ ẫ ư ượ ọ Nên đ đt đc đi mể ạ ượ ể
t i đa c a câu h i ph n kĩ năng này l i r t khó. Nguyên nhân c a tình tr ng nàyố ủ ỏ ầ ạ ấ ủ ạ
là do hi n nay chúng ta ch a có m t tài li u nào h ng d n c th chi ti t vệ ư ộ ệ ướ ẫ ụ ể ế ề
cách v bi u đ cho h c sinh. M t khác, nhi u lúc h c sinh cũng g p ph iẽ ể ồ ọ ặ ề ọ ặ ả
tr ng h p l ng l khi ch n lo i bi u đ thích h p đ v .ườ ợ ưỡ ự ọ ạ ể ồ ợ ể ẽ
Mu n kh c ph c tình tr ng trên ng i giáo viên d y Đa lí cũng nh h cố ắ ụ ạ ườ ạ ị ư ọ
sinh khi h c b môn này c n ph i hi u và n m v ng nh ng yêu c u c b n vọ ộ ầ ả ể ắ ữ ữ ầ ơ ả ề
cách nh n d ng các lo i bi u đ, cách th hi n bi u đ, cách nh n xét và gi iậ ạ ạ ể ồ ể ệ ể ồ ậ ả
thích d a trên bi u đ đã v . ự ể ồ ẽ
2
D a vào nh ng ki n th c đã h c t tr ng s ph m, tham kh o kinhự ữ ế ứ ọ ừ ườ ư ạ ả
nghi m c a các đng nghi p n i tôi công tác cùng m t s tài li u liên quan, tôiệ ủ ồ ệ ơ ộ ố ệ
xin m nh d n trình bày chuyên đ: Rèn luy n kĩ năng v bi u đ trong d y h cạ ạ ề ệ ẽ ể ồ ạ ọ
Đa lí l p 9 THCS. Trong chuyên đ c a mình tôi mu n trình bày v cách nh nị ớ ề ủ ố ề ậ
d ng và cách v m t s lo i bi u đ th ng g p trong b môn Đa lý.ạ ẽ ộ ố ạ ể ồ ườ ặ ộ ị
V y làm th nào đ h c sinh có th v bi u m t cách t t nh t, đ nângậ ế ể ọ ể ẽ ể ộ ố ấ ể
cao ch t l ng gi ng d y và h c t p môn Đa lí mà ti t h c luôn sinh đng, h pấ ượ ả ạ ọ ậ ị ế ọ ộ ấ
d n, h c sinh luôn ch đng tìm tòi khám phá tri th c? Đó cũng chính là lí do tôiẫ ọ ủ ộ ứ
trình bày m t s kinh nghi m c a mình v : Rèn luy n k năng v bi u đ choộ ố ệ ủ ề ệ ỹ ẽ ể ồ
h c sinh l p 9 tr ng THCS ọ ớ ườ
1.2 PH M VI ÁP D NG Ạ Ụ
Đi m i ph ng pháp d y h c ki u bài rèn luy n kĩ năng v bi u đ đaổ ớ ươ ạ ọ ể ệ ẽ ể ồ ị
lí cho h c sinh l p 9 tr ng THCS ọ ớ ườ “ l y h c sinh làm trung tâm’’.ấ ọ
3
2. PH N N I DUNGẦ Ộ
2.1. TH C TR NG Ự Ạ
Qua n m b t tình hình và là ng i tr c ti p gi ng d y b môn Đa lí ắ ắ ườ ự ế ả ạ ộ ị ở
tr ng THCS b n thân tôi nh n th yườ ả ậ ấ :
a. V c s v t ch tề ơ ở ậ ấ
M t s tr ng ph ng ti n d y h c ch a đy đ, giáo c d y h c cònộ ố ườ ươ ệ ạ ọ ư ầ ủ ụ ạ ọ
thi u, c s v t ch t ch a đm b o, phòng h c b môn Đa lí m t s tr ngế ơ ở ậ ấ ư ả ả ọ ộ ị ộ ố ườ
ch a có .Vì v y ph n nào khó khăn ư ậ ầ cho giáo viên khi l a ch n và v n d ng cácự ọ ậ ụ
ph ng pháp gi ng d y tích c c.ươ ả ạ ự
b. V phía giáo viên ề
Đa s giáo viên có tâm huy t v i ngh nghi p,có hi u bi t sâu s c v bố ế ớ ề ệ ể ế ắ ề ộ
môn Đa lí đã s d ng các phị ử ụ ư ng pháp d y h c m i khá t t, khêu g i đc sơ ạ ọ ớ ố ợ ượ ự
suy nghĩ, tìm tòi t l c c a h c sinhự ự ủ ọ , có ý th c h c h i đng nghi p thông quaứ ọ ỏ ồ ệ
các ho t đng d gi , rút kinh nghi m. Đc bi t chú tr ng đn đc tr ng c aạ ộ ự ờ ệ ặ ệ ọ ế ặ ư ủ
b môn Đa lí là s d ng b n đ, bi u đ đ khai thác ki n th cộ ị ử ụ ả ồ ể ồ ể ế ứ . Tuy nhiên, bên
c nh đó m t s ít giáo viên ch a th c s tìm tòi, nghiên c u đ tìm ra nh ngạ ộ ố ư ự ự ứ ể ữ
ph ng pháp cũng nh bài t p hay, vì v y đã làm cho h c sinh nhàm chán trongươ ư ậ ậ ọ
vi c tham gia b i d ng c a mình.ệ ồ ưở ủ
c. V phía h c sinhề ọ
V i h c sinh các tr ng vùng nông thôn thì vi c rèn luy n kĩ năng th cớ ọ ườ ở ệ ệ ự
hành Đa lí cho các em trong m t bài h c g p không ít khó khăn: ví d v i m tị ộ ọ ặ ụ ớ ọ
4
bài t p th c hành v bi u đ có yêu c u ph i x lí s li u, thì đa ph n các emậ ự ẽ ể ồ ầ ả ử ố ệ ầ
th c hi n v n còn ch m, m t nhi u th i gian do máy tính không có, ho c còn ítự ệ ẫ ậ ấ ề ờ ặ
trong m t l p h c, khi n cho vi c so sánh, đánh giá k t qu gi a các t , nhómộ ớ ọ ế ệ ế ả ữ ổ
ho c cá nhân v i nhau còn r t h n ch . T đó cũng nh h ng nhi u t i th iặ ớ ấ ạ ế ừ ả ưở ề ớ ờ
gian hoàn thành bài t p c a h c sinh, b i thông th ng sau khi v bi u đ, h cậ ủ ọ ở ườ ẽ ể ồ ọ
sinh còn ph i nh n xét bi u đ đã v .ả ậ ể ồ ẽ
Nhi u em ch a có ý th c chu n b t t các đ dùng h c t p chu n b choề ư ứ ẩ ị ố ồ ọ ậ ẩ ị
bài th c hành nh th c k , bút chì, compa, h p màu… còn coi nh yêu c u c aự ư ướ ẻ ộ ẹ ầ ủ
bài th c hành nên cũng nh h ng nhi u t i các bài t p v v bi u đ nh : hìnhự ả ưở ề ớ ậ ề ẽ ể ồ ư
v ch a đp, v ch a chu n xác.ẽ ư ẹ ẽ ư ẩ
Khi giáo viên h ng d n các b c ti n hành, m t s h c sinh v n ch aướ ẫ ướ ế ộ ố ọ ẫ ư
ch u đ ý, quan tâm d n đn các em lúng túng khi ti n hành các thao tác: ví dị ể ẫ ế ế ụ
cách x lý s li u ho c cách ch n t l ..ử ố ệ ặ ọ ỷ ệ
Th i gian m t bài th c hành có 45 phút: có r t nhi u các b c c n th cờ ộ ự ấ ề ướ ầ ự
hi n, nh ng quan tr ng nh t là vi c ki m tra, đánh giá k t qu bài t p c a h cệ ư ọ ấ ệ ể ế ả ậ ủ ọ
sinh. Tuy v y công vi c này th ng đc th c hi n sau khi h c sinh đã hoànậ ệ ườ ượ ự ệ ọ
thành h t các yêu c u c a bài t p nên giáo viên b h n ch r t nhi u v th i gianế ầ ủ ậ ị ạ ế ấ ề ề ờ
đ s a ch a u n n n cho các em nh t là h c sinh y u.ể ủ ữ ố ắ ấ ọ ế
Bên c nh các bài t p th c hành v bi u đ trên l p còn có r t nhi u cácạ ậ ự ẽ ể ồ ớ ấ ề
bài t p th c hành v bi u đ nhà, n u không có bi n pháp ki m tra, đánh giáậ ự ẽ ể ồ ở ế ệ ể
k p th i thì nhi u em s coi nh vi c th c hi n các bài t p này, ho c có nh ngị ờ ề ẽ ẹ ệ ự ệ ậ ặ ữ
l i sai sót m c ph i c a h c sinh mà mà giáo viên không k p th i phát hi n ra đỗ ắ ả ủ ọ ị ờ ệ ể
giúp các em s a ch a.ử ữ
K t qu kh o sát tr c khi th c hi n gi i pháp năm h c: 2017-2018ế ả ả ướ ự ệ ả ọ
L pớ
T nổ
g số
HS
8.0-10 6.5-7.9 5.0-6.4 3.5-4.9 0-3.4 TB tr lênở
SL % SL % SL % SL % SL % SL %
Khố
i 9
133 50 37,59 42 31,58 27 20,3 11 8,27 3 2,26 119 89,47
5
