1
Phần I: Mở đầu
1. Lý do chọn đề tài
Từ năm học 2022-2023 có sự thay đổi lớn ở bậc THPT. Các em học sinh
(HS) bước vào chương trình giáo dục phổ thông mới (GDPT) năm 2018. Định
hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục hàn lâm, xa rời
thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng hình thành năng lực hành động, phát
huy tính chủ động sáng tạo của học sinh. Để thực hiện tốt định hướng trên giáo
viên (GV) cần thay đổi phương pháp dạy học để học sinh (HS) có thể tự học, tự
nghiên cứu tri thức và phát triển năng lực của từng cá nhân. Đó cũng là xu hướng
thế giới trong cải cách phương pháp giáo dục và phù hợp với mục tiêu của chương
trình GDPT mới năm 2018 theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.
Năm 2025 là thời điểm lứa học sinh đầu tiên theo chương trình GD
PT mới thi tốt nghiệp. Tất cả HS, GV, nhà trường, phụ huynh đều lo lắng về hình
thức, cấu trúc đề thi tốt nghiệp như thế nào. Để giải quyết được vấn đề đó, ngày
29/12/2023 Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố cấu trúc và đề minh họa cho kỳ thi tốt
nghiệp THPT 2025.
Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, đề thi được thiết kế theo hướng đánh giá năng
lực, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018. Dựa vào bảng năng lực -
cấp độ tư duy được đính kèm đề thi, người học sẽ biết đề gồm mấy phần, có những
câu hỏi trắc nghiệm và thành phần năng lực nào có trong đề. Các câu hỏi trong đề
minh họa cố gắng gắn với các bối cảnh có ý nghĩa (bối cảnh có tác dụng/có giá trị
nhất định đến đời sống, thực tiễn, khoa học).
Thời gian cho HS khối 11 hiện tại trang bị kiến thức, kỹ năng cho kỳ thi tốt
nghiệp THPT không còn nhiều; cấu trúc mới Bộ mới đưa ra nên tài liệu tham khảo
cho HS quá ít ỏi; đây là khóa đầu tiên mới tiếp cận nên không học hỏi được anh chị
khóa trước, do vậy gây ra nhiều khó khăn cho HS. Mặt khác do chương trình 2018
mới triển khai tới lớp 11, đề minh họa chủ yếu sử dụng kiến thức lớp 10, nên HS
vẫn thực sự chưa hình dung hết.
Một trong hai chúng tôi là tổ trưởng tổ khoa học tự nhiên, là giáo viên đang
trực tiếp giảng dạy HS khối 11, và hiện tại đều có con đang học 11. Chúng tôi rất
mong muốn trong thời gian không còn nhiều cố gắng để giúp HS, con mình tiếp
cận tốt kiến thức và cấu trúc đề thi có hiệu quả nhất, giúp HS yêu thích và lựa chọn
môn Vật Lí nhiều hơn. Do vậy, ngay ở đầu học kì 2 năm học 2023-2024, ở chương
“Điện trường” Vật lí 11, chúng tôi đ cho HS tiếp cận cấu trúc định dạng đề thi tốt
nghiệp THPT qua hệ thống bài tập được thiết kế. Tuy nhiên, để đáp ứng hiệu quả
yêu cầu đổi mới của giáo dục GV cần thay đổi cách dạy qua việc sử dụng mô hình,
giải pháp kết hợp kỹ thuật dạy học tích cực để HS có thể tự học, tự nghiên cứu tri
thức và phát triển năng lực của từng cá nhân.
2
Mô hình dạy học 5E, lớp học đảo ngược...là một trong những mô hình dạy
học hiện đại đ đáp ứng được những yêu cầu nêu trên. Vận dụng các mô hình đó
trong dạy học hiện nay đ tạo điều kiện cho HS tham gia khám phá tìm hiểu kiến
thức, tự do tư duy sáng tạo và phát biểu ý kiến, HS được tiếp thu kiến thức dưới
hình thức trải nghiệm và vận dụng vào đời sống thực tiễn. Từ đó học sinh có cơ hội
phát triển năng lực một cách khoa học và bền vững.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Thiết kế
bài tập và vận dụng 1 số mô hình kết hợp kỹ thuật dạy học tích cực giúp học
sinh tiếp cận với cấu trúc định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 trong
chủ đề “Điện trường” Vật lí 11 chương trình GDPT năm 2018” .
2. Mục đích nghiên cứu
- Thiết kế bài tập và tổ chức dạy học giúp học sinh tiếp cận với cấu trúc
định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 trong chủ đề “Điện trường” Vật Lí
11 chương trình GDPT năm 2018.
.- Ngoài ra thông qua đề tài giúp bản thân và các đồng nghiệp bồi dưỡng
thêm kiến thức để đổi mới PPDH theo công nghệ giáo dục hiện đại, đổi mới trong
kiểm tra đánh giá HS hiện nay.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Sáng kiến này nghiên cứu các nội dung sau đây:
- Nghiên cứu cấu trúc định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 môn
Vật Lí.
- Nghiên cứu chủ đề “Điện trường” Vật lí 11 chương trình GDPT năm 2018
ở bộ sách Cánh diều, Kết nối tri thức, Chân trời sáng tạo.
- Khảo sát, đánh giá về thực trạng khả năng tiếp cận với cấu trúc định dạng
đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 đối với HS, GV.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng về nhu cầu HS lựa chọn, hứng thú với môn
Vật lí giai đoạn hiện nay.
- Biên soạn, thiết kế bài tập phù hợp định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ
năm 2025 ở chương “Điện trường”.
- Đề xuất quy trình dạy học theo 1 số mô hình, kết hợp kỹ thuật dạy học tích
cực trong chương “Điện trường” giúp HS tiếp cận với định dạng đề thi tốt nghiệp
THPT từ năm 2025.
.- Xây dựng 1 số kế hoạch bài dạy trong chương “Điện trường” Vật lí 11
chương trình GDPT 2018 theo hướng vận dụng mô hình kết hợp kỹ thuật dạy học
tích cực, có lồng ghép bài tập theo định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ 2025.
3
- Xây dựng bài kiểm tra đánh giá chương “Điện trường” theo cấu trúc định
dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ 2025.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để khảo sát tính cấp thiết và khả thi của
các giải pháp đ đề xuất trong đề tài; xem xét khả năng tiếp cận với định dạng đề
thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 sau khi học xong chương “Điện trường” của HS.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tƣợng nghiên cứu
- Cấu trúc định dạng đề thi tốt nghiệp THPT môn Vật lí từ năm 2025.
- Hệ thống bài tập và và 1 số mô hình kết hợp kỹ thuật dạy học tích cực
giúp học sinh tiếp cận với cấu trúc định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025
trong chủ đề “Điện trường” Vật lí 11 chương trình GDPT năm 2018.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn về cấu
trúc định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 môn Vật lí; về 1 số mô hình,
kỹ thuật dạy học tích cực hiện nay. Từ đó, biên soạn, thiết kế bài tập, đề xuất quy
trình dạy học theo mô hình kết hợp kỹ thuật dạy học tích cực giúp học sinh tiếp
cận với cấu trúc định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025. Xây dựng được 1
số kế hoạch bài dạy, bài kiểm tra đánh giá trong trong chương “Điện trường” Vật lí
11 chương trình GDPT năm 2018 phù hợp với yêu cầu trên.
- Không gian nghiên cứu: Đề tài được triển khai nghiên cứu cho HS khối 11
tại trường THPT Đô Lương 2 và các trường THPT khác trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
- Thời gian nghiên cứu: Đề tài thực hiện trong năm học 2023-2024.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu đề tài chúng tôi sử dụng các phương pháp sau:
- Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận:
+ Nghiên cứu lý luận về 1 số mô hình kết hợp KTDH tích cực hiện nay.
- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
+ Phương pháp điều tra theo bảng hỏi nhằm tìm hiểu thực trạng khả năng
tiếp cận với cấu trúc định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 đối với HS,
GV.
+ Phương pháp điều tra theo bảng hỏi nhằm tìm hiểu thực trạng về nhu cầu
HS lựa chọn, hứng thú với môn Vật lí giai đoạn hiện nay.
+ Phương pháp quan sát các hoạt động của giáo viên, học sinh trong các giờ
học, điều kiện dạy và học của giáo viên và học sinh.
4
+ Phương pháp phỏng vấn giáo viên và học sinh, các nhà quản lý giáo dục
nhằm có được những thông tin về đề tài, làm sáng tỏ những nhận định khách quan
của kết quả nghiên cứu.
+ Nghiên cứu các sản phẩm của giáo viên và học sinh (Hệ thống bài tập, kế
hoạch bài dạy, phiếu học tập,...).
+ Phương pháp thống kê toán học sử dụng để tính toán các tham số đặc
trưng, so sánh kết quả thực nghiệm.
6. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu đề tài
- Về lý luận:
Phân tích làm sáng tỏ cơ sở lý luận về 1 số mô hình, kết hợp kỹ thuật dạy
học tích cực trong giai đoạn hiện nay, có lồng ghép bài tập phù hợp cấu trúc định
dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 . Trong đó bao gồm hệ thống các khái
niệm liên quan đến 1 số mô hình, kỹ thuật dạy học, bản chất, quy trình dạy học.
- Về thực tiễn:
+ Đề tài góp phần đánh giá được thực trạng khả năng tiếp cận với cấu trúc
định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 đối với HS, GV.
+ Biên soạn, thiết kế bài tập phù hợp với cấu trúc định dạng đề thi tốt nghiệp
THPT từ năm 2025.
+ Đề xuất được quy trình dạy học theo 1 số mô hình, kết hợp kỹ thuật dạy
học tích cực trong chương “Điện trường” giúp HS tiếp cận với định dạng đề thi tốt
nghiệp THPT từ năm 2025.
+ Xây dựng 1 số kế hoạch bài dạy trong chương “Điện trường” Vật lí 11
chương trình GDPT 2018 theo hướng vận dụng mô hình kết hợp kỹ thuật dạy học
tích cực, có lồng ghép bài tập theo định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ 2025.
+ Xây dựng bài kiểm tra đánh giá chương “Điện trường” theo cấu trúc định
dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ 2025.
+ Thông qua sáng kiến này, chúng tôi muốn chia sẻ về các bài tập mà chúng
tôi biên soạn thiết kế và đóng góp thêm với các bạn đồng nghiệp về đổi mới PPDH
phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.
Phần II. Nội dung
1. Cơ sở lý luận
1.1.Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, chương trình giáo dục phổ thông mới hướng
tới mục tiêu chung là: Cụ thể hóa mục tiêu giáo dục phổ thông, giúp học sinh làm
chủ kiến thức phổ thông, biết vận dụng hiệu quả kiến thức, kĩ năng đ học vào đời
5
sống và tự học suốt đời, có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp, biết xây
dựng và phát triển hài hoà các mối quan hệ x hội, có cá tính, nhân cách và đời
sống tâm hồn phong phú, nhờ đó có được cuộc sống có ý nghĩa và đóng góp tích
cực vào sự phát triển của đất nước và nhân loại.
Ở mỗi cấp học, chương trình giáo dục phổ thông mới còn đảm bảo cho
người học đạt được những mục tiêu giáo dục nhất định. Với bậc tiểu học, chương
trình giúp học sinh hình thành và phát triển những yếu tố căn bản, đặt nền móng
cho sự phát triển ban đầu về phẩm chất và năng lực, tập trung vào những giá trị
gần gũi, thiết thực bên cạnh người học như quê hương, gia đình, làng xóm cũng
như những thói quen, nề nếp sinh hoạt khác; đối với cấp trung học cơ sở, chương
trình hỗ trợ học sinh tiếp tục phát triển những năng lực, phẩm chất đ có từ cấp học
trước đó, đồng thời giáo dục cho người học cách tự điều chỉnh bản thân theo các
chuẩn mực chung của xã hội. Riêng cấp trung học phổ thông, người học sẽ được
phát triển thêm những năng lực, phẩm chất và hoàn thiện ý thức của một người
công dân, định hướng năng lực nghề nghiệp để tham gia vào cuộc sống sau này.
Ngày 29/12/2023, Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố cấu trúc và đề minh họa
cho kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025. Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, đề thi được thiết
kế theo hướng đánh giá năng lực, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông
2018. Các câu hỏi trong đề minh họa cố gắng gắn với các bối cảnh có ý nghĩa (bối
cảnh có tác dụng/có giá trị nhất định đến đời sống, thực tiễn, khoa học).
Vì vậy, việc nghiên cứu, tiếp cận với cấu trúc và đề minh họa cho kỳ thi tốt
nghiệp THPT 2025 của GV và HS giai đoạn hiện nay là vô cùng cấp thiết.
1.2. Cấu trúc định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025
Các câu hỏi thuộc 3 cấp độ tư duy biết - hiểu - vận dụng theo tỷ lệ 40% - 30% -
30%; tập trung đánh giá 3 thành phần của năng lực vật lí: nhận thức vật lí; tìm hiểu
thế giới tự nhiên dưới góc độ vật lí; vận dụng kiến thức, kĩ năng đ học theo tỉ lệ
47,5% - 10,0% - 42,5%.
Đề bao gồm 3 dạng thức câu hỏi thi trắc nghiệm cụ thể như sau:
Dạng thức 1: Trắc nghiệm nhiều lựa chọn (4 lựa chọn, 1 phương án đúng), là dạng
câu hỏi phổ biến được áp dụng nhiều năm tại Việt Nam. Đề thi gồm 18 câu hỏi
(chiếm 45% số lệnh hỏi trong đề thi), thuộc 3 cấp độ biết, hiểu, vận dụng với tỉ lệ
32,5% - 2,5% - 10%. Mỗi câu trả lời đúng thí sinh được 0,25 điểm.
Dạng thức 2: Câu hỏi trắc nghiệm dạng đúng/sai, mỗi câu hỏi có 4 ý, thí sinh phải
trả lời đúng/sai đối với từng ý của câu hỏi. Dạng thức này đòi hỏi thí sinh phải có
năng lực, kiến thức kỹ năng toàn diện mới đạt được điểm tối đa, hạn chế được việc
dùng mẹo hoặc chọn ngẫu nhiên.