SỞ GD&ĐT NGHỆ AN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
TẠO HỨNG THÚ NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC,
SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN VẬT LÝ 11
LĨNH VỰC: VẬT LÍ
Năm học 2023 – 2024
SỞ GD&ĐT NGHỆ AN
TRƢỜNG THPT NGHI LỘC 2
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
TẠO HỨNG THÚ NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC,
SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN VẬT LÝ 11
LĨNH VỰC: VẬT LÍ
Nhóm tác giả:
1. Võ Quyết Thắng - Điện thoại: 0982 342 359
2. Phạm Thị Chính - Điện thoại: 0975 101 363
3. Nguyễn Thị Thuận - Điện thoại: 0975 797 471
Năm học 2023 – 2024
MỤC LỤC
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ. ......................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài. .................................................................................................. 1
2. Mục đích và phạm vi nghiên cứu. ........................................................................ 2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu. ........................................................................................... 2
4. Tính mới và đóng góp của đề tài. .......................................................................... 2
PHẦN II. NỘI DUNG. ............................................................................................ 3
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI. ........ 3
1. Cơ sở lí luận của đề tài. ......................................................................................... 3
1.1. Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học .................................................... 3
1.2. Quan niệm về hoạt động khởi động. .................................................................. 3
1.3. Vai trò của hoạt động khởi động trong tiết học. ................................................ 4
1.4. Những nguyên tắc khi tổ chức hoạt động khởi động. ........................................ 4
1.4.1. Xác định mục tiêu của hoạt động khởi động. ................................................. 4
1.4.2. Kĩ thuật cơ bản khi thiết kế hoạt động khởi động. .......................................... 4
1.4.3. Yêu cầu của hoạt động khởi động trong giờ học. ........................................... 5
2. Cơ sở thực tiễn. ..................................................................................................... 5
2.1. Thực trạng của việc tổ chức hoạt động khởi động trong dạy học môn Vật lý
hiện nay ..................................................................................................................... 5
2.2. Khảo sát. ............................................................................................................. 6
2.2.1. Khảo sát GV. ................................................................................................... 6
2.2.2. Khảo sát học sinh. ........................................................................................... 6
2.3. Phân tích số liệu khảo sát. .................................................................................. 7
2.3.1. Ưu điểm. .......................................................................................................... 7
2.3.2. Hạn chế. ........................................................................................................... 7
CHƢƠNG 2: GIẢI PHÁP THỰC HIỆN .............................................................. 8
1. Tạo tình huống có vấn đề (THCVĐ). ................................................................... 8
1.1. Sử dụng thí nghiệm để tạo tình huống có vấn đề. ............................................ 10
1.2. Sử dụng tình huống thực tiễn để tạo tình huống có vấn đề. ............................. 12
1.3. Sử dụng phim hoạt hình, truyện tranh, hình ảnh tạo tình huống có vấn đề. .... 15
1.4. Sử dụng video tạo tình huống có vấn đề. ......................................................... 16
2. Đặt vấn đề ............................................................................................................ 18
2.1. Đặt vấn đề bằng cách sử dụng bài hát. ............................................................. 18
2.2. Đặt vấn đề bằng sử dụng kĩ thuật KWL. .......................................................... 21
2.3. Đặt vấn đề bằng sử dụng kỹ thuật tia chớp. ..................................................... 24
2.4. Đặt vấn đề thông qua tiểu phẩm do HS đóng vai. ........................................... 25
3. Tổ chức trò chơi. ................................................................................................. 29
3.1. Trò chơi quizizz. ............................................................................................... 29
3.2. Trò chơi ô cửa bí mật ....................................................................................... 31
3.3. Trò chơi miêu tả Vật lí ..................................................................................... 34
3.4. Trò chơi “Quả bóng thần kỳ” ........................................................................... 38
4. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất. ......................... 40
4.1. Mục đích khảo sát. ........................................................................................... 40
4.2. Đối tượng khảo sát. .......................................................................................... 40
4.3. Nội dung và phương pháp khảo sát. ................................................................. 40
4.3.1. Nội dung khảo sát. ......................................................................................... 40
4.3.2. Phương pháp khảo sát và thang đánh giá. ..................................................... 40
4.3.3. Cách phân tích kết quả điểm trung bình qua phần mềm microsoft excel. ............ 41
4.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết của và tính khả thi của các giải pháp đã đề
xuất. ......................................................................................................................... 42
4.4.1. Tính cấp thiết ................................................................................................. 42
4.4.2. Tính khả thi. .................................................................................................. 44
CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM ........................................................ 46
1. Khảo sát định tính. .............................................................................................. 46
1.1. Phương pháp điều tra quan sát. ........................................................................ 46
1.2. Phương pháp điều tra xã hội học. ..................................................................... 46
2. Khảo sát định lượng. ........................................................................................... 47
3. Phân tích số liệu khảo sát. ................................................................................... 48
3.1. Ưu điểm. ........................................................................................................... 48
3.2. Hạn chế. ............................................................................................................ 48
3.3. Bài học kinh nghiệm ........................................................................................ 48
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................... 49
1. Kết luận. .............................................................................................................. 49
2. Kiến nghị ............................................................................................................. 49
1
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ.
1. Lý do chọn đề tài.
Chúng ta đang tích cực thực hiện đổi mới căn bản toàn diện giáo dục đào tạo
theo tinh thần của Nghị quyết 29-BCHTW, đổi mới phương pháp dạy học, hình
thức tổ chức dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của
học sinh. Chương trình phổ thông 2018 đòi hỏi giáo viên phải tổ chức đa dạng các
hoạt động học tập để học sinh hứng thú, tích cực, sáng tạo và chủ động lĩnh hội tri
thức đồng thời phát triển các phẩm chất và năng lực.
Trong mỗi tiết học, học sinh trải qua chuỗi các hoạt động học tập khác nhau.
Trong đó hoạt động khởi động rất có ý nghĩa với thành công của tiết học. Đây là
hoạt động tuy chiếm thời lượng không nhiều nhưng đóng vai trò rất quan trọng.
Hoạt động khởi động là yếu tố đầu tiên dẫn các em vào “đường dây cảm xúc” nó sẽ
tạo nên sự hấp dẫn, hứng thú với học sinh, khơi dậy sự say mê khám phá chiếm
lĩnh kiến thức.
Hoạt động khởi động có rất nhiều lợi ích: Nó giúp HS tái tạo năng lượng sau
những giờ học căng thẳng (khởi động thân), giúp tạo mâu thuẫn nhận thức để tạo
ra nhu cầu tìm hiểu, tiếp thu kiến thức mới một cách hiệu quả (khởi động trí).
Ngoài ra hoạt động khởi động nếu lồng được thông điệp giáo dục nhân văn vào đó
thì sẽ rất hoàn chỉnh và có ý nghĩa trong việc phát triển phẩm chất (Khởi động
tâm). Khởi động trước khi vào nội dung bài học mới một cách toàn diện là phải
khởi động được cả thân – tâm - trí, hoặc mức độ thấp hơn là đạt được ít nhất một
hoặc hai trong ba yếu tố trên.
Vật lý là môn học thực nghiệm, liên hệ với thực tiễn, nếu học tốt có thể định
hướng nghề nghiệp cho học sinh sau khi tốt nghiệp THPT. Đặc thù môn Vật lý vừa
cụ thể, vừa trừu tượng nên đa số các em rất ngại học nếu không có phương pháp
dạy học phù hợp. Vậy làm thế nào để học sinh ngày càng có hứng thú học tập với
bộ môn Vật lý, học sinh chủ động tiếp thu kiến thức mới một cách vui vẻ, không
gò bó ép buộc.
Với phương pháp dạy học truyền thống lâu nay, hoạt động khởi động còn đơn
giản, chưa đựơc chú trọng, tuân theo mô tuýp chung là GV chỉ giới thiệu qua về
nội dung bài học, tiết học hôm nay. GV làm thật nhanh hoặc làm qua loa để hoàn
thành các bước lên lớp. Bởi vậy, rất khó tạo được hứng thú, tâm lý sẵn sàng, hào
hứng cho học sinh trước khi bước vào bài mới, điều này ảnh hưởng không nhỏ đến
hiệu quả tiếp thu kiến thức của học sinh và niềm say mê dối với môn học.
Trước những vấn đề trên hiện nay nhiều giáo viên tại trường chúng tôi đang
giảng dạy đã áp dụng các phương pháp dạy học tích cực để tạo hứng thú cho học
sinh với bộ môn. Và đối với hoạt động khởi động trong mỗi bài học một số giáo
viên đã và đang tổ chức nhiều hoạt động nhằm tạo hứng thú ban đầu như trò chơi,
xem tranh ảnh, video... Tuy nhiên cứ lặp đi lặp lại một số hình thức rồi học sinh
cũng sẽ cảm thấy nhàm chán. Chính vì vậy, việc tìm kiếm các ý tưởng sáng tạo để
tổ chức các hoạt động khởi động là điều rất cần thiết để tạo nên sự hứng thú ban
