1
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
Kính gửi: Hội đồng xét sáng kiến sở Giáo dục Đào tạo tỉnh Ninh Bình.
Chúng tôi gồm:
S
T
T
Họ và tên Ngày tháng
năm sinh
Nơi
công tác
Chức
danh
Trình độ
chuyên
môn
Tỷ lệ (%)
đóng góp
vào việc
tạo ra sáng
kiến
1 Bùi Thị Thanh Hoa 05/11/1972 Trường
Tiểu học
Thị trấn
Me
Giáo
viên
Đại học
Sư phạm 50 %
2 Hoàng Thị Minh Châu 03/10/1975
Cao
đẳng Sư
phạm
50 %
Là nhóm tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: "MỘT SỐ BIỆN PHÁP
DẠY PHẦN ÂM MÔN TIÊNG VIỆT LỚP 1 - CÔNG NGHỆ GIÁO DỤC."
I. Lĩnh vực áp dụng của sáng kiến:
1. Lĩnh vực áp dụng: Sáng kiến áp dụng trong việc dạy cho học sinh lớp 1
ghi nhớ âm, đọc và viết đúng tốc độ theo quy định.
2. Vấn đề mà sáng kiến giải quyết:
Tiếng Việt 1 - CGD là một môn học giúp học sinh nắm bắt được ngữ âm
trong Tiếng Việt, phần "âm" là công cụ hỗ trợ đắc lực chiếm tỉ lệ trọng yếu. Vì vậy
học sinh cần phải thuộc tất cả các chữ cái trong bảng, nắm được cấu trúc ngữ âm
Tiếng Việt, biết phân biệt nguyên âm và phụ âm, phân tích âm, tiếng. Nhớ luật
chính tả mỗi khi viết, có như vậy thì các em mới phát âm, ghép vần, đọc tiếng, từ
và câu đúng. Ngoài ra tạo cơ hội cho trẻ có khả năng tư duy sáng tạo trong các tiết
học, các em sẽ là người chủ động đọc trơn, đọc hay và viết đẹp.
II. Mô tả bản chất của sáng kiến:
1. Nội dung của sáng kiến:
1.1. Thực trạng giải pháp:
* Ưu điểm:
Giáo viên sử dụng phương pháp đọc mẫu, luyện tập thực hành, luyện tập củng
cố, hỏi đáp (đặt câu hỏi để học sinh tự tìm và phát hiện âm mới, tiếng mới). Bản thân
giáo viên phải nắm vững phương pháp dạy học, phát âm chuẩn, đọc mẫu tốt, coi
trọng dạy phần âm. Giáo viên ở lớp đầu cấp rất coi trọng phần luyện phát âm, đọc
tiếng, đọc từ. Khi dạy phần âm theo CGD, tôi nhận thấy phần lớn các em chú ý sửa
lỗi phát âm, luyện đọc tiếng, từ. Các em trong nhóm tự nhận xét đánh giá nhau rất
tốt, bước đầu biết sửa chữa cho bạn cùng nhau tiến bộ. Bên cạnh đó vẫn còn những
tồn tại sau:
2
*Nhược điểm:
Hiện nay một bộ phận nhỏ giáo viên chưa quan tâm đúng mức đến việc dạy
học nhằm phát huy tính tích cực của học sinh. Việc định hướng cách học cho trẻ còn
hạn chế nên khi tìm hiểu về âm trẻ không chủ động trong hoạt động học của mình,
thiếu tự tin khi đọc bài, viết bài trước lớp. Đôi khi cô còn chủ quan cho rằng trẻ đã
biết nên lơ là việc giám sát, chưa thường xuyên kiểm tra nhắc lại luật chính tả.
Trình độ nhận thức của các em chưa đồng đều, khả năng ghi nhớ âm còn
chậm, học trước quên sau. Trẻ từ trường Mầm non lên, một số em chưa thuộc hết
bảng chữ cái, chưa biết phân biệt nguyên âm, phụ âm nên việc bắt nhịp với môi
trường học tập mới rất khó khăn, hơn nữa trẻ còn rụt rè, nhút nhát.
Nhiều phụ huynh phó mặc việc dạy dỗ cho cô giáo hoặc có quan tâm nhưng
không thường xuyên liên tục. Một bộ phận dạy con theo chương trình hiện hành
dẫn đến cách đánh vần, phát âm và cả kĩ năng viết chưa thống nhất với cô. Để khắc
phục tình trạng trên chúng tôi đã áp dụng một số giải pháp sau:
1.2. Một số giải pháp thực hiện.
Giải pháp 1: Phân loại đối tượng học sinh:
Khi nhận lớp, chúng tôi điều tra nắm đối tượng để phân loại học sinh. Sắp
xếp chỗ ngồi phù hợp, quan tâm đến mọi đối tượng học sinh, tạo cơ hội để học sinh
được tích cực, chủ động tham gia các hoạt động học. Chú trọng đến những em phát
âm chưa đúng, ghi nhớ bài còn chậm từ đó chia các nhóm cụ thể như sau:
Nhóm 1: Học sinh phát âm tốt, đọc lưu loát, mạch lạc, khi giao tiếp biết thể
hiện lời nói biểu cảm, lịch sự. Những em này được phân làm nhóm trưởng, nhân
vật nòng cốt trong các giờ luyện đọc trên lớp, trong các giờ tự học của lớp.
Nhóm 2: Học sinh phát âm tương đối rõ ràng, đọc trôi chảy, nhưng chưa
thể hiện được ngữ điệu đọc.
Nhóm 3: Học sinh nhút nhát, khả năng đọc chậm còn đánh vần, ít khi sử dụng
lời nói lịch sự trong giao tiếp, nói năng cộc lốc, chưa diễn đạt trọn ý.
Trên cơ sở đó, chúng tôi lập kế hoạch luyện đọc riêng cho phù hợp với các nhóm.
Chuyển nhóm cho các em nếu có nhiều tiến bộ, từ đó khích lệ các em khác cố gắng.
Giải pháp 2: Dạy tốt phần âm theo quy trình 4 việc.
Ở hai tuần 0 cùng với việc phân loại đối tượng chúng tôi giúp các em làm
quen với môi trường học tập mới, rèn nề nếp, phương pháp học tập. Thực hiện
nhiệm vụ học tập theo CGD: Các ký hiệu B (bảng), S (sách), V (vở), N (nhóm);
Thao tác đọc trơn, phân tích, ….
VD: Khi cô chỉ vào (S) là lấy sách; chỉ vào (N) là đọc trong nhóm;….
Phần âm dạy học trong 9 tuần (mẫu ba là quan trọng nhất). Dạy phần âm, giáo
viên phải phát âm chính xác, thực hiện nghiêm túc theo quy trình 4 việc. Cụ thể:
Việc 1: Chiếm lĩnh ngữ âm:
Học sinh phát âm tiếng chứa âm mới, nhận ra âm mới là nguyên âm hay phụ âm
và phát âm theo 4 mức độ, vẽ được mô hình phân tích tiếng. Cô lắng nghe sửa lỗi triệt
để cho từng cá nhân, giúp trẻ nhớ âm, phát âm đúng, viết đẹp, nhanh, học đâu chắc đó.
3
Việc 2: Viết chữ ghi âm.
a, Hướng dẫn viết bảng:
Cho học sinh quan sát chữ in để nhớ mẫu chữ vừa học. Giáo viên giới thiệu và
hướng dẫn chữ viết thường theo đúng quy trình viết với 3 điểm tọa độ: điểm bắt đầu,
điểm chuyển hướng bút, điểm kết thúc. Cần chú ý tư thế đứng sao cho trẻ quan sát rõ
tay cô và phải viết đẹp. Học sinh tập viết bảng, cô kiên trì sửa chữa những điểm viết
chưa chính xác, nhận xét và khen kịp thời những em có tiến bộ. Khi trẻ viết tiếng mới,
chúng tôi đã lưu ý cách ghi các nét nối và vị trí đánh dấu thanh của tiếng.
b, Hướng dẫn viết vở Em tập viết:
Học sinh đọc và nêu nội dung bài viết, quan sát kỹ mẫu chữ, cỡ chữ (hướng dẫn
cách tô chữ, khoảng cách giữa các chữ theo điểm đặt bút trong vở, nét nối giữa các con
chữ, khoảng cách giữa các tiếng trong một từ). Giáo viên kiểm soát quá trình viết để
biết được các em đã nhớ chắc âm chưa và chỉnh sửa ngay khi chưa thành thói quen.
Việc 3: Đọc.
a. Đọc trên bảng.
- Đọc từ dễ đến khó (đọc âm - tiếng có thanh ngang - tiếng có dấu thanh)
- Giáo viên chọn âm, tiếng tùy vào đối tượng trong lớp mình và sửa sai
bằng các hình thức khác nhau: học sinh tự sửa khi nhận ra mình đọc sai, sửa cho
bạn cùng bàn. Nếu học sinh không sửa được cô phải hướng dẫn cách phát âm.
*Đọc phân tích để “kiểm tra” đọc trơn. Đọc trơn để “thẩm định” đọc phân tích.
b. Đọc trong sách giáo khoa.
* Chú ý: Sử dụng nhiều hình thức đọc (cá nhân, cặp đôi, nhóm, tổ, cả lớp) ở
các mức độ đọc (T- N- N- T) phát huy tốt vai trò của hội đồng tự quản.
Việc 4: Viết chính tả:
a. Viết trên bảng. Giáo viên thực hiện đúng theo quy trình mẫu:
- Bước 1: Phát âm lại (đồng thanh).
- Bước 2: Phân tích (bằng thao tác tay).
- Bước 3: Viết
- Bước 4: Đọc lại
* Chú ý: Kỹ thuật rê phấn, nhẩm thầm khi viết cho đúng, đều và đẹp.
b. Viết vào vở chính tả:
Khi đọc cho học sinh viết bắt buộc cô phải phát âm chuẩn. Muốn trẻ ghi nhớ
bài và đồng thời để kiểm tra mức độ học của trẻ cô cần đọc cho học sinh viết lại âm,
cũng có thể giáo viên viết nguyên âm, phụ âm vào bảng con học sinh đọc lại. Cô ôn
lại những âm đã học ở mọi lúc mọi nơi để giúp trẻ ghi nhớ thường xuyên.
Giải pháp 3: Giúp học sinh nắm vững luật chính tả.
Khi dạy phần âm TV1 - CGD phải dạy cho học sinh nắm vững luật chính tả
thì các em mới đọc, viết đúng. Dạy Tiếng Việt là dạy chữ ghi âm, nghe sao viết
vậy, học sinh phải được nhìn, nghe và luyện phát âm đúng. Với những âm được ghi
bằng hai, ba, bốn chữ cái: ch, ng, ngh, gh, nh, … nếu học sinh không nhớ giáo
viên phải nhắc lại và cho các em nhẩm theo 4 mức độ T-N-N-T đồng thời cho học
4
sinh nêu luật chính tả. Điểm khác biệt là dạy âm /cờ/ theo CGD có ba cách viết
(c/k/q) học sinh dễ nhầm lẫn vì thế cô phải coi trọng luật chính tả thì sẽ khắc phục
được. Ban đầu phụ huynh cũng có nhiều bỡ ngỡ, lo lắng vì thấy trẻ đọc không đúng
theo cách học trước kia, các chữ cái c/k/q đều đọc là “cờ”, cách đánh vần cũng
khác trước. Tuy nhiên, sau khi nghe chúng tôi chia sẻ thì cha mẹ các em rất yên
tâm, kết thúc học kỳ I, các em đã đọc tốt, viết chính tả chính xác.
Giải pháp 4: Sửa lỗi cho cá nhân học sinh.
- Lỗi về phát âm: Khi sửa lỗi phát âm chúng tôi đã dùng phương pháp luyện
theo mẫu ngay từ tiết dạy âm.
VD: Học sinh phát âm nhầm âm /p/ với âm /b/ chúng tôi đã hướng dẫn trẻ
bậm 2 môi lại và bật mạnh hơi ra tạo âm /p/ câm. Sau đó cho làm lại như trên
nhưng bật ra tiếng âm /p/ - tiếng /pin/ - /đèn pin/... Khi phát âm yêu cầu đặt tay lên
thanh hầu và lòng bàn tay trước miệng từ đó trẻ dễ dàng nhận ra sự khác biệt giữa
/b/ và /p/. Vì khi phát âm /p/ dây thanh rung mạnh và luồng hơi đi ra lòng bàn tay
mạnh hơn thì các em sẽ không phát âm sai nữa.
Để học sinh phát âm đúng, hạn chế nói ngọng chúng tôi cho luyện theo cặp,
theo nhóm ngay trong các tiết dạy âm. Cho thi nói nhanh tiếng có âm mà em đó nói
ngọng. Với lòng nhiệt tình giảng dạy, tận tâm với nghề tôi đã giúp học trò của mình
dần dần phát âm đúng, đọc bài hay.
- Lỗi về chữ viết: Để viết đúng và đẹp, chúng tôi đã cho các em so sánh chữ
viết của mình với chữ mẫu tìm ra cách điều chỉnh. Những em viết chưa đẹp, cô cầm
tay tập nét lượn cho trẻ tự tin hơn. Từ đó sẽ hiệu quả hơn khi ta sửa theo nhóm chữ.
Nhóm 1: Viết nét khuyết thiếu độ cao, chưa đúng điểm dừng bút,…
Nhóm 2: Viết nét cong không đúng độ rộng và không cong đều,...
Nhóm 3: Viết nét thắt không đúng vị trí, kích thước.
Nhóm 4: Viết nét móc không đều, dừng bút tự do.
Giáo viên quan tâm đến việc rèn thường xuyên cho các em ở mọi nơi, mọi
lúc, học âm mới không quên nhắc lại âm cũ. Trong từng mẫu cần kiểm tra cá nhân
để điều chỉnh kịp thời. Chúng tôi đã sử dụng những biện pháp như: kể những tấm
gương tốt có thực để khích lệ cho các em thi đua cùng nhau tiến bộ; theo dõi sát sự
tiến bộ của trẻ để động viên kịp thời, truyền cho trẻ niềm đam mê môn học; tổ chức
thi đọc, thi viết tại lớp theo từng thời điểm thích hợp vì đây chính là động lực để
các em rèn luyện, phấn đấu. Trưng bày những bài viết đẹp của các bạn trong lớp,
của các anh chị năm học trước để các em học tập. Việc cô theo sát các em viết rất
quan trọng vì như thế sẽ dễ dàng nhận ra trẻ đã nhớ âm chưa. Một điều nữa là
chúng tôi không yêu cầu viết nhiều âm mà cần phải chú ý đến chất lượng thực,
không giao nhiều bài viết để trẻ ngại học. Đặc biệt với những em học tốt chúng tôi
định hướng cho cha mẹ cần các em biết rõ mức độ cần đạt được ở từng thời điểm
để phối kết hợp chặt chẽ hơn.
Giải pháp 5: Tổ chức các hoạt động vui học giúp học sinh ghi nhớ kiến
thức một cách bền vững:
5
Đây là một hoạt động rất quan trọng giúp cho người giáo viên đo được kết
quả học tập của học sinh sau một quá trình dạy học. Thông qua hoạt động “chơi mà
học, học mà chơi” các em biết chia sẻ với nhau kinh nghiệm học tập, biết tự đánh
giá mình, đánh giá bạn và giúp nhau cùng tiến bộ. Các em ham thích đến trường và
yêu thích môn học này. Thường xuyên thay đổi các hình thức tổ chức trò chơi khác
nhau: trò chơi gây hứng thú trong học tập, trò chơi ghi nhớ kiến thức bài học, thi
tìm tên một một bạn trong lớp, tên một loại hoa,… có âm mới học. Như thế, trẻ sẽ
nhanh chóng ghi nhớ âm và nhớ luật chính tả mỗi khi dùng âm.
VD: dạy bài âm /ch/ cho học sinh thi tìm tên con vật bắt đầu bằng âm “ch”.
Giải pháp 6: Giáo dục lồng ghépmột số kĩ năng sống:
Kĩ năng nhận thức:
Cho các em tự nhìn nhận về mình ở góc độ đơn giản như là nói lên suy
nghĩ của mình. Em ghi nhớ và đọc đúng âm đã học chưa, còn yếu ở điểm
nào…. từ đó trẻ sẽ chủ động hơn trong giao tiếp với cô, với bạn bè.
Kĩ năng thể hiện sự tự tin:
Cô hỏi “Em nào có thể lên bảng đọc mẫu, viết mẫu âm mà ta vừa học cho
cả lớp quan sát?” sau đó yêu cầu em tự đánh giá. Thông qua đó giáo viên sẽ dễ
dàng nhận thấy sự tự tin của các em. Đây là yếu tố cần thiết trong giao tiếp.
Kĩ năng giao tiếp:
Học sinh bày tỏ ý kiến của mình khi bạn đọc bài mà em không tán thành
thì hãy lắng nghe rồi có ý kiến trao đổi lại với thái độ chân thành, cởi mở thì sẽ
không làm tổn thương đến bạn. Kĩ năng này giúp cho các em có mối quan hệ
tốt với bạn bè và sẽ vui hơn mỗi ngày đến trường.
Kĩ năng lắng nghe:
Khi bạn bày tỏ ý kiến về chữ viết hay bài đọc của em thì phải tập trung
chú ý (thể hiện ở ánh mắt, điệu bộ, cử chỉ, nét mặt,…) biết đưa ra ý kiến phản
hồi hợp lý hoặc lời cảm ơn với bạn. Đây là một kĩ năng rất quan trọng trong
cuộc sống sau này của học sinh.
Kĩ năng hợp tác:
Tổ chức và cho học sinh hoạt động nhóm 2, nhóm 4, tương tác giữa các
nhóm, tạo không khí nhẹ nhàng trong học tập, khuyến khích các em hỏi lại điều
không hiểu qua đó giúp giáo viên phát hiện đúng chỗ chưa hiểu để giảng, nếu cần
phải giảng riêng cho từng em, chấm bài tay đôi với từng em để chỉ ra những nét
viết chưa được, giúp các em tìm được cách sửa.
Giải pháp 7: Kết hợp linh hoạt một số hình thức tổ chức học theo mô hình
VNEN.
Đầu năm học, chúng tôi đã giúp học sinh bầu hội đồng tự quản của lớp, rèn
cho các em sự tự tin, mạnh dạn ở mọi nơi mọi lúc có thể được. Thực tế chỉ những em
đọc tốt sẽ nói tốt trước tập thể từ đó thúc đẩy việc luyện đọc của các em.
Chúng tôi đã làm tốt công tác xã hội hóa giáo dục, phối kết hợp chặt chẽ với
các tổ chức trong và ngoài nhà trường, đặc biệt với hội cha mẹ học sinh, chúng tôi