Kinh nghiệm dạy học Chủ đề thơ mới lớp 11 theo hướng phát triển năng lực học sinh THPT

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ............................................................................................................................. 1

1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................................. 1

2. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu .................................................................................... 1

3. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................................... 1

5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................. 1

6. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu ................................................................................ 2

NỘI DUNG ......................................................................................................................... 2

1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI ............................................................................. 2

1.1. Cơ sở lý luận ................................................................................................................ 2

1.1.1. Khái niệm “năng lực” và “phát triển năng lực” ...................................................... 2

1.1.2. Những năng lực cần hình thành cho HS trong dạy học Ngữ văn .............................. 3

1.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................................ 4

1.2.1. Khái niệm “Thơ mới” ................................................................................................ 4

1.2.2. Vị trí, vai trò của “thơ mới” trong chương trình Ngữ văn trung học phổ thông ...... 4

1.2.3. Tình hình dạy học thơ mới theo hướng phát triển năng lực Ngữ văn ở trường trung

học phổ thông hiện nay ........................................................................................................ 5

1.3. Một số năng lực Ngữ văn có thể phát triển cho học sinh khi dạy học thơ mới ..... 5

1.3.1. Năng lực nhận thức vấn đề ........................................................................................ 5

1.3.2. Năng lực cảm thụ thẩm mĩ ......................................................................................... 5

1.3.3. Năng lực sử dụng ngôn ngữ ....................................................................................... 5

1.3.4. Năng lực đối thoại trong đọc hiểu thơ mới ................................................................ 5

1.3.5. Năng lực phản biện trong dạy học đọc hiểu thơ mới theo hướng phát triển năng lực

HS. ........................................................................................................................................ 6

1.4. Dạy học đọc hiểu thơ mới theo hướng phát triển năng lực ..................................... 6

1.4.1. Xây dựng nội dung bài học theo chủ đề ..................................................................... 6

1.4.2. Vận dụng phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực ............................. 7

1.5. Thiết kế giáo án dạy học theo chủ đề thơ mới(6 tiết) ............................................. 10

3. KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG VÀ TRIỂN KHAI CỦA ĐỀ TÀI .................................. 20

4. Ý NGHĨA MANG LẠI CỦA ĐỀ TÀI ........................................................................ 20

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................................... 20

PHỤ LỤC ............................................................................................................................. i

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI

ĐC

Đối chứng

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

Giáo viên

Học sinh

HSG

KTĐG

Học sinh giỏi

Kiểm tra đánh giá

Thực nghiệm

TNKQ

Trắc nghiệm khách quan

THPT

Trung học phổ thông

PPDH

Phương pháp dạy học

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

- Ngành giáo dục Việt Nam hiện nay đang đặt ra mục tiêu chuyển từ dạy học theo

hướng tiếp cận tri thức sang hướng tiếp cận năng lực người học. Nghị quyết 29 của Đảng

đã nêu rõ “đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành

phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp

cho học sinh; nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền

thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kĩ năng thực hành, vận dụng kiến

thức vào thực tiễn; phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”[4].

Trong bối cảnh đổi mới của giáo dục phổ thông Ngữ văn là một môn học có tính đặc thù

và có ưu thế trong việc phát triển năng lực người học.

- Người thầy có vai trò truyền lửa, định hướnggiúp học sinh cảm nhận được vẻ đẹp

của tác phẩm, từ đó hiểu được giá trị và tinh thần, hình thành phẩm chất, năng lực cảm

thụvăn chương, giáo dục đạo đức, lối sống, tình yêu thương con người, yêu cái đẹp…Với

những lí do trên tôi chọn vấn đề: “Dạy học Chủ đề thơ mới trong chương trình Ngữ văn

11 theo hướng phát triển năng lực học sinh” làm đề tài nghiên cứu.

2. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu

2.1. Phạm vi nghiêm cứu

- Nội dung nghiên cứu:Ba văn bản thơ mới trong chương trình Ngữ văn lớp 11 THPT.

- Địa bàn nghiên cứu: Các trường THPT trên địa bàn Hà Tĩnh.(chọn một số trường)

2.2. Đối tượng nghiên cứu

Như tên đề tài đã xách định đối tượng nghiên cứu là:“Dạy họcChủ đềthơ mới trong chương

trình Ngữ văn 11 THPT theo hướng phát triển năng lực học sinh”.

3. Mục đích nghiên cứu

Nhằm hình thành kiến thức, kĩ năng đọc hiểu một số tác phẩm thơ mới để nâng cao chất

lượng và hiệu quả học tập môn Ngữ văn của học sinh. Đồng thời nâng cao hiệu quả của

việc dạy và học theo hướng phát triển năng lực.

4. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở khoa học của đề tài và tính ứng dụng trong thực tế dạy học. Nghiên cứu

cơ sở lý luận về văn bản thơ mớinhằm hình thành kiến thức, kĩ năng học tập theo hướng

phát triển năng lực của HS.

- Xây dựng hệ thống phương pháp, biện pháp phát triển năng lực Ngữ văn cho HS THPT

qua dạy học thơ mới theo hướng phát triển năng lực.

- Thiết kế một số giáo án thể nghiệm và tiến hành thực nghiệm sư phạm để khẳng định

tính khả thi của đề tài.

- Xây dựng các tiết học về chủ đề thơ mới theo hướng phát triển, phẩm chất năng lực HS.

5. Phương pháp nghiên cứu

- Sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp lí thuyết để làm rõ việc dạy học phần thơ

mới theo hướng phát triển năng lực.

- Sử dụng phương pháp nghiên cứu thực tiễn để khảo sát, đánh giá thực trạng hình thành,

phát triển năng lực cho HS từ dạy học thơ mới.

- Sử dụng phương pháp thực nghiệm để thẩm định tính khả thi và những điều cần điều

chỉnh thuộc nguyên tắc, nội dung, biện pháp được đề xuất nhằm đạt mục đích, nhiệm vụ

nghiên cứu.Nghiên cứu các tài liệu về cơ sở lý luận của việc dạy học theo chủ đề và xác

định quy trình dạy học theo hướng phát triển năng lực của HS.

- Điều tra thăm dò và đánh giá thực trạng dạy học thơ mới theo chủ đề của GV, HS THPT

hiện nay.

- Thực nghiệm sư phạm đánh gia tính hiệu quả và khả thi của đề tài.

6. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu

- Về mặt lý luận: Góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận về dạy học chủ đềthơ mớitheo hướng

phát triển năng lực HS. Qua đó áp dụng phương pháp dạy học vào thực tiễn. Từ đó nâng

cao chất lượng và hiệu quả việc dạy và học môn Ngữ văn theo xu thế hiện nay.

- Về mặt thực tiễn: Xây dựng những tiết học theo chủ đềthơ mới.Đề xuất một số nội dung,

phương pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động đổi mới dạy học môn Ngữ

văn theo hướng phát triển năng lực.

NỘI DUNG

1.CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI

1.1. Cơ sở lý luận

1.1.1. Khái niệm “năng lực” và “phát triển năng lực”

- Có rất nhiều định nghĩa của các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước về năng lực. Cách

định nghĩa phụ thuộc vào góc nhìn của mỗi nhà nghiên cứu. Dưới đây là những cách định

nghĩa khác nhau về “năng lực” của các nhà nghiên cứu ở trong và ngoài nước

- Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế Thế giới (OECD) quan niệm năng lực là “khả năng

đáp ứng một cách hiệu quả những yêu cầu phức hợp trong một bối cảnh cụ thể” .

- Denyse Tremblay cho rằng năng lực là “khả năng hành động, thành công và tiến bộ dựa

vào việc huy động và sử dụng hiệu quả tổng hợp các nguồn lực để đối mặt với các tình

huống trong cuộc sống”.[13]

- Còn theo F. E. Weinert, năng lực là “tổng hợp các khả năng và kĩ năng sẵn có hoặc

học được cũng như sự sẵn sàng của HS nhằm giải quyết những vấn đề nảy sinh và hành

động một cách có trách nhiệm, có sự phê phán để đi đến giải pháp”.[13]

- Từ điển tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên (Nxb Đà Nẵng, 2000) đã định nghĩa năng lực

là:“khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó.

Phẩm chất tâm lí và sinh lí tạo cho con người khả năng hoàn thành một loại hoạt động

nào đó với chất lượng cao”.[12]

- Tài liệu hội thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể trong Chương trình giáo

dục phổ thông mới (Bộ Giáo dục và Đào tạo) định nghĩa: “năng lực là sự huy động tổng

hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí...

để thực hiện một loại công việc trong một bối cảnh nhất định”.[11]

- Như vậy về cơ bản có thể hiểu một cách khái quát năng lực là khả năng cá nhân giải

quyết các vấn đề đặt ra một cách hiệu quả dựa trên sự huy động kiến thức, vốn sống, kinh

nghiệm và sự vận dụng thành thạo các kĩ năng, thao tác gắn liền với một thái độ tích cực,

đúng đắn. Năng lực không do bẩm sinh mà có, nó chỉ có thể hình thành và phát triển trong

quá trình con người học tập, lao động và rèn luyện không ngừng để mang lại những kết

quả tốt nhất.“Phát triển năng lực” chính là mục tiêu cơ bản trong giáo dục hiện nay”.[2]

1.1.2. Những năng lực cần hình thành cho HS trong dạy học Ngữ văn

1.1.2.1.Năng lực giải quyết vấn đề

Năng lực giải quyết vấn đề bao gồm việc nhận biết được mâu thuẫn giữa tình huống

thực tế với sự hiểu biết của cá nhân và chuyển hóa được mâu thuẫn thành vấn đề đòi hỏi

sự tìm tòi, khám phá, thể hiện khả năng cá nhân trong quá trình thu thập và xử lí thông tin

từ các nguồn khác nhau, đề xuất phương án và thực hiện phương án đã chọn.

1.1.2.2. Năng lực sáng tạo

Năng lực sáng tạo được hiểu là sự thể hiện khả năng của HS trong việc suy nghĩ và

tìm tòi, phát hiện những ý tưởng mới nảy sinh trong học tập và cuộc sống, từ đó đề xuất

được các giải pháp mới một cách thiết thực, hiệu quả để thực hiện ý tưởng. Trong việc đề

xuất và thực hiện ý tưởng, HS bộc lộ óc tò mò, niềm say mê tìm hiểu, khám phá.

1.1.2.3. Năng lực hợp tác

Năng lực hợp tác được thể hiện ở một số khía cạnh như: chủ động đề xuất mục đích

hợp tác khi được giao nhiệm vụ; biết được trách nhiệm và vai trò của mình trong nhóm

ứng với công việc cụ thể; nhận biết được đặc điểm và khả năng của từng thành viên; chủ

động và gương mẫu hoàn thành phần việc được giao; biết dựa vào mục tiêu đặt ra để tổng

kết được hoạt động chung của nhóm.

Môn Ngữ văn, năng lực hợp tác thể hiện ở việc HS cùng chia sẻ, phối hợp với nhau

trong các hoạt động học tập qua việc thực hiện các nhiệm vụ học tập diễn ra trong giờ học.

Thông qua các hoạt động nhóm, HS thể hiện những suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về

những vấn đề đặt ra, đồng thời lắng nghe những ý kiến trao đổi thảo luận của nhóm để tự

điều chỉnh cá nhân mình.

1.1.2.4. Năng lực giao tiếp tiếng Việt

Năng lực giao tiếp được thể hiện ở một số khía cạnh như: xác định được mục đích giao

tiếp và hiểu được vai trò quan trọng của việc đặt mục tiêu trước khi giao tiếp; nhận ra được

Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Dạy học Chủ đề thơ mới trong chương trình Ngữ văn lớp 11 theo hướng phát triển năng lực học sinh

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi