17
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
TRƯỜNG THPT Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
Tam Điệp, ngày 20 tháng 4 năm 2017
ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
Kính gửi: Hội đồng thẩm định sáng kiến cấp sở GD&ĐT Ninh Bình
Tôi ghi tên dưới đây:
TT
Họ và tên
Ngày tháng
Năm sinh
Nơi công
tác
Chức vụ Trình độ
chuyên
môn
Tỷ lệ (%) đóng
góp vào việc tạo
ra sáng kiến
1 Lê Thị Hương
Sơn
THPT
Nguyễn
Huệ
Giáo viên
Đại học
100%
1. Tên sáng kiến, lĩnh vực áp dụng
Nâng cao hiệu quả dạy học cho học sinh theo chủ đề tích hợp liên môn trong bài
“Khái niệm mạch điện tử - chỉnh lưu - nguồn một chiều” chương trình công nghệ
12 ở trường THPT Y.
Lĩnh vực áp dụng: Dạy học môn Công nghệ THPT
Giáo dục cùng với khoa học kĩ thuật là nhân tố quyết định sự tăng trưởng kinh
tế và phát triển xã hội. Sự phát triển của một quốc gia trong thế kỷ XXI sẽ phụ
thuộc lớn vào tiềm năng tri thức của dân tộc. Chính vì vậy Đảng và nhà nước ta đã
coi giáo dục là quốc sách hàng đầu. Để chất lượng giáo dục đảm bảo đáp ứng được
yêu cầu của xã hội, đội ngũ giáo viên đóng một vai trò rất quan trọng. Điều đó đã
được luật giáo dục cũng như nghị quyết TW2 khóa VIII khẳng định “Nhà giáo giữ
vai trò quyết định trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục”.
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 Khoá XI về đổi mới căn bản, toàn diện
giáo dục và đào tạo xác định mục tiêu tổng quát của đổi mới là: Giáo dục con
người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi cá
nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, hết lòng phục vụ nhân dân và đất nước; có hiểu
biết và kỹ năng cơ bản, khả năng sáng tạo để làm chủ bản thân, sống tốt và làm
việc hiệu quả. Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệm, dạy tốt, học tốt,
quản tốt; có cơ cấu và phương thức phù hợp, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo
đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; hệ thống giáo dục được chuẩn hóa, hiện
đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế; giữ vững định hướng xã hội
chủ nghĩa và mang đậm bản sắc dân tộc... Hướng tới mục tiêu đó, cần phải đổi mới
18
đồng bộ về mục tiêu giáo dục, chương trình giáo dục, phương pháp giáo dục, cách
thức kiểm tra, đánh giá và công tác quản lí giáo dục.
Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình
giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ
quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh làm được
cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, nhất định phải thực hiện thành công
việc chuyển từ phương pháp dạy học nặng về truyền thụ kiến thức sang dạy cách
học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm
chất; đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí
nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề, chú
trọng kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học để có thể tác động kịp thời nhằm
nâng cao chất lượng của các hoạt động dạy học và giáo dục. Tuy nhiên quá trình
mới đó được bắt nguồn từ đâu. Vận dụng những lý thuyết đó vào bài giảng như thế
nào? Hiệu quả từ những giờ học đó ra sao? Đó là vấn đề cần quan tâm.
2. Nội dung
a.Giải pháp cũ thường làm:
Theo phương pháp truyền thống, việc dạy học chủ yếu được thực hiện bài/tiết
trong sách giáo khoa. Trong phạm vi một tiết học không đủ thời gian cho các hoạt
động học của học sinh theo tiến trình sư phạm của một phương pháp dạy học tích
cực, dẫn đến nếu sử dụng phương pháp dạy học tích cực đó thì cũng mang tính
hình thức, đôi khi còn máy móc hiệu quả thấp, chưa thực sự phát huy tính tích cực,
năng lực, sáng tạo của học sinh, khả năng vận dụng kiến thức liên môn để giải
quyết vấn đề thực tế còn nhiều hạn chế; hiệu quả khai thác các phương tiện dạy
học và tài liệu hỗ trợ theo phương pháp dạy học còn ít. Phần lớn giáo viên, những
người có mong muốn sử dụng phương pháp dạy học mới đều lúng túng và tỏ ra lo
sợ sẽ bị “cháy giáo án” do học sinh không hoàn thành các hoạt động được giao
trong giờ học. Chính vì vậy, mặc dù có cố gắng nhưng việc sử dụng các phương
pháp dạy học tích cực hiện nay chưa thể tổ chức được các hoạt động nhận thức tích
cực sáng tạo và bồi dưỡng phương pháp tự học cho học sinh. Việc tăng cường hoạt
động học tập cá thể và học tập hợp tác còn hạn chế.
Thông thường giáo án soạn theo phương pháp truyền thống được giáo viên
xây dựng theo cấu trúc của một giờ học gồm các bước sau:
- Kiểm tra bài cũ.
- Giới thiệu bài mới.
- Dạy bài mới.
- Củng cố lại kiến thức của tiết học.
- Hướng dẫn học sinh về nhà học tập.
19
Các phương pháp GV thường sử dụng trong bài dạy:
*Phương pháp thuyết trình nêu vấn đề
- Là PP để trình bày, giải thích nội dung bài học một cách chi tiết, dễ hiểu
cho HS tiếp thu. Đối với HS qua nghe giảng phải nhanh chóng hiểu được vấn đề và
học được PP trình bày vấn đề học tập một cách có hệ thống. Giáo viên thường sử
dụng PP này khi tiến hành nội dung các kiến thức cần nhớ trong bài học, thể hiện
mối liên hệ kiến thức trong một phần hoặc toàn bộ chương trình.
- Tuy nhiên đây là PP độc thoại, HS rơi vào tình trạng thụ động, phải cố
gắng nghe để hiểu, ghi nhớ và không có cơ hội trình bày ý kiến riêng của mình dẫn
đến quen thụ động chờ đợi ý kiến giải thích của GV.
*Phương pháp làm việc với sách giáo khoa
- Ưu điểm: HS làm việc một cách độc lập, tích cực, tạo không khí sôi nổi
trong học tập và phát huy năng lực tư duy của HS.
- Nhược điểm: Kiến thức trong SGK chỉ hạn chế trong lượng kiến thức của
môn, chưa đề cập đến hết tất cả những kiến thức, tình huống mà HS sẽ gặp trong
cuộc sống.
* Phương pháp đàm thoại
- PP đàm thoại là PP GV đặt ra câu hỏi để HS trả lời nhằm gọi mở cho HS
sáng tỏ, những vấn đề mới; tự khai phá những tri thức mới bằng sự tái hiện
những tài liệu đã học hoặc từ những kinh nghiệm đã tích lũy được trong cuộc
sống, nhằm giúp HS củng cố, mở rộng, đào sâu những tri thức đã tiếp thu được
và nhằm mục đích kiểm tra, đánh giá và giúp HS tự kiểm tra việc lĩnh hội tri
thức.
- Ưu điểm: Vận dụng khéo léo sẽ có tác dụng.
+ Điều khiển có hiệu quả hoạt động tư duy của học sinh, kích thích tính
tích cực nhận thức của HS.
+ Bồi dưỡng học sinh năng lực diễn đạt bằng lời những vấn đề khoa học
một cách đầy đủ, chính xác.
+ Giúp GV thu được tín hiệu ngược từ học sinh một cách nhanh gọn, để
kịp thời điều chỉnh hoạt động của mình và học sinh. Đồng thời qua đó mà HS
cũng thu được tín hiệu ngược để kịp thời điều chỉnh hoạt động nhận thức, học
tập của mình. Ngoài ra, thông qua đó mà giáo viên chỉ đạo hoạt đông nhận thức
của cả lớp và của từng học sinh.
+ Đơn giản, dễ dạy.
+ Đỡ mất thời gian và tích hợp trong nội dung bài học.
20
- Nhược điểm: Nếu vận dụng không khéo léo dễ làm mất thời gian, ảnh
hưởng đến kế hoạch dạy học, biến vấn đáp thành cuộc đối thoại giữa GV và một
vài HS không thu hút toàn bộ lớp tham gia vào hoạt động chung.
+ HS chưa thực sự khắc sâu được các đơn vị kiến thức.
+ Chưa phát triển được tư duy lôgic, sáng tạo của HS.
+ Chưa có khả năng rèn kĩ năng vận dụng liên hệ, tích hợp bộ phận: được
thực hiện khi có một phần kiến thức của môn học hoặc bài học có nội dung tích
hợp.
+ GV thường chỉ tích hợp thông qua các giờ dạy trên lớp, thời gian ngắn,
do đó chưa hình thành cho HS những việc cần làm để nâng cao hiệu quả bài học.
Mặt khác trong chương trình SGK môn Công nghệ 12 THPT hiện nay có
nhiều nội dung được thiết kế theo hướng vòng tròn, nên có những nội dung trùng
hợp với các khối cùng môn hoặc các môn học khác nên dạy học tích hợp sẽ tập
trung kiến thức, có thời gian khắc sâu kiến thức tăng cường kỹ năng vận dụng
kiến thức thực tiễn trong đời sống.
Từ những lý do trên và thực tế giảng dạy nên tôi chọn đề tài: Dạy học theo
chủ đề tích hợp liên môn trong bài “Khái niệm mạch điện tử - chỉnh lưu - nguồn
một chiều” chương trình công nghệ 12 ở trường THPT Y.
b. Giải pháp mới:
Nhằm khắc phục những hạn chế nói trên, cần phải chủ động sáng tạo xây
dựng nội dung dạy học phù hợp với các phương pháp dạy học phù hợp với các
phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy học tích cực, phát huy năng lực, sáng tạo
giải quyết các tình huống thực tiễn của HS. Thay cho việc dạy học đang được
thực hiện theo từng bàì trên tiết trong sách giáo khoa như hiện nay, căn cứ vào
chương trình và sách giáo khoa hiện hành, giáo viên có thể lựa chọn nội dung để
xây dựng các chủ đề dạy học tích hợp và tích hợp liên môn phù hợp với việc sử
dụng phương pháp dạy học tích cực trong điều kiện thực tế của nhà trường. Để
hướng tới: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện
đại hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế.
b.1. Khái quát về quan điểm dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn
*Tích hợp liên môn:
Dạy học liên môn đòi hỏi xác định các nội dung kiến thức liên quan đến hai
hay nhiều môn học để dạy học, giúp học sinh không phải học lại nhiều lần cùng
một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau. Đối với những kiến thức liên
môn nhưng có một môn học chiếm ưu thế thì có thể bố trí dạy trong chương trình
của môn đó và không dạy lại ở các môn khác. Trường hợp nội dung kiến thức có
tính liên môn cao hơn thì sẽ tách ra thành các chủ đề liên môn để tổ chức dạy học
21
riêng vào một thời điểm phù hợp, song song với quá trình dạy học các bộ môn
liên quan.
* Đặc điểm của dạy học tích hợp liên môn:
Dạy học tích hợp liên môn có thể hiểu là một hình thức dạy học kết hợp giữa
dạy lí thuyết và thực hành, qua đó người học hình thành một năng lực nào đó hay
kĩ năng nhằm đáp ứng được mục tiêu bài học.
Trong dạy học tích hợp, lí thuyết là hệ thống tri thức khoa học về những vấn
đề cơ bản. Hơn nữa, việc dạy lí thuyết thuần túy sẽ dẫn đến tình trạng lí thuyết
suông, kiến thức sách vở không mang lại lợi ích thực tiễn vì thế cần gắn lí thuyết
với thực hành trong quá trình dạy học. Thực hành là hình thức luyện tập để trau dồi
kĩ năng, kĩ xảo giúp cho người học hiểu rõ và nắm vững kiến thức lí thuyết. Đây là
khâu cơ bản để thực hiện “học đi đôi với hành”, lí thuyết gắn với thực tiễn.
Trong dạy học tích hợp, người học được đặt vào đời sống thực tế, người học
phải biết vận dụng linh hoạt khối kiến thức của các môn học để giải quyết các tình
huống thực tiễn.
Người dạy cần phải tiếp nhận đối tượng qua các phương tiện nghe, nhìn...và
phân tích đối tượng nhằm làm bộc lộ và phát hiện các mối quan hệ bản chất, tất
yếu của sự vật, hiện tượng. Từ đó người học vừa nắm được kiến thức vừa nắm
được phương pháp thực hành. Như vậy, người dạy không chỉ đơn thuần truyền đạt
kiến thức mà còn hướng dẫn thao tác thực hành.
*Quy trình tổ chức dạy học tích hợp liên môn:
Từ cơ sở lí luận về việc dạy học tích hợp, thì quy trình tổ chức dạy học
tích hợp như sau:
Bước 1: Xác định bài dạy tích hợp
Bước 2: Soạn giáo án tích hợp
Bước 3: Thực hiện bài dạy tích hợp
Bước 4: Kiểm tra, đánh giá
- Thiết kế giáo án vận dụng kiến thức liên môn:
+ Thiết kế giáo án giờ học vận dụng kiến thức liên môn phải bám chặt vào
những kiến thức các môn học có liên quan.
+ Thiết kế giáo án giờ học vận dụng kiến thức liên môn phải đảm bảo nội
dung và cấu trúc đặc thù nhưng không gò ép vào một khuôn mẫu cứng nhắc mà
cần tạo ra những chân trời rộng mở cho sự tìm tòi sáng tạo trong các phương án
tiếp nhận của học sinh trên cơ sở đảm bảo yêu cầu chung của giờ học.
+ Giáo án giờ học vận dụng kiến thức liên môn theo quan điểm tích hợp phải
chú trọng thiết kế các tình huống tích hợp và tương ứng là các hoạt động phức hợp
