1
BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
I. LỜI GIỚI THIỆU
Trong những năm gần đây Bộ GD - ĐT luôn chú trọng và tăng cƣờng đổi
mới phƣơng pháp giảng dạy - học tập nhằm phát triển năng lực ngƣời học giúp
ngƣời học chủ động trong việc tiếp nhận kiến thức và giúp ngƣời học có năng lực
giải quyết vấn đề thực tiễn, có khả năng tự học và sáng tạo. Để thực hiện tốt mục
tiêu trong bối cảnh khoa học kĩ thuật phát triển với tốc độ cự kì nhanh chóng, tạo ra
khối lƣợng tri thức cần nắm bắt, vận dụng cực kì lớn, trong đó có cả những tri thức
Vật lý. Ở trƣờng trung học phổ thông đòi hỏi ngƣời giáo viên phải tích cực và tiên
phong trong việc đổi mới phƣơng pháp giảng dạy, giúp học sinh có phƣơng pháp
học tập phù hợp nhằm tiếp thu và vận dụng kiến thức tốt nhất vào khoa học cũng
nhƣ cuộc sống hàng ngày.
Đi cùng với công việc đổi mới phƣơng pháp giảng dạy là quá trình kiểm tra
đánh giá phải đa dạng và phong phú phù hợp với đối tƣợng và ngƣời học. Hình
thức thi trắc nghiệm khách quan vẫn đƣợc triển khai và áp dụng rộng rãi do tính ƣu
việt của nó nhất là giai đoạn hiện nay, đó là sự lựa chọn cần thiết và đang đƣợc
khuyến khích trong các kì thi, kiểm tra đánh giá trên lớp, đặc biệt là kì thi trung học
phổ thông Quốc gia và một số kì thi tuyển sinh vào lớp 10, thi học sinh giỏi cấp
tỉnh.
Trong những năm qua Bộ GD - ĐT vẫn duy trì hình thức thi trắc nghiệm
khách quan với một lựa chọn đúng đã đem lại sự đổi mới mạnh mẽ trong việc giảng
dạy và học tập của giáo viên cũng nhƣ của học sinh các cấp. Tuy nhiên trong thời
gian thực thế giảng dạy ở trƣờng THPT, giảng dạy các lớp chuyên đề ôn thi THPT
Quốc gia để đạt hiệu quả cao trong việc tiếp nhận kiến thức cũng nhƣ việc làm các
bài thi thì phần Vật lý hạt nhân, cụ thể là bài toán phóng xạ hạt nhân bản thân tôi
nhận thấy có một số vấn đề sau:
Đối với giáo viên giảng dạy và cả học sinh khi tiếp cận kiến thức phần này
không thấy khó khăn so với các chƣơng về dao động điều hòa hay chƣơng dòng
điện xoay chiều, tuy nhiên không khó khăn nhƣng không dễ lấy điểm trong các kì
thi THPT Quốc gia.
Để tháo gỡ những khó khăn trên, bằng những kinh nghiệm thực tế đã giảng
dạy: Hệ thống các kiến thức cơ bản, trọng tâm, tập trung hƣớng dẫn chi tiết phƣơng
pháp làm các dạng bài tập để hiểu bản chất, những bí quyết tránh đƣợc những sai
lầm, sau đó rút ngắn gọn thành những phƣơng pháp giải nhanh, những công thức
giải nhanh dễ vận dụng và dễ học, khi làm bài học sinh rất hào hứng thay vì phải
2
trình bày lời giải bài toán cụ thể dài dòng thì sẽ có những thủ thuật, những phƣơng
pháp làm với thời gian ít nhất và có hiệu quả cao nhất.
Trong chƣơng trình Vật lý THPT, bài toán phóng xạ có nhiều dạng khác
nhau, mỗi dạng đều có một số cách giải nhất định. Song để chọn cách giải phù hợp
là điều phân vân với một số học sinh và giáo viên. Để lƣu lại kết quả đã làm, đã áp
dụng vàò thực tế để vận dụng cho những năm học sau giúp bản thân, đồng nghiệp
và học sinh có thêm một kênh thông tin để tham khảo, cũng nhƣ việc để làm tài liệu
trao đổi với các đồng nghiệp khác nên tôi thực hiện đề tài: “ Phương pháp giải
nhanh bài toán phóng xạ trong chương trình Vật lý lớp 12” để báo cáo thành
một sáng kiến kinh nghiệm, rất mong đƣợc sự trao đổi cùng các thầy cô giáo, đặc
biệt những thầy cô đang giảng dạy môn Vật lý lớp 12 phần phóng xạ hạt nhân.
2. TÊN SÁNG KIẾN
Phương pháp giải nhanh bài toán phóng xạ trong chương trình Vật lý
lớp 12.
3. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN
Họ và tên: Nguyễn Văn Điệp.
Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trƣờng THPT Xuân Hòa, thành phố Phúc Yên,
tỉnh Vĩnh Phúc.
Số điện thoại: 0914335772.
E_mail: nguyenvandiep.gvxuanhoa@vinhphuc.edu.vn
4. CHỦ ĐẦU TƯ TẠO RA SÁNG KIẾN
Nguyễn Văn Điệp.
Trƣờng THPT Xuân Hòa, thành phố Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc.
5. LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
Dạy và học môn Vật lý cấp THPT
6. NGÀY SÁNG KIẾN ĐƯỢC ÁP DỤNG LẦN ĐẦU HOẶC ÁP DỤNG THỬ
Ngày sáng kiến đƣợc áp dụng từ 20/ 1/ 2019 đến 15/ 2/ 2020.
7. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN
7.1. Mục đích nghiên cứu sáng kiến
Với đề tài “ Phương pháp giải nhanh bài toán phóng xạ trong chương
trình Vật lý lớp 12” nhằm củng cố, trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản
về phóng xạ hạt nhân, giúp học sinh hiểu sâu sắc, đầy đủ kiến thức, vận dụng linh
hoạt, tính nhanh các bài toán phóng xạ với thời gian ngắn và độ chính xác cao để
đáp ứng tốt yêu cầu đặt ra với những học sinh đăng kí thi THPT Quốc gia và xét
tuyển vào các trƣờng Đại học, Cao đẳng trên toàn quốc. Đồng thời nội dung của
sáng kiến kinh nghiệm còn là phƣơng tiện hữu ích giúp các thầy cô giáo giảng dạy
3
Vật lý ở trƣờng THPT nói chung hay trực tiếp giảng dạy bài toán phóng xạ của Vật
lý lớp 12 nói riêng tham khảo và trao đổi chuyên môn.
7.2. Nhiệm vụ nghiên cứu sáng kiến
Nghiên cứu thực trạng giảng dạy và học tập của giáo viên, học sinh về bài
toán phóng xạ chuẩn bị cho kì thi THPT Quốc gia.
Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về bài toán Vật lý hạt nhân trong chƣơng
trình Vật lý THPT.
Ứng dụng giải nhanh một số bài toán về phóng xạ hạt nhân trong chƣơng
trình Vật lý lớp 12.
Xác định cơ sở lý thuyết, hệ thống hóa kiến thức cho học sinh, nhấn mạnh
kiến thức trọng tâm cho học sinh khi học về phóng xạ hạt nhân của chƣơng trình
Vật lý lớp 12.
Thực nghiệm sƣ phạm nhằm kiểm tra hiệu quả của sáng kiến.
7.3. Đối tượng và khách thể sáng kiến nghiện cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm là học sinh lớp 12 trƣờng
THPT Xuân Hòa, thành phố Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc đăng kí thi THPT Quốc gia
và xét tuyển đại học môn Vật lý.
Khách thể nghiện cứu: Quá trình giảng dạy và học tập môn Vật lý lớp 12
trƣờng THPT.
7.4. Phạm vi nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm
Hoạt động giảng dạy và học tập chuyên đề môn Vật lý lớp 12 ở trƣờng
THPT để chuẩn bị cho kì thi THPT Quốc gia và xét tuyển vào các trƣờng Đại học,
Cao đẳng.
Phạm vi thực nghiệm sƣ phạm giới hạn ở trƣờng THPT Xuân Hòa, thành phố
Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc.
7.5. Phương pháp nghiên cứu của sáng kiến
Nghiên cứu lý thuyết
Nghiên cứu những tài liệu, tƣ liệu liên quan làm cơ sở lý luận cho đề tài.
Nghiên cứu chƣơng trình, SGK Vật lý 12 và các tài liệu khoa học, sách báo,
tạp chí Vật lý, sách bồi dƣỡng cho học sinh giỏi, học sinh ôn tập chuẩn bị thi THPT
Quốc gia có liên quan đến kiến thức dạy và học môn Vật lý lớp 12, đặc biệt phần
phóng xạ hạt nhân.
Phương pháp điều tra
Thực hiện tại trƣờng THPT Xuân Hòa, thành phố Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc
để thu thập các thông tin cần thiết về thực trạng giảng dạy và học tập phần Vật lý
hạt nhân, cụ thể là bài toán phóng xạ trong chƣơng trình Vật lý THPT của giáo viên
4
và học sinh hiện nay. Đặc biệt quan tâm đến việc phân tích các phƣơng pháp, biện
pháp hình thành các kĩ năng, thao tác logic cho học sinh.
Phương pháp chuyên gia
Tham khảo ý kiến của những chuyên gia, giảng viên trƣờng Đại học sƣ phạm
Hà Nội, Hà Nội 2…có kinh nghiệm về phƣơng pháp dạy học nói chung và bồi
dƣỡng học sinh giỏi môn Vật lý 12, ôn tập chuẩn bị thi THPT Quốc gia nói riêng
để nhận định, đánh giá thực trạng giảng dạy và học tập của giáo viên và học sinh,
từ đó đề ra các biện pháp nghiên cứu cho phù hợp và có tính thực tiễn, ứng dụng
cao.
Phương pháp quan sát sư phạm
Quan sát trực tiếp: Dự giờ giáo viên phổ thông, trao đổi, phỏng vấn giáo viên
và học sinh.
Quan sát gián tiếp: Nghiên cứu kế hoạch giảng dạy, giáo án, sổ điểm của
giáo viên dạy môn Vật lý lớp 12 THPT, vở ghi, vở bài tập, bài kiểm tra của học
sinh.
Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Tôi tiến hành thực nghiệm tại trƣờng THPT Xuân Hoà, năm học 2018 - 2019
tôi chọn thực nghiệm ở lớp 12A1, 12A3, sử dụng 12A2 làm đối chứng (Không
hƣớng dẫn HS học môn Vật lý lớp 12 về phƣơng pháp giải nhanh bài toán phóng xạ
mà sử dụng phƣơng pháp dạy học truyền thống, các giáo viên thƣờng dùng để dạy
học Sinh học THPT).
Phương pháp so sánh, phân tích, tổng hợp
Dựa vào những số liệu điều tra, kết quả thực nghiệm và ý kiến của các
chuyên gia tôi tiến hành so sánh, phân tích, tổng hợp, rút ra báo cáo và nhận định
về vấn đề nghiên cứu.
7.6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn khi thực hiện sáng kiến
Ý nghĩa về mặt lý luận
Góp phần làm phong phú phƣơng pháp giải bài tập phần Vật lý hạt nhân, bài
toán phóng xạ trong giảng dạy và học tập môn Vật lý, ôn thi THPT Quốc gia.
Ý nghĩa về mặt thực tiễn
Góp phần nâng cao chất lƣợng giảng dạy và học tập của giáo viên và học
sinh trƣờng THPT, đặc biệt nâng cao chất lƣợng kì thi THPT Quốc gia.
Rèn cho học sinh các phƣơng pháp nhận thức, phát triển tƣ duy sáng tạo, ý
thức vận dụng kiến thức các môn học khác (Toán học, Hóa học) vào giải quyết các
vấn đề về Vật lý.
5
Nhằm phát huy tính tự giác của học sinh trong quá trình học tập, kích thích
sự ham học của học sinh từ đó giúp giáo viên củng cố, khích lệ tinh thần học tập,
lòng say mê tìm hiểu những kiến thức về môn học Vật lý.
7.7. Cơ sở lý luận và thực tiễn của sáng kiến
7.7.1. Thực trạng trước khi nghiên cứu vấn đề
Trong những năm trở lại đây, việc giảng dạy của giáo viên và học tập của
học sinh cũng nhƣ công tác kiểm tra đánh giá môn Vật lý trong trƣờng THPT nói
chung và trƣờng THPT Xuân Hòa nói riêng đã có rất nhiều chuyển biến theo hƣớng
tích cực. Tuy nhiên việc giảng dạy, học tập và hình thức kiểm tra trắc nghiệm còn
một số băn khoăn, vƣớng mắc nhƣ sau:
+ Với giáo viên, những định hƣớng đổi mới phƣơng pháp giảng dạy theo
hƣớng tích cực hóa hoạt động ngƣời học diễn ra thƣờng máy móc, thực hiện chƣa
triệt để và không linh hoạt. Đặc biệt các môn học thực nghiệm chƣa thực sự tận
dụng các trang thiết bị hoặc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy
+ Với học sinh tiếp cận kiến thức và tƣ duy bài toán thiếu logich, hiểu hiện
tƣợng, bản chất sơ sài, học sinh thƣờng ngại với những bài toán trắc nghiệm dài và
khó. Khi làm những bài tập này thƣờng đoán kết quả dẫn đến sai lầm phổ biến.
+ Học sinh thƣờng học thuộc các công thức mà xem nhẹ bản chất hiện tƣợng
cũng nhƣ các ứng dụng trong khoa học kĩ thuật hay đời sống hàng ngày.
+ Học sinh rất ngại thực hiện tính nhẩm với những phép tính đơn giản mà
hoàn toàn ỷ lại vào máy tính, làm cho việc thực hiện các bài toán trắc nghiệm phần
nào giảm tốc độ, thời gian làm bài sẽ lâu hơn.
+ Khả năng tích hợp các môn học vào môn Vật lý chƣa cao, học sinh huy
động kiến thức các môn Toán học, Hóa học …còn chậm và nhầm lẫn.
+ Trong các đề thi THPT Quốc gia, số lƣợng câu hỏi phần Vật lý hạt nhân
chiếm tƣơng đối, đặc biệt luôn có các câu hỏi thuộc phần phóng xạ hạt nhân.
Trên đây là một số vấn đề nổi cộm trong thực tế ở trƣờng THPT khi giáo
viên giảng dạy, học sinh học tập môn Vật lý nói chung và phần phóng xạ lớp 12 nói
riêng.
7.7.2. Yêu cầu cần đạt về kiến thức, kỹ năng, năng lực cần phát triển của
phương pháp giải nhanh bài toán phóng xạ trong chương trình Vật lý lớp 12
Kiến thức:
Nêu đƣợc cấu tạo của hạt nhân nguyên tử.
Nêu đƣợc đặc điểm các tia phóng xạ.
Phát biểu đƣợc hiện tƣợng phóng xạ và đặc điểm của hiện tƣợng phóng xạ.
