1
PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Môn học Giáo dục quốc phòng và an ninh giữ vai trò chủ chốt trong việc
giáo dục ý thức, trách nhiệm của công dân đối với việc thực hiện nhiệm vụ xây
dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, góp phần giáo dục cho học
sinh lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, bồi dưỡng niềm tự hào tự tôn dân
tộc. Cùng với các môn học và hoạt động giáo dục khác góp phần hình thành ở
học sinh các phẩm chất, năng lực chung được quy định trong chương trình
tổng thể, thông qua nội dung môn học hình thành năng lực nhận thức các vấn
đề về quốc phòng, an ninh và vận dụng các kiến thức đã học vào cuộc sống.Ở
cấp trung học phổ thông là môn học chính khóa, bảo đảm cho học sinh có
những hiểu biết ban đầu về nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân; về
truyền thống chống ngoại xâm của dân tộc, lực lượng vũ trang nhân dân và
nghệ thuật quân sự Việt Nam; có kiến thức cơ bản, cần thiết về phòng thủ dân
sự và kĩ năng quân sự; sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ quân sự bảo vệ Tổ quốc.
Đổi mới phương pháp dạy học và giáo dục trong CTGDPT 2018 nhằm
hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh luôn được BGH
trường THPT Hoàng Mai quan tâm và đưa lên hàng đầu như: Cải tiến các
phương pháp dạy học truyền thống; Kết hợp đa dạng các phương pháp dạy học;
Tăng cường sử dụng phương tiện dạy học và công nghệ thông tin hợp lý hỗ trợ
dạy học…Một trong các hoạt động tạo hứng thú và năng lượng tích cực học tập
cho học sinh phải kể đến là hoạt động khởi động. Không phải bất cứ học sinh
nào đều có sẵn niềm say mê, yêu thích đối với môn học. Vì vậy, nhiệm vụ của
hoạt động khởi động là khơi gợi hứng thú để vào bài học và hơn thế nữa, còn
khơi dậy niềm đam mê, bồi đắp tình yêu đối với môn học. Hoạt động khởi động
bài học là hoạt động đầu tiên trong tiến trình dạy học nhằm giúp học sinh huy
động những kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm…của bản thân về các vấn đề liên
quan đến bài học. Hoạt động này thường chỉ chiếm một vài phút đầu giờ nhưng
có ý nghĩa rất quan trọng:
+ Giúp học sinh tập trung và chú ý, hiện diện 100% trong không gian
lớp học, trong từng khoảnh khắc.
+ Cho phép giáo viên giới thiệu bài học một cách nhẹ nhàng và hấp dẫn.
+ Giúp học sinh có cơ hội làm quen với các thuật ngữ, từ khóa ngay từ
khi bắt đầu bài học.
+ Giúp giáo viên sử dụng thời gian một cách hiệu quả hơn.
+ Nó tạo sự hứng thú lôi cuốn ngay từ đầu bài học.
Chính vì hoạt động khởi động đầu giờ có ý nghĩa rất lớn và quan trọng
trong quá trình dạy và học. Do đó, trong các tiết học thường ngày, giáo viên
của trường THPT Hoàng Mai thường xuyên tổ chức cho các bạn học sinh khởi
2
động với những hoạt động như: chơi trò chơi, đưa ra các tình huống, xem
video, nghe những câu chuyện,…Để mang lại hiệu quả cho tiết học và chắc
chắn chất lượng dạy học môn GDQP-AN sẽ ngày một nâng cao hơn. Thông
qua thực tế giảng dạy, dự giờ học hỏi đồng nghiệp cộng với các đợt tập huấn
chuyên môn chúng tôi chọn đề tài “Các phương pháp khởi động vào bài lý
thuyết 10 đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông 2018.”
2. Tính mới của đề tài
Đề tài mang tính mới, áp dụng đổi mới phương pháp dạy học môn GDQP-
AN theo phương hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học
sinh, tăng cường hoạt động khởi động phối hợp với học tập giao lưu. Các giải
pháp trong đề tài với mục tiêu lấy học sinh làm trung tâm của quá trình dạy học.
Đề tài đưa ra các sự lựa chọn các hoạt động khởi động dạy học GDQP-
AN phù hợp với đối tượng học sinh của lớp qua từng dạng bài, qua từng bước tổ
chức dạy học theo mô hình Trường học mới. Hoạt động khởi động dạy học được
thiết kế và sử dụng linh hoạt để học sinh có hứng thú cho tiết học mới. Các giải
pháp đề tài hướng đến hình thành và rèn luyện kỹ năng khám phá kiến thức vào
bài học, phối hợp phương pháp dạy học tích hợp liên môn thông qua các hoạt
động trải nghiệm sáng tạo.
Các hoạt động hướng đến 5 phẩm chất và 10 năng lực cốt lõi của học sinh
trong chương trình GDPT 2018.
Bên cạnh đó đề tài thể hiện sự linh hoạt trong kiểm tra đánh giá năng lực
học sinh kết hợp phương pháp truyền thống và chuyển đổi số.
Đề tài đưa vào thực tiễn nhận được nhiều phản hồi tích cực từ giáo viên
và học sinh, học sinh được tương tác, trải nghiệm, khám phá, giải quyết vấn đề
trong vui vẻ… góp phần xây dựng “trường học hạnh phúc”. Đề tài thật sự cấp
thiết và có tính khả thi cao đáp ứng chương trình GDPT 2018.
3. Những luận điểm cần bảo vệ của sáng kiến
Căn cứ vào yêu cầu, mục tiêu bài học, đổi mới phương pháp dạy học phù
hợp với chương trình GDPT 2018. Đề tài nhấn mạnh các hoạt động đầu giờ giúp
giáo viên và học sinh linh hoạt thay đổi các phương pháp dạy học, giúp học sinh
tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng mà mang lại hiệu quả cao, đồng thời phát
triển 5 phẩm chất, 10 năng lực cốt lõi của học sinh: Năng lực ngôn ngữ, thích
ứng,logic, thể chất, thẩm mỹ, công nghệ, tìm hiểu tự nhiên xã hội, giải quyết vấn
đề và sáng tạo, giao tiếp và hợp tác, tự chủ và tự học. Phẩm chất: yêu nước, nhân
ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm.
4. Mục đích và phạm vi nghiên cứu
-Mục tiêu đề tài: Nhằm rèn luyện tinh thần năng động, sáng tạo, tích cực
học tập,tự tìm tòi cái mới, ý thức tự cải tạo mình cho học sinh theo kịp sự phát
triển của thời đại, góp phần nâng cao chất lượng môn GDQP-AN nói riêng và
3
chất lượng giáo dục nói chung trong nhà trường.
- Phạm vi nghiên cứu: cách thức tổ chức các hoạt động khởi động vào bài
lí thuyết GDQP-AN 10 sách kết nối tri thức với cuộc sống.
5. Phương pháp nghiên cứu: Điều tra, khảo sát, phân tích tổng hợp, thực
nghiệm sư phạm
6. Các bước tiến hành nghiên cứu thực hiện đề tài
TT
Các nội dung, công việc thực hiện
Thời gian dự kiến
1
- Nội dung 1: Tìm hiểu thực trạng
- Điều tra thông qua phiếu khảo sát với GV-HS
trên địa bàn
Tháng 4-10/2023
2
-Nội dung 2. Nghiên cứu lý thuyết và giải pháp
Tháng 8-10/2023
3
-Nội dung 3: Thiết kế giải pháp, thực nghiệm
Tháng 9/2023-3/2024
4
-Nội dung 4: Hoàn thiện
Tháng 1-3/2024
4
Phần 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
1. Cơ sở khoa học
1.1. Cơ sở lý luận
Đặc điểm của lứa tuổi THPT là muốn tự mình khám phá, tìm hiểu trong
quá trình nhận thức. Các em muốn được thể hiện mình, không muốn bị bắt buộc
gò ép theo khuôn mẫu, vì thế cần tạo cho các em tâm lý được học và được chơi
một cách tự nhiên. Các em có khả năng điều chỉnh hoạt động học tập, sẵn sàng
tham gia các hoạt động khác nhau nhưng cần có sự hướng dẫn, điều hành một
cách khoa học và nghệ thuật của thầy cô giáo. Vậy để tổ chức được một tiết học
GDQP-AN hiệu quả nhất, trong suốt các năm nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy
việc đưa các hoạt động khởi động vào bài là một yếu tố quan trọng để nâng cao
chất lượng dạy học môn GDQP-AN. Bởi vui chơi vừa là nhu cầu, vừa là quyền
lợi của các em học sinh, nó giúp các em cân bằng được trạng thái tâm lí, chuẩn
bị tinh thần khi chuẩn bị vào bài học với những kiến thức đầy tính cứng rắn,
những tiết học căng thẳng. Hoạt động khởi động còn là phương pháp nhanh nhất,
đạt hiệu quả nhất kích thích được sự hứng khởi, phấn chấn cho học sinh, tạo sự
tò mò cho nội dung bài học mới, tập trung đông đủ học sinh tham gia vui- học
một cách nhiệt tình, trách nhiệm, hòa hợp và thân thiện, giảm được sự chán nản,
uể oải đầu giờ học.
1.2. Cơ sở thực tiễn và thực trạng vấn đề nghiên cứu
1.2.1. Khả năng áp dụng phương pháp:
Có thể áp dụng trên tất cả các đối tượng học sinh THPT và THCS
1.2.2.Thực trạng vấn đề
Hiện nay ở Việt Nam, đã có nhiều thầy cô giáo nghiên cứu về việc thiết kế
các hoạt động khởi động dạy học dưới các góc độ và các bộ môn khác nhau. Các
tác giả đặc biệt quan tâm đến ý nghĩa phát triển của các hoạt động khởi động dạy
học, không chỉ phát triển ở các giác quan mà phát triển các chức năng tâm lý
chung của người học. Một số luận văn, sáng kiến gần đây cũng đề cập đến việc
xây dựng và sử dụng các hoạt động khởi động dạy học nhằm phát huy tính tích
cực của người học. Vào bài dựa trên các hoạt động khởi động dạy học được coi
là một công cụ giáo dục, chiến lược giáo dục hiệu quả để cải thiện chất lượng
giáo dục ở các lớp học trong tương lai. Hoạt động khởi động dạy học bao gồm
nhiều thể loại khác nhau và có thể khởi động bằng vô số công nghệ kĩ thuật số
như máy tính, bảng điều khiển (cầm tay) và thiết bị di động... Hoạt động được
phát triển và ứng dụng trong nhiều môi trường giáo dục khác nhau. Nhờ có yếu
tố Hoạt động mà việc vào bài học trở nên dễ dàng và vui vẻ hơn đối với người
học, khiến các em có thêm động lực để học tập.Hoạt động khởi động dạy học là
một ví dụ về các phương tiện học tập, có sự hỗ trợ của máy tính, thiết bị di động,
đây cũng là một cách tiếp cận cho các nhà giáo dục Quốc phòng vì chúng cung
cấp cho người học môi trường thúc đẩy học sinh thực hành các kĩ năng, có thể
5
duy trì sự tập trung của các em, cung cấp một giải pháp thay thế cho các phương
pháp khởi động cũ.
1.2.3. Thực trạng thiết kế và sử dụng hoạt động khởi động dạy học ở
trường THPT
1.2.3.1. Tổ chức khảo sát thực trạng
-Mục đích khảo sát: Xây dựng cơ sở thực tiễn cho việc thiết kế và sử
dụng hoạt động khởi động trong dạy học môn GDQP-AN ở trường THPT
- Đối tượng khảo sát: Giáo viên và học sinh trường THPT
- Nội dung khảo sát:
1. Nhận thức của học sinh về việc thiết kế và sử dụng hoạt động khởi
động trong dạy học ở trường THPT
2. Thực trạng thiết kế và sử dụng hoạt động khởi động dạy học trong dạy
học ở trường THPT của GV
- Phương pháp khảo sát: Bằng phương pháp quan sát, điều tra bằng phiếu
khảo sát, phỏng vấn trực tiếp GV, HS… để thu thập thông tin về thực trạng
nghiên cứu.
1.2.3.2. Kết quả khảo sát
a. Nhận thức của học sinh về việc thiết kế và sử dụng hoạt động khởi
động trong dạy học ở trường THPT
+) Mẫu khảo sát:
Để phục vụ việc nghiên cứu, mong các em học sinh vui lòng cho biết ý
kiến của mình về những vấn đề sau bằng cách đánh dấu (x) vào trước câu trả lời
đúng với ý kiến của các em, hoặc ghi câu trả lời vào một số câu hỏi dưới đây:
(PHỤ LỤC 1)
+) Kết quả khảo sát
Qua 3 câu hỏi trên, 179 HS các lớp chúng tôi trực tiếp giảng dạy, cho thấy:
- Có 63% học sinh cho rằng GV “rất ít khi ” sử dụng hoạt động khởi động
trong dạy học.