1
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 không những là cơ hội phát triển mà còn là
một thách thức lớn đối với nguồn nhân lực tương lai. Để có thể hòa nhập và thành
công trong thời đại “Cách mạnh 4.0”, ngoài trình độ chuyên môn, thế hệ trẻ còn
cần tới rất nhiều kỹ năng thiết yếu khác, trong đó kĩ năng tư duy được xem là một
trong những kỹ năng có giá trị nhất, có tính ứng dụng cao nhất mà mỗi người cần
có để học tập và làm việc hiệu quả. Tư duy của con người chính là “chìa khóa” đưa
thế giới không ngừng phát triển, nhờ có tư duy mới có quá trình sáng tạo giúp cho
con người khám phá, phát minh ra những công trình vĩ đại làm thay đổi thế giới.
Trong giáo dục, tư duy của người học thể hiện ở tính chủ động, tích cực vận
dụng linh hoạt những kiến thức kinh nghiệm vào trong những tình huống, nhiệm
vụ học tập, rèn luyện nhằm giải quyết tốt các nhiệm vụ đặt ra. Tuy nhiên, thực tế
cho thấy, ở Việt Nam một bộ phận không nhỏ học sinh còn thụ động, chưa tích
cực, hứng thú tham gia vào các hoạt động học mà năng lực chủ yếu được hình
thành thông qua hoạt động học của học sinh. Chính vì vậy, đòi hỏi giáo viên phải
tổ chức dạy học theo phương pháp dạy học tích cực, cần có một hệ thống bài tập
định hướng năng lực tư duy để đặt học sinh vào các tình huống xuất phát từ thực
tiễn, gần gũi với đời sống, dễ cảm nhận và các em sẽ tích cực tương tác, chủ động
tham gia, có nhu cầu được tìm hiểu, và vận dụng sáng tạo những điều đã học vào
thực tiễn … Như vậy mới có thể phát huy được tính tích cực tư duy cho học sinh
PISA – Programme for International Student Assessment – Chương trình
giá học sinh quốc tế do hiệp hội các nước phát triển (OECD) khởi xướng và chỉ
đạo. Các câu hỏi của PISA (đánh giá học sinh theo chuẩn quốc tế) đều dựa trên các
tình huống của đời sống thực, hướng đến rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức,
phát triển khả năng lập luận, giải quyết vấn đề liên quan đến khoa học cho HS, do
đó để tìm phương án trả lời hoặc cách giải quyết nhiệm vụ đòi hỏi học sinh phải
thực hiện các thao tác của tư duy như: Phân tích, tổng hợp, so sánh, trừu tượng
hóa, khái quát hóa, đánh giá và vận dụng kiến thức. Dạng thức của câu hỏi phong
phú, chất liệu được sử dụng để xây dựng các câu hỏi đa dạng như: Bảng, biểu đồ,
tranh ảnh quảng cáo, văn bản, bài báo (Ministry og Education and Training, 2015).
Trong quá trình dạy học môn sinh học Chúng tôi nhận thấy quan điểm của
PISA trong việc đánh giá học sinh phù hợp với định hướng phát huy tính tích cực
tư duy cho học sinh.
Xu hướng sử dụng bài thi đánh giá tư duy, đánh giá năng lực theo chuẩn
Quốc tế ngày càng được các trường đại học hàng đầu Việt Nam dùng để xét tuyển
và dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong những năm tiếp theo, đòi hỏi giáo viên và học sinh
phải kịp thời thích ứng. Vì vậy việc thiết kế và sử dụng hệ thống câu hỏi theo quan
