Trang 0
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Tên đề tài
KHAI THÁC VÀ SỬ DỤNG HIỆU QUẢ VIDEO,
HÌNH ẢNH 3D TRONG THIẾT KẾ BÀI GIẢNG KHI DẠY
HỌC BÀI “MIỄN DỊCH Ở NGƯỜI VÀ ĐỘNG VẬT”
SINH HỌC LỚP 11
Lĩnh vực: Sinh học
Nhóm tác giả: Phạm Hồng Thái.
Nguyễn Thị Thảo Nguyên.
Tổ bộ môn: Khoa học tự nhiên
Điện thoại:
0886.17.03.77
Nghệ An, tháng 4 năm 2024
Trang 1
MỤC LỤC
MỤC LỤC………………………………………………………………………
1
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.……………………………………….……
2
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………………….…..……
3
1. Lý do chọn đề tài…………………………………………….…………..…....
3
2. Mục tiêu và phương pháp nghiên cứu ……………………………………….
4
3. Tính mới và những đóng góp của đề tài ……………………………………..
5
PHẦN II. NỘI DUNG………………………………………………………….
6
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI…………….
6
1.1. Sơ lược vấn đề nghiên cứu ……...……………….…………………………
6
1.2. Cơ sở lý luận của đề tài…………………………………….……………….
8
1.2.1. Đặc điểm tâm lí học sinh lớp 11…………………………………………
8
1.2.2. Vai trò của hình ảnh và video cảnh 3D trong dạy học………..….………
9
1.2.3. Sự phù hợp của phương pháp đối với môn Sinh học 11 ………………...
10
1.3. Cơ sở thực tiễn của đề tài…………………………………………………..
11
1.4. Kết luận chương 1………………………………………………………….
14
CHƯƠNG 2. KHAI THÁC HÌNH ẢNH, VIDEO CẢNH 3D TRONG THIẾT
KẾ BÀI GIẢNG POWERPOINT KHI DẠY HỌC BÀI “MIỄN DỊCH Ở
NGƯỜI VÀ ĐỘNG VẬT” – SINH HỌC 11 ……………………………………
15
2.1. Xây dựng quy trình chung trong thiết kế bài giảng có sử dụng hình ảnh,
video cảnh 3D để giảng dạy bài “Hệ miễn dịch ở người và động vật” …..………
15
2.2. Thiết kế các bài giảng có sử dụng hình ảnh, video cảnh 3D để dạy thực
nghiệm bài “Hệ miễn dịch ở người và động vật”…………………………………
17
2.3. Thiết kế KHBD bài “Hệ miễn dịch ở người và động vật” có học liệu video,
hình ảnh 3D để tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh …………….
20
CHƯƠNG II. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM………………………………….....
38
3.1. Mục tiêu thực nghiệm sư phạm……………………………………………..
38
3.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm………………..…………………………..
38
3.3. Kết quả thực nghiệm sư phạm……………………………………………..
39
3.3.1. Phân tích định lượng…………………………………..…………………
39
3.3.2. Phân tích định tính…………………………………………..…….……..
41
3.4. Khảo sát tính hiệu quả, tính cấp thiết và tính khả thi của đề tài …………...
42
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ……………..……………………….
49
1. Kết luận…………..………………………………………………………….
49
2. Kiến nghị……………………………………….…………………………….
49
Trang 2
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
GV
Giáo viên
HS
Học sinh
ĐC
Đối chứng
TN
Thực nghiệm
SGK
Sách giáo khoa
GD&ĐT
Giáo dục và Đào tạo
THCS
Trung học cơ sở
PPDH
Phương pháp dạy học
KTDH
Kĩ thuật dạy học
VĐH
Vấn đề hỏi (trong các bảng hỏi, bảng kiểm)
MĐ
Mức độ
SL
Số lượng
TL
Tỷ lệ %
Trang 3
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn đổi mới phương pháp dạy học phát triển phẩm
chất, năng lực của chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Việc thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông đòi hỏi phải đổi mới
đồng bộ từ mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện dạy học đến cách thức
đánh giá kết quả dạy học, trong đó khâu đột phá là đổi mới phương pháp dạy học.
Phương pháp dạy học cần hướng vào việc tổ chức cho người học học tập trong hoạt
động và bằng hoạt động tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo. Định hướng này có
thể gọi tắt là học tập hoạt động hóa người học.
Đổi mới phương pháp dạy học môn Sinh học theo hướng tích cực hóa hoạt
động học tập của học sinh nhằm khơi dậy và phát triển các phẩm chất và năng lực
cốt lõi, hình thành cho học sinh năng lực tự chủ và tự học, năng lực tư duy tích cực
độc lập giải quyết vấn đề và sáng tạo; tăng cường sự hợp tác và giao tiếp trong quá
trình học tập; năng lực tìm hiểu thế giới sống và vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Qua đó tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh.
Xuất phát từ vai trò của video và hình ảnh 3D trong giáo dục nói chung và
trong dạy học môn Sinh học nói riêng.
Công nghệ 3D là viết tắt của three-dimensional technology, cung cấp một số
ảo giác về nhận thức chiều sâu mà qua đó người xem tận hưởng các loại trải nghiệm
khác nhau. Kích thước có thể được định nghĩa là thuộc tính của không gian, đề cập
đến phần mở rộng theo một hướng cụ thể. Ví dụ: hình ảnh 2D có hai chiều là chiều
dài và chiều rộng. Hình dung một bức tranh được vẽ trên một tờ giấy. Tờ giấy có
chiều dài và chiều rộng. Tuy nhiên, hầu hết mọi thứ trong thế giới thực đều có ba
chiều. Chiều thứ ba ở đây là chiều sâu; giống như một khối lập phương, nó có chiều
dài và chiều rộng, ngoài ra, nó còn có chiều sâu. Sử dụng hình ảnh, video 3D trong
dạy học có những ưu điểm sau:
+ Kích thích sự hứng thú, tò mò của học sinh trong học tập.
+ Giúp học sinh dễ dàng hình dung và ghi nhớ kiến thức một cách trực quan.
+ Phát triển tư duy sáng tạo, khả năng quan sát và phân tích của học sinh.
+ Nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức và kỹ năng cho học sinh.
Xuất phát từ đặc điểm nội dung bài “Miễn dịch ở người và động vật” - Sinh
học 11.
Sinh học là môn khoa học thực nghiệm, kiến thức khoa học sinh học thường
được hình thành và phát triển trên cơ sở thực tiễn và có tính ứng dụng ở hầu hết các
lĩnh vực của đời sống sản xuất. Trong chương trình sinh học 11 , bài “Miễn dịch ở
người và động vật” có nhiều kiến thức mới mẻ, thuộc vào cấu trúc và cơ chế miễn
dịch của các tế bào bên trong cơ thể, gợi cho học sinh hứng thú tìm hiểu kiến thức
và áp dụng vào thực tế hằng ngày. Nội dung này có nhiều con đường để tiếp cận
Trang 4
như: dựa trên phân tích lí thuyết, quan sát tranh ảnh, video, vận dụng giải quyết các
vấn đề thực tiễn.
Tuy nhiên, tế bào với cấu trúc rất nhỏ được mô tả trên hình ảnh 2D hay qua
SGK chưa thể giúp học sinh hình dung được tường tận cấu trúc và cơ chế miễn dịch
tổng thể trong không gian 3 chiều của cơ thể. Nếu sử dụng hình ảnh 3D và video
cảnh 3D sẽ tăng cường phát triển tư duy đa chiều và kích thích khả năng quan sát
của học sinh hơn là sử dụng hình ảnh 2D truyền thống.
Xuất phát từ thực tiễn sử dụng học liệu 3D trực quan khi dạy bài “Miễn dịch
ở người và động vật” - Sinh học 11.
Để nắm bắt được thực tiễn sử dụng học liệu trực quan (video, hình ảnh) khi
dạy bài “Miễn dịch ở người và động vật”, chúng tôi đã tiến hành thiết kế phiếu điều
tra khảo sát qua google form ngẫu nhiên đối với 22 giáo viên Sinh học THPT trên
địa bàn huyện Diễn Châu, kết quả thu thập được cho thấy 100% giáo viên khi dạy
bài “Miễn dịch ở người và động vật” đều quan tâm sử dụng học liệu tranh ảnh, video
để giảng dạy. Tuy nhiên, đa số giáo viên mới chỉ khai tác các hình ảnh và video mô
phỏng 2D mà chưa quan tâm khai thác và sử dụng hệ thống video, hình ảnh 3D để
giảng dạy (chỉ chiến 9%) trong khi vai trò của video, hình ảnh 3D đối với giáo dục
là rất rõ ràng về tính hiệu quả (như đã nêu ở lí do trên).
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi quyết định chọn biện pháp: “Khai
thác và sử dụng hiệu quả video cảnh 3D, hình ảnh 3D trong dạy học bài “Miễn
dịch ở người và động vật” - sinh học lớp 11”.
2. Mục tiêu, phương pháp nghiên cứu của đề tài
- Mục tiêu của đề tài:
+ Khai thác, thu thập hệ thống video 3D mô phỏng trên trang Thư viện Media –
Cảnh 3D – Giáo dục (Mozaik Education) và hình ảnh 3D về bài “Miễn dịch ở người
và động vật” trên nền tảng Office 365A giáo dục thành học liệu phục vụ thiết kế bài
giảng trong dạy học bài “Miễn dịch ở người và động vật” – Sinh học 11.
+ Thiết kế hệ thống bài tập giao nhiệm vụ, phiếu học tập phù hợp để khai thác
hiệu quả học liệu kết hợp hình ảnh 2D trong sách giáo khoa và video cảnh 3D, hình
ảnh 3D từ học liệu nêu trên nhằm tăng tường khả năng tư duy đa chiều, tương tác
trong hoạt động học tự học và học tập hợp tác theo nhóm của học sinh trong dạy học
bài “Miễn dịch ở người và động vật” – Sinh học 11.
+ Đánh giá tính hiệu quả của việc khai thác học liệu đã lựa chọn kết hợp hệ
thống phiếu học tập, bài tập giao nhiệm vụ cho học sinh thông qua đánh giá định
tính và định lượng, qua đó rút ra những kết luận khoa học giáo dục về tính hiệu quả
khi sử dụng video, hình ảnh 3D trong dạy học bộ môn Sinh học.
- Phương pháp nghiên cứu của đề tài: đề tài vận dụng 4 phương pháp nghiên
cứu thường quy là:
