Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Tích hợp kiến thức giáo dục môi trường chương Nitơ - Photpho ở bộ môn hóa học lớp 11 - chương trình cơ bản

Ặ Ấ Ề A. Đ T V N Đ

ọ ề 1. Lí do ch n đ  tài

ậ ế ộ

ấ ọ ầ ớ ự ở ủ ể Cùng v i s  phát tri n c a khoa h c kĩ thu t, kinh t ề ượ ệ ng đang tr  thành v n đ  đ

ự ườ ả ầ

ự ả

ư ệ ả

ề ế ị ế ng cũng nh  trang b  ki n th c b o v ệ ườ ấ ứ ườ xã h i thì môi ể   c toàn c u quan tâm. Hi n nay, s  phát tri n ậ ố ễ ấ ấ ng s ng và    kéo theo h u qu  là trái đ t  m d n lên, ô nhi m môi tr ườ   i.  nhiên. Nguyên nhân sâu xa và tr c ti p đ u do con ng ệ  ả   ng không ả t. B i vì b o v  môi tr

ế ở ệ ộ ố ườ ả ủ ệ ả ườ tr ế ề v  kinh t ự ỷ phá hu  sinh c nh t ụ ệ ậ Vì v y vi c giáo d c b o v  môi tr ế ệ ẻ ề môi tr ng cho th  h  tr  là đi u c p thi ấ ỉ ch  là b o v  trái đ t mà chính là b o v  cu c s ng c a chúng ta.

ị ầ ử ạ ề ả ố i cu c h p Liên hi p Qu c (LHQ) v  b o v

ầ L n đ u tiên trong l ch s , t ườ ượ ử ụ ở ng và tài nguyên thiên nhiên ệ ộ ọ ữ  Pari, thu t ng  “GDMT” đ

ị i h i ngh  LHQ h p

ạ ộ ệ ể ụ ấ

ng th  gi

ở ế ễ

ầ ệ  ậ   c s  d ng, môi tr ấ   ỵ ọ ở ế  Stockhôm (Thu  Đi n) đã nh t ti p đó ngày 5/6/1972, t ạ ầ   ệ ườ ệ ả ng là hai nhi m v  hàng đ u trí nh n m nh: Vi c b o v  thiên nhiên và môi tr ườ ạ ế ớ   ủ i”. c a nhân lo i và ngày 5 tháng 6 hàng năm tr  thành “Ngày môi tr ọ   ầ ườ ị ộ ng liên ti p di n ra đã nói lên t m quan tr ng Các h i ngh  qu c t ế ủ ự ẩ và s  kh n thi ố ế ề  v  môi tr t c a toàn c u.

ộ ườ ụ Giáo d c môi tr

ệ ượ ng đ ệ ượ ứ

ậ ồ

ọ ọ

ổ

ả ng có hi u qu , giúp con ng ề ệ ườ i, m i nhà, m i t ệ t là các tr ữ ủ ườ ữ c, nh ng ng

ư ổ ng ph  thông. Vì nhà tr ủ ấ ướ ng lai c a đ t n ả ươ ề ườ ụ ệ

ạ ệ ồ ầ   ệ ữ c xem là m t trong nh ng bi n pháp hàng đ u ể ả ườ ườ   i có đ đ  b o v  môi tr c nh n th c đúng ợ ử ụ ườ ề ắ ng, v  vi c khai thác và s  d ng h p lí các ngu n tài nguyên. đ n v  môi tr   ệ   ụ ủ ệ ệ ả ụ Giáo d c b o v  môi tr ng không còn là nhi m v  c a riêng ai mà là nhi m ấ ẫ   ườ ọ ổ ứ ọ ụ ủ  ch c nh ng có vai trò quan tr ng nh t v n v  c a m i ng ụ ườ ặ ng ph  thông là là ngành giáo d c, đ c bi   ườ ẽ  ế ệ ẻ ơ i s n i đào t o th  h  tr , nh ng ch  nhân t ụ ệ ả đ m nhi m nhi m v  giáo d c, tuyên truy n, khai thác và b o v  môi tr   ng và các ngu n tài nguyên thiên nhiên.

ượ ươ c đ a vào ch

ổ ườ ươ

ọ

ậ ườ ư ng đã đ ụ ng trình giáo d c ph  thông  ữ ộ ng. Thông qua các bài gi ng

ở ườ  tr ế

ữ ụ ả ọ

ọ

ứ ọ ậ ề ả ộ

ả ở ộ ộ ọ ợ ề ế ạ ọ

ọ ươ ụ ơ ­ Photpho ng Nit ng ch

ợ ọ ớ ứ ươ ụ ạ   Ở ướ c ta, giáo d c môi tr ng trình đào t o  n ở ộ ố ạ ọ ộ ố ườ ủ   ng đ i h c và ch c a m t s  tr  m t s  môn ọ ọ ộ ọ   h c trong đó có b  môn hoá h c. Môn hoá h c là m t trong nh ng môn h c có ổ  ế ớ ng ph t v i môi tr liên quan m t thi ể ọ ứ ấ thông, giáo viên hoá h c có th  cung c p thêm thông tin, m  r ng ki n th c và   ẽ ạ   ườ ệ ng cho h c sinh. Nh ng n i dung này s  t o giáo d c ý th c b o v  môi tr ề ơ ậ ứ h ng thú h c t p, kh i d y ni m say mê môn hoá h c cho h c sinh. Là giáo viên   ọ ụ   ạ ồ hoá h c sau nhi u năm tham gia gi ng d y l ng ghép tích h p n i dung giáo d c ạ ườ   ng vào các bài h c liên quan, tôi m nh d n ch n đ  tài sáng ki n kinh môi tr nghi m ệ “Tích h p ki n th c giáo d c môi tr ở   ế ộ b  môn hóa h c l p 11 ­ ch ườ ơ ả .  ng trình c  b n”

ứ ụ 2. M c đích nghiên c u

1

ợ ườ ả Tích h p n i dung giáo d c môi tr

ươ ơ ớ ng vào m t s  bài gi ng ch ơ ả ọ ươ   ộ ố ng ứ   ằ ng trình c  b n nh m giúp h c sinh ý th c

ườ ụ ộ  – Photpho môn hóa l p 11 ch Nit ệ ả ng.  b o v  môi tr

ố ượ ứ ạ 3. Đ i t ng, ph m vi nghiên c u

ứ ố ượ ố ượ

Đ i t ớ ọ

ườ ủ ễ

ề ệ ễ ọ   ọ ng chính là h c ng nghiên c u là h c sinh THPT, trong đó đ i t ọ ớ ụ ể   sinh l p11. C  th  là h c sinh l p11A4,11A5,11A6,11A7 năm h c 2018 ­ 2019, ệ   ướ 2019 ­ 2020… và nhi u năm tr ng THPT Di n Châu 5 ­ huy n c đây c a tr ỉ Di n Châu ­ t nh Ngh  An.

ạ ọ ớ ơ ả

Ph m vi nghiên c u: Ch ộ ổ ứ ươ ươ ơ ọ h c ph  thông thu c ch ng Nit ng trình ban c  b n môn hoá h c l p 11 trung  – Photpho.

ứ ộ 4. N i dung nghiên c u

ườ ụ

Nghiên c u v  d y h c tích h p n i dung giáo d c môi tr ọ ầ   ng và t m ổ ứ ủ ấ ề ạ ề ọ ụ ọ ọ ợ ườ quan tr ng c a v n đ  giáo d c môi tr ộ ng cho h c sinh trung h c ph  thông.

ứ ụ ả ứ

Nghiên c u xây d ng n i dung ki n th c giáo d c b o v  môi tr ơ ộ ươ ự ọ ệ ộ ớ ế  – Photpho l p 11 thu c ban c  b n ườ   ng vào ơ ả ở ng Nit

ộ ố ườ ổ ạ m t s  bài d y hóa h c ch ọ ng trung h c ph  thông.  tr

ươ ứ 5. Ph ng pháp nghiên c u

ươ ệ ố ế ­ Ph

ứ ườ ề ề

ệ   ng pháp nghiên c u lí thuy t: Phân tích và h  th ng hóa các tài li u ệ   ế ng trong sách giáo khoa, báo chí và nhi u tài li u có liên quan đ n đ  tài môi tr khác.

ươ ệ ở ự ệ ế ờ ạ ­ Ph ng pháp th c nghi m: Ti n hành thí nghi m các gi ớ    d y trên l p

ệ ồ ừ ả t b n thân và đ ng nghi p.

ề ổ ợ ­ Đi u tra, t ng h p và đánh giá.

ủ ề ữ ớ ể 6. Nh ng đi m m i và đóng góp c a đ  tài

ứ ậ

ộ ế ọ

ườ ở ệ  môn hóa h c ch ớ ố ượ ng Nit ng

ươ ế ư ề Trong quá trình tìm hi u, nghiên c u, tôi nh n th y đ  tài ch a có tác gi ề ậ ng h c sinh THPT v ề ơ ng trình c  b n. Cũng có tác gi có đ  c p đ n giáo d c môi tr

ứ ư ư ả  ề  ớ    – Photpho l p 11 ườ ụ   ng vào ứ   c ch  ch a nghiên c u sâu và ợ ọ ề ậ ả ơ ượ ớ ở ạ  d ng s  l

ậ ụ ấ ấ ể nào đ  c p đ n m t cách toàn di n và phù h p v i đ i t ụ ấ v n đ  giáo d c môi tr ơ ả ươ ch ọ ộ b  môn hóa h c THPT nh ng m i  ự ế ậ .  còn r t ít bài t p v n d ng th c t

ậ ụ ộ ố ệ ụ   Đ  tài có kh  năng v n d ng vào th c ti n cu c s ng trong vi c giáo d c

ề ứ ả ệ ườ ể ả ự ễ ấ ả ý th c b o v  môi tr ng, phát tri n s n xu t.

ớ ớ ổ ươ ạ ọ   ng pháp d y ­ h c

ợ ề Đ  tài nghiên c u phù h p v i tình hình đ i m i ph ọ ậ ứ ệ hoá h c b c THPT hi n nay.

2

Ộ B. N I DUNG

ươ Ơ Ở Ự Ủ Ế Ể Ề Ch ng 1. C  S  LÍ THUY T VÀ TH C TI N C A Đ  TÀI

ổ ề ườ ườ 1.1. T ng quan v  môi tr ễ ng và ô nhi m môi tr ng

ề ườ ệ 1.1.1. Khái ni m v  môi tr ng

ồ ế ố ự ế ố ậ ấ ạ t nhiên và y u t v t ch t nhân t o có

Môi tr ệ ậ ng bao g m các y u t ế ớ ườ ườ quan h  m t thi t v i nhau, bao quanh con ng i và thiên nhiên.

ự nhiên và các h

ồ ữ i bao g m toàn b  h  th ng t ề

ộ ườ ữ ọ

ườ

ự i, sinh tr

ụ i trí c a con ng

ủ ố ộ ườ ờ ả

ệ  ộ ệ ố ủ ườ ng c a con ng Môi tr ậ ườ ạ ố   i t o ra, nh ng cái h u hình (t p quán, ni m tin…), trong đó th ng do con ng ạ   ườ ố i s ng và lao đ ng, h  khai thác các tài nguyên thiên nhiên và nhân t o con ng ạ ủ ố   ả ộ ố ầ ằ ng s ng nh m tho  mãn nhu c u cho cu c s ng sinh ho t c a mình. Môi tr ể ậ ể ộ ưở ơ ồ ạ ả   ng và phát tri n cho m t th c th  sinh v t và không ph i là n i t n t ơ   ộ ủ ả ộ ố ườ i, mà nó còn là “khung c nh c a cu c s ng, c a lao đ ng và vui ch i con ng ườ ườ ủ ả ủ ả  bao la, i là c  vũ tr ng s ng c a con ng gi   i”. Môi tr ệ   ế ự ưở ậ ấ ệ ặ ng tr c ti p và rõ r t trong đó h  M t Tr i và Trái Đ t là b  ph n có  nh h nh t.ấ

ợ ấ ả ố ậ ế ộ    xã h i

ườ ớ ổ ng là t ng h p t ộ t c  các nhân t ể v t lí, hoá h c, kinh t ồ ộ ộ ể ầ ặ ộ Môi tr ộ có tác đ ng t ọ i m t cá th , m t qu n th , ho c m t c ng đ ng.

ườ ườ ầ ng v t lí: Là môi tr

ủ ể ồ ể ỷ ng  th ch quy n,  môi tr

ậ ư  nhiên  nh  môi  tr ườ ể ườ ườ Môi tr ự ng t ể ng khí quy n và môi tr ng bao g m các thành ph n vô sinh c a môi ườ ạ ườ ng  thu  quy n,  môi ng sinh quy n. tr tr

ấ ạ ể ấ ấ ớ

ủ ề ữ ầ ấ ổ

ừ ế ị ỏ ứ ạ + Th ch quy n (đ t):  Là l p v  c ng ngoài c a trái đ t, có c u t o hình   ị  ồ ứ ạ thái ph c t p, có thành ph n không đ ng nh t, có b  dày thay đ i theo nh ng v trí đ a lí khác nhau t 0 đ n 100 km.

ữ ệ c): Là m t trong nh ng y u t

ộ ọ ự ố ườ

ạ ươ ồ ỷ ướ ể + Thu  quy n (n ơ ả ủ ầ ế ộ ủ  ­ xã h i c a loài ng ấ c có trên trái đ t nh : Đ i d

ầ ở

ươ ả ủ ế ủ    ch  y u c a h  sinh ế ầ ạ   t cho các ho t ỷ ạ   ấ ả ồ t c  các d ng ồ   ố ng, bi n, h , sông, su i, các ngu n ỷ  ố ượ c ng m. Kh i l ng thu ố ượ   ổ ng 0,03% t ng kh i l ng ự c tính vào kho ng 1,38.10

21kg (t

ế ố ấ thái, là nhu c u c  b n c a m i s  s ng trên trái đ t và c n thi ể ộ i. Thu  quy n bao g m t đ ng kinh t ể ướ ồ ư ngu n n ướ ồ ấ ứ  hai c c Trái Đ t và các ngu n n ch a băng đá  ươ ể ướ quy n  ng đ trái đ t).ấ

ớ ề ặ +   Khí   quy n:   Là   l p   khí   bao   quanh   b   m t   Trái   Đ t,   có   kh i   l

ấ

ủ ố ượ   ấ ng ể   ng trái đ t. Khí quy n có vai trò quan ấ   ng c a trái đ t thông qua quá trình h p

ọ ằ  cân b ng nhi ế ờ ọ ụ ệ ừ ặ ấ ả ạ ể 5,2.1018kg, nh  h n 0,0001% tr ng l ỏ ơ ượ ệ ữ ệ ượ t l tr ng trong vi c gi ố ạ ừ ặ ử  M t Tr i chi u xu ng và tia nhi th  tia t ngo i t m t đ t ph n x  lên. ấ t t

ể ố ể ộ + Sinh quy n: Là toàn b  các d ng v t th  s ng t n t i

ạ ậ ơ ể ố ồ ạ ở ệ ạ ộ ấ bên trong, bên trên và ngoài Trái Đ t, trong đó có c  th  s ng và các h  sinh thái ho t đ ng.

3

ủ ậ ơ

ộ ệ ố ồ ể ố ườ ấ ạ ể

ườ ể ứ ạ ộ Đây là m t h  th ng đ ng và r t ph c t p. N i sinh s ng c a sinh v t trong ị ườ sinh quy n g m môi tr ng không khí  và môi ng c n (đ a quy n), môi tr ỷ ng thu  quy n. tr

ồ ườ ầ ữ Môi tr

ậ ủ ườ ậ ể ộ ng sinh v t: Là thành ph n h u sinh c a môi tr ầ

ủ

ờ

ng luôn luôn  ượ ự ậ ườ ộ ằ ờ ượ ạ ộ ổ ơ ả

ặ ự ố ỗ ữ ườ

ườ ng. Bao g m các   ệ ậ ồ ạ i và phát ng sinh v t t n t h  sinh thái, qu n th  đ ng v t và th c v t. Môi tr   ủ ể ầ ậ ơ ở ự ế tri n trên c  s  s  ti n hoá c a môi tr ng v t lí. Các thành ph n c a môi   ủ ệ ở ạ ườ    tr ng thái cân b ng đ ng. Nh  ho t đ ng c a các h  sinh tr ể ạ ế ậ   c bi n đ i c  b n đ  t o thành v t thái mà năng l ng ánh sáng M t Tr i đ ấ ờ ự ổ   ể ấ ượ ơ ấ ữ c phát tri n nh  s  t ng ch t h u c  trên Trái Đ t. S  s ng trên Trái Đ t đ ộ   ạ ậ ớ ệ ươ ố ợ ng t o thành m t h p các m i quan h  t ụ dòng liên t c trong quá trình trao đ i v t ch t và năng l

ng h  gi a các sinh v t v i môi tr ấ ng. ị ự Chu trình ph  bi n trong t

ể ơ

ướ ạ ố ấ ổ ậ ượ    nhiên là chu trình sinh – đ a – hoá, đó là các chu ả , photpho, l u hu nh và cacbon… nó ph n ánh quá trình chuy n hoá   ữ   c, không khí) thành d ng h u

ổ ế ỳ ư ọ ừ ạ  d ng vô sinh (đ t, n  hoá h c t ượ ạ i.  c l ơ ả ủ

ườ ng ủ ậ i và các loài sinh v t.

ế ộ ố ườ ố ng là không gian s ng c a con ng ầ ấ ng là n i cung c p tài nguyên c n thi ạ   t cho cu c s ng và ho t

ườ

ườ ườ ấ ủ ườ i.  ứ ả ấ ườ ạ trình: Nit các nguyên t ậ sinh (sinh v t) và ng ứ 1.1.2. Ch c năng c  b n c a môi tr ­ Môi tr ­ Môi tr ả ­ Môi tr i t o ra trong

ơ ộ đ ng s n xu t c a con ng ơ ả ộ ố cu c s ng và ho t đ ng s n xu t c a mình.

ơ ự ấ ủ ẹ ạ ủ ớ ng là n i ch a đ ng các ch t th i do con ng ạ ộ ộ ng là n i gi m nh  các tác đ ng có h i c a thiên nhiên t i con

ườ ng

ữ ấ

ườ ng là n i l u tr  và cung c p thông tin cho con ng i luôn c n m t kho ng không gian dành cho nhà

ạ ả ng. Con ng

ứ ể ế ằ

ể ổ ả ạ ử ụ ấ ừ

ườ ậ ườ ộ ườ ườ ng th c và tái t o môi tr ệ ư ứ

ự ụ ồ ấ ượ ạ ả ớ ể ấ ố ả ­ Môi tr ấ i và sinh v t trên trái đ t.  ơ ư ­ Môi tr i.  ầ ấ   ở ả , s n xu t Con ng ự ố   ườ ươ i có th  gia tăng không gian s ng l ủ   ầ t cho mình b ng vi c khai thác và chuy n đ i ch c năng s  d ng c a c n thi ướ   ạ các lo i không gian khác nh  khai hoang, phá r ng, c i t o các vùng đ t và n c ệ m i. Vi c khai thác quá m c không gian và các d ng tài nguyên thiên nhiên có   ng không gian s ng m t đi kh  năng t th  làm cho ch t l ph c h i.

ễ ườ 1.1.3. Ô nhi m môi tr ng

ễ ườ ệ ượ ị ẩ ườ ng là 1 hi n t

Ô nhi m môi tr ấ ậ ự ườ

ng môi tr ọ ủ ọ ậ ườ i và các sinh v t khác trong t ạ ộ ỏ ủ i s c kh e c a con ng ủ ế ườ ờ ố ng ch  y u do ho t đ ng đ i s ng, sinh ho t, s n xu t c a con ng

ạ ộ ộ ố ễ ạ ả ừ ự  t ớ    nhiên b  b n, cùng v i ị ổ ng b  thay đ i gây tác   ễ   ự  nhiên. Ô nhi m ườ   ấ ủ i ộ    nhiên khác có tác đ ng

ườ ng t nó là các tính ch t v t lý, hóa h c, sinh h c c a môi tr ạ ớ ứ h i t môi tr gây ra. Ngoài ra, ô nhi m còn do m t s  ho t đ ng t ớ t i môi tr ng.

ễ ạ ườ Các lo i ô nhi m môi tr ệ ng chính hi n nay là:

ườ ễ ­ Ô nhi m môi tr ng không khí:

4

ễ ệ ượ ạ Ô nhi m không khí là hi n t

ấ ứ ấ

ng làm cho không khí s ch thay đ i thành   ự   ơ i th c ẻ ế ứ ườ ườ ế ộ ổ ạ ớ ầ ph n và tính ch t do b t c  nguyên nhân nào, có nguy c  gây tác h i t ậ ậ v t và đ ng v t, đ n môi tr i. ng xung quanh, đ n s c kho  con ng

ễ ộ ấ ấ ầ

ượ ừ ồ ố Ô nhi m không khí là m t v n đ  có quy mô toàn c u vì các ch t gây ô c phân tán ngu n nào và

ễ ắ ấ ộ nhi m không khí dù t ọ ơ kh p m i n i trong toàn b  khí quy n c a trái đ t.

ề ở  đâu thì cu i cùng cũng đ ể ủ ễ ủ ế ồ Các ngu n phát tán ch t ô nhi m không khí ch  y u là:

ệ ấ

ấ ậ ả i. ­ Giao thông v n t ệ ệ ấ ả t đi n. ­ S n xu t nhi ự ­ S  cháy ả ­ Các quy trình s n xu t công nghi p. ố ấ ễ ắ ả ồ ạ tóm t t các ch t ô nhi m, ngu n g c và cách phân lo i chúng theo

ể Có th  mô t b ng:ả

ấ

ấ ữ ơ ố ả ộ ọ ơ ố ố ễ Ch t ô nhi m Khí cacbonic Cacbon monooxit (CO) Hiđrocacbon ợ Các h p ch t h u c

ẫ ấ ủ ụ ử ướ   c

ể ệ ố

ơ ệ ẩ

ạ ạ ổ

ấ ợ ử

ộ c bi n, đ ng c  đ t trong

ơ ự ữ ấ ọ ố nhiên

ệ ả ạ ư   SO2  và   d n   xu t   c a   l u hu nhỳ ẫ ấ ủ D n xu t c a nit ạ ấ Ch t phóng x ạ ặ Kim lo i n ng, h p ch t vô cơ ợ H p   ch t   h u   c   t ợ ổ hay t ng h p

ố

ấ ạ ạ ổ Ch t phóng x ồ ố Ngu n g c ấ ủ ậ ự ử Núi l a, s  hô h p c a sinh v t ơ ố ử ộ Núi l a, đ ng c  đ t trong ẩ ố Cây c i, vi khu n, đ ng c  đ t trong ệ Công nghi p hoá h c, đ t rác th i, đ t các ấ ữ ơ ch t h u c  khác ọ ệ Công   nghi p   hoá   h c,   núi   l a,   b i   n ẩ bi n, vi khu n, đ t nhiên li u ố Vi khu n, đ t nhiên li u ệ Nhà máy đi n h t nhân, n  bom h t nhân ụ   ạ Núi   l a,   thiên   th ch,   sói   mòn   do   gió,   b i ơ ố ướ ể n ệ ừ Cháy r ng, công nghi p hoá h c, đ t nhiên   ệ   ấ ố li u, đ t ch t th i sinh ho t, nông nghi p ừ (thu c tr  sâu) N  bom h t nhân

ụ ự ấ ộ ạ

ủ ế ủ ỏ ư ụ ề ặ ạ

ườ D a vào tác d ng ch  y u c a ch t đ c h i chia ra các nhóm: ặ   ấ Nhóm 1: Ch t gây b ng, kích thích da, niêm m c, ví d  nh  axit đ c, ki m đ c và loãng (vôi tôi, amoniac). Nhóm 2: Kích thích đ ng hô h p: Cl

2, NH3, SO2, NO, HCl, h i Fơ 2… ư ơ ế ấ

ườ ấ ả ấ ơ   ng hô  h p trên và ph  qu n nh  h i   ôzon,  h i + Ch t kích thích  đ

brom…

ư ế bào nh  NO

2…

ổ ấ ấ ạ ị + Kích thích t + Các ch t này hòa tan trong niêm d ch t o ra axit gây phù ph i c p.

ư ầ ạ ấ Nhóm 3: Ch t gây ng t ạ ơ ấ + Ch t gây ng t đ n thu n nh  CO

2, etan, metan…

5

ớ ả ấ ấ

ể ợ ấ ố

ệ ầ ươ ư ụ ạ   ng, gây mê, gây tê nh  các lo i

ấ u, các h p ch t hiđrocacbua, H

2S, CS2, xăng…

ạ ọ ậ   + Gây ng t hóa h c: CO hóa h p v i các ch t khác làm m t kh  năng v n ủ ồ ạ ầ chuy n oxi c a h ng c u làm hô h p r i lo n. ấ Nhóm 4:  Ch t tác d ng h  th n kinh trung  ợ ượ r ộ ấ Nhóm 5: Ch t gây đ c ổ ấ ơ ể ụ ư ạ ng c  th  ví d  nh  các lo i hiđrocacbua, halogen, + Ch t gây t n th

ươ cloruametin, bromuametin… ươ ấ ổ ệ ố ư ạ + Ch t gây t n th ng cho h  th ng t o máu nh : benzen, phenol, chì,

asen…

ư ủ ạ ộ ợ   + Các kim lo i và á kim đ c nh : chì, th y ngân, mangan, cadimi, h p

ấ

ế ưở ệ ượ

ộ ế ế

ọ ế ộ ẻ ữ ự ậ ứ ả ng ô nhi m không khí  nh h ự ố ổ ậ   ờ ế t, khí h u ng r t l n đ n th i ti ế   ự ng, tác đ ng tr c ti p đ n ộ   ờ ố ườ i, đ n đ i s ng xã h i,

ề ờ ự ấ ỏ

ứ ễ ả ủ ộ

ử ụ ỏ

ỉ ấ ộ ố ượ ả ớ

ng m t kh i l ệ ừ ả ạ ấ

ạ ộ ệ ả ạ

ế ấ

ậ ủ ế ấ ắ ạ

ưở  các n ừ ươ ộ ạ ch t asen… ấ ớ ễ Hi n t ườ ầ toàn c u, gây nên nh ng bi n đ ng s  c  môi tr ờ ố ộ đ i s ng đ ng th c v t, s c kho  và tu i th  con ng ế kinh t , văn hoá. ệ ủ ả  Hi n nay, ô nhi m không khí đang là v n đ  th i s  nóng b ng c a c ế ớ ế ớ   ố th  gi i, i ch  không ph i riêng c a m t qu c gia nào. Hàng năm trên th  gi ố   ầ ườ con ng i khai thác và s  d ng hàng ngàn, hàng t  t n than đá, d u m , khí đ t. ồ ạ   ườ ờ Đ ng th i cũng hàng ngày th i vào môi tr ng l n các lo i ả ư ấ ch t th i khác nhau nh : các lo i ch t th i công nghi p t  các nhà máy và xí   ấ ộ ạ ượ nghi p, ch t th i sinh ho t h  dân làm cho hàm l   ng các lo i khí đ c h i tăng ể ệ   ổ ấ ề ườ ng khí quy n đang có nhi u bi n đ i x u đi r t rõ r t lên nhanh chóng. Môi tr ủ   ườ ế ấ ả i và các sinh v t trên trái đ t xanh c a ng x u đ n con ng và gây  nh h ẫ ệ ướ Ở   i ch  y u v n là xe g n máy nên ng ti n đi l c nghèo, ph chúng ta.  ạ ễ ễ ự s  ô nhi m t  khói xe cũng là m t lo i ô nhi m khí đáng lo ng i.

ườ ướ ễ ­ Ô nhi m môi tr ng n c:

ự ướ ự ầ

ườ ố ổ ườ ườ i ho t đ ng s ng bình th ấ ủ   c là s  thay đ i thành ph n và tính ch t c a ậ   ủ i, sinh v t, ng c a con ng

ng n ạ ộ ệ ng t ệ ỷ ả ấ ễ S  ô nhi m môi tr ớ ưở ả ướ n c gây  nh h ả s n xu t công nghi p, nông nghi p, thu  s n.

ồ ướ ễ ố ồ ự ạ Ngu n g c gây ô nhi m ngu n n ể c có th  là do t nhiên hay nhân t o:

ố ự ụ ồ ư  nhiên là do m a, tuy t tan, lũ l

+ Ô nhi m có ngu n g c t ạ ộ ẩ ế ể ả ễ ả ủ ậ ố

t, gió bão… ế ủ   ặ ho c do các s n ph m ho t đ ng s ng c a sinh v t, k  c  các xác ch t c a chúng.

ủ ế ễ ạ + Ô nhi m nhân t o ch  y u do ngu n n c th i t

ậ ả ạ ộ ệ ừ ả ừ ồ i, do s  d ng thu c tr  sâu, di ư  các vùng dân c , khu ệ ỏ ố t c  và

ệ ồ ướ ẵ công nghi p, ho t đ ng giao thông v n t phân bón trong nông nghi p vào các ngu n n ướ ử ụ c s n có

ấ ễ ề ấ

Các ch t gây ô nhi m n ạ ặ ố ấ

ấ ộ ố ố ơ ồ ướ   c bao g m các ch t vô c  (axit, ki m, mu i các ấ ữ ơ ọ ấ kim lo i n ng, phân bón hoá h c,…), ch t h u c  (các ch t có protein, ch t béo,   ấ   ợ ặ ẩ ổ t t y t ng h p, thu c sát trùng,…), các hoá ch t xà phòng, thu c nhu m, ch t gi

6

ả ấ ề ợ

ầ ệ ỡ ấ ậ ọ ả

ư ướ ộ ễ ả ứ ệ

ẩ ệ ấ ề ễ ể ầ

ễ ễ ấ ả

ướ ễ ắ ạ ổ ố   ứ khác (các ch t th i công nghi p có ch a nhi u h p ch t hoá h c nh  mu i, ả   c th i phenol, amoniac, sunfua, d u m ,…), ô nhi m vi sinh v t (rong t o, n ậ   ố c ng rãnh ch a các vi khu n gây b nh, t o, n m và kí sinh trùng, đ ng v t ễ   ệ nguyên sinh,…mang m m b nh và các b nh truy n nhi m nguy hi m), ô nhi m ậ ệ nhi   t, ô nhi m c  h c hay ô nhi m v t lí (ch t th i công nghi p có màu, các ấ ơ ử ch t l ệ c thay đ i màu s c), ô nhi m phóng x … ơ ọ  l ng,… làm n

ồ ể ả ệ ấ ượ ạ

ướ ng ngu n n ạ Đ  b o v  ch t l ả

ề ặ ậ ạ ả ệ ử ọ ệ ệ t công ngh  x  lí n

ệ ớ ả ả ử ả ầ ặ ệ  c dùng trong sinh ho t, trong công ngh ọ   ử c s ch ph i tr i qua các giai đo n x  lí v  m t v t lí, hoá h c, sinh h c. ướ c th i công nghi p, sinh ho t, b nh vi n ph i tuân   ể  ạ

ồ ướ ướ ạ n ệ ặ Đ c bi ồ ủ th  nghiêm ng t các công đo n x  lí r i m i x  ra các sông ngòi, ao đ m đ ễ tránh ô nhi m ngu n n c.

ườ ễ ­ Ô nhi m môi tr ấ ng đ t:

ễ ấ ả ệ ượ ấ ổ t c  các hi n t

ủ ấ ễ ế ẫ ẩ ng, quá trình làm b n đ t, thay đ i các   ả    nhiên c a đ t do các tác nhân gây ô nhi m d n đ n làm gi m

ấ ự ủ ấ Ô nhi m đ t là t ấ tính ch t lí, hoá t ộ đ  phì nhiêu c a đ t.

ự ễ ườ ạ D a vào tác nhân gây ô nhi m ng i ta phân lo i:

ọ

ụ ể ế ấ

ễ ử ụ ộ ố ạ ễ ọ ộ ố ộ ố ế ớ ể ể ấ

ấ ủ   ạ + Ô nhi m do tác nhân hoá h c: lo i ô nhi m này gây ra do tác d ng c a ượ   phân bón hoá h c bón vào đ t không đ c cây s  d ng h t, m t s  chuy n sang ạ d ng khí, m t s  chuy n sang th  hoà tan, m t s  d ng liên k t v i keo đ t làm   ễ ô nhi m đ t.

ả ả ố ố ơ ấ   ng thu c r i vào đ t,

Khi dùng thu c b o v  th c v t có kho ng 50% l ưỡ ấ ệ ự ậ ố i trong đ t và lôi cu n vào chu trình dinh d ượ ng. n

(cid:0) ộ ườ ướ ồ ạ c, t n t Đ t  ấ (cid:0) c ướ (cid:0) n cây tr ng ồ ậ  đ ng v t và ng i.

ạ ộ ấ ọ

ỉ ả ả   Các ch t hoá h c th t thoát, rò r  th i ra trong quá trình ho t đ ng s n ấ ộ ạ ạ ặ ệ ệ ặ ấ ấ t là các hoá ch t đ c h i và kim lo i n ng. xu t công nghi p, đ c bi

ễ ấ ạ

ườ ể ồ ạ ể ạ ấ

ọ ệ ơ ệ ẩ ở

ẩ   ng cho các lo i vi khu n + Ô nhi m do tác nhân sinh h c: Đ t là môi tr ị  ẩ ể i phát tri n trong đ t, b phát tri n. Các lo i vi khu n gây b nh có th  t n t ự   ế ả ư ế ả ữ ễ nhi m b n b i các ph  th i h u c  nh : Phân rác, ph  th i công nghi p th c ph m…ẩ

ễ ậ + Ô nhi m do tác nhân v t lí:

ệ ưở ệ ộ t: Khi nhi

ả ơ t đ  tăng,  nh h ấ ữ ớ ề

ấ ả ưỡ ườ ả ế i ch t h u c  và trong nhi u tr ng. Nhi

t đ  tăng quá cao làm gi m l ể ơ ỷ

ả

ề ồ ừ ệ ệ ồ c làm mát các thi

ủ ệ ệ ậ ệ ễ   ng l n đ n h  sinh v t trong Ô nhi m nhi ợ ụ ệ ấ   đ t làm nhi m v  phân gi ng h p làm chai ệ ộ ượ ấ ấ ứ   ng oxi trong c ng đ t, m t ch t dinh d ấ ữ ạ ị ấ ấ đ t và tăng quá trình phân hu  ch t h u c  trong đ t theo ki u k  khí t o ra   ẩ ạ ộ 3, H2S, CH4, anđehit, …  nhi u s n ph m trung gian gây đ c h i cho cây: NH ế ị  ướ ễ t b t do n t do cháy r ng, ngu n nhi Ngu n ô nhi m nhi máy c a các nhà máy nhi t đi n và các nhà máy khác.

7

ễ ữ ấ ạ

ạ ử ệ

ứ ậ ưỡ ế ẽ ế ả ủ   Ô nhi m do tác nhân phóng x : Các ch t phóng x  do nh ng ph  th i c a ử   , nhà máy đi n nguyên t … theo chu trình ổ ấ    bào, gây ng s  thâm nh p vào c  th  s ng làm thay đ i c u trúc t

ơ ể ố ư ệ ề các trung tâm nghiên c u nguyên t dinh d ệ b nh di truy n qua máu, b nh ung th …

ễ ạ ằ ệ

ạ ể ả ơ ể ề ặ ơ ấ ặ

ặ ệ ệ ặ ố

ấ ắ i), ho c trong ch t r n, n i mà s ố ư ậ ủ ự ệ ấ ấ   ấ Ô nhi m phóng x  chính là vi c ch t phóng x  n m trên các b  m t, ch t ự  ườ ỏ l ng ho c ch t khí (k  c  c  th  con ng ặ   hi n di n c a chúng là ngoài ý mu n ho c không mong mu n, ho c quá trình ạ ở ữ ệ ủ gia tăng s  hi n di n c a các ch t phóng x ơ  nh ng n i nh  v y.

ễ ườ ầ ế ồ Là t ­ Ô nhi m ti ng  n:

ố t c  n i s  c a ng ữ ườ ộ i làm vi c hay c n không ầ  hay g n khu ệ ng l

ả ấ ồ ấ ả ỗ ợ ủ ộ ộ ủ gian yên tĩnh, là khát khao c a nh ng h  dân s ng trên đ ế công nghiêp s n xu t, là ti ng  n do xe c , máy bay…

ễ ạ ơ ễ ­ Ô nhi m sóng:

ạ ể ể ồ ạ ớ ấ ề ạ

ườ ượ ắ ấ ng không th y đ

ạ ệ c. Làm cho con ng ườ ị ơ ể ườ ề ề ộ i khó th y h n, có th  hi u là do các ậ ộ  i v i m t đ ộ  ế ưở ng đ n b ấ   i b  ch u nhi u tác đ ng x u i nhi u, khi n c  th  con ng

ưở ở Ô nhi m sóng l ư lo i sóng nh  sóng phóng x , sóng đi n tho i, truy n hình… t n t ườ ị ả ớ i b   nh h l n mà m t th ị ủ não c a con ng ả khác do  nh h ế ạ ng b i các lo i sóng này.

ễ ệ

ớ ớ ả ả ng l n t ườ i đã   ườ   ng

Ô nhi m ánh sáng x y ra do hi n nay con ng ế ế ị i môi tr t b  chi u sáng gây  nh h ể ủ ộ ạ ưở ớ ễ ­ Ô nhi m ánh sáng: ụ ử ụ s  d ng l m d ng các thi ư ả nh   nh h ng t ưở ự ậ i quá trình phát tri n c a đ ng th c v t

ệ ữ ố ườ ề ữ 1.2. M i quan h  gi a môi tr ể ng và phát tri n b n v ng

ệ ữ ố ườ ể 1.2.1. M i quan h  gi a môi tr ng và phát tri n

ướ

ả ờ ố ậ

ng chung c a t ng cá nhân và c  loài ng ả ừ ủ ự ứ ể ầ

ụ ườ ể i th

ồ

ườ ủ ả ể ả ườ ấ ả ạ

ị ả ủ ề

i c a môi tr ạ ứ ườ ề ế ọ

ồ ở ệ ề ấ ủ ừ ườ ể i trong quá   Phát tri n là xu h ầ   ấ ệ ằ ố trình s ng, nh m không ng ng c i thi n và nâng cao đ i s ng v t ch t tinh th n ộ   ườ cho con ng i. M c đích c a s  phát tri n là đáp  ng các nhu c u trong cu c ủ ố ườ   s ng c a con ng ng khai thác các i. Trong quá trình phát tri n, con ng ờ   ụ ồ ụ ầ ngu n tài nguyên thiên nhiên đ  ph c v  cho các nhu c u c a mình đ ng th i ế ả ả ng các ch t th i, ph  th i nên đã làm gi m kh  năng tái t o các th i ra môi tr   ả   ườ ng. Đi u này làm  nh ngu n tài nguyên thiên nhiên và s c ch u t ấ   ễ ấ hu ng nghiêm tr ng đ n môi tr ng và hàng lo t các v n đ  ô nhi m đã xu t ặ hi n tàn phá n ng n  trái đ t.

ả ể ữ ưở Phát tri n không đi đôi v i môi tr

ẽ ữ ườ ng s  gây nh ng  nh h ế ể ng cu c s ng. Vì th , gi a phát tri n và môi tr

ấ ượ ộ ự ể c thi

ớ ộ ố ằ ệ ữ ể ả

ể ị ư ụ ẳ

ể ộ ớ ệ ể ế ặ

ứ ủ ườ ề ệ ạ ả ườ và làm gi m ch t l ế ậ ượ t l p m t s  cân b ng hay nói cách khác, gi a phát tri n kinh t đ ườ khai và phát tri n công ngh  ph i có các bi n pháp ki m soát môi tr ấ ượ ủ nh  là kh ng đ nh rõ m c đích c a phát tri n là đ  nâng cao ch t l ặ ể ờ ố s ng. M t khác, chính nh  phát tri n kinh t nó đã t o đi u ki n nâng cao tri th c c a con ng ế   ự ng tr c ti p ả   ng ph i ể   ế , tri n ng cũng   ộ   ng cu c ự ủ    – xã h i v i các m t tích c c c a ệ ể   i, phát tri n công ngh  và

8

ả ả ườ ượ ể ể i có th  ki m soát đ ạ   c các ho t

ơ ở ể ườ ế ộ kh  năng qu n lý. Đây là c  s  đ  con ng ấ ộ đ ng gây tác đ ng x u đ n môi tr ng.

ạ ườ ổ ệ ố ủ ề ợ Tóm l i, môi tr

ng là t ng h p các đi u ki n s ng c a con ng ườ ề ệ ữ

ả ạ ố ả ệ ấ ườ ẽ ặ ị ng là đ a bàn và đ i t ườ i; phát     ng và phát ố ượ   ng

ể ể ệ tri n là quá trình c i t o và c i thi n các đi u ki n đó. Gi a môi tr ể tri n dĩ nhiên có m i quan h  r t ch t ch . Môi tr ủ c a phát tri n.

ề ữ ể 1.2.2. Phát tri n b n v ng

ể ự ữ ể ế ề ạ

ộ  – xã h i lành m nh, d a trên ằ ườ ng, nh m đáp  ng nhu

ợ ư ưở ả Phát tri n b n v ng là s  phát tri n kinh t ệ ả ệ ử ụ vi c s  d ng h p lý ngu n tài nguyên và b o v  môi tr ấ ợ ệ ạ ầ ng b t l c u hi n t ồ i nh ng không làm  nh h ự ứ ế ệ i cho các th  h  mai sau.

ộ ề ể ế ữ ự ộ ớ ố

ụ ưở

ự ệ ượ Phát tri n b n v ng là s  phát tri n kinh t ờ ẫ ả ể c môi tr

ứ ủ ệ ử ụ ườ ộ ệ ạ

ế ệ ươ ầ t tài nguyên, đ  l ng cho th  h  t

ườ ả ề i h u qu  v  môi tr ầ ể ạ ậ ể ệ ạ

i mà không làm th ầ ủ ọ ợ ứ ể ủ ề ng và Phát tri n c a Liên h p qu c đ c t

ị ự

ộ ự ể ể ị

ế ỷ ỏ ứ ạ ế ữ

ế ệ ươ ể    – xã h i v i t c đ  tăng ồ   ệ ng cao, liên t c trong th i gian dài d a trên vi c s  d ng có hi u qu  ngu n tr ả   ng sinh thái. Phát tri n kinh tài nguyên thiên nhiên mà v n b o v  đ ằ ế   i, song không làm t  nh m đáp  ng nhu c u ngày càng cao c a xã h i hi n t ệ ạ ng lai. Phát   c n ki ươ   ứ ữ ề ể ng tri n b n v ng là phát tri n đáp  ng các nhu c u hi n t ủ ế ệ ươ ả ế ổ   ng lai đáp  ng nhu c u c a h . Năm 1992, t n đ n kh  năng c a các th  h  t ố ượ ổ  ườ ị ượ ỉ ộ ng đ nh v  Môi tr H i ngh  th ầ ươ ề ứ ở  RiodeJaneiro đ  ra Ch ng trình ngh  s  toàn c u cho th  k  XXI, theo ch c    ữ   ượ ữ ề c xác đ nh là: “M t s  phát tri n th a mãn nh ng đó, phát tri n b n v ng đ ế ệ ệ ạ ả ầ ủ nhu c u c a th  h  hi n t   i mà không làm h i đ n kh  năng đáp  ng nh ng nhu ầ ủ ng lai”.  c u c a th  h  t

ắ ể ậ ộ ưở ề ể  tăng tr ồ ữ ượ ng b n v ng, xã h i th nh v

ữ ượ ị ị c trong lành, tài nguyên đ

ề ườ ng đ ỉ ế ạ ệ ố ắ ạ ứ ề

ữ ữ ậ ồ ữ ể ề ể ả

ề ề ườ ế ộ ờ ề   V  nguyên t c, phát tri n b n v ng là quá trình v n hành đ ng th i ba ệ ng, công bình di n phát tri n: kinh t   ượ   ổ ằ c b ng,  n đ nh, văn hoá đa d ng và môi tr duy trì b n v ng. Do v y, h  th ng hoàn ch nh các nguyên t c đ o đ c cho phát   ế  ắ tri n b n v ng bao g m các nguyên t c phát tri n b n v ng trong c  “ba th ng.  chân ki ng” kinh t , xã h i, môi tr

ữ ề ệ ệ Cho t

ề i nay, quan ni m v  phát tri n b n v ng trên bình di n qu c t ể ự ố ế ữ ụ ệ ể ề ấ ể c s  th ng nh t chung và m c tiêu đ  th c hi n phát tri n b n v ng tr có   ở

ụ ỷ ớ ượ ự ố đ thành m c tiêu thiên niên k .

ụ ườ 1.3. Giáo d c môi tr ng

ụ Giáo d c môi tr

ườ t, k

ộ ằ ọ ạ ộ ượ ự ể c s  hi u bi ộ i có đ ể ề

ị ạ ụ ườ ữ ậ

ỹ

ả ế ệ ệ ạ

ụ ằ ữ ả ồ ườ , b o t n, s  d ng môi tr ươ i và t ệ ớ ả ượ ử ụ ữ ữ ằ ụ   ườ ng là m t quá trình thông qua các ho t đ ng giáo d c ỹ  ế chính quy và không chính quy nh m giúp con ng ệ ộ ề ữ   năng và giá tr  t o đi u ki n cho h  tham gia vào phát tri n m t xã h i b n v ng ế   ụ ủ ề ng nh m v n d ng nh ng ki n v  sinh thái. M c đích c a Giáo d c môi tr ề   ứ ử ụ ứ ng theo cách th c b n th c và k  năng vào gìn gi ọ ậ   ả ệ ữ ng lai. Nó cũng bao hàm c  vi c h c t p v ng cho c  th  h  hi n t ả   ng và tránh nh ng th m cách s  d ng nh ng công ngh  m i nh m tăng s n l

9

ậ ạ ườ ơ ộ ư

ữ ả ệ ơ

ớ ư ữ ộ ỹ

ể ể ả ộ ườ ế ề ữ ế ấ ế ị ng, xoá nghèo đói, t n d ng các c  h i và đ a ra nh ng quy t đ nh   ạ ượ   ữ c  cách cá     i và phòng i quy t nh ng v n đ  môi tr ng hi n t

ề ớ ả ừ ữ ấ ụ ho  môi tr ử ụ khôn khéo trong s  d ng tài nguyên. H n n a, nó bao hàm c  vi c đ t đ ự ữ nh ng k  năng, có nh ng đ ng l c và cam k t hành đ ng, dù v i t ệ ạ ậ nhân hay t p th , đ  gi ng a nh ng v n đ  m i n y sinh.

ế ổ ng ph  thông ở ườ  tr ng

ế ườ ở ướ c ta  n   ề   ng nhi u

ườ ứ H  th ng ki n th c giáo d c môi tr ọ ủ ế ị ệ ố ậ ọ ệ ư ệ ụ hi n nay t p trung ch  y u vào các môn h c có liên quan đ n môi tr ọ nh  hóa h c, sinh h c, đ a lí, công ngh …

ứ ả ệ ế ộ ườ ọ N i dung ki n th c b o v  môi tr ng trong môn hóa h c:

ấ ầ ạ ươ ộ ố ế ọ ­ Ph n đ i c

ứ ọ ấ

ệ ườ ườ ườ ấ ng là gì, ch c năng c a môi tr

ư ng nh  môi tr ệ ứ ệ ữ ủ ọ ễ ườ ườ ả i và môi tr

ng: cung c p cho h c sinh m t s  ki n th c, các khái ệ ứ ế ni m, các quá trình bi n hóa, các hi u  ng mang tính ch t hóa h c c a môi ủ ng, b n ch t hóa h c trong tr sinh thái, h  sinh tái, quan h  gi a con ng ng,  ô nhi m môi tr ng…ườ

ầ ả

ễ ộ ườ ỗ ủ ệ ứ

ủ

ộ ố ộ ố ạ ặ ườ ủ ộ ớ ễ ấ nhi m môi tr ư ozon, khói mù quang h c, m a axit, hi u  ng hóa sinh c a NO kim lo i n ng và m t s  đ c t ọ ủ ự   ấ ườ ng: phân tích b n ch t hóa h c c a s  ô ­ Ph n n i dung ô nhi m môi tr ọ ả ầ   ủ  th ng t ng ng, b n ch t hóa h c c a hi u  ng nhà kính, l ệ ứ ọ x, H2S, SOx …  các  ng. khác, tác đ ng c a chúng t i môi tr

ộ ố ộ ườ ị

ề ự ầ

ả ườ ự ể ề ả ố ữ ng và s  phát tri n b n v ng, các bi n pháp b o v

ầ   ộ ố ấ ng, m t s  v n đ  toàn c u ả ạ   (trái đ t nóng lên, suy gi m t ng ozon, elnino, lanina…) suy gi m s  đa d ng ệ  ệ sinh h c, dân s  ­ môi tr môi tr ề ­ M t s  n i dung v  đô th  hóa và môi tr ấ ọ ng…ườ

ụ ụ ổ ị

ườ ọ ằ ọ

ố ượ ụ ư ấ ọ

ả ượ ứ ồ ệ ứ ng vào môn hóa h c theo hình th c tích h p và l ng ghép đ

ệ ữ   ể ng là giáo d c t ng th  nh m trang b  nh ng ợ   ườ ng cho h c sinh thông qua môn hóa h c sao cho phù h p ệ ừ ế   ng, t ng c p h c. Vi c đ a ki n th c giáo d c b o v  môi ễ ợ ọ   c di n ra ả ậ ợ ạ ả Giáo d c b o v  môi tr ứ ề ế ki n th c v  môi tr ớ ừ v i t ng đ i t ườ tr thu n l ệ i và đ t hi u qu  cao.

ế ứ ượ ọ Ki n th c đ

ồ ộ ệ

ầ ả ầ ứ ộ   ộ ợ c tích h p, l ng ghép vào n i dung bài h c theo 3 m c đ : ợ   ứ ộ ậ ứ ộ ừ ứ ộ m c đ  toàn ph n, m c đ  t ng b  ph n và m c đ  liên h . Quá trình tích h p, ắ ơ ả ả ồ l ng ghép c n đ m b o các nguyên t c c  b n sau:

ư ế ặ ọ ọ

ủ ­ Không làm bi n đ i tính đ c tr ng c a môn h c, không bi n bài h c hóa ườ ổ ụ ả ệ ả ế ọ h c thành bài gi ng giáo d c b o v  môi tr ng.

ườ ậ   ng có ch n l c, có tính t p

­ Khai thác n i dung giáo d c b o v  môi tr ụ ụ ả ấ ị ọ ọ ệ ộ ươ ữ ệ ng m c nh t đ nh, không tràn lan, tùy ti n. trung vào nh ng ch

10

ạ ộ ự ộ

ạ ộ ự ế ụ ậ ố ứ ủ   ­ Phát huy cao đ  các ho t đ ng các ho t đ ng tích c c nh n th c c a ọ   ọ i đa m i ậ  mà h c sinh đã có, v n d ng t

ự ế ườ ế ể ả ớ ệ ọ h c sinh và các kinh nghi m th c t ọ kh  năng đ  cho h c sinh ti p xúc tr c ti p v i môi tr ng.

ộ ườ ở ườ tr ng ổ ng ph  thông

ộ 1.4. N i dung giáo d c môi tr 1.4.1. Các n i dung c  b n

ườ ấ ạ ầ ng. Các thành ph n c u t o môi

ườ tr

ng.

ớ ấ ồ ề ượ ườ ườ ụ ơ ả ề ệ ệ ­ Khái ni m v  h  sinh thái và môi tr ng và các tài nguyên. ử ụ ­ Khai thác và s  d ng h p lí các ngu n tài nguyên môi tr ồ ­ Các ngu n năng l ợ ng v i v n đ  môi tr ườ ễ ng. Ô nhi m môi tr ng.

ả ấ Ch t th i.

ị

ng. ủ ườ ấ ầ ầ ng toàn c u (nóng lên toàn c u, suy

ả

ề gi m t ng ôzon, elnino và lanina…). ọ ả ự ạ ố ườ ự ể ườ ­ Đô th  hoá và môi tr ấ ­ Các v n đ  gay c n c a môi tr ầ ­ S  suy gi m đa d ng sinh h c, dân s  ­ môi tr ề   ng và s  phát tri n b n

v ng.ữ

ườ ả ườ ủ ươ ­ Các bi n pháp b o v  môi tr ng. Lu t b o v  môi tr ng, ch  tr ng,

ả ệ ệ chính sách c a Đ ng và Nhà n ậ ả c v  b o v  môi tr ệ ườ ng.

ệ ng.

­ Ý th c và trách nhi m b o v  môi tr ứ ướ ề ả ả ệ ổ ế ổ ệ ườ ứ ủ ứ ộ ố ạ ộ ụ hình th c ph  bi n  t ch c các ho t  đ ng giáo d c môi

1.4.2. M t s tr ngườ

ọ

ề ệ ườ ọ trong tr ng h c.

ừ ế ụ ấ ể ự   ệ c, làm nguyên li u đ  xây d ng ọ   ứ  ki n th c môn h c,

ư ớ

­ Thông qua môn h c trong chính khoá, có các bi n pháp sau: ữ + Phân tích nh ng v n đ  môi tr ườ ự + Khai thác th c tr ng môi tr ự ọ ươ ng. ạ ứ ọ ồ

ở ườ ấ ng  ấ ướ ạ ng đ t n ậ ườ ng; xây d ng bài t p xu t phát t bài h c giáo d c môi tr ự ế ị ề ắ  đ a ph nh ng g n li n v i th c t ươ ệ ử ụ ng ti n d y h c làm ngu n tri th c đ ơ ở ể

+ S  d ng các ph ể ườ ấ   ậ ượ c "v t ch t ứ ầ   ế hoá" nh  là đi m t a, c  s  đ  phân tích, tìm tòi, khám phá các ki n th c c n thi ự ng.

ạ

ọ ả ố ớ

ả ố ệ ề ổ ế ấ ư ế ề t v  môi tr ử ụ ph  bi n khoa h c, các t nh t…) đ  làm rõ thêm v  v n đ  môi tr

ệ ộ + Th c hi n các ti

ở ườ ủ ể ệ + S  d ng các tài li u tham kh o (các bài báo, các đo n trích trong các sách   ề ớ ụ   ư ệ  li u, s  li u m i đi u tra, công b , các  nh m i ch p ườ ề ấ ng. ế ọ ầ ớ t h c có n i dung g n gũi v i môi tr ườ ư ườ ợ ng nh  sân tr ngay chính ườ ng, ườ ng  ng, v n tr

ể ự ộ ị ộ ể

ngoài l p:

ở ề ề ả ớ ệ ườ trong m t đ a đi m thích h p c a môi tr ư ậ ồ đ ng ru ng, đi m dân c  t p trung … ạ ộ ­ Thông qua các ho t đ ng  + Báo cáo các chuyên đ  v  b o v  môi tr ng do các nhà khoa

ề ậ ỹ ng tr ườ ườ ọ h c, các k  thu t viên hay giáo viên chuyên v  môi tr ng trình bày.

11

đ a ph

ở ị ả ườ ướ ươ ả ệ ệ ề ả ươ ạ ị i đ a ph ườ ng tr ử ng (x  lý n ng  ng. Theo c th i, rác th i, v  sinh

ệ ắ

ự ệ ệ ề ả

ề ị ườ ườ ế   ng (chi n ự   ng: th c

ộ ế ạ ệ ệ ả ồ ể ự ị ấ + Th c đ a tìm hi u v n đ  b o v  môi tr ế ủ ườ ễ dõi di n bi n c a môi tr ng t ả ộ ả công c ng, b o v  th ng c nh…). ậ + Tham gia tuyên truy n, v n đ ng th c hi n b o v  môi tr ị d ch truy n thông). Tham gia các chi n d ch xanh hoá trong nhà tr ả hi n vi c tr ng cây, qu n lý và phân lo i rác th i.

ơ

ạ ộ ườ ộ ng. T

ổ ứ ộ ạ ạ ệ ể ộ

ắ + Tham quan, c m tr i, trò ch i. ổ  ậ + T  ch c các câu l c b , thành l p các nhóm ho t đ ng môi tr ụ   ơ ứ ch c các cu c thi k  chuy n, ngâm th , hát, làm bích báo có n i dung giáo d c môi tr

ể ng, thi các bài tìm hi u thiên nhiên, môi tr ổ ứ ườ ng. ự ử ụ ự ự ệ ế ườ + T  ch c thi tái ch , tái s  d ng. Xây d ng d  án và th c hi n.

ổ ứ ể ễ ể ệ + T  ch c tri n lãm, bi u di n văn ngh .

ố ợ ạ ộ ẹ ọ ộ ớ ộ ồ + Ho t đ ng ph i h p v i gia đình, c ng đ ng và h i cha m  h c sinh.

ợ ệ ả ườ ươ ng   ch ng   Nit ơ     ­

ươ ớ ộ 1.4.3.   N i   dung   tích   h p   giáo   d c   b o   v   môi   tr Photpho l p 11 ch ụ ơ ả ng trình c  b n

ươ ơ ụ ộ ườ Trong ch ng Nit ­ Photpho, n i dung giáo d c môi tr ng:

ộ ạ ủ ộ ố ợ ứ ấ ơ ố ớ ứ ỏ ườ ­ Tính đ c h i c a m t s  h p ch t ch a nit đ i v i s c kh e con ng i:

ấ ủ ợ ơ + Các h p ch t c a nit : NH

­. 3, NOx, NO3

ấ ủ ợ + Photpho và các h p ch t c a photpho.

ề ệ ấ ấ ế

ế ­ Nh ng ch t th i trong quá trình ti n hành thí nghi m tính ch t, đi u ch ơ ả ấ ữ ấ ơ ợ các đ n ch t, h p ch t nit , photpho.

ủ ơ ố ớ ờ ố ườ ­ Vai trò c a nit và photpho đ i v i đ i s ng con ng i.

ệ ượ ự ợ ườ ­ Các hi n t ng t nhiên có l i cho môi tr ng sinh thái.

ủ ầ ứ ạ ả ­ Tình tr ng phá h y t ng ôzon do khí th i ch a NO

x…

ủ ọ ệ ả ệ ầ ệ ộ ớ ồ ­ Trách nhi m c a h c sinh và c ng đ ng v i vi c b o v  t ng ôzon.

ạ ủ ứ ư ả ệ ượ ng m a axit và tác h i c a nó do trong các khí th i ch a các tác

­ Hi n t ư nhân nh : NO, NO

2.

ự ư ừ ủ ấ ọ ­ S  d  th a c a phân bón hóa h c trong đ t.

ươ ụ ườ 1.4.4. Ph ng pháp giáo d c môi tr ng

ươ ế ậ ­ Ph ng pháp ti p c n

ề ế ả ợ ườ ọ   ng vào môn h c

+ Tích h p các ki n th c v  giáo d c b o v  môi tr ứ ộ ụ ứ ộ ứ ậ ầ ệ ệ ộ theo m c đ : toàn ph n, b  ph n và m c đ  liên h .

ạ ộ ờ ủ ề ự ọ ớ + Thông qua ho t đ ng ngoài gi lên l p và các ch  đ  t ch n.

ạ ạ ộ + Thông qua ho t đ ng ngo i khoá.

ươ ệ

­ Ph

ự ng pháp th c nghi m

12

ươ ạ ộ ừ ộ ng pháp hành đ ng c  th  trong các ho t đ ng t ng ch  th  đ ủ ể ượ   c

ườ ọ ị ươ + Ph  ch c trong tr ổ ứ t ng h c, đ a ph ụ ể ng.

ươ ự ị ề ả + Ph ng pháp liên quan, đi u tra kh o sát, th c đ a.

ươ ậ ả ả + Ph ng pháp th o lu n, nêu và gi ề ế ấ i quy t v n đ .

ả + Gi ạ i thích – minh ho .

ươ ự ệ ạ + Ph ọ ng pháp d y h c th c nghi m.

ươ ợ ữ ế ườ ồ ộ ng pháp h p tác và liên k t gi a các nhà tr ị   ng và c ng đ ng đ a

ạ ộ ề ươ + Ph ng trong ho t đ ng v  GDMT. ph

13

ƯƠ Ụ Ả CH NG II. TÍCH H P N I DUNG GIÁO D C B O V  MÔI

ƯỜ Ệ Ọ Ớ ƯƠ TR NG CH

NG NIT  ­ PHOTPHO MÔN HÓA H C L P 11  Ơ Ả Ợ Ộ Ơ ƯƠ NG TRÌNH C  B N CH

Ụ 2.1. M C TIÊU

ứ ề ế 2.1.1. V  ki n th c

ướ ế ề ố t v  thành ph n hóa h c c a môi tr

ầ ơ ở

ấ ườ ườ ấ ủ ấ ấ ổ ng không khí, môi tr

ơ ế ừ ứ ể ấ ọ

ướ ng n ườ ấ ậ ậ ộ ố ế ổ ủ ữ

ự ầ ể ọ ủ B c đ u hi u bi   ng s ng xung ể quanh ta (đ t, n   c, không khí) trên c  s  tìm hi u tính ch t c a các ch t hóa ườ ọ ự ế ướ ườ h c. Môi tr   ng đ t. S  bi n đ i hóa c, môi tr ầ ế ề ấ ọ ấ   ữ ơ ể t v  ch t vô c  và h u c ; thành ph n, tính ch t h c trong môi tr ng; hi u bi ề  ế ề ề ụ hóa h c, tính ch t v t lí,  ng d ng đi u ch . T  đó có hi u bi t v  ch t, v   tính ch t c a các v t th  vô sinh, h u sinh và m t s  bi n đ i c a chúng trong môi tr ể  nhiên xung quanh. ấ ủ ườ ng t

ế ễ ệ ườ ạ ủ ễ ườ Bi t khái ni m ô nhi m môi tr ng, tác h i c a ô nhi m môi tr ng.

ườ ướ ễ ­ Ô nhi m môi tr ng n ạ ủ c, tác h i c a nó.

ườ ạ ủ ễ ­ Ô nhi m môi tr ng không khí, tác h i c a nó.

ườ ạ ủ ấ ễ ­ Ô nhi m môi tr ng đ t, tác h i c a nó.

ườ ủ   ng trong đó có vai trò c a

ể ­ Hi u đ ấ ượ ọ c nguyên nhân gây ô nhi m môi tr ấ ễ ấ ả ử ụ ạ ấ ả ả s n xu t hóa h c, s  d ng hóa ch t và ch t th i trong sinh ho t và s n xu t.

ượ ườ ễ ể ­ Hi u đ

ủ ự c nguyên nhân c a s  ô nhi m môi tr ấ ộ ườ ự ng t

ng: không khí, n ữ ơ ạ ế

ự ậ ạ ậ ườ ộ ướ   c, ơ   ấ đ t và môi tr  nhiên nói chung là do các ch t đ c h i vô c  và h u c . ứ   ấ Các ch t này gây tác h i cho các đ  v t, các công trình ki n trúc, văn hóa, s c ỏ ủ kh e c a ng ồ ậ i, đ ng v t và th c v t.

ượ ộ ố ấ ề ề ượ c m t s  v n đ  v  nhiên li u, ch t đ t, năng l ọ   ng hóa h c,

ệ ễ ấ ố ườ ể ­ Hi u đ ự ự s  oxy hóa, s  cháy và nguyên nhân gây ô nhi m môi tr ng không khí.

ụ

ể ­ Hi u đ ặ ụ ệ ấ ỏ

ườ ư   ộ ố ủ c tính năng và tác d ng c a m t s  tài nguyên thiên nhiên nh : ề ướ c, qu ng, d u m , than đá. V n đ  khai thác, suwx d ng và vi c gây ô n   ễ nhi m môi tr ượ ầ ạ ộ ng do các ho t đ ng khai thác.

ễ ề ườ ự ệ ­ V n đ  ô nhi m môi tr ng trong th c hành thí nghi m hóa h c ọ ở

ườ ấ ổ tr ng ph  thông…

ế ượ ơ ở ả ệ ọ ủ ườ Bi ộ ố ệ c c  s  hóa h c c a m t s  bi n pháp b o v  môi tr t đ ố ng s ng.

ấ ộ ử ạ ấ ố ­ Thu gom và x  lý ch t th i, phòng ch ng ch t đ c h i trong quá trình

ử ụ ừ ế ộ ọ ố ả ọ ớ ti p xúc, s  d ng m t cách khoa h c v i thu c tr  sâu, phân hóa hóa h c…

ề ệ ự ấ ấ ẩ ­ Hóa ch t và v n đ  v  sinh an toàn th c ph m.

ể ề ề ồ ượ ng khí CO

2, tăng khí oxi giúp b oả

­ Tr ng nhi u cây xanh đ  đi u hòa l ạ ệ ầ v  b u không khí trong s ch.

14

ề 2.1.2. V  kĩ năng ệ ườ ậ ị ễ ng b  ô nhi m. Nh n bi ế ượ   c t đ

ộ ố ấ ­ Nh n di n m t s  d u hi u môi tr ễ ọ

ậ ộ ố ấ ự m t s  ch t hóa h c gây ô nhi m đ t, n ử c, không khí.  ả ờ ố ả ấ ộ ệ ấ ấ ướ ả ơ ­ Th c hành x  lý m t vài ch t th i đ n gi n trong đ i s ng s n xu t và

ọ

ọ ậ h c t p hóa h c.  ệ ộ ố ệ ể ả ườ ệ

ố ng s ng.  ợ ệ

ầ ph n b o v  môi tr

ụ ể ả ườ ệ ệ ọ ậ   ng trong h c t p

ự ơ ả ­ Th c hi n m t s  bi n pháp đ n gi n đ  b o v  môi tr ử ụ ấ ố ­ S  d ng m t s  nhiên li u, ch t đ t, tài nguyên thiên nhiên h p lí, góp ệ ả ự ­ Th c hi n m t vài bi n pháp c  th  b o v  môi tr ọ ở ườ  tr

ộ ố ườ ng.  ộ ệ ổ ng ph  thông.  hóa h c  ộ ề 2.1.3. V  thái đ ứ ệ ườ ả ệ ả ng thiên nhiên cho b n thân, gia

ộ ồ đình, c ng đ ng và xã h i.

ở ườ ứ ắ ả ệ ườ ­ Có ý th c trách nhi m b o v  môi tr ộ ­ Có ý th c nh c nh  ng i khác b o v  môi tr ng

ộ ố ứ ng thông qua m t s  bài

ụ ả ệ ươ ế ơ ươ ọ 2.2. Tích h p ki n th c giáo d c b o v  môi tr  – Photpho ch h c ch ườ ọ ơ ả ớ ng trình hóa h c c  b n l p 11. ợ ng Nit

ụ ộ ườ N i dung giáo d c môi tr ng

ươ Ch ng/ bài

ế ứ Ki n th c Kĩ năng – hành vi ộ Thái đ ­ tình c mả

ươ ơ ế Ch ng 2

t   khí   nit ủ ế ả ố Bài: Nitơ

ố ầ ễ ử   ứ Có   ý   th c   x   lí ấ   ch t th i ch ng ô ễ nhi m   môi ườ ng. tr

­   Bi   là   thành   ủ ầ ph n ch  y u c a không   ấ   khí, N có trong đ t. N là ế  c n thi nguyên t   t cung ồ ấ c p cho cây tr ng. ­ Phân tích chu trình  ơ ừ nit   , t  đó rút ra các ả   ệ bi n   pháp   gi m ể thi u   ô   nhi m   môi   ườ tr ng.

ổ ủ ế

ơ  ế ễ   ự   nhiên,   ô   nhi m

ấ ự ­   S   bi n   đ i   c a   nit trong   t không khí.

ấ   ử t   x   lí   ch t ­   Bi ệ   ả th i   sau   thí   nghi m ủ   ề v   tính   ch t   c a nit . ơ

15

ấ ữ ngươ t   đ

ế ố Ch 2:

ườ ượ   ậ c ­   Nh n   bi NH3  và mu i amoni     ng. có trong môi tr

ườ ườ ấ ử ẻ ố ễ ứ    gìn Có ý th c gi ữ  ể ệ v   sinh   đ   gi ầ b u không khí  và   ướ ồ   ngu n n c trong ị ạ s ch   không   b   ô   ở nhi m b i NH

3.

Bài:  Amoniac  và   mu iố   amoni ả   ­   X   lí   ch t   th i NH3  và mu i amoni   sau thí nghi m. ệ

ả

­   Amoniac   là   ch t   hóa ễ   ể ọ h c có th  gây  ô nhi m ng không khí và môi tr   ả   ướ c,   nh ng   n môi   tr ưở ế ứ ng đ n s c kho  con h   ấ   ườ ồ i (l ng vào tính ch t ng ễ ự ậ   v t lí). S  ô nhi m không khí   trong   quá   trình   sử  ố   ụ d ng   amoniac   và   mu i ấ   amoni   trong   s n   xu t ầ   ồ phân bón (l ng vào ph n ứ ụ ng d ng).

ể ượ ngươ Hi u đ c:

Ch 2: ế ậ ­   Nh n   bi t   axit ố nitric và mu i nitrat.

ớ ố ấ ữ ử

ả ệ ­ HNO3  và mu i nitrat là   ơ ả   nh ng   hóa   ch t   c   b n ọ ấ trong s n xu t hóa h c. ứ ế Có ý th c ti p xúc   và làm thí nghi mệ     an   toàn   v i   axit nitric   và   mu iố   nitrat. ấ ủ ả ấ ­ X  lí ch t th i sau ề thí   nghi m   v   tính ch t c a HNO

3

Bài:   Axit  nitric   và  mu iố   nitrat

ụ ố ấ

ờ ễ ườ ủ ­ Tác d ng c a axit nitric   3  là  và   mu i   nitrat.   HNO ồ   hoá ch t quan tr ng đ ng   th i   cũng   là   ch t   gây   ô nhi m môi tr ọ ấ ng.

ươ ứ ử Ch ng 2

ả ề

ấ ủ ấ ­ X  lí ch t th i sau ệ thí   nghi m   v   tính ch t c a photpho. Bài:  Photpho

ử  Có   ý   th c   s ợ ụ   d ng   h p   lí,   an toàn   khi   làm   thí  ớ   ệ nghi m   v i photpho.

ấ ố

ơ

ể ượ ồ   Hi u   đ c   phopho   t n ướ   ự ạ i i   trong   t t   nhiên   d ợ ạ ấ   d ng   h p   ch t   trong ặ ộ qu ng. Đ c tính photpho   ậ   ồ (l ng   vào   tính   ch t   v t ệ   lí). Zn3P2  làm  thu c  di t ạ   ộ ế chu t, c  ch  và tác h i ồ ườ ố ớ   i (l ng vào đ i v i ng ọ ấ tính ch t hoá h c).

ự ế ứ ế

ố   t   mu i ố  ộ

ố ổ ủ   S  bi n đ i c a photpho thành   axit   photphoric   và  mu i photphat. ậ ­   Nh n   bi photphat,   m t   s phân bón hóa h c. ọ

ố Bài   Axit  photphori c và mu iố   ph t phát ử

ng   n ả ấ

ả ấ   ­ X  lí ch t th i sau ệ ề thí   nghi m   v   tính   ủ ch t   c a   P,   H 3PO4  ố và mu i photphat. ử  Có   ý   th c   s ợ ụ d ng   h p   lí,   an   toàn phân bón hóa  ả ễ   ọ h c gi m ô nhi m ướ   ườ c môi   tr ệ  ả và   b o   đ m   v sinh   an   toàn   th cự   ph m.ẩ

16

ấ Bài:   Phân  bón   hóa  h cọ

ọ ợ ấ

ườ rau,

ớ Dùng   phân   bón   hóa  ề   ọ li u h c   đúng   ử  ượ l ng,   không   s ụ   d ng   phân   bón   khi ầ ế g n   đ n   ngày   thu   ủ   ạ ho ch     c , qu …ả

ư ầ ứ ườ   ủ ộ ng Đ   pH   c a   môi   tr ự ể đ   ch n   l a   phân   bón   ầ   ớ phù   h p   v i   đ t   (ph n ỗ ạ   tính   ch t   m i   lo i   phân Ả ế ưở   ng đ n môi bón).  nh h ườ i khi tr   ng và con ng ầ   bón   d   so   v i   nhu   c u ụ (ph n  ng d ng)

ữ ồ

ậ ơ ở ọ ế ế Trên c  s  nh ng n i dung này, tôi l ng ghép vào bài d y và thi ư ạ ườ ụ ả ộ ế ự ế ệ

giáo d c b o v  môi tr ọ ư ế ế ặ ổ ọ

ủ ườ ệ ả t k  các bài t p hóa h c liên quan đ n th c t ng nh ng không ọ làm bi n đ i tính đ c tr ng c a môn h c, không bi n bài h c hóa h c thành bài ụ ả gi ng giáo d c b o v  môi tr ng.

ệ ụ ể ừ ừ ề ầ ộ

ừ ợ ườ ụ ứ ế ậ Tùy thu c vào n i dung t ng bài, t ng ph n, t ng đi u ki n c  th , giáo ng, liên

ạ ể viên có th  s  d ng các bài t p đ  tích h p ki n th c giáo d c môi tr ệ ự ế h  th c t ộ ể ử ụ  vào bài d y:

2.2.1. Bài nit ơ

ệ t Nam có câu: Câu 1. Ca dao Vi

ầ ấ ờ “Lúa chiêm l p ló đ u b

ấ ờ ễ ế ấ H  nghe ti ng s m ph t c  mà lên”

ư ế ọ ọ Câu này hàm ý khoa h c hóa h c nh  th  nào?

ả Gi i thích:

ạ ụ ờ ộ ờ

ư ấ

ụ ư ạ ọ

ạ ỉ ướ ư ạ

ẽ ổ ế i quan tr ng đ n v  chiêm nh ấ ả ậ ư ư i sao m a dông l ấ ể ươ ố ổ

ủ   Đ i ý c a câu ca dao này là: V  chiêm khi lúa cao ngang b  ru ng (th i kì ễ   làm đòng), h  có m a kèm theo s m, sét (m a dông) cây lúa s  tr  bông và cho ư  ộ mùa màng b i thu. Nh ng t ậ c mà nó còn cung c p phân đ m cho v y? Vì m a dông không ch  cung c p n   ạ   ữ t, tr  bông và trĩu qu . V y, phân đ m i t cây n a giúp cho cây lúa phát tri n t do đâu mà có?

ử ệ ấ Khi có s m sét (tia l a đi n)

N2+O22NO

ụ ễ ạ ớ NO d  dàng tác d ng v i oxi không khí t o thành NO

2

2NO + O2 → 2NO2

ế ợ ớ ướ ư ạ c m a t o thành axit nitric: NO2 k t h p v i oxi không khí và n

4NO2 + O2 + 2H2O → 4HNO3

ấ ế ợ ấ ạ ấ ố ơ ớ

ộ ố ồ ạ ấ ố Axit nitric r i xu ng đ t k t h p v i m t s  khoáng ch t trong đ t t o thành mu i nitrat (đ m nitrat) cung c p cho cây tr ng.

17

ư ạ

ư ậ ỉ  Đây là lí do vì sao trong mùa hè khô h n các cây c i đ u héo úa nh ng ch ộ   ng. Đây là ố ề t l ố ạ ườ  th

ố ạ ủ ữ ố ầ c n m t tr n m a giông thì ngày hôm sau cây c i xanh t ấ ộ m t trong nh ng nguyên nhân c ng c  đ m cho đ t.

ủ ơ ườ ườ ạ ố ớ  và tác h i đ i v i môi tr ng và con ng i? Câu 2. Oxit c a nit

ả ờ Tr  l i:

ệ ấ ả ủ Oxit c a nit

ụ

ệ ơ ượ  đ ệ ộ ấ ấ ư ả ủ

ơ ượ  đ ẩ ử ừ ư

ể ệ ậ

c hình thành trong quá trình s n xu t công nghi p, trong ệ ế t đ  r t cao. Ví d  nhà máy đi n, xe ô tô và các ngành công   đó liên quan đ n nhi ở   ọ c phát ra b i nghi p hóa h c nh  s n xu t phân bón. 5% các oxit c a nit ấ ạ ự    nhiên nh  sét, núi l a, cháy r ng và do vi khu n trong đ t t o ra. các quá trình t ị   ộ ấ ả Quá trình s n xu t trong công nghi p phát ra 32% và v n chuy n xe c  ch u ệ trách nhi m 43%.

ế ầ ẫ

ể

ư ạ ừ ư ụ ng b c x  c c tím gây ung th  da và đ c th y tinh th . Khi NO  đó t o thành s

ươ ệ ươ ng mù đó gây ra các b nh đ

ế ủ ầ   Khi khí NO2  lên đ n t ng bình l u và phá h y t ng ozon, d n đ n làm ủ ở ầ   ượ  g n 2  ắ   ữ ặ ấ ng mù vào nh ng ngày n ng ồ   ườ ng hô h p, phá h y bu ng ứ ề ấ ủ ư ả ổ ơ ứ ạ ự tăng l ể ạ m t đ t có th  t o thành ozon, t ủ nóng không có gió. S ườ ư ph i, tăng nguy c  ung th  cũng nh  làm gi m s c đ  kháng c a con ng i.

ụ ứ ệ ấ ả

ằ ườ ọ ễ ườ ể ụ Giáo viên cung c p cho h c sinh nh m giáo d c ý th c b o v  môi Áp d ng:  ả ng, gi m thi u tác nhân gây ô nhi m môi tr tr ng.

ủ ơ ự trong t nhiên? Câu 3. Chu trình c a nit

ả ờ Tr  l i:

Chu trình nitơ là m t quá trình mà theo đó ợ ộ ọ ủ ế ấ ổ ế nitơ b  bi n đ i qua l ổ ạ ể ượ c ti n hành b i c ữ i gi a các   ở ả

ệ ọ ị ế ạ d ng h p ch t hóa h c c a nó. Vi c bi n đ i này có th  đ ọ hai quá trình sinh h c và phi sinh h c.

ơ ọ Quá trình quan tr ng trong chu trình nit ,

ử ể

bao g m ủ ấ ộ ể ứ ơ

l n nh t. Tuy nhiên, nit ế ệ ậ ẫ

ộ ố ể ệ

ạ ị ử ụ ượ ể ử ụ  có th  s  d ng đ ể ượ ơ ể

ơ ớ ế ố ớ ố ớ ơ  các quá trình chuy n hóa cũng nh  d ng chuy n hóa t n t ấ ư ạ ậ ể ử ụ ườ ể ơ  khoáng  ự ố ị ồ  s  c  đ nh nit ả ầ   hóa, nitrat hóa, và kh  nitrat. Thành ph n chính c a khí quy n (kho ng 78%) ,ơ  có th  xem đó là m t b  ch a nit   là nit  trong khí ể quy n có nh ng giá tr  s  d ng h n ch  đ i v i sinh v t, d n đ n vi c khan   ế   hi m l c đ i v i m t s  ki u h  sinh thái. Chu ồ ạ ủ   i c a trình nit ụ ơ ng khác nhau đ  sinh v t có th  x  d ng và h p th .  nit ể ữ ng nit ả  mô t  vào trong các môi tr

ể ư ệ ặ ho c tích h p

ủ ạ ề i thi u v  nit ỏ ợ ở ọ d ợ ở  ơ   i d ng câu h i g i m  cho h c sinh

ớ Giáo viên có th  đ a vào gi ơ ướ ạ ẩ ụ Áp d ng:   ụ ị ướ ở ể ớ ị ầ ứ ph n  ng d ng, tr ng thái c a nit ế ẩ  nhà đ  có tâm th  chu n b  bài m i.  chu n b  tr c

18

ố 2.2.2. Bài Amoniac và mu i amoni

ả ưở ế ườ Amoniac gây  nh h ng đ n môi tr ư ế ng nh  th  nào? Câu h i 1. ỏ

ả ờ Tr  l i:

ạ ộ ấ ấ Amoniac là lo i đ c ch t, hít ph i v i hàm l

ả ớ ặ ắ ượ ị ứ ượ ể ả ng th p có c m giác cay   ử   ọ ng cao có th  làm mù m t ho c gây d   ng nghiêm tr ng khi ng i

ố bu t, hàm l mùi.

ộ ở ứ ố ượ ể ấ ở c? Câu 2. B t n  ch a ch t gì mà có th  làm cho bánh n  và x p đ

ả ờ Tr  l i:

ấ ộ ở ộ ặ ộ ộ

ố ủ ạ ơ ị ộ ở Trong b t n  có ch t NH ng thì mu i NH

4HCO3, khi cho b t n  tr n b t mì ho c b t khác 4HCO3  b  phân h y t o ra khí và h i thoát ra làm

ồ ướ làm bánh n ố cho bánh x p và ph ng lên:

↑ NH4HCO3(r) NH3  +CO

2 +H↑

2O↑

ạ ồ ẩ ắ ầ ườ i ta

Câu 3. T i sao khi đi g n các sông, h  b n vào ngày n ng nóng, ng ấ ử ng i th y mùi khai?

ả ờ Tr  l i:

ướ ấ ữ ạ

Khi n ể ồ ị c ti u, phân h u c , rác th i h u c … thì l

ữ ơ ướ ụ ề ậ

ả ứ ế ư  ấ ữ ơ  ướ n ị này sinh ra nhi u. D i tác d ng c a men ureaza c a các vi sinh v t, urê b  phân   ủ h y ti p thành CO ơ ở ễ ặ c sông, h  b  ô nhi m n ng b i các ch t h u c  giàu đ m nh ượ ả ữ ơ ng urê trong các ch t h u c ủ ủ 2 và amoniac NH3 theo ph n  ng:

(NH→ (NH2)2CO + 2H2O

4)2CO3

ướ ồ ướ ạ ằ ộ ộ c sông, h  d i d ng m t cân b ng đ ng:

ở ườ ề ặ ệ ộ ng trung tính ho c ki m, nhi t đ  cao) NH3 sinh ra hòa tan trong n +⇌ NH3 + H+ (  môi tr NH4

19

ả ứ Nh  v y khi tr i n ng (nhi

ờ ắ ướ ẽ ị ệ ộ t đ  cao), NH c s  không hòa tan vào n

3 sinh ra do các ph n  ng phân ướ c mà b  tách ra bay vào không

ồ ị ư ậ ứ ủ h y urê ch a trong n khí làm cho không khí xung quanh sông, h  có mùi khai khó ch u.

ấ ồ Đây là hi n t

ệ ượ ng th ể ặ ề

ế ằ ả ớ ả t 18 l p 11CB) nh m gi i thích hi n t

ườ   ng g p quanh h , ao, nh t là vào mùa ế   ấ t khô, n ng nóng. Giáo viên có th  nêu v n đ  trong bài gi ng “Amoniac” (Ti ệ ượ   ng 12­ 13 l p 11CB) hay “phân urê” (Ti ự t ụ Áp d ng:  ắ ớ  nhiên này.

ố 2.2.3. Bài Axit nitric và mu i nitrat:

ạ ề ế ầ ố

ỏ

ư ườ ư

ư ế ệ ượ Câu 1. Khi d y bài “Axit nitric và mu i nitrat”: Trong ph n đi u ch  axit ế HNO3, giáo viên có th  đ t câu h i: “Th  nào là m a axit?”, “Nguyên nhân gây   ể ạ   ế ế ng?”, “Làm th  nào đ  h n m a axit?”, “ nh h ư ch  hi n t ể ặ ủ ưở Ả ng c a m a axit đ n môi tr ng m a axit?”

ả ờ Tr  l i:

ướ ế ư ­ N c m a tinh khi

ượ ọ ư Ở ướ ứ ế ệ ỉ ụ đ c g i là m a axit. các khu công nghi p pH ư t có tính axit y u, pH~5,6. N c m a có pH < 5,6 ấ tb ~ 4,6. M c th p k  l c là 2,9.

ư 1. Nguyên nhân gây m a axit:

ấ ề ế ư ệ ượ Có r t nhi u nguyên nhân d n đ n hi n t

ầ ẫ ỏ ườ

ơ ứ ấ

ỳ ự ầ ề ủ ư

ườ ệ ượ ể ệ

ố ể ệ

i gây nên. Ôtô, nhà máy nhi ả ả 2. Trong khí x , ngoài SO ả ứ ủ ệ ả ệ ộ  nhi

ọ c không khí t o nên  ư ố ề ở ầ

ườ ầ

ứ ẽ ế 2, chúng s  bi n thành SO ng không khí có thành ph n O ụ ư ướ c. Trong quá trình m a, d i tác d ng c a b c x

ướ ẽ ả ứ

ặ ấ ớ

ng, các oxid này s  ph n  ng v i h i n ố ờ ể

ư ự ẫ ng m a axit nh  s  phun trào   ườ ử ư ủ   i. Con c a núi l a hay các đám cháy… nh ng nguyên nhân chính v n là con ng ộ   ứ ề ườ ố ỏ ng ch a m t ng i đ t nhi u than đá, d u m  mà trong than đá d u m  th ạ ỳ ư ượ . Nguyên nhân   i ch a r t nhi u khí nit ng l u hu nh, còn trong không khí l l ơ ở ượ ư ủ    trong   ng oxit c a l u hu nh và nit ng m a axit là s  gia tăng l c a hi n t ộ   ệ ủ ạ ộ t đi n và m t khí quy n do ho t đ ng c a con ng ệ   ố 2 vào khí quy n. Nhà máy luy n s  nhà máy khác khi đ t nhiên li u đã x  khí SO ầ 2 còn có khí NO  kim, nhà máy l c d u cũng x  khí SO ạ   ạ ượ đ t đ  cao c a ph n  ng đ t nhiên li u. Các lo i ệ nhiên li u nh  than đá, d u khí mà chúng ta đang dùng đ u có ch a S và N. Khi   2và  cháy trong môi tr ủ ứ ạ  ấ ễ NO2, r t d  hòa tan trong n ớ ơ ướ ể ể ườ   c trong khí quy n đ  hình môi tr ạ   thành các axit nh  Hư 2SO4, HNO3. Chúng l ạ ơ i r i xu ng m t đ t cùng v i các h t ư ạ ư m a hay l u l   i trong khí quy n cùng mây trên tr i. Chính các axit này đã làm ư ướ cho n c m a có tính axit.

ư ạ 2. Quá trình t o nên m a axit:

ấ ố ự ỏ ch t đ t t

Trong thành ph n các ư ứ ng l n nhiên  không khí l

ề  nit ơ ầ ơ  đioxit ư i ch a nhi u  (SO2) và nit

c ầ ứ    nh  than đá và d u m  có ch a ố   ạ ỳ ớ  l u hu nh, còn trong ộ ượ . Quá trình đ t m t l ộ ạ ỳ ư ư ả s n sinh ra các khí đ c h i nh : l u hu nh đioxit  (NO2). Các  ạ ơ ướ  trong không khí t o thành các khí này hòa tan v iớ  h i n  axit sunfuric (H2SO4)

20

ư ộ

ủ ướ ộ ư ế ướ ả c m a gi m. N u n ướ ớ ẫ ướ c m a có đ  pH d ể ư c m a có th  hoà tan đ

ướ ượ ọ c m t s  b i ở ướ

ư ễ ườ ố ư c m a, làm   ư   c g i là m a ộ ố ụ  kim    c m a tr  nên   i. Quá trình này di n ra theo ữ ố ớ  cây c i, v t nuôi và con ng

ơ ả ứ và axit nitric (HNO3). Khi tr iờ  m a, các h t ạ  axit này tan l n vào n ư độ pH c a n i 5,6 đ ượ axit. Do có đ  chua khá l n, n lo iạ  và ôxit kim lo iạ  có trong không khí như ôxit chì...làm cho n ậ ộ đ c h n n a đ i v i ọ các ph n  ng hoá h c sau đây:

S + O2  SO2

2NO→ N2 + O2

2NO→ 2NO + O2

2

NO2 + SO2 SO→ 3 + NO

SO3 + H2O H→ 2SO4

→ 2HNO 3NO2 + H2O

3 + NO

ầ ủ ư Axít H2SO4, HNO3 chính là thành ph n c a m a axít.

ể ạ

ữ ể ư ể

ấ ặ ấ ng hô h p cho con ng

ườ ấ ủ ổ ế ạ

ế ề ặ ể ệ ượ ế ả ế ớ ư ầ ạ

ướ ủ c c a nh ng h t m a và ­ Các khí SOx và NO2 trong khí quy n tan vào n ố ư ơ ạ ữ theo m a r i xu ng m t đ t. Chúng gây ra nh ng tác h i nguy hi m, có th  gây ề ườ ệ i, phá h y các công trình ki n trúc, nên các b nh v  đ ự ạ t o nên s  xói mòn núi đá vôi, làm chua đ t, thay đ i ki n t o trên b  m t trái ể ạ ấ đ t…Đ  h n ch  b t hi n t ng m a axit c n h n ch  th i vào khí quy n các khí SOx vàNOx.

ạ ố

ố ị

ắ ố c màu s c đ  h ng v n có. Tuy nhiên, khi s

ạ ưở ọ ủ ờ ỏ ồ ư ơ ở ệ ộ ỹ ầ ể ướ ề mu i nitrat, giáo viên đ t v n đ : diêm tiêu (kali nitrat) dùng đ   ữ ượ ụ  đ có tác d ng làm cho th t gi ằ ị ượ ướ ạ ụ p b ng diêm tiêu nh  xúc xích, l p x d ng các lo i th t đ ở ặ ướ t đ  cao. Hãy nêu c  s  khoa h c c a l ng  rán k  ho c n ấ ủ   Câu 2. Khi d y bài “Axit nitric và mu i nitrat”: Trong ph n tính ch t c a ố   p th t mu i ử    ng, không nên i khuyên này? ặ ấ ị c   nhi

ả ờ Tr  l i:

ọ ủ ờ ở ệ ộ ị C  s  khoa h c c a l i khuyên đó là: nhi t đ  cao, kali nitrat b  phân

ươ ơ ở ủ h y theo ph ng trình:

2KNO3 2KNO2 +O2

ố ơ Mu i KNO ư ở ườ  ng i.

2 làm tăng nguy c  gây ung th

2.2.4. Bài phot pho:

ầ ủ ấ

ớ ụ ề ố ủ ế ầ

t:   Thành   ph n   c a   thu c   di ể ử ụ ế

ả ứ ẽ ọ P   v i   Zn,   sau   đó   cho   h c   sinh   bi ố ả ượ Zn3P2.N u không qu n lí đ ườ ế ưở ả ẩ ng đ n môi tr ủ ng do ph n  ng th y phân sinh ra PH m s  gây  nh h ủ   ả ứ Trong ph n tính oxi hoá c a photpho, giáo viên l y ví d  v  ph n  ng c a ộ ệ   t   chu t   là c thu c khi s  d ng, đ  lâu ngày trong không khí   3  là

21

ứ ả ộ ế ả ử ụ ả ộ t b o qu n và s  d ng m t cách

ố ấ ch t khí, mùi tr ng th i, đ c. Do đó ph i bi ợ h p lí.

ố ế ạ ộ

ộ ể ướ ộ ố ậ ố ộ i đi tìm n

ướ ộ ố ữ   Câu 1. “Thu c chu t” là ch t gì mà có th  làm chu t ch t? T i sao nh ng   c u ng. V y thu c chu t là gì? ố   c u ng thì

ế ế ơ ộ ẽ ấ ố ộ ạ con chu t sau khi ăn thu c chu t l ế Cái gì đã làm cho chu t ch t? N u sau khi ăn thu c mà không có n chu t s  mau hay lâu ch t h n?

ả ờ Tr  l i:

ầ ủ ẽ

ơ ể ượ ướ ấ ạ ả ộ ng n

ố 3P2. Sau khi ăn,  Thành ph n chính c a thu c chu t là k m photphua Zn ộ ị ủ Zn3P2 b  th y phân r t m nh, hàm l   c trong c  th  chu t gi m, nó khát và đi tìm n c:ướ

→ 3Zn(OH) Zn3P2 + 6H2O

2 + 2PH3 ↑

ế ướ ộ t ch t chu t. Càng nhi u n

ề ế ế ộ PH→ ư   ế c đ a    chu t càng nhanh ch t. N u không có ấ ộ 3 thoát ra nhi u

ế ơ ộ ẽ Chính PH3  (photphin) r t đ c đã gi →ề ộ ơ ể vào c  th  chu t  ướ c chu t s  lâu ch t h n.  n

ấ ượ

ề ệ V n đ  di ệ ầ ườ ườ ộ ạ

ố ụ ạ

ư ậ ườ ỏ i, vì v y giáo viên nên h

ế ệ ế ằ ộ ố t chu t c a thu c chu t nh m bi t cách s

ậ   ộ ọ Áp d ng: ụ i quan tâm vì chu t là con v t t chu t đang đ c m i ng ễ ề ề i và hay phá ho i mùa màng.   mang nhi u m m b nh truy n nhi m cho con ng ố ấ   ớ ượ ộ c dùng v i m c đích trên. Nh ng đây là lo i thu c r t “Thu c chu t” đang đ ể ả ướ   ế ứ ưở ộ ng ng đ n s c kh e con ng đ c nên d   nh h ử  ộ ủ ế ơ ọ ẫ d n cho h c sinh bi t c  ch  di ụ d ng an toàn.

ể ề ậ ụ ứ ủ ề ầ ấ

ấ ụ ể ứ ủ

ụ ủ ứ ụ

ế Giáo viên có th  đ  c p v n đ  này trong ph n nêu  ng d ng c a photpho   ế   t ớ ẽ ả   ng trình photpho tác d ng c a v i k m, sau  đó nêu  ng d ng c a s n ớ t 16 l p 11CB). ặ ho c khi l y ví d  đ  ch ng minh tính oxi hóa c a photpho thì giáo viên nên vi ươ ph ẩ ph m (Zn ủ 3P2) trong bài “Photpho” (Ti

ơ ơ ườ ệ ở ấ ng xu t hi n đâu? Câu 2. “Ma tr i” là gì? Ma tr i th

ả ờ Tr  l i:

ượ ộ Trong x ng photpho. Khi c

ậ ể ộ ủ ộ ẽ

ệ ộ ườ t đ  th ượ ệ ỏ ự ố ng nhi ơ  ộ   ẩ 3 và l n m t ít   ng, còn điphotphin   t t a ra trong

ố ứ ươ ậ ng c a đ ng v t luôn có ch a m t hàm l ầ ủ ộ ế th  đ ng v t ch t đi, nó s  phân h y m t ph n thành photphin PH ở ự ố  b c cháy   nhi điphotphin P2H4. Photphin không t ệ ỏ P2H4 thì t t. Chính l  b c cháy trong không khí và t a nhi quá trình này làm cho photphin b c cháy:

2PH3 + 4O2 P→ 2O5 + 3H2O.

22

ả ả ư ẫ

ệ ượ

ườ ự ả ặ ọ ộ Quá trình trên x y ra c  ngày l n đêm nh ng do ban ngày có các tia sáng ỉ  ơ ặ ờ ng ma tr i ch ơ ở    các nghĩa ư  nhiên. Th ng g p ma tr i

ủ c a m t tr i nên ta không quan sát rõ nh  vào ban đêm. Hi n t là m t quá trình hóa h c x y ra trong t ị đ a vào ban đêm.

ề V n đ  này có th  đ trong bài “Photpho” (Ti

ệ ượ ề ậ ở c đ  c p  ơ ự i thích hi n t ng t

ấ ể ả ả ệ ượ ể ượ ệ ượ ng “ma tr i”. Đây là m t hi n t ạ ế  nhiên ch ị ớ   t 16 l p ứ  ộ   ng “th n bí “nào đó, tránh tình tr ng mê tín d  đoan,

ạ ụ Áp d ng:  11CB) đ  gi ầ ộ không ph i là m t hi n t ộ ố làm cho cu c s ng thêm lành m nh.

ố 2.2.5. Bài Axit photphoric và mu i photphat:

ữ ạ ườ ầ ườ ợ i có thói quen ăn tr u th ng có l i và hàm răng Câu. T i sao nh ng ng

ắ ẻ ch c kho ?

ả Gi i thích:

ế

2+  và OH­làm cho quá trình t oạ

ứ 2 ch a Ca

ả ầ Trong mi ng tr u có vôi Ca(OH) ậ ợ i: men răng Ca5(PO4)3OH x y ra thu n l

5Ca2+ + 3PO4

3­ +OH­ Ca→ 5(PO4)3OH

ớ ố ạ Chính l p men răng này ch ng l i sâu răng .

ể ả ệ ầ ệ ượ ự ế ố Liên h  ph n mu i photphat đ  gi i thích hi n t ng th c t . Áp d ng: ụ

ườ ọ ợ ụ ng qua giáo án bài phân bón hóa

t)ế BÀI 16.   PHÂN BÓN HÓA H CỌ  (1 ti

ề ệ ọ 2.2.6. Minh h a tích h p giáo d c môi tr h c. ọ        Ụ I. M C TIÊU ứ ế 1. Ki n th c  ế ượ * Bi t đ c:  ạ ­ Khái ni m v  phân bón, các lo i phân bón hóa h c chính đang đ ượ ử  c s

d ng. ụ

ọ ụ ế ề ­ H c sinh bi

ế ả ứ ợ ầ ộ ố ả ỗ ượ ợ t thành ph n, tác d ng, đi u ch , b o qu n các lo i phân ng)

ể ượ ạ ạ đ m, phân lân, phân kali và m t s  phân bón khác (ph c h p, h n h p, vi l * Hi u đ c:

ọ ố ớ ể ồ

ủ ừ ợ

ưở ế ồ ạ ­ H c sinh hi u vai trò c a t ng lo i phân bón đ i v i cây tr ng và cách ạ ấ ớ ử ụ s  d ng các lo i phân bón phù h p v i lo i đ t.  ả ủ ư ượ ng phân bón  nh h ạ ­ Tác d ng c a d  l ng đ n cây tr ng, môi tr ườ   ng

ụ i. ườ

và con ng ỹ 2. K  năng

ạ ậ ng pháp v t lý.

ằ t s  b  t ng lo i phân bón b ng ph ệ ử ụ ệ ơ ộ ừ ệ ự ế

ươ ứ ử ụ    liên quan đ n vi c s  d ng phân bón Ý th c s  d ng ủ ề ượ ợ ­ Phân bi ­ Liên h  th c t phân bón thích h p và đ  li u l

ế ả ộ ố ạ ử ụ ế ng.  ệ ­ Bi ọ t cách s  d ng an toàn, hi u qu  m t s  lo i phân bón hóa h c

23

ự ả

ệ ệ ự ấ ự ­ Rèn luy n năng l c th c hành, gi ự ­ Rèn luy n năng l c trình bày v n đ  tr ộ ố ế ấ i quy t v n đ  đ t ra trong cu c s ng ế   ề ướ ậ  tin, thuy t ề ặ ể ộ c t p th  m t cách t

ph cụ 3. Thái độ ọ ự ứ ọ

thích h n môn hóa h c.

ể ả ứ ế ớ ọ ­ H c sinh có ý th c và tích c c trong bài h c, thông qua đó các em yêu ơ ệ ử ụ ­ H c sinh h ng thú v i vi c s  d ng ki n th c liên môn đ  gi ế   i quy t

ộ ố ố m t s  tình hu ng c  th .

ứ ả ọ ứ ụ ể ­ H c sinh có ý th c b o v  môi tr

ệ ự ượ ọ ướ ị 4. Đ nh h ng các năng l c đ ố ườ ng s ng c hình thành

ế ấ i quy t v n đ ế ự ể

ề ứ ữ

Ẩ

ự ợ + Năng l c h p tác ế ự + Năng l c giao ti p ả ự + Năng l c gi ự ậ ụ ọ + Năng l c v n d ng ki n th c hoá h c vào th c ti n ự ử ụ ọ + Năng l c s  d ng ngôn ng  hoá h c Ọ Ị Ủ II. CHU N B  C A GIÁO VIÊN VÀ H C SINH 1. Giáo viên

ả ộ ố ư ệ ề ả ệ ở li u v  s n xu t các lo i phân bón Vi

+ M t s  tranh  nh, t ề ấ ạ ạ ắ

ỏ

t Nam: Công ty phân bón Bình Đi n, nhà máy phân đ m Hà B c, nhà máy Supephotphat Lâm Thao, m  apatit.  ả ế ạ ậ ẫ ạ ấ + Máy chi u, b ng nhóm, bút d , gi y, máy vi tính, m u v t các lo i phân

bón.

ọ ậ ế + Phi u h c t p.

ế ề + Giáo án đi n khuy t.

ủ ề ầ ấ ọ + S  đ  v  n i dung chính c a bài h c v  thành ph n, tính ch t, cách

ề ế ơ ồ ề ộ ạ đi u ch  các lo i phân trong bài.

ọ 2. H c sinh

ự ế ứ ự ọ ệ + H c sinh t và nghiên c u các tài li u trong sách, các

ư ầ ư ệ ể  tìm hi u th c t ạ ạ t p chí, các thông tin trên m ng internet s u t m các t li u.

ơ ồ ư ả ẩ ỏ ị ủ ẩ + Hoàn thành câu h i chu n b  và s n ph m s  đ  t duy c a nhóm.

ƯƠ Ọ Ạ Ậ III. PH NG PHÁP VÀ KĨ THU T D Y H C

­ Đàm tho iạ

ươ ử ụ ự ậ ẫ ả ­ Ph ậ ng pháp tr c quan: s  d ng tranh  nh, m u v t th t

ươ ơ ồ ư ả ­ Ph ng pháp m nh ghép, s  đ  t duy.

ậ ­ Kĩ thu t think – pair –share.

Ọ Ạ Ế IV. TI N TRÌNH D Y H C

ạ ộ ở ộ ). 1. Ho t đ ng kh i đ ng (5 phút

24

ươ ở ứ ọ

ấ ệ ượ ớ ợ ọ i và hào h ng cho l p h c. Giáo viên c giáo viên g i ý choh c sinh

ể ạ Đ  t o không khí ph n kh i vui t ở ị ế trình chi u v  k ch “Chuy n nhà nông” đã đ ị ừ ướ ẩ chu n b  t c.  tr

Ả Ở Ị Ệ Ị K CH B N V  K CH: CHUY N NHÀ NÔNG

ồ ầ ở ồ Bác Khoa nông dân: (đang ng i bu n r u, th  dài, nhăn trán)

ứ ồ ặ Bà Lan nông dân: Làm chi mà m t mày bu n thiu r a anh Khoa?

ằ ả ọ

ế ồ ướ ả ướ ổ ỏ

ề ơ ọ ơ i, c  đám rau c i, hành ngô c n c c, lá Bác Khoa: lúa tui vàng h t r i O  ấ lên không n i luôn. M y giàn m p trái m p trái nh  xíu ra ri thì răng mà bán ệ ấ ứ ể đ  có ti n cho m y đ a đi h c đây. Thi ồ t tui bu n quá O i!

ự ươ ặ ị ấ ấ Lúc đó có anh ăn m c l ch s , t m t ề   t đi qua. Th y 2 bác nông dân li n

ươ ườ t i c i chào h i ỏ :

ạ ẻ ứ ạ Anh Thành: Con chào bác Khoa, bác Lan. D , hai bác kho  ch   ?

Ừ ồ Bác Khoa: , Thành m i v  h  con? Nghe nói cháu h i này đã lên Giám

ớ ề ả ố ố ồ ả đ c r i h ? Mà cháu làm Giám đ c công ty gì đó?

ề ạ ố Anh Thành: D  bác. Con làm Giám đ c công ty phân bón Bình Đi n bác à.

ứ Bà Lan: Ui, r a thì may quá.

ướ ừ ộ Bác Khoa: Con coi này, (v a nói bà Lan v a ch  tay ra ru ng tr

ộ ỉ ườ ừ ầ ướ

ế ả ộ ế ư ấ ế ẳ ớ ặ ,  c m t) ọ   n m p thì còi c c, cây ứ    v n giúp bác bón phân th  nào ch  không thì ch t đói con

ru ng lúa nhà bác lá cháy vàng g n h t c  ru ng, v trái ch ng l n, con t i!ơ

ầ

ỳ ỗ ạ ỳ ạ ấ ạ ưỡ ng, li u l

ạ ể ể ấ

ề ượ ẵ ệ ề ồ ờ Anh Thành: D ! m i cây c n lo i phân bón khác nhau, tùy giai đo n khác ề ượ ậ ng khác … V y đ  hi u rõ ữ ng ra sao? Nh ng phân bón đó cung c p cho  nào…? S n con có mang tài li u v  đây, m i hai bác cùng

ọ ụ nhau, tu  mùa v , tu  lo i đ t, dinh d ư ế ơ h n cách bón nh  th  nào? Li u l ố cây tr ng nguyên t ể ụ ể ớ bà con l p 11A3 cùng tìm hi u c  th  qua bài phân bón hoá h c.

ạ ộ ế ứ 2. Ho t đ ng hình thành ki n th c

ề ể ọ

ấ   ệ (10 phút): Tìm hi u v  khái ni m phân bón hoá h c, có m y ọ ạ ạ ộ 2.1. Ho t đ ng 1 lo i phân bón hoá h c?

ọ Giáo viên: Phân bón hoá h c là gì?

ứ ấ ọ ố ữ H c sinh: Phân bón hoá h c là nh ng hoá ch t có ch a các nguyên t dinh

ưỡ ấ ằ ồ ọ ượ ng, đ d c bón cho cây nh m nâng cao năng su t cây tr ng.

ộ ố ể ọ ườ Giáo viên: Em hãy k  tên m t s  phân bón hoá h c th ử ụ ng s  d ng?

ọ ườ ọ ạ ng dùng là phân đ m, phân

ứ ợ ạ ợ ỗ ượ H c sinh: có các lo i phân bón hoá h c th lân, phân kali, phân h n h p, phân ph c h p và phân vi l ng.

ạ ộ (10 phút): 2.2. Ho t đ ng 2

25

ề ể ạ

Tìm hi u v  các lo i phân bón hoá h c: phân đ m, phân lân, phân kali, ượ ỗ ạ ứ ợ ợ phân h n h p, phân ph c h p và phân vi l ọ ng.

ứ ộ ạ ọ ụ ể ừ ­ Nghiên c u n i dung c  th  t ng lo i phân bón hoá h c.

ớ ­ Chia l p thành 4 nhóm (nhóm chuyên sâu)

ộ N i dung:

Nhóm 1: Phân đ m ạ

ấ ạ ố ưỡ

­ Phân đ m cung c p nguyên t

dinh d ướ ạ   ng nào cho cây? D i d ng

nào?

ố ớ ụ ủ ạ ồ

­ Tác d ng c a phân đ m đ i v i cây tr ng?

ưỡ ủ ạ ượ ạ ượ ằ ộ ­ Đ  dinh d ng c a phân đ m đ c đánh giá b ng đ i l ng nào?

ể ể ạ ấ ặ ọ ầ ­ Có m y lo i phân đ m? Thành ph n hoá h c tiêu bi u, đ c đi m, cách

ề ạ ạ ế ỗ đi u ch  m i lo i?

Nhóm 2: Phân lân

ấ ố ưỡ ướ ạ

­ Phân lân cung c p nguyên t

dinh d ng nào cho cây? D i d ng nào?

ố ớ ụ ủ ồ

­ Tác d ng c a phân lân đ i v i cây tr ng?

ưỡ ủ ượ ạ ượ ằ ộ ­ Đ  dinh d ng c a phân lân đ c đánh giá b ng đ i l ng nào?

ấ ạ ầ ươ ấ ả ạ ỗ

­ Có m y lo i phân lân? Thành ph n, ph

ng pháp s n xu t m i lo i?

Nhóm 3: Phân kali

ấ ố ưỡ ướ ạ

­ Phân kali cung c p nguyên t

dinh d ng nào cho cây? D i d ng nào?

ố ớ ủ ụ ồ

­ Tác d ng c a phân kali đ i v i cây tr ng?

ưỡ ủ ượ ạ ượ ằ ộ ­ Đ  dinh d ng c a phan kali đ c đánh giá b ng đ i l ng nào?

ấ ườ ạ ­ Có m y lo i phân kali th ng dùng?

ỗ ỗ ợ ứ ợ ượ Nhóm 4: Phân h n h n h p, phân ph c h p và phân vi l ng

ỗ ợ ứ ợ 1. Phân h n h p và phân ph c h p

ứ ợ ế ỗ ợ ­ Th  nào là phân h n h p, phân ph c h p?

ứ ợ ợ ỗ ố ở ể ­ Phân h n h p và phân ph c h p gi ng và khác nhau đi m nào?

ượ 2.  Phân vi l ng

ượ ưỡ dinh d ng nào cho cây? Ở ạ    d ng

ấ ng cung c p nguyên t ượ ạ ọ ­ Phân vi l nào? T i sao phân g i là phân vi l ố ng?

ụ ượ ồ ớ ủ ­ Tác d ng c a phân vi l ng v i cây tr ng?

ử ụ ượ ề ầ ­ Khi s  d ng phân vi l ng c n chú ý đi u gì?

ụ ủ ệ Nhi m v  c a nhóm chuyên sâu:

26

ả ờ ỏ ủ ầ ở ­ Think: tr  l i ph n câu h i c a nhóm mình vào v

ắ ặ ả ờ ệ ự ể ủ ẻ ­ Pair: b t c p chia s  hoàn thi n câu tr  l i (có s  ki m tra c a giáo viên).

ơ ồ ư ẻ ẩ ả ­ Share: chia s  trong nhóm, s n ph m chia s  là s  đ  t ề ộ  duy v  n i dung

ủ ạ ượ ẩ ị ở lo i phân bón c a nhóm đ c giao (chu n b ẻ  nhà).

ụ ủ ệ ả Nhi m v  c a nhóm m nh ghép:

ở ẻ ớ

Ti n hành  ạ ộ ọ ậ ệ ế ầ ổ ộ ỗ ượ t chia s  1 n i dung, các thành  trên l p: 2 phút cho m i l ẻ ộ i hoàn thi n ph n n i dung chia s  vào phi u h c t p. T ng c ng 4

ế viên còn l ộ n i dung 8 phút.

ẻ ế

ượ ơ ồ ư ở ề ị ấ ủ Sau khi đ trình bày s  đ  t c chia s  các nhóm tr  v  v  trí nhóm chuyên sâu, ti n hành ể  duy c a nhóm mình và ch m đi m chéo.

ạ ộ (10 phút): 2.3. Ho t đ ng 3

ể ề ư ượ ả ưở ế ồ ườ ng phân bón  nh h ng đ n cây tr ng con ng i và

Tìm hi u v  d  l ườ ng. môi tr

ệ ấ ả ưở ủ ng c a phân bón

Giáo viên v n đáp và hoàn thi n các n i dung  nh h ườ ộ ườ ấ ồ ố ớ đ i v i cây tr ng, đ t và môi tr ng, con ng i.

ệ ể ầ ỗ ả Giáo viên: V y m i chúng ta c n ph i có bi n pháp gì đ  làm không khí

ạ ậ ơ xung quanh s ch h n?

ệ ừ ừ ả ồ ọ ồ ườ ố H c   sinh:   tr ng   r ng,   tr ng   cây,   b o   v   r ng   môi   tr ng   s ng   xung

quanh.

ọ ườ ể ề Tuyên truy n cho m i ng i hi u khi bón phân:

ừ ủ ầ ồ ợ Bón v a đ , phù h p nhu c u cây tr ng

ề ắ ạ Áp d ng quy t c 5 đúng:  Đúng lo i, đúng li u, đúng lúc, đúng cách, đúng

ụ ờ ế ụ t mùa v . th i ti

ườ ng sau khi bón phân.

3. Ho t đ ng luy n t p  ơ

ọ ơ ấ ả ạ C i t o đ t và môi tr ạ ộ ệ ậ (10 phút): ệ ở Trò ch i “N  hoa trí tu ” ỗ   ọ Giáo viên ch n 5 nhóm h c sinh tham gia trò ch i, giáo viên ch n m i

ọ

ượ ơ ủ ỗ t 1 h c sinh c a m i nhóm hái hoa và tr  l ả ờ   i

Chia làm 3 l ỏ ượ ọ ơ nhóm 3 h c sinh, tham gia trò ch i.  ỗ ượ ọ t ch i, m i l ỗ c đính kèm sau m i cánh hoa.

Ậ Ủ Ơ Ở Ố Ệ

ưỡ ấ ố ồ dinh d câu h i đ Ỏ BÀI T P C NG C  ­ CÂU H I TRÒ CH I N  HOA TRÍ TU ng nào cho cây tr ng? Câu 1. Phân lân cung c p nguyên t

A. Nitơ

ố ượ D. Mangan ồ B. Photpho ấ ng cung c p nguyên t ng nào cho cây tr ng?

ơ C. Kali ưỡ  dinh d ư Câu 2. Phân vi l A. Nit , cacbon, kali ỳ C. L u hu nh, mangan

27

ẽ B. Kali, photpho, nitơ D. K m, molipđen, bo

ướ ạ ấ ơ i d ng ion? cho cây d

ạ Câu 3. Phân đ m cung c p nit + ­ và NH4

3­ B. NH4, PO4

C. PO4

+ 3­, K+                      D. K+, NH4

ấ ướ ạ i d ng ion? A. NO3 Câu 4. Phân kali cung c p kali cho cây d

3­

+

­ và NH4

D. K+ và NH4

+ B. K+

A. NO3 ạ C. PO4 ạ Câu 5. Lo i phân bón nào sau đây là đ m 2 lá?

A. NaNO3 D. Na3PO4 B. NH4NO3            C. Ca(NO3)2

ườ ự ể ấ ượ ng phân lân ng ỉ ố i ta d a vào ch  s ?

ố ượ ố ượ Câu 6. Đ  đánh giá ch t l A. % kh i l B. % kh i l ng photpho  ng PO

3­ 4

ố ượ ng P

2O5

C. % kh i l

ố ượ D. % kh i l ng Ca

3(PO4)2

ạ ạ ượ ạ ng đ m cao

Câu7.  Trongcác lo i phân bón sau, lo i phân bón nào có hàm l nh t?ấ

A. NH4NO3 B. NH4Cl C. (NH4)2SO4 D. (NH2)2CO

ứ ợ ủ ầ Câu 8. Thành ph n chính c a phân bón ph c h p amophot là?

A. Ca3(PO4)2, (NH4)2HPO4 B. NH4NO3, Ca(H2PO4)2

D. NH4H2PO4, Ca(H2PO4)2 C. NH4H2PO4, (NH4)2HPO4

ự ậ ượ ồ   t cho cây tr ng c bi

ườ ủ ạ ế ế t đ n là m t lo i phân bón r t t ử ụ ấ ố ầ ộ ề ậ Câu 9. Tro th c v t đ ượ th ng đ c bà con nông dân s  d ng nhi u. V y thành ph n chính c a tro là?

A. KCl C. K2SO4 D. KNO3 B   .   K2CO3

ứ ệ ạ ố ố

ụ ạ ấ ị   Câu 10.  Lo i phân bón có tác d ng làm tăng s c ch ng b nh, ch ng rét, ch u ạ h n, giúp cây h p th  đ m t ụ ố ơ t h n là?

ạ A. Phân đ m           B. Phân lân C. Phân kali                          D. Phân vi

ngượ l

ậ ụ ạ ộ ở ộ 4. Ho t đ ng v n d ng, m  r ng

ạ ộ ả ờ ọ ỏ ậ ụ Ho t đ ng cá nhân, h c sinh tr  l i các câu h i v n d ng sau:

ạ ạ ượ ử ụ ộ c s  d ng r ng rãi? i đ Câu 1. T i sao phân ure l

ả ờ Tr  l i:

ượ ử ụ ả ộ ớ Phân ure đ c s  d ng r ng rãi vì % N l n, có kh  năng thích ngh

ậ ề ở  ụ   ư ng khí h u khác nhau cũng nh  có kh  năng phát huy tác d ng

ườ ạ ử ụ ề ồ ượ ề nhi u môi tr trên nhi u lo i cây tr ng và s  d ng đ ả ạ ấ c cho nhi u lo i đ t khác nhau.

ề ạ ấ Câu 2. T i sao không bón phân ure cho vùng đ t có tính ki m?

ề ấ ả ờ Không bón cho vùng đ t ki m vì? i:

Tr  l 28

(NH→ (NH2)2CO + 2H2O

4)2CO3

2­

2NH→ (NH4)2CO3

+ + CO3

4

++ OH­

NH→ NH4

3 + H2O

ấ ạ Vì NH3 thoát ra nên m t đ m.

ạ ạ ấ ợ Câu 3. Phân đ m amoni có thích h p cho vùng đ t chua hay không? T i sao?

ấ i

ườ ạ ạ Tr  l ướ n ợ ả ờ : Phân đ m amoni không thích h p cho vùng đ t chu vì khi tan trong ng axit: ạ c, phân đ m amoni t o môi tr

NH4

+ +H2O⇌NH3 + H3O+

ộ ể ử ể ạ ớ ượ c không? Câu 4. Có th  bón đ m amoni cùng v i vôi b t đ  kh  chua đ

ạ T i sao?

ượ ẽ ạ ớ ộ ả ờ Không đ ấ   c vì khi tr n chung phân đ m amoni v i vôi s  làm m t i:

Tr  l đ m: ạ

→ CaO + H2O  Ca(OH)

2

→ CaCl 2NH4Cl + Ca(OH)2

2 + 2NH3  ↑ + 2H2O

ọ ọ ụ ậ ườ ươ ng ch ng Nit ơ    –

ộ ố ươ ọ ớ ề 2.2.7. M t s  bài t p ch n l c v  giáo d c môi tr ng trình hoá h c l p 11 Photpho ch

ậ ự ậ a. Bài t p t lu n

ệ ướ ả ư c m a th ườ   ng i thích t Câu 1. Gi

ề ấ ơ ạ i sao,  ớ ướ ở ề có pH th p h n nhi u so v i n ở ầ  g n các khu công nghi p, n c ơ  nhi u n i khác?

ả Gi i thích:

ề

ấ ườ ụ ầ

ệ ự

ượ 2, NO2, NO, H2S… đ ề i tiêu th  nhi u than đá, d u m ấ ễ ườ ụ

ướ ơ ướ ả ứ i tác d ng c a b c x  môi tr c trong khí quy n đ  hình thành các axit nh ệ ầ G n khu công nghi p, nhi u khí SO ể ả ả ừ  quá trình phát tri n s n xu t con ng ề  nhiên khác. Các khí SO ư c. Trong quá trình m a, d ớ 2  và h i n

ủ ứ ạ ể ể ố ặ ấ ạ ơ ớ

ể ờ

ướ ệ ậ ầ c sinh ra do khí   ỏ    2 và NO2, r t d  hòa tan trong ng, các oxit này   ư  ạ   i r i xu ng m t đ t cùng v i các h t i trong khí quy n cùng mây trên tr i. Chính các axit này đã làm   ườ   ng c m a có tính axit. Do v y, g n các khu công nghi p, n ư c m a th

th i t và nhi u nguyên li u t ướ n ẽ s  ph n  ng v i O H2SO4, axit H2SO3, axit HNO3. Chúng l ư ạ ư m a hay l u l ư ướ cho n có pH th p. ấ

ư ạ ế ờ ố , ng  dân có “sáng ki n” dùng phân đ m, phân urê

ả Câu 2. Trong đ i s ng i thích? p cá. Gi ể ướ đ

ả Gi i thích:

ệ ạ ặ ẩ

ả B n thân phân đ m cũng đã có tính di ạ ẽ ạ ị ạ ấ

ữ ủ ả ả ạ ờ ủ   t khu n, m t khác khi b  phân h y, ố   phân đ m s  t o ra các ch t nitrat, nitrit (mu i diêm) do đó phân đ m kéo dài ắ ượ    màu s c cho đ c th i gian b o qu n cá. Nitrat, nitrit c a phân đ m cũng gi

29

ẻ ươ ố ồ ở ơ

mang cá, làm cho cá có v  t ượ ả ứ ễ ế ể ướ ấ ạ ư cá, nh t là màu h ng  phân đ m d  ki m nên ng  dân “th  s c” dùng l ẫ ấ i s ng, h p d n h n. Vì ớ p cá.  ng l n đ

ộ ạ ớ ồ ề ấ

ẽ ề ộ

ơ ể ư ự ẩ ơ

ưỡ ơ ở ợ V i n ng đ  cao, phân đ m th m nhi u vào trong c  th  con cá, hàm   ạ   ng nitrat, nitrit sinh ra cũng nhi u và chúng s  gây đ c nh  khi chúng ta l m    trong th c ph m tăng lên.   ng gì i ích dinh d ầ  “d m” ăn vào ch ng có l

ượ l ố ạ ụ d ng mu i diêm. Phân đ m cũng làm thành ph n nit ẳ ạ ơ Đây là nit ẻ mà còn gây h i cho s c kho .

phi protein, lo i nit ứ ạ ướ Câu 3. Trong n

c, amoniac và ion amoni đ ươ ướ ế ể c. Vi t ph ẩ ượ c các vi khu n oxi hoá thành ễ ng trình bi u di n các quá trình

ả nitrit, nitrat làm gi m oxi tan trong n đó.

ả Gi i thích:

ươ ả ứ Các ph ng trình ph n  ng

2NH4

+ + 3 O2  2NO2

­ + 4H++ 2H2O

2NH3 + 3O2 2NO2

­ + 2H+ + 2H2O

2NO2

­ ­ + O2 2NO3

ướ ườ ả c th i, tr c tiên ng Câu 4.  Đ  lo i b  ion amoni trong n

ể ạ ỏ ướ ị ả ằ ướ ế c th i b ng NaOH đ n pH = 11 sau đó cho ch y t

ầ ằ ả ừ c n p đ y các vòng đ m b ng s , còn không khí đ

ượ ạ ươ ệ ạ ỏ ng pháp này lo i b  kho ng 95% l ộ  d ả   i ta ph i  trên   ượ   c   ng amoni

ứ ả ế ạ ỏ ề ki m hóa dung d ch n ố xu ng trong m t tháp đ ượ ừ ướ ổ c t th i ng i lên. Ph ả ả ướ c th i. Gi i thích cách lo i b  amoni nói trên, vi trong n ượ t các PTHH?

ả Gi i thích:

ể ằ

ượ ụ ệ ệ ằ

ể ề Ki m hóa đ  chuy n amoni thành amoniac, sau đó oxi hóa b ng oxi không   ế   ứ ươ c dòng và các đ m s  nh m m c đích tăng di n tích ti p khí. Ph ữ xúc gi a amoniac v i oxi không khí.

NH3 + H2O

2N2 + 6H2O

ể ạ ỏ ộ ượ ớ ng l n khí SO

2, NO2, HF

ng pháp ng ớ + + OH­(cid:0) NH4 4NH3 + 3O2(cid:0) ươ ng pháp đ  lo i b  m t l ệ ả Câu 5.  Nêu ph trong khí th i công nghi p?

ả Gi i thích:

ả ề

ấ ẫ ấ ả ả ể  ể

ộ ẽ ị ữ ạ ả Các khí th i trên có tính axit, nên ph i dùng các hóa ch t có tính ki m đ ấ ệ ụ ử x  lý. Hóa ch t thông d ng, r  ti n và hi u qu  nh t là vôi. D n khí th i qua b ả ứ ươ ng trình ph n  ng: vôi trong, khí đ c s  b  gi ẻ ề i. Các ph

CaSO3 + H2O.

Ca(NO2)2 + Ca(NO3)2 + 2H2O

l SO2 + Ca(OH)2 (cid:0) 4NO2 + 2Ca(OH)2 (cid:0) 2HF + Ca(OH)2 (cid:0) CaF2 + 2H2O

30

ả ố ớ ấ ướ i sao đ i v i đ t chua thì tr c khi bón phân

i thích t ướ ả Câu 6.  Hãy gi supephotphat ph i bón vôi tr ạ c?

ả Gi i thích:

ấ ề ứ ườ ớ Đ t chua th

3+, Al3+ có th  k t h p v i ion PO ể ế ợ

3­ t oạ

4

ị ế ủ k t t a MPO

ả  2MPO4(cid:0)   +  Ca2+  + 4H+

ế ợ ả ụ ạ ớ

ng ch a nhi u ion Fe 4  làm cho supephotphat b  suy gi m: 2M3+  + Ca(H2PO4)2 (cid:0) Câu 7. Kho ng 30 – 40% NO ơ 2  tác d ng v i O 2  t o thành NO, sau đó NO k t h p v i O ữ ề ả ớ ườ ạ ố ớ ả ộ ấ

x trong không khí là do xe ôtô x  ra. Trong 2  t o raạ ng và con

ộ đ ng c , N NO2. Các khí này đ u là nh ng ch t th i đ c h i đ i v i môi tr ng i. ườ

ử ướ

ề ồ ả ộ ấ ữ ả ồ

c tiên là ph ộ ạ i ngu n, m c đích là làm gi m n ng đ  ch t gây đ c h i ngay t ỷ ươ ạ ặ Có nhi u bi n pháp x  lí nh ng khí th i này, tr ạ ng pháp th

ơ ị ệ ng pháp   ồ   ụ i ngu n. ườ x trên xúc tác Pt khi có m t các khí ng dùng là phân hu  các NO   ế   ỷ t và cacbon đioxit. Vi

ọ ả ươ ử x  lí t ươ Ph CO, H2, hiđrocacbon, khi đó chúng b  phân hu  thành nit ph ng trình hoá h c x y ra.

ướ ẫ H ng d n:

ươ ả ứ Ph ng trình ph n  ng:

4NO + CH4 2N2   + CO2 + 2H2O

2NO2  + CH4 N2   + CO2 + 2H2O

ặ Có m t CO: NO/NO2 + CO (cid:0) N2 + CO2

Có m t Hặ

2:  NO/NO2 + H2(cid:0)

N2 + H2O

ộ ể ử ể ạ ớ ượ   c Câu 8. Có th  bón phân đ m amoni cùng v i vôi b t đ  kh  chua đ

không?

ả ờ Tr  l i:

ạ ớ ộ N uế  bón đ m amoni v i vôi cùng m t lúc thì s  m t ch t l ấ ượ  đ mạ .  ng

ạ Vì đ m amoni ơ  là axit còn vôi là baz  nên chúng ph n  ng ẽ ấ ả ứ  v iớ  nhau.

ướ ộ ườ ấ Vì thế vôi ph iả  bón tr ờ c m t th i gian (th ng lúc làm  đ t) còn phân

ể đ mạ  dùng đ  bón thúc.

ể

Câu 9. D a vào đâu đ  đánh giá đ  dinh d ể ự ủ ủ ơ ạ ồ ỏ

ồ ơ ề ạ ỏ ộ ọ   ạ ưỡ ng c a phân đ m? Giai đ an ạ ề phát tri n nào c a cây tr ng đòi h i nhi u phân đ m h n? Lo i cây tr ng nào   đòi h i nhi u phân đ m h n?

ả ờ Tr  l i:

ộ ưỡ ủ ạ ượ ượ Đ  dinh d ng c a phân đ m đ c đánh giá theo hàm l ng N có trong

phân đ m. ạ

ạ ố ớ ưỡ ế ấ ọ Đ m là ch t dinh d

ấ ầ ng r t c n thi ầ ố ấ  tham gia vào thành ph n chính c a ạ   t và r t quan tr ng đ i v i cây. Đ m ủ  clorophin, prôtit, các axit amin, là nguyên t

31

ề ẩ

ề ạ ạ  vitamin trong   cây.   Bón   đ m   thúc   đ y   quá   trình   tăng ng c a cây, làm cho cây ra nhi u nhánh, phân cành, ra lá nhi u; lá cây có

ạ ề ấ các enzym và   nhi u   lo i ưở tr kích th ủ ướ c to, màu xanh; lá quang h pợ  m nh, do đó làm tăng năng su t cây.

ạ ưở ệ ố Phân đ m c n cho cây trong su t quá trình sinh tr

ặ ng, đ c bi ấ ầ ạ ồ ố

ầ t là giai ưở ng m nh. Trong s  các nhóm cây tr ng đ m r t c n cho các ư ạ ạ ạ đo n cây sinh tr ả  c i b p lo i cây ăn lá nh  rau c i, ả ắ , v. v.

ố ơ ư Câu 10.  Supephotphat đ n và supephotphat kép gi ng và khác nhau nh

ế th  nào?

ả ờ Tr  l i:

ỗ ợ ừ ơ ở “đ n” đây

2PO4)2 và CaSO4. Danh t

ề ạ ơ Supephotphat đ n là h n h p Ca(H ế ỉ ồ là quá trình đi u ch  ch  g m 1 giai đo n:

→ Ca(H PTHH: Ca3(PO4)2 + 2H2SO4

2PO4)2 + 2CaSO4

ừ ở ề '' kép '' đây là quá trình đi u ch ế Supephotphat kép là Ca(H2PO4)2, danh t

ạ ồ g m 2 giai đo n:

PTHH: Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 2H→ 3PO4 + 3CaSO4

→ 3Ca(H Ca3(PO4)2 + 4H3PO4

2PO4)2

ứ ề ố ơ Gi ng nhau: Supephotphat đ n và supephotphat kép đ u ch a Ca(H

2PO4)2

ứ ơ

ứ ạ ạ  P

4  còn   trong  ở ỡ

ơ ỉ ệ 2O5  cao h n, chuyên ch  đ

ơ Khác   nhau:   Trong   supephotphat   đ n   ch a   th ch   cao   CaSO supephotphat kép không ch a th ch cao do đó t  l ố t n kém h n.

ự ả Câu 11. T i sao phân lân t

ẫ ể nhiên và phân lân nung ch y không tan trong ự c s  d ng làm phân bón cho cây? D a vào đâu đ  đánh giá

ạ ư ướ c nh ng v n đ n ủ ưỡ ộ đ  dinh d ượ ử ụ ng c a phân lân?

ả ờ Tr  l i:

ự ướ ả + Phân lân t

nhiên và phân lân nung ch y không tan trong n ễ ự ế ậ ư c nh ng tan   ả    nhiên và phân lân nung ch y t ra vì v y phân lân t

ượ ượ ử ụ đ đ c trong axit do r  cây ti c s  d ng bón cho cây.

ủ ằ ượ đ ng   %

ưỡ ớ ượ ộ +   Đ   dinh   d ươ ứ ng  ng v i l ng   c a   phân   lân ng photpho có trong thành ph n cượ  đánh   giá b ng   hàm   l ầ  c aủ  nó. P2O5 t

ế ạ ượ ử ụ

ọ   ạ c s  d ng nh  m t lo i phân bón hoá h c? ấ Câu 12. Vì sao tro b p l ế ư ộ ặ ấ ể ợ i đ Tro b p thích h p đ  bón cho vùng đ t chua hay đ t m n? Vì sao?

ả Gi i thích:

ấ ừ ấ ọ ấ + Đ t chua là đ t có giá tr  pH t

ấ ạ ồ ộ

ưỡ ị ấ ả ặ ị ấ r t chua có n ng đ  vi ch t Mn, Al và ion Fe tăng m nh. Các d canxi, magie, photpho, bo, molipden…gi m ho c khó hòa tan, b  đ t gi ấ    3,0 – 6,5. Đ t axit cao hay còn g i là đ t ấ   ng ch t kali, ữ ặ  ch t.

32

ấ ặ ấ ố

ặ

ộ ố ặ ứ ượ ườ ng trung tính và có khuynh h ự ả ủ ớ ng  mu i  tan  đ   l n  làm gi m s  tăng   +, Ca2+, Mg2+,  ặ ấ ng g p trong đ t m n là Na ề   ơ ướ ng h i ki m

+  Đ t  m n  là đ t  có ch a  l ưở ồ ủ tr ng c a cây tr ng. M t s  ion th 2­...Đ i v i đ t m n, pH th Cl­, SO4 ố ớ ấ ườ ề ề ứ (do ch a nhi u ion ki m Na

+...)

ứ ấ ố ế Trong tro b p ch a K

2CO3 nên bón tro là cung c p nguyên t ế

ề ế ể ấ ậ ồ

ủ ấ ằ ấ ka li cho cây tr ng. Tro b p có tính ki m, đ t chua có tính axit. Vì v y tro b p dùng đ  bón cho đ t chua nh m trung hoà axit c a đ t.

ạ ượ ộ ớ c tr n supephotphat v i vôi? Câu 13. T i sao không đ

ả Gi i thích:

ộ ế ủ ẽ ạ ớ ả ứ ả

3(PO4)2 do x y ra ph n  ng:

Tr n supephotphat v i vôi tôi s  t o ra k t t a Ca Ca(H2PO4)2+2Ca(OH)2(cid:0) Ca3(PO4)2+ 4 H2O

ộ ộ

Câu 14. Vì sao tr n phân đ m m t lá (NH ượ ể

4)2SO4, hai lá NH4NO3  ho cặ   ị ấ ạ

ế ề ớ ạ 2CO3 cao) đ u b  m t đ m? ng K

ướ ả n Gi c ti u v i tro b p (hàm l i thích:

ộ ướ

4)2SO4,

ả ớ ể i phóng NH ộ ạ 2)2CO. Khi tr n phân đ m m t lá (NH ấ ạ 3 nên m t đ m:

ế c ti u v i tro b p gi  (NH→ 4)2CO3 → KHCO

3 +NH3+ CO2

ể c ti u có ure (NH Trong n ặ ướ hai lá NH4NO3 ho c n (NH2)2CO + 2H2O  (NH4)2CO3 + K2CO3 (NH4)2SO4 + K2CO3 K→ 2SO4+ 2NH3+ CO2+ H2O 3 + 2NH3+ CO2+ H2O  2KNO 2NH4NO3+ K2CO3 ấ ạ ạ → Câu 15. T i sao không bón phân đ m cho đ t chua?

ả Gi

ư i thích: ấ Đ t   chua là đ tấ  có   đ   pH<7   (do   d   th a   ion   H

+).  Khi   bón   phân

ị ộ đ mạ , [H+] trong dung d ch đ t tăng lên do có ph n  ng:  ấ

ấ ơ ừ ả ứ ả

++H2O⇌NH3 + H3O+ do đó pH gi m, làm đ t càng chua h n.  NH4 ạ

ạ

4NO3, NH4Cl) cùng lúc?

Câu 16. T i sao không bón vôi và đ m amoni (NH

ả Gi i thích:

2→ NH3+ CaCl2+H2O

CaO + H2O  → Ca(OH)2 2NH4Cl+Ca(OH) 2 2NH4NO3 + Ca(OH)2 2→ NH3 +Ca(NO3)2 + 2H2O

ế ẽ ấ ạ

ạ ờ ạ ậ ạ N u bón vôi và đ m cùng lúc thì s  m t đ m. Câu 17. T i sao tr i rét đ m không nên bón phân đ m?

ả Gi i thích:

ậ

ệ ộ ạ ạ ườ ụ ượ ệ ấ ợ ạ Tr i rét đ m không nên bón phân đ m cho cây vì phân đ m khi tan trong ng h p cây còn t đ  h , cây không h p th  đ t làm nhi c, có tr

ờ c thu nhi ộ ộ ế ướ n ị b  ng  đ c và ch t.

33

ọ ượ ệ ạ ạ ổ ế   c dùng ph  bi n

ử ụ ư ầ ạ Câu 18. Hi n nay phân đ m là lo i phân bón hoá h c đ ể đ  bón cho rau xanh, c n có l u ý gì khi s  d ng lo i phân bón này?

ả Gi i thích:

ưở ỉ ệ ự ậ ạ ng, tăng t  l protein th c v t, cây

Phân đ m kích thích quá trình sinh tr ạ ủ ề ả ớ l n nhanh, cho nhi u h t, c , qu .

ử ụ ư L u ý khi s  d ng phân bón này:

ỉ ­ Rau ch  bón ure và amoni sunfat

ả ứ ạ ớ ớ ả ­ Không bón cùng v i vôi: vì phân đ m ph n  ng v i vôi gi i phóng NH 3

ể ạ ầ ờ ­ Bón phân đúng th i đi m, chú ý không bón g n lúc thu ho ch.

ề ượ ư ạ ế ­ Bón đúng li u l ng vì n u bón d  đ m:

ầ ớ

ầ ả + Ph n l n nitrat t c ng m, làm gi m ch t l ượ c gi ủ ng c a n ố ơ c ng m. H n n a, d

ả

ấ ặ ướ c m t và n ướ ẽ ả ạ   ấ i trong đ t và ng m xu ng m ch ư  ầ ữ ướ   ậ ố c, c và sinh v t s ng trong n ể   c gây t c ngh n; ngoài ra, rong t o phát tri n

ả ướ ạ ả ồ ữ ạ ừ  l  phân đ ướ ấ ượ ướ n ồ ạ ể ạ đ m, rong t o phát tri n gây h i cho ngu n n ắ ướ ố ườ ng  ng n rong t o bám vào đ ượ ố ướ ế ẽ m nh r i ch t s  gây th i n c và gi m l ng oxi hòa tan trong n c.

ư ượ ễ ạ

ầ ng phân đ m gây ô nhi m không khí do ng khí: d  l ủ   ễ 3, CO, CH4, NO2, N2O làm ô nhi m không khí, th ng

ệ ứ ườ ố ớ + Đ i v i môi tr ể 1 ph n chuy n thành NH ầ t ng ozon và là tác nhân gây hi u  ng nhà kính.

ố ớ ậ ư ượ ụ ạ ng phân đ m làm tích t

ự + Đ i v i th c v t: d  l ậ ị ắ ể ễ ố ổ ỉ ệ ankaloit, gluxit làm  hoa, trái

ự th c v t có v  đ ng; thân, cành ít phát tri n cân đ i, d  gãy, đ ; t  l gi m.ả

ụ ể ấ ườ ượ i: l

ư ấ

ố ớ + Đ i v i con ng ệ ạ ủ ứ ộ ẻ ầ trong đ t chuy n vào rau, là ng nitrat tích t nguyên nhân c a vi c t o dimetyl nitrozamin là nhóm ch t gây ung th ; ngoài ra còn góp ph n vào h i ch ng methalmoglobinaemia (blue baby – tr  da xanh).

ươ ử ễ ị ng pháp kh  NH

3 b  ô nhi m trong không khí?

Câu 19. Nêu ph

ả Gi i thích:

ư ể Do NH3 có tính baz  nên có th  dùng các axit đ  x  lý, nh ng axit th

ế ị ử ặ ấ ơ t b . M t khác, NH ườ   ể ử ng ể   3 có tính kh  nên có th  dùng các ch t oxi hóa

ăn mòn các thi ể ử đ  x  lý.

ườ ễ ẫ ố ị , ng ự   ng d n không khí b  ô nhi m đi qua  ng đ ng

ự ế Trong th c t ạ i ta th ẩ ộ ạ ườ ả CuO đun nóng, t o các s n ph m không đ c h i:

3CuO + 2NH3 3Cu  + N2  + 3H2O.

ớ ấ ạ ả ợ Câu 20. T i sao phân lân nung ch y phù h p v i đ t chua?

ả Gi i thích:

ướ ấ

Phân lân nung ch y có màu ghi ho c xám, r t ít tan trong n ị ặ ủ ễ ả ườ ả ấ ư c nh ng tan ng đ t và d ch c a r  cây. Phân lân nung ch y có tính ế đ n 98% trong môi tr

34

ụ ử ề ả

ưỡ ồ ng có ích cho cây tr ng: P

ớ ợ

ấ ả ạ ả ạ ụ ậ ấ

ặ ệ ườ ầ   ề ki m (pH=8) nên có tác d ng kh  chua. Phân lân nung ch y có nhi u thành ph n 2O5: 13­21%; MgO: 10­20%; Cao: 20­35%;  dinh d ấ   SiO2: 20­30%...Phân lân nung ch y r t phù h p v i các vùng đ t chua, trũng ấ ồ   ho c đ t đ i núi d c. Đây là lo i phân ch m tan có tác d ng c i t o đ t, thân ớ thi n v i môi tr ố ng.

ế ạ ồ Câu 21. T i sao dùng tro b p bón cho cây tr ng?

ả Gi i thích:

ế ự ấ ưỡ ồ Tro b p – phân bón t nhiên cung c p dinh d ng cho cây tr ng

ạ ở ạ ứ ấ ơ ồ  (N) t n d i

Trong tro có ch a nit ố ề ấ

ợ ứ    d ng h p ch t. Ngoài ra, tro còn ch a ồ  hóa h c khác r t có ít cho cây tr ng nh  kali (K), magie (Mg),   ỳ ọ ố ư ư nhi u nguyên t ắ s t (Fe), canxi (Ca), ph t pho (P), bo (Bo), l u hu nh (S)…

ử ụ ế ế ố

ộ ố ạ ố ư ể ế ấ

ể ộ ượ S  d ng tro b p có th  thay th  cho m t s  lo i phân nh  phân ph t pho và phân kali. Khi làm đ t, tr n 100g tro (1 c c) trên 1m2 có th  thay th  1 thìa ấ c cung c p thêm Bo.  kali sufat. Khi bón tro, cây đ

ỗ ợ ệ ế ồ ố ­ Tro b p h  tr  phòng ch ng sâu b nh cho cây tr ng

ạ ả ỗ ợ ứ ể ầ ­ H  tr  giúp h t n y m m đ u và giúp cây con c ng cáp

ả ạ ấ ầ ủ ấ ­ Tro giúp c i t o c u trúc đ t, làm giàu thành ph n phân

ơ ồ ủ ấ

ệ ể ạ ấ ấ ồ ả ứ Câu 22. S  đ  ph n  ng sau đây cho th y vai trò c a thiên nhiên và con ể  khí quy n vào đ t, cung c p ngu n đ m cho i trong vi c chuy n nit ơ ừ  t

ườ ng cây c i.ố

ị ươ ọ Xác đ nh X, Y, Z… và hoàn thành các ph ng trình hoá h c c a s  đ ủ ơ ồ

trên.

ướ ể ẫ    X: O2; Y: HNO3; Z: có th  là: CaO, Ca(OH)

2, CaCO3; M:

H ng d n:

NH3

ệ ằ ng đ Câu 23.   Trong phòng thí nghi m, NO th

ủ ớ ị

ườ ả ứ ươ ệ ủ ễ ộ ỏ ị ươ   ng 3 3M, NO d  ph n  ng v i oxi trong không khí   ả ứ   t c a ph n  ng ượ c sinh ra b ng t ớ ng trình nhi

ế tác c a Cu v i dung d ch HNO sinh ra khí màu nâu đ  có mùi khó ch u và đ c, ph ượ đ c vi t:

2NO (k) + O2 (k)2NO2 (k)H = ­124kJ

ả ứ ể ề ẽ ậ ị a) Ph n  ng trên s  chuy n d ch theo chi u thu n khi:

ệ ộ ả ệ ộ ả A. Gi m nhi t đ  và áp su t ấ B. Gi m nhi ấ t đ  và tăng áp su t

35

ả ấ C. Gi m áp su t D. Tăng nhi t đệ ộ

ụ ể ơ ị ẫ   V n d ng nguyên lí chuy n d ch c a L  Sat

ậ ả ứ ệ ả ả ả ơ ủ ả i thích cân lie gi ệ ộ ả ầ t đ , tăng t và gi m áp nên c n ph i gi m nhi

ướ H ng d n: ằ b ng: đây là ph n  ng to  nhi áp su tấ

(cid:0) ươ Ph ng án B.

ể ầ ữ b) Khi th  tích bình ph n  ng tăng lên 2 l n, trong khi gi nguyên l ượ   ng

ả ứ ổ ố ộ ư ế ả ứ ấ ch t thì t c đ  ph n  ng thay đ i nh  th  nào?

ầ ả A. Gi m đi 4 l n B. Tăng lên 4 l nầ

ả ầ C. Gi m đi 8 l n D. Tăng lên 8 l nầ

ướ ươ ẫ  Ph ng án C. H ng d n:

ươ ươ ụ Áp d ng ph ố ộ ng trình t c đ  cho ph ng trình ta có: v = [NO]

2.[O2]

ộ ả ầ ể Khi th  tích bình tăng lên 2 l n thì n ng đ  gi m 2 l n, tích [NO]

ớ ồ ồ ậ ộ ố ộ ả ứ ầ ả

2.[O2]  ậ ố ộ ả    thu n v i n ng đ , do v y t c đ  gi m

ầ ỉ ệ gi m đi 8 l n, mà t c đ  ph n  ng t  l đi 8 l n.ầ

ế ớ ị ặ ượ   c ư 3 đ c, d  thu đ ụ Câu 24. Cho 1,6g Cu tác d ng h t v i dung d ch HNO

khí X màu nâu đ .ỏ

ủ ể ở a) Th  tích c a khí X đktc là:

A. 13,44 lít. B. 6,72 lít. C. 1,12 lít. D 3,36 lít

ướ ươ ẫ  Ph ng án C. H ng d n:

Cu  + 4HNO3 đ cặ  Cu(NO3)2  + 2NO2  +  2H2O

ươ ả ế Theo ph ng trình và theo gi thi t n= 1,6/64 = 0,025 (mol)

= 2 n = 0,05 (mol)  = 22,4 . 0,05 = 1,12 (lít)

ệ ệ ố b) Khi làm thí nghi m trên, bi n pháp x  lí t ễ   ố t nh t đ  ch ng ô nhi m

ử ễ ấ ể ườ không khí (khí màu nâu đ  NOỏ ng) là:

2 thoát ra gây ô nhi m môi tr

ệ ằ ẩ ố ồ A. Nút  ng nghi m b ng bông t m c n

ệ ằ ẩ ấ ố B. Nút  ng nghi m b ng bông t m gi m

ệ ằ ẩ ố ướ C. Nút  ng nghi m b ng bông t m n c

ệ ề ằ ẩ ố D. Nút  ng nghi m b ng bông t m ki m

ướ ươ ẫ  Ph ng án D. H ng d n:

ị ề ụ ươ ng trình: ấ NO2 b  ki m h p th  theo ph

NO2  +  2NaOH  NaNO2  + NaNO3 + H2O

Câu 25.  Trong các thí nghi m có khí NO ị ườ ệ ử ụ ụ ế ể ấ ườ ế ưở

2, không cho thoát ra gây  nhả   ề   i ta s  d ng dung d ch ki m đ  h p th . N u cho x

ng đ n môi tr ng ng h

36

ứ ấ ị ị

mol NO2  h p th  hoàn toàn trong dung d ch ch a x mol NaOH, dung d ch thu ượ đ ụ ườ ng gì? c có môi tr

A. Trung tính B. Axit C. Bazơ D.   Không   xác   đ nhị

đ c.ượ

ướ ẫ  2NO2  +  2NaOH  NaNO2  + NaNO3 + H2O H ng d n:

ạ Ph n  ng t o ra 2 mu i NaNO

ơ ạ ườ ạ   ố ủ 2 và NaNO3 , NaNO3 là mu i c a axit m nh 2 là mu i c a axit y u HNO

2

ố ng trung tính, còn NaNO ườ ơ ạ ề ỷ ố ủ ươ ả ứ baz  m nh nên có môi tr và baz  m nh nên thu  phân cho môi tr ế ng án C. ng ki m Đáp án: Ph

ể ặ ồ ớ

Câu 26.  Khi cho đ ng kim lo i tác d ng v i axit nitric đ c, có th  dùng ẩ ạ ể ạ ỏ ấ ơ bông t m ch t nào sau đây đ  lo i b  nit ụ  đioxit?

A. HCl B. NaOH C. CuO D. FeSO4.

ướ ươ ẫ  Ph ng án B. H ng d n:

ữ ấ ả ứ ả n  ng x y ra, còn CuO, Fe(OH)3 là nh ng ch t không tan không có ph

ả ứ ớ HCl là axit không ph n  ng v i oxit axit

ặ ơ ườ ấ ằ i ta l p nó b ng ị ả Câu 27.  Khi HNO3 b  ch y trào ho c r i vãi ng

ơ ả ư A. Mùn c a, r m. B. Đ t.ấ ộ C. B t đá. D. C  A, B, C

ứ ữ ấ

ướ ả ứ ấ ộ ả ầ ơ ỏ i phóng NO

ễ ủ ế ả ư 3  gi ụ ổ ẫ  Mùn c a, r m, v  bào, đ t là nh ng ch t có ch a C nên d  cháy,     x  đ c. Còn b t đá (thành ph n ch  y u là ẩ   3 b ng ph n  ng trao đ i sinh ra s n ph m

ộ ả ứ ươ ườ H ng d n: ớ ph n  ng v i HNO ớ ễ CaCO3, d  tìm) tác d ng v i HNO ộ ạ ố ớ không đ c h i đ i v i môi tr ằ ng. Đáp án: Ph ng án C

ớ ồ ộ ớ ả ưở ố ế ng không t t đ n môi tr ườ   ng Câu 28. V i n ng đ  l n amoniac  nh h

vì:

ượ ẩ ướ c, amoniac đ c các vi khu n oxi hoá thành nitrat và quá

A. Amoniac có mùi B. Trong n trình ả

c.

đó làm gi m oxi hoà tan trong n ả ứ

ớ

ướ ấ

ư ụ ạ C. Ph n  ng v i các ch t có tính axit trong pha khí hay pha ng ng t t o

ra

ấ

ấ ị

ấ

NH4

+, th m vào đ t làm cho đ t b  chua. D. Các đáp án trên đ u đúng.

ề

ướ ị ướ ẩ ẫ   Amoniac có mùi khai khó ch u, trong n c các vi khu n oxi hoá

ả H ng d n: chúng thành nitrat làm gi m oxi hoà tan:

2NH3 + 4O2 2NO3

­ + H++ 2H2O

ụ ạ ớ ố ỷ ị

+, b  thu  phân cho H

+  làm cho đ tấ

NH3 tác d ng v i axit t o thành mu i NH

4

chua.

37

ươ Đáp án: Ph ng án D.

Câu 29.  Khí NH3  khi ti p xúc làm h i đ

ấ ể ễ ằ ườ ề ng. Khi đi u ch  khí NH ế 3 trong phòng thí nghi m, có th  thu NH ạ ườ ng hô h p, làm ô nhi m môi ệ 3 b ng cách

ế tr nào trong các cách sau:

ằ ươ ể ử ẩ ỏ A. Thu b ng ph ng pháp đ y không khí ra kh i bình đ  ng a.

ằ ươ ể ấ ẩ ỏ B. Thu b ng ph ng pháp đ y không khí ra kh i bình đ  s p.

ằ ươ ẩ ướ C. Thu b ng ph ng pháp đ y n c.

D. Cách nào cũng đ c.ượ

ướ ươ ẹ ơ ẫ  Ph ng án B, vì khí NH

3 nh  h n không khí.

H ng d n:

ớ ướ ả ng l n ion amoni trong n c rác th i sinh ra khi v t b Câu 30.  M t l

ồ ượ ướ ộ ượ ẩ ạ ậ ố ườ c gây ng t cho sinh v t s ng d ả i ta ph i x ậ c. Vì v y ng

ễ ồ

ể ử ụ ể ườ ữ ế ả ộ

ể ự ệ ứ ỏ    c vi khu n oxi hoá thành nitrat và quá trình đó làm gi m oxi hoà vào ao h  đ ả ử  ướ ướ tan trong n i n ể   ồ ằ lí ngu n gây ô nhi m đó b ng cách chuy n ion amoni thành amoniac r i chuy n ấ   ơ ng. Có th  s  d ng nh ng hóa ch t ti p thành nit  không đ c th i ra môi tr ệ nào đ  th c hi n vi c này?

ướ A. Xút và oxi.                                      C. N c vôi trong và khí clo.

ướ B. N c vôi trong và không khí.         D. Xođa và khí cacbonic.

ầ ả ơ ộ ị ướ

+  NH3  c n dùng m t dung d ch baz  và ph i có

ớ ộ ườ ầ ể ng và có

3 N2 c n dùng m t ch t oxi hóa không đ c v i môi tr

(cid:0) ọ ọ ấ  Ch n đáp án B ộ  ch n oxi không khí

Ca2+ + 2OH­

NH3 + H2O

2N2 + 6H2O

ử ẫ ườ ử ụ i ta s  d ng cách nào

3 có l n trong không khí, ng

ẫ :  Đ  chuy n NH ể ể H ng d n 4  ế (cid:0) ọ ướ c vôi trong.  ch n n tính kinh t ể Đ  chuy n NH  ế (cid:0) tính kinh t Ca(OH)2(cid:0) + + OH­(cid:0) NH4 4NH3 + 3O2(cid:0) ể Câu 31. Đ  kh  NH trong các cách sau trong công nghi p:ệ

ẫ ỗ ợ ị A. D n h n h p khí qua dung d ch Ca(OH)

2.

ứ ự ẫ ợ ỗ ố ộ B. D n h n h p khí qua  ng s  đ ng b t CuO nung nóng.

ẫ ợ ỗ ị C. D n h n h p khí qua dung d ch axit clohidric.

ẫ ỗ ợ ị D. D n h n h p khí qua dung d ch NaOH.

ể ử ướ ặ ấ ớ

ả ứ ượ

ợ ố

ư c nh ng l t có th  làm ăn mòn thi ộ ạ ạ ạ i không t ẩ ả ứ ượ ả

3 thì ph i l a ch t có tính axit ho c ph n  ng v i nó,   ạ   i ế ị   t b . ồ   c ngu n

c v i NH i thêm đ

ả ự ẫ  Đ  kh  NH H ng d n: ấ ề ạ Ca(OH)2, NaOH lo i vì là ch t ki m, còn axit clohiđric trung hoà đ ể ỷ ơ ấ ễ ị cho h p ch t d  b  phân hu , h i axit l ượ ớ CuO ph n  ng đ 3 cho s n ph m không đ c h i l Nit :ơ

38

ươ Đáp án: Ph ng án B. 3CuO + 2NH3 3Cu  + N2  + 3H2O

ộ ố ủ i đa cho phép c a PO

4

3­ theo tiêu chu n n ự

ẩ ễ ế ớ ể ồ Câu 32. N ng đ  t  ch c s c kh e th  gi

ấ

ế ủ ồ ị ố   ướ c ăn u ng ẩ ủ ướ   c ớ ụ   c đó cho tác d ng v i dung 3­ trong  ộ

4

ượ ỏ ủ ổ ứ ứ i là 0,4 mg/l. Đ  đánh giá s  nhi m b n c a n c a t ướ ố ườ ạ ở ộ  m t thành ph  ng máy sinh ho t  ấ ạ ư ị d ch AgNO 3 d  thì th y t o 2,646.10 ướ t quá gi c máy và xem xét có v n i ta l y 2 lít n ­3 (g) k t t a. Xác đ nh n ng đ  PO ớ ạ i h n cho phép không?

ượ ớ ạ A. 0,6 mg/l, v t quá gi i h n cho phép.

ằ ớ ạ B. 0,3 mg/l, n m trong gi i h n cho phép.

ằ ớ ạ C. 0,2 mg/l, n m trong gi i h n cho phép.

ấ ả ề D. T t c  đ u sai.

ướ ươ ả ứ ng trình ph n  ng: H ng d n ẫ : Ph

3Ag+ + PO4

3­Ag3PO4

nAgPO = .10­3 = 6,315.10­6 (mol) nPO = 6,315.10­6 (mol)

mPO = 0,6.10­3 (g) = 0,6 (mg) CPO =  = 0,3 (mg/l)

ươ Đáp án: Ph ng án B.

ượ ộ ố ố ớ đ i v i cá Câu 33. Amoni đ

ở ồ ộ ợ

ộ ấ ầ  0,2 – 0,5 mg/l đã gây đ c c p tính. Amoni là m t h p ph n th ố ớ ộ ườ ạ ẫ

ố ẩ ử ể ố ẩ ằ ị ỏ c coi là đ c t    n ng đ  r t nh  0,01 mg/l, ấ ủ   ộ ấ ườ ng th y c a ồ   ng khá cao. Đ i v i các m u amoni ẩ   ng amoniac trong thu c t y kính b ng cách chu n

ượ ằ ơ ế ạ ộ ừ t các lo i thu c t y r a kính, n ng đ  th loãng, có th  xác đ nh hàm l ộ đ  amoniac – m t baz  y u b ng axit m nh.

ẫ ấ ộ ằ ẩ ị ộ L y m t m u n c (100ml) chu n đ  b ng dung d ch HCl 0,02M v i ch ỉ

ụ ế ả ị ướ ỗ ầ th  bromcresol l c, m i l n 20 ml, k t qu  trung bình cho ta V ớ (HCl) = 42,11 ml.

ủ ị

ố ẩ ng c a amoniac trong thu c t y kính. Xác đ nh xem n ế ạ ượ ủ ẩ ướ t tiêu chu n cho phép c a NH c không? Bi c đó có 3 trong

ượ  Tính hàm l ể th  dùng trong sinh ho t đ ướ n c là 0,5mg/l.

ướ ươ ộ ẫ Ph ẩ ng trình chu n đ : NH

3 + HCl NH4Cl.

H ng d n:

ươ Ta có ph ng trình: 0,02.C

NH3   = 0,04211.0,02

CNH3 = 0,04211 M

ượ ướ Hàm l ủ ng c a NH c là:

3 trong n

0,04211. 17,03061 = 0,71715 (g/l) = 717,15 (mg/l) >> 0,5 mg/l.

ướ ị ứ ễ ượ ạ N c b  ô nhi m amoniac quá m c cho phép, không dùng đ c trong sinh ho t.

39

ướ ườ ướ c tiên ng Câu 34.  Đ  lo i b  ion amoni trong n

ứ ằ ầ

ạ ươ ả d ả   ả i ta ph i c th i, tr ả   ế c th i b ng natri hidroxit đ n pH = 11 sau đó cho ch y ệ c n p đ y các vòng đ m b ng s , còn không   ượ   ạ ỏ ng ng pháp này lo i b  kho ng 95% l ả ằ ượ i lên. Ph

ể ạ ỏ ướ ề ị ki m hóa dung d ch n ộ ố ừ t  trên xu ng trong m t tháp đ ượ ừ ướ ổ ượ c th i ng khí đ c t ả ướ c th i. amoni trong n

ả ạ ỏ ế a) Gi i thích cách lo i b  amoni nói trên, vi t các PTHH?

ẫ ướ ế ả ầ ượ ả ư ị b) K t qu  phân tích 2 m u n c th i ban đ u đ c xác đ nh nh  sau

ẫ ướ M u n ả c th i ượ ướ ả ượ   ẩ Tiêu chu n hàm l ng amoni cho phép (mg/l) Hàm l n ng amoni trong c th i (mg/l)

Nhà máy phân đ mạ 1,0 18

ấ Bãi chôn l p rác 1,0 160

ươ ẫ ướ ạ ng pháp trên thì 2 m u n c đó đã đ t tiêu

ườ ẩ ượ ử Sau khi đ ể ả chu n đ  th i ra môi tr c x  lý theo ph ư ng ch a?

ướ ẫ H ng d n:

ể ằ

ứ ụ ệ ằ a) Ki m hóa amoni đ  chuy n thành amoniac, sau đó oxi hóa b ng oxi   ệ   c dòng và các đ m s  nh m m c đích tăng di n

ể ượ ớ ươ ữ ề ng pháp ng không khí. Ph ế tích ti p xúc gi a amoniac v i oxi không khí.

NH4

+ + OH­ NH3 + H2O         (1)

4NH3 + 3O2 2N2 + 6H2O        (2)

ươ ạ ỏ ử ượ ạ b) Ph ng pháp x  lý trên lo i b  95% amoni. L ng amoni còn l i là:

40

ạ ướ ả ở ạ Lo i n c th i nhà máy phân đ m:

ạ ẩ 18.5% = 0,9 (mg/l) < 1,0 (mg/l): đ t tiêu chu n cho phép.

ạ ướ ả ở ấ Lo i n c th i bãi chôn l p rác:

ư ạ ẩ 160.5% = 8 (mg/l) > 1,0 (mg/l): ch a đ t tiêu chu n cho phép

ệ ế Câu 35.  Ti n hành các thí nghi m sau:

ộ ồ ộ ị ự TN1: Cho m t ít b t đ ng vào dung d ch KNO ệ   ố 3 đ ng trong  ng nghi m,

đun nóng nh .ẹ

ộ ị ộ ồ TN2: Cho m t ít b t đ ng vào dung d ch H

2SO4 loãng, đun nóng nh .ẹ

ấ ượ ư ở ệ ộ TN3: L y l ấ ng ch t nh 2 thí nghi m trên tr n vào nhau.

ệ ượ ở ế ươ a) Hi n t ả ng x y ra ệ  các thí nghi m trên và vi t ph ả   ng trình ph n

ng.ứ

ế

ế   ệ t các thí nghi m trên khi ti n ắ ủ ưở ụ ế ả ệ b) Ý nghĩa c a các thí nghi m trên, cho bi ườ ng đ n môi tr ệ ng không? Nêu bi n pháp kh c ph c. hành có làm  nh h

ướ ẫ H ng d n:

ệ ượ ả ạ ề a) TN1 và TN2 đ u không có hi n t

ạ ộ ầ ạ ấ ơ ị

ộ ệ ệ ấ ố

ươ ng gì x y ra do kim lo i Cu kém ho t đ ng h n K và đ ng sau H. TN3 ta th y b t Cu tan d n t o nên dung d ch màu xanh và trên mi ng  ng nghi m xu t hi n khí không màu hoá nâu trong không khí theo ph ứ ệ ng trình:

3Cu  + 8H+ + 2NO3

­ 3Cu2++  2NO+ 4H2O

2NO + O2 2NO2 ( nâu đ )ỏ

ứ ủ

ệ ệ ạ ế ­, TN3 là thí nghi m nh n bi

ố   ằ b) Các thí nghi m trên ti n hành nh m ch ng minh tính oxi hoá c a g c ­. TN3 t o thành khí không màu hoá ế t ion NO   3 ủ ố   ạ ớ  h t ng nên ti n hành trong t ề ườ ụ ể ấ ẩ ặ ị ậ NO3 ế ộ nâu trong không khí (NO2) đ c h i v i môi tr ho c dùng bông t m dung d ch ki m đ  h p th  khí sinh ra.

ợ ỗ ị Câu 36.  Cho h n h p Fe, Cu vào bình ch a 200ml dung d ch H

ể ứ ấ ị

ả ộ ườ ừ ủ ẩ i trong bình, ng

ườ ả

ạ ả ứ ộ ị

ầ ị

2SO4 loãng  ỗ   ư d  thu 2,24 lít khí (đktc), dung d ch A và m t ch t không tan B. Đ  oxi hoá h n ợ ả   i ta ph i thêm vào đó v a đ  10,1 h p các s n ph m còn l ộ ượ   c m t khí không màu hoá gam KNO3. Sau khi ph n  ng x y ra, ng i ta thu đ ư ượ ể nâu ngoài không khí và m t dung d ch C. Đ  trung hoà l   ng axit d  trong dung ị d ch C c n thêm vào 200ml dung d ch NaOH 1M.

ố ượ ạ ỗ ợ a) Tính kh i l ể ng h n h p kim lo i và th  tích khí không màu (đktc).

ủ ồ ộ ị b) Tính n ng đ  mol/l c a dung d ch axit H

2SO4 đã dùng.

ả ứ ả ứ ạ ẩ

ễ   c) Trong các ph n  ng trên ph n  ng nào t o ra s n ph m gây ô nhi m ườ ả ượ ả ể ế ưở ệ ế ng, làm th  nào đ  ti n hành thí nghi m tránh đ c  nh h ng đó? môi tr

41

ướ ẫ H ng d n:

Fe + H2SO4 FeSO4 + H2

(cid:0) ấ ắ Ch t r n không tan B:       3Cu  + 2NO

­  + 8H+ 3Cu2+  +  2NO  +  4H2O 3

ả ứ Ph n  ng trung hoà: 2NaOH  + H2SO4    Na2SO4   +  2H2O

n= 0,15 (mol)

n= 2,24/22,4 = 0,1 (mol);                          n= 10,1/101= 0,1 (mol) (cid:0) ạ ố ượ ỗ ợ a) Kh i l ng h n h p kim lo i: m+ m = 0,1 x 56 + 0,15 x 64 =15,2 (g)

VNO = 0,1 x 22,4 =2,24 (lít).

b) CM  c a Hủ

2SO4 đã dùng: 0,1 + 0,1 = 0,2 mol   CM = 0,2/0,2= 1M

ả ứ ạ ấ ợ

c) Ph n  ng oxi hoá các ch t còn l ươ ng trình: ạ   ủ ỗ ả ứ i sau ph n  ng c a h n h p kim lo i ­   + 8H+  3Cu2+   +   2NO   + 3Cu   + 2NO3

ạ vì t o khí NO theo ph 4H2O

ố

3, NH4NO3, Fe(NO3)3

ứ ự Câu 37.  Có 3 chén s  đ ng mu i nitrat NaNO

ố ứ ự ế ằ ệ ỗ cho m i chén, bi t r ng chén 1 nhi

a) Hãy đánh s  th  t ệ

ấ ắ ươ ế ạ t phân xong ấ ấ không có d u hi u gì, chén 2 sau khi nung cho HCl vào th y thoát ra ch t khí ả ứ không màu, chén 3 còn l ấ ng trình ph n  ng. i ch t r n màu nâu. Hãy vi t ph

ế ở ả ưở ế ườ ệ b) Các thí nghi m ti n hành trên có  nh h ng đ n môi tr ng không?

Vì sao?

ướ ẫ H ng d n

ệ ế ấ t phân không có d u v t gì. a) Chén 1:  NH4NO3: sau khi nhi

NH4NO3 N2O  + 2H2O

Chén 2: 2NaNO32NaNO2  + O2

NaNO2  +  HCl   NaCl  +  HNO2

3HNO2 NO  +  HNO3  +  H2O

Chén 3: 4Fe(NO3)3 2Fe2O3  + 12NO2  + 3O2

ầ ở ộ ủ

ế 2 đ c nên c n ti n hành trong t ị b) Khi nhi ặ ậ t phân  ỷ ạ ầ ệ ễ ề ẩ ố chén 3 t o ra khí NO ố h t ho c đ y ph u thu  tinh trên đ u cu ng có bông t m dung d ch ki m.

Ở ậ ề ạ ng nhi u t o ra khí N

2O là khí có khả

ẩ  chén 1 cũng c n th n vì n u l ả ể ế ượ ổ năng gây mê khi hít ph i và có th  gây n .

ệ ạ

2, khí này

Thí nghi m cho HCl vào chén 2 sau khi nung t o ra khí HNO ỷ ạ ề ệ ị trong đi u ki n đun nóng b  phân hu  t o khí NO.

Câu 38.

ủ ố ệ ế

3P2. N u không qu n lí đ

ầ   a) Thành ph n c a thu c di ể ử ụ ộ t chu t là Zn ẩ ẽ ả ố ưở thu c khi s  d ng, đ  lâu ngày trong không khí  m s  gây  nh h ượ   ả c ế   ng đ n môi

42

ỷ ấ ng do ph n  ng thu  phân sinh ra PH ứ   3  là ch t khí không màu, mùi tr ng

ườ ố ế ả tr th i. Hãy vi ả ứ ươ t ph ả ứ ng trình ph n  ng x y ra?

ẽ ạ

ấ ỗ

ạ ệ t chu t lo i này th ị ằ ươ ằ ả ứ t ph ẫ ạ ườ ng có l n t p ch t là k m kim lo i. Hoà ố ỉ ợ ượ ư c h n h p khí có t  kh i so ố ượ ả ng trình ph n  ng x y ra, tính % kh i l ng Zn

ố

ẫ ộ ố b) Thu c di ộ ố tan m t ít thu c b ng dung d ch HCl d  thì thu đ v i Hớ ế 2 b ng 15,435. Vi ạ ấ t p ch t có trong thu c. ướ H ng d n:

ủ a) Ph n  ng th y phân

(cid:0) ố  PH3 là ch t khí có mùi tr ng th i

3Zn(OH)2 + PH3(cid:0) ứ ả ứ b) Ph ng trình ph n  ng:

3ZnCl2 + PH3(cid:0)

ZnCl2 + H2(cid:0)

ả ứ                     Zn3P2 + 6H2O (cid:0) ấ ươ Zn3P2 + 6HCl (cid:0) Zn + 2HCl (cid:0) ố ầ ượ ọ ủ ố ệ ộ G i a, b l n l t là s  mol c a Zn t chu t, ta có:

3P2 và Zn trong thu c di

ố ủ ỗ ợ ỉ ượ T  kh i c a h n h p khí thu đ c là:

a

ủ ẽ ậ ố ệ V y % c a k m trong thu c di ộ t chu t là:

ệ ắ ậ b. Bài t p tr c nghi m

ồ ộ

­ trong n

Câu 1. N ng đ  ion NO

ẽ ộ

3

3 ạ ệ ậ

ư ể ế ấ ế   ố ố i đa cho phép là 9 mg/l. N u c u ng t ­ s  gây ra m t lo i b nh thi u máu ho c t o thành nitrosamin (m t ộ   ặ ạ ườ   i ta dùng các hóa ch t nào ướ ế t ion NO

­  ng 3

ư d  ion NO ợ h p ch t gây ung th ). Đ  nh n bi ướ d ấ i đây?

A. Qu  tímỳ D. Cu và NaOH B. Cu và H2SO4 C. CuSO4 và H2SO4

ộ ố ạ ộ ố ể ạ ể ố Câu 2. Đ  t o đ  x p cho m t s  lo i bánh, có th  dùng mu i nào sau

đây?

D. NaCl A. CaCO3 B. K2CO3 C. NaHCO3

ệ ồ ườ ể i ta còn có th  dùng Câu 3. Bên c nh vi c bón phân cho cây tr ng, ng

ự ậ ế ạ tro b p th c v t vì:

ứ ế ố ố A. Trong tro b p có ch a mu i K kali cho cây. ấ 2CO3 cung c p nguyên t

ế ơ ố ấ ố ớ ẩ B. Tro b p hút  m nhanh, làm t i x p, thoáng khí l p đ t quanh g c cây.

ễ ế ế ề C. Tro b p có nhi u, d  ki m.

ứ ế ề ấ ưỡ ầ D. Tro b p ch a nhi u ch t dinh d ng c n cho cây.

43

ễ ể ặ ơ ồ Câu 4.  Khi bón phân vô c  ho c phân chu ng có th  gây ô nhi m môi

ườ tr ng vì:

ấ ộ ạ ể ạ ể ấ ậ ỹ A. Tích lu  các ch t đ c h i, th m chí nguy hi m cho đ t do phân đ  l i.

ượ ể ố ượ B. Làm tăng l ng N

2O

3 không mong mu n trong khí quy n và l ng NH ạ

ư ặ ỗ do quá trình nitrat hoá phân đ m d  ho c bón không đúng ch .

ỹ ướ ấ ượ ầ ả ủ ướ ố C. Tích lu  nitrat trong n c ng m làm gi m ch t l ng c a n c u ng.

ấ ả ươ D.T t c  các ph ng án trên.

ạ ố ớ ấ Câu 5. M t ch t khí gây đ c h i đ i v i ng

ộ ườ i và đ ng v t.  ả ễ ả ộ   n ng đ ỉ ệ ả    n y

ộ ắ ứ ộ ố ấ ọ ủ ầ ậ Ở ồ ạ cao làm lá cây tr ng b ch, làm đ m lá và hoa, làm gi m r  cây, gi m t  l m m... Công th c hóa h c c a ch t khí này là ?

A. H2S B. Cl2. C. NH3. D. NO2.

ử ấ ạ ằ ượ ự   c th c Câu 6. Kh  đ t chua b ng vôi và bón đ m cho lúa đúng cách đ

ệ hi n theo cách nào sau đây?

ạ ộ ớ A. Bón đ m cùng m t lúc v i vôi.

ạ ướ ồ ử B. Bón đ m tr ớ c r i vài ngày sau m i bón vôi kh  chua.

ử ướ ồ ạ ớ C. Bón vôi kh  chua tr c r i vài ngày sau m i bón đ m.

ề ả D. C  3 cách đ u đúng.

ể ế ạ ố ổ ố Câu 7. Mu i nào dùng đ  ch  t o thu c n  đen và dùng làm phân bón?

A. NaNO3 B. NH4NO3 C. Ca(NO)2 D. KNO3

ụ

ườ Câu 8. Trong ngành công nghi p hàng không vũ tr , ng ộ ườ ố ệ ưở ườ ớ ệ ỏ ng dùng i ta th ấ   ng. M t trong s  hóa ch t i môi tr ng t

ệ ả các nhiên li u l ng và ít gây  nh h c ượ dùng làm nhiên li u đó là: đ

A.  N2H4

B. NH3 C. NO2 D. N2O

ấ ườ ớ ồ Câu 9. Ch t A th

ố ẩ ử ng th y trong các lo i thu c t y r a kính v i n ng đ ỏ ộ ấ ấ ộ ộ ậ ư ộ  ử    n ng đ  r t nh . Vì v y khi lau r a

ầ ạ ở ồ ấ ể khá cao, nh ng có th  gây ng  đ c cho cá  ộ ộ ể ả ử ạ ể b  cá, c n ph i r a s ch đ  tránh ng  đ c. Ch t A là:

D. HCl A. NO2 B. Cl2 C. NH3

ủ ầ ố ệ ả ộ t chu t là Zn Câu 10.  Thành ph n c a thu c di

ẩ ế ẽ ả ấ c thu c khi s  d ng, đ  lâu ngày trong không khí  m s  gi

3P2. N u không qu n lí i phóng ch t gây

ử ụ ưở ị ả ể ế ấ ố ượ đ mùi khó ch u,  nh h ng đ n môi tr ườ , đó là ch t nào? ng

A. Zn3P2 B. ZnHPO4 C. PH3 D. Zn3(PO4)2

ạ ạ ộ ưỡ ng cao ạ Câu 11.  Trong các lo i phân đ m sau, lo i nào có đ  dinh d

nh t?ấ

A. NH4NO3 B. NaNO3 C.(NH2)2CO D. (NH4)2SO4.

ể Câu 12. Phát bi u nào sau đây là ề ạ Sai v  đ m urê?

44

ạ A. Là phân đ m trung tính.

ấ ơ ồ ướ ạ ủ ế B. Cung c p nit cho cây tr ng d i d ng ion nitrat là ch  y u.

ấ ơ ồ ướ ạ ủ ế C. Cung c p nit cho cây tr ng d i d ng ion amoni là ch  y u.

ượ ề ụ ớ ở ệ ộ ế ằ D. Đ c đi u ch  b ng cách cho NH nhi ấ   t đ , áp su t

3 tác d ng v i CO

2

cao.

ặ ườ qu ng xinvinit th c t ỉ ứ   ng ch   ng

Câu 13. Phân kali clorua s n xu t đ ượ ả ủ ấ ượ ừ ng (%) c a KCl trong phân bón đó là? ớ v i 50,0% K

2O. Hàm l

A. 72,9 B. 76,0 C. 79,2 D. 75,5

ặ ạ ẫ ư ẻ i 1 l Câu 14. T  lót tr  em khi gi

ử ế ượ ấ ệ ữ ạ  l ộ ướ ả ố ả kh  h t amoniac ta nên cho vào n ể  t s ch v n l u gi ng amoniac. Đ c x  cu i cùng m t ít ch t li u nào sau đây?

A. Phèn chua ấ B. Gi m ăn C. Mu i ănố ừ   ướ D.   N c   g ng

iươ t

ễ ủ ế

2 trong không khí ch  y u là do?

Câu 15. Ô nhi m NO

ả ộ ơ A. Khí th i đ ng c  ô tô, xe máy.

ả ạ ườ B. Khí th i do sinh ho t con ng i.

ế ế ự ả ẩ C. Khí th i nhà máy ch  bi n th c ph m.

ệ ượ ự ừ D. Hi n t ng t ử  nhiên: núi l a, cháy r ng.

ị

ố ượ ẩ ưở ư ấ ỏ ự ự Câu 16.  Mu i diêm làm cho th c ph m có màu đ  t ố ể ướ ạ p l p x

c dùng đ   ư ứ ạ ơ ố ợ

ủ    nhiên c a th t, vì ố ậ ng. Nh ng mu i diêm là ch t làm v y mu i diêm đ   ố   ộ tăng nguy c  ung th . Mu i diêm cũng là m t lo i phân bón ph c h p. Mu i diêm là?

B. NH4NO3

ễ ử C. K2HPO4.  ườ ng, đ D. KH2PO4.  ị ổ   ể x  lý amoniac b  đ  ra

ườ ng dùng bông t m hóa ch t: sàn, ng

ẩ B. Vôi tôi ấ C. CH3COOH D. H2SO4.

ọ

ể ạ ợ ỏ i cho s c kh e con ng

ạ ạ ượ ồ ư ứ ể ườ i ắ A. KNO3.  Câu 17. Khí amoniac gây ô nhi m môi tr ườ i ta th A. NaOH Câu 18. Ch n phát bi u đúng? ư A. Nên bón d  phân đ m vì phân đ m có l ẽ B. Cây tr ng đ ờ   c bón d  phân đ m s  phát tri n nhanh, rút ng n th i

gian.

ư ể ễ ạ ả ạ C. Phân đ m d  thì rong t o phát tri n m nh làm ô nhi m môi tr ườ   ng

ướ n c.

ư ể ạ ả ạ ườ D. Phân đ m d  thì rong t o phát tri n m nh làm môi tr ng n ướ ố   c t t

h n. ơ

ệ ượ ệ ượ ắ ắ ng xo n lá, thân ng n là hi n t ng do l ỗ   i Câu 19. Cây tr ng có hi n t

ồ bón phân nào sau đây?

45

ạ ế A. Bón thi u phân đ m ế B. Bón thi u phân kali

ư ạ C. Bón d  phân đ m ư D. Bón d  phân kali

ầ ủ ự ự ể ạ Câu 20. D a vào thành ph n c a phân, d  đoán lo i phân nào có th  gây ô

ễ

nhi m không khí, hi u  ng nhà kính….? ượ ệ ứ ng

B. Phân kali D. Phân lân nung ch yả

ắ ạ ấ ắ A. Phân vi l ạ C. Phân đ m amoni Câu 21.  P tr ng có đ c tính r t cao, P tr ng r t d  b c cháy t o khói

ầ ượ ả ắ ễ ằ ả ộ ắ ng. P tr ng c n đ

tr ng gây ô nhi m môi tr ướ ườ c.

ấ ễ ố c b o qu n b ng cách? B. Ngâm trong cacbon đisunfua.  D. Ngâm trong ete ệ ế ố ở ờ ế t Nam, đ  qu c M Vi A. Ngâm trong n C. Ngâm trong benzen.  ướ Câu 22. Tr

ử ụ ườ ừ ễ ỹ  ỏ   ng và gây b ng

ườ ầ đã s  d ng bom napan đ  gây cháy r ng, nhi m đ c môi tr ệ ọ nghiêm tr ng cho ng c đây trong th i gian chi n tranh  ộ t Nam. Trong thành ph n bom napan có? ể i dân Vi

ư ỳ A. Phot pho đỏ B. Photpho tr ngắ C. L u hu nh D. Cacbon.

ệ ắ ầ ớ Câu 23. Khi làm thí nghi m v i photpho tr ng, c n chú ý gì?

ầ ắ ằ A. C m P tr ng b ng tay có đeo găng cao su.

ỏ ọ ặ ắ ậ    và ngâm ngay vào ch u

B. Dùng c p g p nhanh m u P tr ng ra kh i l ầ ướ ắ ư ế ẩ c khi ch a dùng đ n. ự đ ng đ y n

ớ ướ ế ắ C. Tránh cho P tr ng ti p xúc v i n c.

ể ể ắ D. Có th  đ  P tr ng ngoài không khí.

ụ ệ ế ắ

ớ   Câu 24. Sau khi làm thí nghi m v i P tr ng, các d ng c  đã ti p xúc v i ấ ụ ể ử ộ ầ ượ ớ ị c ngâm trong dung d ch nào đ  kh  đ c? hoá ch t này c n đ

ề ị ị A. Dung d ch axit HCl. B. Dung d ch ki m NaOH.

ố ị ố C. Dung d ch mu i CuSO ị D. Dung d ch mu i Na

4.

2CO3.

ỏ ượ ể ả ấ c dùng đ  s n xu t diêm an toàn thay cho photpho Câu 25. Photpho đ  đ

ắ tr ng vì:

ư ắ ạ ỏ ộ ỏ ễ A. Photpho đ  không đ c, không d  gây h a ho n nh  photpho tr ng.

ắ ộ ố B. Photpho tr ng đ c, khó b c cháy trong không khí.

ổ ậ ơ ỏ ể ẹ C. Dùng photpho đ  đ  que diêm trông đ p, n i b t h n.

ỏ ễ ậ ợ ơ ế ề ắ D. Đi u ch  photpho đ  d  dàng và thu n l i h n photpho tr ng.

ự ừ ỏ nhiên là nh ng phân lân khai thác t

ự ứ ặ ườ m , không qua ng g p là photphorit. Công th c hóa ữ  nhiên th

Câu 26. Phân lân t ọ ế ế ch  bi n hoá h c. Phân lân t ủ ọ ươ ứ h c t ng  ng c a photphorit là:

A. Ca3(PO4)2 B. Ca5(PO4)3F C. Ca5(PO4)3OH D. CaHPO4

46

ể ể ấ ợ ờ Câu 27. Đ  bón phân ure cho lúa thì th i đi m nào là thích h p nh t?

ề ố ổ ổ ư ắ A. Bu i chi u t ặ ờ ừ ặ i m t tr i v a l n. B. Bu i tr a n ng.

ổ ớ ươ ổ ố ờ C. Bu i sáng s m s ọ ng còn đ ng trên lá. D. Bu i t i lúc 12 gi đêm.

ọ Câu 28. Khi bón các lo i phân bón hóa h c cho cây ta c n ph i t

ỉ ấ ầ ụ ượ ạ ồ ướ i cho cây vì cây ch  h p th  đ ả ướ ướ   c i n ướ   i c phân bón d

ặ ho c hòa tan phân bón r i t ạ d ng:

­

ử B. Các ion và phân t ố  mu i A. Các ion NO3

­ , NH4

+, H2PO4

ử C. Các phân t ố  mu i kép D. Các phân t Nử 2, P2O5, K2O

ạ ạ ượ ấ ấ c cung c p cho vùng đ t ít chua? Câu 29. Lo i phân đ m nào sau đây đ

A. NH4NO3; NH4Cl B. NH4NO3; KNO3

C. KNO3; Ca(NO3)2 D. NH4Cl; Ca(NO3)2

ổ ứ i (FAO), t ch c y t Câu 30. T  ch c l

ổ ứ ươ ữ ế ế ớ  th  gi ặ ề ớ ạ ế ớ ị c đã có nh ng đi u lu t qui đ nh nghiêm ng t v  gi

ả ể ả ả

ấ i (WHO)   i h n cho phép ẳ   i tiêu dùng. WHO đã kh ng ậ    m c 220 mg là ch p nh n

ượ ử ụ ự ng th c th  gi ậ ề ướ ườ  trong rau qu  đ  đ m b o an toàn cho ng ủ ườ ở ứ i  ng nitrat tiêu dùng hàng ngày c a ng ộ ở ồ  n ng đ  cao là: c s  d ng nitrat c. Lý do không đ và các n ở nitrat  ượ ị đ nh l ượ đ

ư ệ ể ễ ể ấ A. Nitrat d  chuy n hóa thành các ch t gây b nh hi m nghèo (ung th ).

ợ ọ ỉ B. Nitrat là phân bón hóa h c, ch  dùng cho cây,  không thích  h p cho

ng i. ườ

ế ợ ớ ể ạ C. Ion nitrat k t h p v i H

+ trong d  dày thành axit nitric gây nguy hi m.

ấ ả D. T t c  các lý do trên

ự ễ ử ụ ế ậ ả ạ 2.3. S  d ng bài t p có liên quan đ n th c ti n trong gi ng d y

ử ụ ứ ệ ậ ớ 2.3.1. S  d ng bài t p khi nghiên c u tài li u m i

ệ ế

ư ặ ộ t t

ế ọ ọ ế ọ t h c trong đó h c sinh ti p thu đ ế t m t cách rõ ràng, chính xác.  ớ ề ế ệ

ủ ứ

ứ ả ứ ạ ấ ế ứ ấ ọ t m i v  ki n th c đã h c, ho c th y rõ ph m vi gi

ế ượ ứ ế ớ c cái   Ti t nghiên c u tài li u m i là ti Ở ữ   ế ừ ướ ọ ư  nh ng  tr mà h  ch a bi c ho c ch a bi ậ   ế ị ộ ọ ti t h c này h c sinh ti p thu n i dung ki n th c m i v  khái ni m, đ nh lu t, ọ ấ ặ ụ tính ch t lí hoá,  ng d ng c a các ch t, các ph n  ng hoá h c... ho c có cách   ế   ụ ớ ạ ặ ể i h n áp d ng ki n hi u bi ứ th c đã bi ớ ề ế t.

ử ụ ậ ọ ả ề ­ S  d ng bài t p hoá h c nêu và gi ế ấ i quy t v n đ

ơ ồ ế ị ổ ợ ỏ ọ t b  t ng h p NH

3, h c sinh có các câu h i:

Thí d  1.ụ  Khi quan sát s  đ  thi

ạ ẫ ạ ấ ạ ố ­ T i sao các  ng d n khí l

ố ớ ẳ ả ả ứ   i có c u t o vòng vèo quanh tháp ph n  ng ườ   ng

ấ mà không đi th ng. Chu trình s n xu t khép kín có ý nghĩa đ i v i môi tr không?

ạ ả ể ạ ở ể ỏ ­ T i sao ph i nén các khí N th  l ng.

2, H2 và NH3 đ  t o ra NH

3

47

ấ

ư ậ ữ ế ấ ữ ấ ọ

ậ

ả ậ   ọ ề Nh  v y bài t p này có tính ch t nêu v n đ : làm cho h c sinh ph i v n ấ   ề i quy t v n đ  đó.Nh ng v n ể  ự ủ ọ ư ậ  duy tích c c c a h c sinh. Đ ườ ể  ư ấ i ta đ a ra các bài t p đ i quy t các v n đ  đ t ra  ỏ   ữ ề ướ ạ i d ng nh ng câu h i i quy t v n đ . Sau khi đ a v n đ  d ậ ữ ở  trên, thông th ư ề ế ấ ự ả  gi ọ ề ậ ấ ấ ủ ể ả ụ d ng nh ng tính ch t c a các ch t đã h c đ  gi ề ư ằ đ  nêu ra nh  v y nh m kích thích tính tò mò, t ề ặ ườ ế ả ng ng gi ấ ế ấ ọ h c sinh t ự ả ự ễ  gi th c ti n, h c sinh t i quy t v n đ  và rút ra cho mình nh ng nh n xét.

ệ ủ ố ế ử ụ ứ ậ ọ ỹ ­ S  d ng bài t p hoá h c trong vi c c ng c  ki n th c và k  năng

ạ ề ạ ọ ọ

ọ ủ ậ

ể ư ủ ấ ể ọ ầ

ưở ợ ủ ớ ườ Khi d y bài “Phân bón hoá h c” sau khi h c xong v  các lo i phân bón, ầ thành ph n hoá h c c a phân bón giáo viên có th  đ a ra bài t p đ  h c sinh   ả   ố ớ ả ể ng c a phân bón đ i v i pH c a đ t, bón phân cũng c n ph i hi u thêm  nh h ấ ọ ự ự l a ch n s  phù h p v i môi tr ng đ t.

ế ấ ụ Thí d  2 .

ế ủ ấ

ưở ả ọ ự ả   ọ i ta chú ý đ n s   nh ườ   ề ng đ n pH c a đ t, làm cho đ t ki m hay chua s  gây ô nhi m môi tr ng ế ạ   ng đ n pH

ườ Khi bón phân hoá h c cho đ t ng ấ ưở ễ ẽ h ấ ấ đ t. Khi bón phân hoá h c cho đ t, lo i nào sau đây không  nh h ủ ấ c a đ t?

A. NH4NO3   B. (NH2)2CO   C. NH4Cl D. NH4NO3, (NH2)2CO, NH4Cl

ướ ẫ Giáo viên h ng d n cách làm:

ữ ườ ả ưở ng nào? Không  nh h ế   ng đ n

ả ở ấ ườ H i:ỏ   Thang pH phân chia theo nh ng môi tr môi tr n c thang nào? ng thì pH ph i

ườ ườ ả ờ  pH = 7, pH > 7, pH < 7; pH = 7 là môi tr ng trung tính, bình th ng. i:

ầ ủ ữ ạ ố ố

ươ ệ ọ ữ ố ằ ng c a các mu i b ng các ph ng trình đi n li và ch n câu tr

Tr  l H i:ỏ  Các mu i trên là nh ng mu i có thành ph n c a nh ng lo i mu i nào? Xét ố   ả ờ   ủ ườ i  l môi tr đúng: Đáp án B

ệ ậ ử ụ ậ ậ 2.3.2. S  d ng bài t p khi luy n t p và ôn t p

ậ

ế ọ ố ầ ớ ọ ữ ắ ắ

Các bài t p đ ấ ổ ợ ỹ ứ ọ ậ ượ ử ụ t h c này, ph n l n là nh ng bài t p có c s  d ng trong ti   ế   ủ ụ ằ tính ch t t ng h p nh m m c đích c ng c  và giúp h c sinh n m ch c ki n th c và k  năng đã h c.

­ Photpho”. Giáo viên có th

ơ ng “Nit ộ ấ ổ ự ớ

Thí d  3.  ụ ọ Sau khi h c xong ch ữ ậ ườ ấ ể  ươ ễ   ợ ư đ a nh ng bài t p có tính ch t t ng h p mà n i dung liên quan v i th c ti n, môi tr ng đ t.

ố ượ ử ụ a) Các mu i nào sau đây đ c s  d ng làm phân bón?

NH4Cl,   NH4H2PO4,  (NH4)2SO4,   (NH4)2CO3,   (NH4)2HPO4,  NH4NO3,   KCl,   KNO3,  K2SO4, NaNO3, Ca(NO3)2, AgNO3, CaSO4, Ca(H2PO4)2, K2CO3, Ca3(PO4)2

ạ ủ ấ ộ ạ b) Khi bón các lo i phân đ m NH

4NO3, (NH4)2SO4, đ  chua c a đ t tăng lên vì:

ố ủ ạ

2­ là g c c a axít m nh.

A. NO3

­, SO4

ỷ ị

+ b  thu  phân cho H

+ ho c Hặ

B. Ion NH4

3O+.

48

ấ ễ ả ứ ề ớ

+ r t d  ph n  ng v i ki m cho NH

C. Ion NH4

3.

ượ ạ ấ D. L ạ ng đ m trong các lo i phân này cao nh t.

ư ợ a) Giáo viên g i ý làm bài nh  sau:

ố ượ ử ụ ả ố c s  d ng làm phân bón ph i có nguyên t nào? ữ H i:ỏ  Nh ng mu i đ

ứ ố ả ờ  Ch a các nguyên t N, P, K i:

ệ ủ ể ề ố

Tr  l H i:ỏ  Đi u ki n đ  đ  các mu i này làm phân bón là gì? ả ố

i: ứ ặ ầ ố ố ồ   ả ờ  Các mu i này ph i tan khi bón cho cây, và không đ c h i cho cây tr ng Tr  l ặ ho c ch a các nguyên t ho c nhóm nguyên t không c n thi ộ ạ ế t.

ữ ậ ố ố ố ượ ử ụ c s  d ng làm phân bón. H i:ỏ  V y nh ng mu i nào trong s  các mu i trên đ

ả ờ   NH4Cl,   NH4H2PO4,   (NH4)2SO4,   (NH4)2HPO4,   NH4NO3,   KCl,   KNO3, i:

Tr   l Ca(H2PO4)2, NaNO3.

ố ượ ạ ở b) Giáo viên g i ý:ợ ầ  Thành ph n mu i đ ơ c t o b i baz  và axit nào?

ạ ố ở ả   ơ ế H c sinh: các mu i này t o b i baz  y u và axit m nh nên tham gia ph n

ứ ươ ọ ỷ ng thu  phân làm cho môi tr ng án đúng là câu B. ạ ườ ng có tính axit Ph

ạ ợ ấ ủ ơ ượ  đ ả   c dùng làm phân bón,  nh

ế ấ ưở Thí d  5.  ụ ng đ n môi tr ữ Nh ng lo i h p ch t c a nit ườ ng đ t? h

ư ợ Giáo viên g i ý làm bài này nh  sau:

ụ ấ ơ ướ ạ i d ng nào? d ồ H i:ỏ   Cây tr ng h p th  nit

+.

­, NH4

ả ờ  NO3 i:

ủ ữ ậ ố ơ ể có th  làm phân bón?

Tr  l H i: ỏ V y nh ng mu i nào c a nit ố ố ể ả ờ  Các mu i amoni và mu i nitrat có th  dùng làm phân bón i:

ữ ữ ệ ề ầ

Tr  l H i:ỏ  Ngoài ra còn c n có nh ng đi u ki n gì n a? ầ ủ ồ ố i:

ế ồ

ộ ạ ầ  không c n thi ử ả ạ ặ ớ ặ ế ướ ấ ợ Tr  l ố t phù h p v i môi tr ả ờ  Các thành ph n c a mu i không gây đ c h i cho cây tr ng (các nguyên ặ ố  kim lo i n ng, ho c các nhóm nguyên t t cho cây tr ng), bón ấ ườ ng đ t, ho c n u đ t chua ph i kh  chua tr c.

ụ ề ợ ấ ủ ộ ố ơ ượ  đ c dùng làm phân bón? H i:ỏ  Hãy cho m t s  ví d  v  h p ch t c a nit

ả ờ  NH4NO3, NH4Cl, KNO3 Tr  l i:

ấ ổ ủ ậ ợ

ư ậ ứ ữ ứ ữ ọ ế

ố  ọ   i ki n th c cho h c sinh mà còn có tác d ng h  th ng hoá ki n th c, giúp h c ặ Nh  v y: nh ng bài t p này có tính ch t t ng h p, không nh ng c ng c ụ ế ắ ệ ố ươ ế ắ ộ ộ ạ l ứ ủ sinh n m ch c ki n th c c a m t bài ho c m t ch ng.

ử ụ ậ ế ể 2.3.3. S  d ng bài t p trong ti t ki m tra, đánh giá

ử ụ ộ

ậ ế ể ế ộ ự ng trong ti

ệ Trong quá trình th c nghi m chúng tôi đã s  d ng bài t p có n i dung liên ườ ế t ki m tra đánh giá liên quan đ n n i dung bài 9 quan đ n môi tr ụ ố “Axit nitric và mu i nitrat”, ví d :

49

ệ ố

Thí d  5.ụ  Khi nhi ẩ ố ạ

3)2, NaNO3, Fe(NO3)3, Ba(NO3)2  ườ

ườ ả mu i t o thành s n ph m không t t phân các mu i: Hg(NO ố ố ớ t đ i v i môi tr ng và con ng i đó là:

A. Hg(NO3)2, NaNO3, Fe(NO3)3. B. Hg(NO3)2, Fe(NO3)3.

C. Hg(NO3)2, Fe(NO3)3, Ba(NO3)2. D.Hg(NO3)2, NaNO3, Fe(NO3)3

ả

2, không cho thoát ra gây  nh h

ệ ử ụ ể ấ ụ ế ề ng ng

ượ ị ưở   ng   i ta s  d ng dung d ch ki m đ  h p th . N u cho x mol   c có

ấ ườ Thí d  6.ụ  Trong các thí nghi m có khí NO ị ườ ế đ n môi tr ứ ị NO2 h p th  hoàn toàn trong dung d ch ch a x mol NaOH, dung d ch thu đ môi tr ườ ụ ng gì?

ị ượ A. Trung tính B. Axit C. Bazơ D. Không xác đ nh đ c

ử ụ ậ ế ự 2.3.4. S  d ng bài t p trong ti t th c hành

ế ự ữ ế Ti ở ườ  tr ổ ng trung h c ph  thông là nh ng ti

ườ ng  ọ ế ọ

ậ ộ

t th c hành th ệ ẫ ủ ườ ữ ể ứ ọ

ạ ệ

ưở ườ ượ c ki m ch ng l ế ế ng đ n môi tr nh h

ữ ệ ự ọ ọ t giáo   ệ   ặ viên làm thí nghi m cho h c sinh quan sát, ho c h c sinh ti n hành thí nghi m ử ụ ướ ự ướ ộ   ng d n c a giáo viên b  môn. S  d ng nh ng bài t p có n i dung i s  h d ế   ữ ớ ng không nh ng h c sinh đ liên quan v i môi tr i lí thuy t ọ   mà còn rèn luy n cho h c sinh các thao tác kĩ năng ti n hành thí nghi m an toàn, ế   ộ ả ệ hi u qu , bi ng tác đ ng đ n ẻ ừ ứ s c kho  t ệ ế ố ả ế t phân tích nh ng y u t ử  đó l a ch n bi n pháp x  lí.

ố ớ ự ấ

ọ ủ ế ể ồ ứ ữ Đ i v i bài th c hành v  tính ch t hoá h c c a axit nitric đ c và loãng ườ   ng ặ  gìn môi tr

ư ế ệ ề ộ giáo viên có th  l ng ghép n i dung liên quan đ n ý th c gi trong cách ti n hành thí nghi m nh  sau:

ữ ệ ặ

ưở ế   3 đ c nóng, loãng Cu c n ti n ế ả   ng? ầ ườ ng đ n môi tr

ư ế ươ ả ả ế Thí d  7. ụ Khi làm các thí nghi m gi a HNO hành nh  th  nào đ  đ m b o an toàn và không  nh h Vi ể ả ả ứ ng trình ph n  ng x y ra. t ph

ướ ế ẫ Giáo viên h ng d n thao tác ti n hành :

Khi làm các thí nghi m trên c n l y l

ệ ố

ấ ầ ế t không quá ng hoá ch t c n thi   ầ ơ   ặ ủ ở  hút ho c n i  trong t ề ị ẩ ả ứ ố ệ ệ ệ ầ ấ ượ ộ 1/3  ng nghi m, ph n  ng có khí đ c thoát ra c n làm  ầ thoáng khí, trên mi ng  ng nghi m c n nút bông t m dung d ch ki m NaOH.

ươ ả ứ ng trình ph n  ng:

Ph Fe+ 6HNO3 đ cặ  Fe(NO3)3+ 3NO2(cid:0) +3H2O

Cu+ 4HNO3 đ cặ  Cu(NO3)2+ 2NO2(cid:0) +2H2O

P+ 5HNO3 đ cặ  H3PO4+ 5NO2(cid:0) +H2O

S+ 4HNO3 đ cặ SO2(cid:0) + 4NO2(cid:0) +2H2O

50

ị ấ ụ ở ề ị ươ ng trình:

Khí sinh ra b  h p th  b i dung d ch ki m theo ph 2NO2+2NaOH (cid:0) NaNO2+ NaNO3 + H2O

SO2+2NaOH(cid:0) Na2SO3 + H2O

ố ớ ể ồ ề ọ

Đ i v i bài th c hành v  phân bón hoá h c, giáo viên có th  l ng ghép ự ễ ườ ự ệ ụ ớ ứ ộ n i dung bài thí nghi m v i  ng d ng th c ti n, môi tr ư ng nh  sau:

ạ ấ ồ

Thí d  8.  ụ ướ ạ ố Các lo i phân bón sau, cây tr ng h p th  các nguyên t ủ ữ ả ng d

ụ ưở ạ i d ng nào, nh ng lo i phân bón nào  nh h ệ dinh   ấ   ế ng đ n pH c a đ t: ể ứ ưỡ d NH4NO3, NH4Cl, (NH2)2CO, KNO3? Hãy làm các thí nghi m đ  ch ng minh?

ướ ự ệ ẫ Giáo viên h ng d n cách th c hi n sau:

ấ ộ ự ủ ậ H i:ỏ  Th c ch t n i dung c a bài t p này là gì?

ự ồ ạ ủ ị ườ ủ ị ả ờ  Xác đ nh s  t n t i c a các ion trong dung d ch, môi tr ng c a dung i:

Tr  l ị d ch.

ự ị ị ả

4NO3  ta ph i dùng

ể ạ ữ ấ ặ ủ H i:ỏ   Đ  xác đ nh s  có m t c a ion trong dung d ch NH nh ng lo i hoá ch t nào?

ị ả ờ  Dung d ch NaOH, Cu và H

2SO4đ

i:

ươ ế ệ ế ả t ph ả ứ ng trình ph n  ng x y ra?

ị

4Cl ta dùng nh ngữ

ấ ạ Tr  l H i:ỏ  Em hãy ti n hành thí nghi m và vi H i:ỏ  Đ  xác đ nh s  có m t c a các ion trong dung d ch NH ặ ủ ự ị ể lo i hoá ch t gì?

ị ị Tr  l

3

ể ứ ế ệ

ể ị

2)2CO ta ph iả

ứ ữ ấ ạ ọ iả ờ : Dung d ch NaOH, Dung d ch AgNO H i:ỏ  Hãy ti n hành thí nghi m đ  ch ng minh? H i:ỏ  Đ  ch ng minh s  có m t c a các ion trong dung d ch (NH ặ ủ ự ự l a ch n nh ng lo i hoá ch t gì?

ị ả ờ  Dung d ch NaOH, BaCl

2

i:

ự ọ ả ả ứ ươ ế ệ ng trình hoá h c x y ra? t các ph

ự ị ả ự   3 ta ph i l a

ứ ấ ọ Tr  l H i:ỏ  Th c hi n ph n  ng và vi H i:ỏ  Đ  ch ng minh s  có m t c a các ion trong dung d ch KNO ặ ủ ể ch n hoá ch t gì?

ả ờ   Cu và H2SO4đ i:

ả ứ ự ệ ế ươ ả t ph ng trình x y ra?

ườ ể ư ế ế ố ầ ng c a các mu i trên ta c n ti n hành nh  th  nào? Tr  l H i:ỏ  Th c hi n ph n  ng và vi ủ ị H i:ỏ  Đ  xác đ nh môi tr

ằ ộ ố ướ ể ấ ấ ả ờ  Pha m t ít mu i trên b ng n c c t sau đó dùng gi y đo pH đ  xác i:

ườ ủ ị Tr  l ị đ nh môi tr ng c a dung d ch.

ự ệ ế ườ ủ ị t môi tr ng c a các dung d ch đó? H i:ỏ  Th c hi n thao tác và cho bi

51

ệ ụ ợ ế ả ườ   ng

ơ ả ươ ươ ơ ả ệ 3. Hi u qu  sáng ki n kinh nghi m sau khi tích h p giáo d c môi tr ng trình hóa 11 ban c  b n vào bài gi ng ch – Photpho ch ng Nit

ộ

ộ ệ ụ ượ ế ả ng THPT. Đ  tài đã đ

ộ ệ ọ

ọ ệ ả ơ

ứ ọ ả ứ ừ ữ ộ

ươ ươ ơ

ườ ườ ứ ụ ồ ọ ượ Các n i dung đ c trình bày trong sáng ki n có kh  năng áp d ng trong   ạ ễ ự ể   ườ ề m t ph m vi r ng và d  th c hi n cho các tr c tri n ể ư ệ ướ ề c đây cũng nh  hi n nay. Khi tích khai, ki m nghi m trong nhi u năm h c tr   ế ọ ậ   ứ ả ườ ụ ợ ng vào bài gi ng, h c sinh có h ng thú h c t p h p ki n th c giáo d c môi tr ả  ổ ơ ế ọ ớ ơ h n, l p h c sôi n i h n, h c sinh có ý th c b o v  môi tr ng h n, k t qu ọ   ơ ọ ậ h c t p kh  quan h n. Trong nh ng năm v a qua khi gi ng d y b  môn hoá h c   ng trình hoá c  b n l p 11 nói riêng tôi ng nit nói chung, ch th – photpho ch ế ợ ng l ng ghép tích h p ki n th c giáo d c môi tr ườ ả ạ ơ ả ớ ng vào bài h c.

ứ ư ụ ủ ế

ố ọ ể ể ệ ớ ố

ự ệ ớ ọ

ế ả

ệ ơ ả ự ớ ứ ộ ươ ư ể ơ ế   Đ  ki m tra đ i ch ng cũng nh  nâng cao tính thuy t ph c c a sáng ki n ứ   ọ kinh nghi m, năm h c 2018­2019 tôi đã ch n các l p 11A4,11A5 làm đ i ch ng ọ ớ   và l p 11A6, 11A7 làm th c nghi m, trong năm h c 2019­2020 tôi ch n l p   11A6,11A7 làm đ i ch ng và l p 11A4,11A5 làm th c nghi m. K t qu  thu ượ đ ớ ố c sau khi ki m tra n i dung ch ng Nit ­ Photpho l p 11 c  b n nh  sau:

ứ ớ ­ ố  L p đ i ch ng:

Gi iỏ Khá Y uế L pớ Trun g  bình Năm  h cọ Sĩ số

SL % SL % SL % SL %

11A4 38 1 2,63 10 26,32 20 52,63 18,42 7

2018  ­  2019

11A5 38 15 39,47 15 39,47 8 21,06 0,00 0

2018  ­  2019

40 7 17,50 20 50,00 13 32,50 0,00 11A6 0

2019  ­  2020

40 6 15,00 12 30,00 20 50,00 5,00 2 11  A7 2019  ­  2020

T ngổ 156 29 18,59 57 36,54 61 39,10 10 6,41

52

ệ ớ ự ­ L p th c nghi m:

Gi iỏ Khá Y uế L pớ Sĩ số Trun g  bình Năm  h cọ

SL % SL % SL % SL %

11A6 38 11 28,95 12 31,58 14 36,84 2,63 1

2018  ­  2019

11A7 38 15 39,47 18 47,37 13,16 0,00 5 0

2018  ­  2019

11A4 40 20 50,00 18 45,00 5,00 0,00 2 0

2019  ­  2020

8 11A5 40 12 30 19 47,50 20,00 2,5 1

2019  ­  2020

156 60 38,5 57 42,95 29 18,6 2 1.3 T ngổ

ứ ệ ọ ư ệ    li u

Giáo viên và h c sinh có th  s  d ng vào vi c nghiên c u, làm t ả ể ử ụ ạ ế ề ả ề ể thamkh o, làm đ  thi, đ  ki m tra đ t k t qu  cao.

53

Ậ Ế C. K T LU N

Ậ Ế I. K T LU N

ệ ọ Giáo d c ý th c b o v  môi tr

ụ ờ ạ ứ ả ệ ệ ạ

ề ệ ư ấ ề ấ ấ ấ ườ   ng cho h c sinh là v n đ  r t c p bách ữ ướ ạ c nh ng khó   ạ ụ ở t

ư ổ ờ ế ự ấ trong th i đ i công nghi p hóa, hi n đ i hóa. Nhân lo i đang tr ữ ị khăn v  hi p đ nh th  KYOTO và nh ng v n đ  khác nh : nghèo, đói, n n l ự ế Thái Lan, s  bi n đ i th i ti ề t ngày nay và mai sau r t khó d  đoán.

ộ ả ọ

ứ ữ ả ế ọ

ề ấ ấ ộ ệ ả

ế ệ ạ ườ

ệ ố ơ ự ệ ể ằ

ạ ủ ợ   ạ B n thân là m t giáo viên gi ng d y b  môn Hóa h c, cũng đã tích h p ườ ề ả ng cho các em h c sinh. nh ng ki n th c liên quan v  v n đ  b o v  môi tr   ứ   ụ ế ấ ề ấ Vì đây là v n đ  c p thi t nh t chúng ta ph i giáo d c th  h  mai sau ra s c ấ ệ   ồ ầ ạ ệ ả ng trong s ch. R t mong quý th y cô giáo, b n bè đ ng nghi p b o v  môi tr ệ   ọ góp ý đ  chúng tôi có thêm bài h c kinh nghi m nh m th c hi n t t h n nhi m ụ ả v  gi ng d y c a mình.

ủ ề ụ ứ ạ 1.1. Ph m vi  ng d ng c a đ  tài

ứ ượ ứ ụ ạ ọ Đ  tài nghiên c u c a tôi đ

ụ ứ ng THPT… t

ề ơ ụ

ế ấ

ướ ọ ậ ệ ộ ộ ể ễ ệ ơ ả ủ   c  ng d ng trong gi ng d y cho h c sinh ề    nhi u năm nay. Nhìn chung khi  ng d ng đ  tài này ườ ứ ế ng vào   ng h n, v n d ng ki n th c giáo d c môi tr ọ   ẫ ng d n h c ự ự

ề ừ ườ ớ l p 11 tr ậ ụ ọ ườ h c sinh có ý v  môi tr ự ơ ả ộ ố cu c s ng, lao đ ng, s n xu t tích c c h n, giáo viên ti n hành h ự sinh th c hi n m t cách d  dàng, các em hi u bài nhanh h n, h c t p tích c c t giác h n. ơ

ứ ộ ậ ụ 1.2. M c đ  v n d ng

ề ượ ố ượ ể ớ ọ Đ  tài đ c tri n khai cho các đ i t ng h c sinh l p 11.

ừ ơ ấ d  đ n khó, t

ể ệ ế ẩ ượ ừ ế ả   ấ ừ ễ ế  đ n gi n c th  hi n có tính ch t phân c p t ậ ở ộ ứ ỉ    chu n ki n th c k  năng đ n m  r ng nâng cao. Các bài t p có

ự ả ầ ạ ề Đ  tài đ ứ ạ ế đ n ph c t p, t ỏ ở ộ ấ tính ch t m  r ng đòi h i nâng cao d n theo trình t gi ng d y.

ủ ề ữ ộ 1.3. Nh ng n i dung chính c a đ  tài

ề ườ ơ ả ứ ệ ễ   ng (khái ni m, các ch c năng c  b n) và ô nhi m

­ T ng quan v  môi tr ườ ổ ng. môi tr

ổ ườ ệ

ụ ả ệ ự ứ

­ T ng quan v  giáo d c b o v  môi tr ụ ả ộ ệ ọ ươ ứ ng th c và ng, khái ni m, ph   ạ   ọ ọ ườ ng trong d y h c hoá h c, th c tr ng ạ ườ ả   ng trong d y h c hoá

ệ ề ạ ộ ố m t s  hình th c giáo d c b o v  môi tr ụ ợ ề ấ ủ c a v n đ  tích h p n i dung giáo d c b o v  môi tr ọ ở ườ h c  ng THPT.   tr

ệ ợ ọ ­ Tích h p n i dung giáo d c b o v  môi tr ạ ng trong d y h c ch ươ   ng

ườ ơ ả ộ ươ ơ ả ụ ọ ớ ng trình hoá h c l p 11 ban c  b n. ­­ photpho ch nit

ụ ệ ả ộ ườ ợ ­ Tích h p n i dung giáo d c b o v  môi tr ng tích h p trong các bài

ợ ng  ng. ạ ươ ứ d y t

ệ ợ ườ ­ Thi ng bài

ế ế ọ ộ ọ ớ ụ ơ ả ươ phân bón hoá h c ch ả t k  1 giáo án tích h p n i dung giáo d c b o v  môi tr ng trình hoá h c l p 11 ban c  b n.

54

ộ ố ọ ọ ề ụ ườ ươ ơ ng ch ng nit – photpho

ậ ọ ớ ươ ­ M t s  bài t p ch n l c v  giáo d c môi tr ng trình hóa h c l p 11. ch

Ị Ế II. KI N NGH

ườ ố ớ 2.1. Đ i v i các tr ng THPT

ấ ề ề ả ­ Cung c p nhi u lo i sách tham kh o v  v n đ  GDMT giúp giáo viên có

ạ ể ứ ầ ồ ư ệ ề ấ ế  li u phong phú đ  nghiên c u khi c n thi t. ngu n t

ộ ổ ả ứ

ứ ứ ả ề ề ề ng và ý th c b o v ố ộ ườ ...nh m giáo d c ý th c tìm hi u các v n đ  v  môi tr

ứ ấ ọ ể ế ề

ườ

ớ ự   ­   T   ch c   các   cu c   h i   th o   chuyên   đ ,   thi   đ   vui,   tham   quan   th c ụ ế ệ  ằ t ủ ọ ườ môi tr   ng c a h c sinh. Khuy n khích h c sinh tham gia nghiên c u các đ  tài ọ ề khoa h c v  môi tr ­ Các tr

ế ớ ể ơ ụ ươ ứ ệ ả ng.  ọ ầ i đ a ph ng h c c n liên k t v i nhau và v i các c  quan ban ngành, nhà ề ng đ  tuyên truy n, giáo d c ý th c b o v  môi

ườ ng.

ọ ỏ ổ

ớ ậ ề ớ ệ ng h c h i, trao đ i kinh nghi m v i các giáo viên khác.  ồ ưỡ ng, t p hu n v  GDMT.

ồ ư ấ ể ậ ố ớ ­ Tăng c ườ ­ Th ­ Luôn c p nh t thông tin t các bài báo, website...đ  tăng thêm ngu n t

ừ ụ ụ ườ ệ ệ ạ ậ ườ ệ ạ ị máy, xí nghi p t tr 2.2. Đ i v i giáo viên THPT ườ ng xuyên tham gia các l p b i d ậ ng phong phú ph c v  cho vi c biên so n các bài t p GDMT. li u môi tr

ệ Ngh  An, ngày 10 tháng 03 năm 2021

ườ ự ề Ng ệ i th c hi n đ  tài

55

Ả Ệ TÀI LI U THAM KH O

ơ ả

ọ ễ ữ

ổ ễ

ớ ứ ọ ớ t Hoá h c ph  thông(GS. Nguy n Đình Chi). ầ

ọ ễ

ạ ọ “Tích h p n i dung giáo d c b o v  môi tr

ộ ớ ủ ạ ườ   ng ị    c a Vũ Th

ế ộ

ự ề ọ

ệ ố ữ ủ ọ ỗ ng THPT” ộ ậ “Xây d ng h  th ng bài t p hoá h c có n i dung giáo   ị  ơ ở ườ  tr  c a Đ  Th

ề ố

ườ “Tích h p n i dung giáo d c môi tr ng trong các

ậ ả ợ ủ ộ ồ ạ ọ ị 1. SGK Hoá 11 c  b n. 2. SGK Hoá 11 nâng cao. ệ 3. Tài li u giáo khoa chuyên hoá h c THPT (Nguy n Duy Ái – Đào H u Vinh). ắ 4. Tóm t 5. Olimpic 30/4 l p 10, l p 11l n th  5, 6, 7, 8, 9, 14. ổ 6. Hoá h c ph  thông (Nguy n Đình Chi). ệ ụ ả ệ ợ ố ậ 7. Lu n văn t t nghi p Đ i h c ọ ọ ầ trong d y h c hoá h c ph n hoá phi kim l p 11 nâng cao THPT” ườ Y n Hoa, Tr ng ĐHSP Hà N i 2, 2018. ạ ậ 8. Lu n văn th c sĩ đ  tài  ầ ạ ườ ụ d c môi tr ng trong d y h c ph n hoá h u c   Thanh Trang, ĐHSP TPHCM, 2012. 9. Đ  thi THPT Qu c gia ề 10. Lu n văn th c sĩ đ  tài  ườ ng THPT” bài gi ng hóa h c tr ụ  c a H  Th  Thanh Vân, ĐHSP TPHCM, 2011

56

Ụ Ụ M C L C

Trang

ề

ề

ứ

ạ ứ

ng, ph m vi nghiên c u ứ

ứ

ể ng pháp nghiên c u ớ ủ ề

A 1 2 3 4 5 6 B

ế

ự ể ủ ề ườ ể ng 1: C  s  lí thuy t và th c ti n c a đ  tài ng

ườ ườ ệ ng và ô nhi m môi tr ng

ườ ứ ng

ơ ở ề ề ơ ả ủ ườ ễ ng

ề ữ

ườ ườ ể ng và phát tri n b n v ng ể ng và phát tri n

ườ ộ ở ườ  tr ổ ng ph  thông ng

ế ổ ổ ứ ụ ạ ộ   ch c   các   ho t   đ ng   giáo   d c   môi 1 1 1 2 2 2 2 3 3 3 3 4 4 8 8 9 9 10 10 11

ng tr

ặ ấ Đ t v n đ ọ Lí do ch n đ  tài ụ M c đích nghiên c u ố ượ Đ i t ộ N i dung nghiên c u ươ Ph ữ Nh ng đi m m i c a đ  tài ộ N i dung ươ Ch ổ 1.1 T ng quan v  môi tr 1.1.1 Khái ni m v  môi tr 1.1.2 Ch c năng c  b n c a môi tr 1.1.3 Ô nhi m môi tr ố ệ ữ M i quan h  gi a môi tr 1.2 ố ệ ữ 1.2.1 M i quan h  gi a môi tr ể ề ữ 1.2.2 Phát tri n b n v ng ụ ườ ng Giáo d c môi tr 1.3 ụ 1.4 N i dung giáo d c môi tr ơ ả ộ 1.4.1 Các n i dung c  b n ộ ố ứ 1.4.2. M t   s   hình   th c   ph   bi n   t ườ ộ ệ ườ ươ ng   ch ng   Nit ơ     – 12

ợ ụ 1.4.3. N i   dung   tích   h p   giáo   d c   b o   v   môi   tr ươ ớ ng trình c  b n Photpho l p 11 ch ụ ả ơ ả ườ ng

ả ợ ộ ườ ng ch ươ   ng 12 13

ụ ươ ọ ớ ng pháp giáo d c môi tr ệ ng 2. Tích h p n i dung giáo d c b o v  môi tr ơ ả ng trình c  b n. – Photpho môn hoá h c l p 11 ch

13 13 14 14

ụ ả ệ ộ ố ườ ươ 1.4.4. Ph ươ Ch ơ Nit ụ 2.1. M c tiêu ứ ề ế 2.1.1. V  ki n th c ề 2.1.2. V  kĩ năng ộ ề 2.1.3. V  thái đ 2.2.

ươ ng thông qua m t s  bài ọ ơ ả ớ ợ Tích h p ki n th c giáo d c b o v  môi tr ươ ọ h c ch ứ ơ  – Photpho ch ế ng Nit ng trình hoá h c c  b n l p 11.

ố 2.2.1. Bài nitơ 2.2.2. Bài amoniac và mu i amoni 14 17 18

57

ố

ố

ạ

ọ ng qua giáo án bài phân bón hoá h c ơ ườ ươ ụ ợ ậ ng Nit – ng ch 2.2.3. Bài axit nitric và mu i nitrat 2.2.4. Bài photpho 2.2.5. Bài axit photphoric và mu i photphat 2.2.6. Minh ho  tích h p giáo môi tr 2.2.7. M t s  bài bài t p ch n l c v  giáo d c môi tr 19 21 22 22 28

ả ạ

ườ ề ộ ố ọ ớ Photpho ch ế S  d ng bài t p có liên quan đ n th c ti n trong gi ng d y ứ

ự ễ ệ ậ

ọ ọ ươ ng trình hoá h c l p 11 ậ ậ ậ ậ ậ

ử ụ ử ụ ử ụ ử ụ ử ụ ệ ụ ợ ườ   ng 44 44 45 47 47 49

ế ươ ơ ả ươ ả ơ ệ ậ ể ế t ki m tra đánh giá ự ế t th c hành ệ ng Nit ­ Photpho ch

ủ ề

ủ ề

ng THPT

C. I. 1.1. 1.2. M c đ  v n d ng 1.3. II. 2.1. 2.2.

2.3. ớ 2.3.1. S  d ng bài t p khi nghiên c u tài li u m i 2.3.2. S  d ng bài t p khi luy n t p và ôn t p 2.3.3. S  d ng bài t p trong ti 2.3.4. S  d ng bài t p trong ti ả Hi u qu  sáng ki n kinh nghi m sau khi tích h p giáo d c môi tr 3. vào bài gi ng ch ng trình hoá 11 c  b n ậ ế K t lu n ậ ế K t lu n ụ ứ ạ Ph m vi  ng d ng c a đ  tài ứ ộ ậ ụ ộ ữ Nh ng n i dung chính c a đ  tài ị ế Ki n ngh ố ớ ườ Đ i v i tr ố ớ Đ i v i giáo viên THPT ả ệ Tài li u tham kh o 51 51 51 51 51 52 52 52 53

58

59