SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGH AN
TRƯNG THPT THI HA
SNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
TÍCH HỢP GIO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯNG TRONG DẠY HỌC
CHƯƠNG II: NITROGEN – SULFUR, HÓA HỌC 11
CHƯƠNG TRÌNH GIO DỤC PHỔ THÔNG 2018
LĨNH VỰC: HÓA HỌC
TC GIẢ: CHU THỊ KIM LIÊN
NĂM 2024
1
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Trong cuộc sống không ngừng phát triển hiện nay, vấn đề ô nhiễm mỗi
trường đang là vấn đề nhức nhối đối với nhà nhà, người người. Có thể là ô nhiễm
không khí, ô nhiễm tiếng ồn, ô nhiễm môi trường nước, ô nhiễm môi trường đất,
ô nhiễm biển, …. Có thể nói môi trường và ô nhiễm môi trường đang ngày càng
trở thành vấn đề nóng, vấn đề cấp bách toàn cầu. Có rất nhiều giải pháp đưa ra để
bảo vệ, tái tạo một môi trường sống xanh - sạch - đẹp. Nhưng để hiểu về các vấn
đề của môi trường từ đó hình thành ý thức bảo vệ môi trường xung quanh thì trước
tiên mỗi người đều phải có kiến thức sơ đẳng nhất về những vấn đề liên quan.
Dạy học tích hợp đang là xu thế chung đối với các nền giáo dục ở các quốc
gia trên thế giới. Phương pháp dạy học tích hợp sẽ giúp học sinh hiểu vấn đề quan
tâm một cách tổng hợp và toàn diện nhất. Đặc biệt giáo dục môi trường là nội
dung rất đáng được lựa chọn làm chủ đề tích hợp của các nhà giáo dục nói chung
và giáo viên giảng dạy môn Hóa học nói riêng.
Việc lồng ghép các nội dung về giáo dục môi trường, việc tích hợp các kiến
thức môn hóa học để giải quyết vấn đề môi trường là rất cần thiết. Do đó việc hệ
thống, nhìn nhận và chỉ ra các nội dung kiến thức hóa học liên quan đến môi
trường cũng như việc vận dụng nó vào nhiệm vụ giáo dục bảo vệ môi trường là
vô cùng cần thiết, cấp bách.
Vì vậy, tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài "Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường
trong dạy học Chương II: Nitrogen - Sulfur, Hóa học 11 Chương trình Giáo
dục Phổ thông 2018" để góp sức vào ngân hàng kiến thức về giáo dục bảo vệ
môi trường hiện tại và tương lai.
2. Mục đích nghiên cứu
Cung cấp cho giáo viên và học sinh hệ thống câu hỏi lí thuyết, bài tập liên
quan đến thực tiễn, liên quan đến kiến thức về môi trường của các nguyên tố
Nitrogen, Sulfur và hợp chất của chúng. Định hướng rõ mục tiêu của từng nội
dung liên quan, từ đó giúp giáo viên có thể lồng ghép với giáo dục bảo vệ môi
trường trong dạy học Hóa học nói chung và trong dạy học Chương 2 - Hóa học
11 nói riêng.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Trên cơ sở mục đích nghiên cứu, đề tài xác định nhiệm vụ nghiên cứu như
sau:
- Tìm tòi, hệ thống một số vấn đề liên quan đến thực tiễn, kiến thức tích
hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong dạy học Hóa học.
- Tìm tòi, hệ thống câu hỏi và lời giải các bài tập liên quan đến thực tiễn,
kiến thức tích hợp bảo vệ môi trường thuộc Chương 2 - Hóa học 11.
- Tìm tòi để đưa ra phương pháp dạy học tích hợp các nội dung giáo dục
bảo vệ môi trường một cách hợp lý và hiệu quả.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
2
Một số vấn đề liên quan đến thực tiễn, Hóa học bảo vệ môi trường, chỉ ra
mục tiêu kiến thức, kĩ năng, thái độ cho từng nội dung liên quan.
Soạn giảng bài “Một số hợp chất của Nitrogen với Oxygen” - Hóa học 11,
theo hướng tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường khi giảng dạy môn Hóa học trong
trường THPT.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Nghiên cứu SGK và các tài liệu liên quan.
- Phương pháp quan sát: Quan sát, tìm hiểu về thực trạng môi trường địa
phương có liên quan đến các hợp chất của Nitrogen và Sulfur.
- Phương pháp phỏng vấn: Tham khảo ý kiến của các giáo viên có kinh nghiệm
trong công tác giảng dạy nói chung và giảng dạy môn hóa học nói riêng, tham
khảo một số chuyên gia về lĩnh vực bảo vệ môi trường.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Lên kế hoạch và thực nghiệm sư phạm
tại các lớp 11A, 11B, 11G và 11K - Trường THPT Thái Hòa.
6. Đóng góp mới của đề tài
Đề tài phân tích, hệ thống cơ sở lý luận thực tiễn, xây dựng được một số
giải pháp bảo vệ môi trường thông qua quá trình dạy học, đồng thời góp phần giáo
dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh nói riêng và cho giới trẻ nói chung.
Đề tài giúp giáo viên giảng dạy Hóa học nói chung và giảng dạy Chương 2
- Hóa học 11 nói riêng có một ngân hàng kiến thức về giáo dục môi trường để tích
hợp vào các bài dạy. Đặc biệt, đề tài cung cấp hệ thống câu hỏi và bài tập thực
tiễn, tích hợp giáo dục môi trường trong dạy học Hóa học nhằm làm đa dạng,
phong phú cho bài dạy một cách hợp lý.
PHẦN II: NỘI DUNG
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1. Cơ sở lý luận
1.1. Dạy học tích hợp
Dạy học tích hợp là phương pháp dạy học nhằm hình thành và phát triển
những năng lực cần thiết ở học sinh. Trong đó năng lực đặc biệt được chú trọng
là vận dụng kiến thức vào giải quyết có hiệu quả những tình huống thực tiễn. Giáo
viên sẽ lồng ghép những nội dung giáo dục vào các môn học có sẵn thông qua các
hoạt động giảng dạy. Giáo viên trực tiếp hướng dẫn, qua đó học sinh biết cách thu
thập, chọn lọc, xử lý thông tin và vận dụng các kiến thức, kỹ năng vào giải quyết
các vấn đề liên quan trong quá trình học tập và thực tiễn cuộc sống. Ví dụ lồng
ghép các nội dung giáo dục môi trường, bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khỏe vào
nội dung môn hóa học. Giáo viên có thể tích hợp các môn học khác nhau, hoặc
các kiến thức liên quan đến nội dung bài học để chuyển tải đến học sinh những
chủ đề giáo dục lồng ghép...[5].
3
1.2. Nội dung cần thiết trong dạy học tích hợp
Dạy học tích hợp là một xu thế hiện đại, xu thế này không mới so với các
chương trình giáo dục tiên tiến trên thế giới. Tuy nhiên, để chuyển đổi từ chương
trình dạy học mang tính lý thuyết, hàn lâm sang chương trình đào tạo nghề, giảm
bớt giờ lý thuyết tăng cường các giờ học tích hợp, tăng cường sự tương tác giữa
giáo viên và người học thì cần phải có sự cố gắng rất lớn từ phía người dạy, người
học và nhà Trường. Mục tiêu giáo dục có đạt được hay không là nhờ vào sự cố
gắng đổi mới mạnh mẽ từ cách tiếp cận phương pháp dạy học, cách soạn giảng và
cách truyền thụ kiến thức hợp lý.
Nội dung cần thiết trong dạy học tích hợp là hầu hết các lĩnh vực: Giáo dục
dân số, giáo dục bình đẳng giới, giáo dục môi trường, giáo dục pháp luật, giáo dục
an toàn giao thông, giáo dục hướng nghiệp,...[5].
1.3. Tại sao nên áp dụng dạy và học tích hợp
“Dạy học tích hợp” là một trong những điểm khác biệt của Chương trình
Giáo dục Phổ thông 2018. Lý giải việc sẽ triển khai dạy học tích hợp trong Chương
trình Giáo dục Phổ thông mới, Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên
Chương trình Giáo dục Phổ thông chia sẻ: “Trong tự nhiên và xã hội, mọi sự vật,
hiện tượng là một thể thống nhất. Việc chia ra các lĩnh vực khoa học (hay các
môn học) là để nghiên cứu sâu sự vật và hiện tượng ở từng phương diện nhất
định. Tuy nhiên khi giải quyết một vấn đề của thực tiễn (tự nhiên hay xã
hội) đòi hỏi người xử lý phải có kiến thức tổng hợp thuộc nhiều lĩnh vực
khoa học khác nhau.”.
4
Mặt khác, kho tàng kiến thức của nhân loại càng ngày càng tăng trong khi
thời gian học tập ở nhà trường phổ thông thì có hạn, giáo dục phổ thông cần có
giải pháp thích hợp để giải quyết mâu thuẫn này. Chính vì vậy, từ hàng chục năm
nay, các nước có nền giáo dục tiên tiến đã đưa ra nhiều giải pháp, trong đó có dạy
học tích hợp, mức cao nhất là xây dựng các môn học tích hợp. Giải pháp này phù
hợp với yêu cầu phát triển năng lực của người học, bởi vì năng lực là kết quả huy
động tổng hợp các nguồn lực để thực hiện thành công hoạt động thực tiễn, dạy
học tích hợp giúp học sinh rút ngắn quá trình tổng hợp này, đồng thời góp phần
"giảm tải" chương trình.
Hiện nay, dạy học tích hợp đã và đang được thực hiện ở nhiều quốc gia có
nền giáo dục phát triển hàng đầu của thế giới, mức độ tích hợp khá đa dạng. Số
nước có môn Khoa học tự nhiên (Science) thay cho 3 môn học riêng rẽ là Vật lý,
Hóa học và Sinh học ở cấp Trung học cơ sở chiếm tỉ lệ cao trong số các quốc gia
và vùng lãnh thổ có nền giáo dục phát triển như: Anh, Australia, Hàn Quốc, Mỹ,
New Zealand, Nhật Bản, Singapore, Thụy Sỹ… Việc tích hợp Lịch sử và Địa lí
thành một môn học (Lịch sử và Địa lí hoặc Khoa học xã hội, Nghiên cứu xã hội)
không phổ biến như môn Khoa học tự nhiên nhưng cũng đã được thực hiện ở
nhiều quốc gia có nền giáo dục phát triển như Australia, Canada, Hàn Quốc, Mỹ,
Nhật Bản, Pháp, Singapore…
Chương trình giáo dục phổ thông mới của Việt Nam thực hiện dạy học tích
hợp theo ba định hướng. Một là, tích hợp giữa các mảng kiến thức khác nhau,
giữa yêu cầu trang bị kiến thức với việc rèn luyện kỹ năng trong cùng một môn
học. Hai là, tích hợp kiến thức của các môn học, khoa học có liên quan với nhau;
ở mức thấp là liên hệ kiến thức được dạy với những kiến thức có liên quan trong
dạy học; ở mức cao là xây dựng các môn học tích hợp. Ba là, tích hợp một số chủ
đề quan trọng (ví dụ: các chủ đề về chủ quyền quốc gia, phát triển bền vững, bảo
vệ môi trường, bình đẳng giới, giáo dục tài chính,…) vào nội dung chương trình
nhiều môn học[5].