HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
NGUYỄN THỊ HƢƠNG
SÂU KEO DA LÁNG Spodoptera exigua (Hübner)
(Lepidoptera: Noctuidae) HẠI HÀNH HOA
VÀ BIỆN PHÁP PHÕNG CHỐNG TẠI HƢNG YÊN
CHUYÊN NGÀNH : BẢO VỆ THỰC VẬT
MÃ SỐ : 9 62 01 12
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
HÀ NỘI, 2017
Công trình hoàn thành tại:
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
Ngƣời hƣớng dẫn: PGS.TS. HỒ THỊ THU GIANG
GS.TS. PHẠM VĂN LẦM
Phản biện 1: PGS.TS. ĐẶNG THỊ DUNG
Hội Bảo vệ thực vật
Phản biện 2: PGS.TS. MAI PHÚ QUÝ
Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật
Phản biện 3: TS. NGUYỄN VĂN LIÊM
Viện Bảo vệ thực vật
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án cấp Học viện họp tại:
Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Vào hồi giờ, ngày tháng năm 2017
Có thể tìm hiểu luận án tại thƣ viện:
- Thƣ viện Quốc gia Việt Nam
- Thƣ viện Học viện Nông nghiệp Việt Nam
1
PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Cây hành hoa hay hành ăn lá Allium fistulosum (họ hành tỏi Liliaceae) là
một trong những loại rau gia vị không thể thiếu trong mỗi bữa ăn hàng ngày,
được trồng từ lâu đời ở nước ta. Tính đến năm 2016, di n tích trồng hành ở
đồng b ng sông ồng 8.993,7 ha và năng su t đạt 152,2 tạ ha với sản lượng
đạt 112.582,8 t n (Tổng cục Thống kê, 2017). Khoái Châu ( ưng Yên) là
một huy n thuần nông có truyền thống trồng rau. Tại đây đã hình thành
vùng truyền thống chuyên canh trồng hành hoa quanh năm với di n tích khá
lớn. Sản phẩm hành hoa ở đây là một mặt hàng gia vị cung c p cho các nhà
máy chế biến mỳ tôm và thực phẩm. So sánh với các vùng khác trồng hành
trong cả nước, năng su t hành hoa c a Khoái Châu, ưng Yên ở m c th p.
Cây hành hoa bị nhiều loài sâu, b nh gây hại làm ảnh hưởng đến năng
su t và ch t lượng. Trong đó, sâu keo da láng Spodoptera exigua (Hubner)
(Lep.: Noctuidae) được ghi nhận là một trong các loài gây hại chính ở
nhiều nơi trên thế giới (CABI, 2014). Tại Vi t Nam, sâu keo da láng (ở
phía Nam gọi là sâu xanh da láng) được ghi nhận là loài gây hại trên 25
loại cây trồng khác nhau, trong đó có 4 loài thuộc họ hành tỏi. Có tới 78%
nông dân được hỏi cho r ng sâu keo da láng gây hại r t nặng trên các loại
hành ở Tiền Giang (Pham Van Lam et al., 2010). i n nay, tại các vùng
sản xu t hành trên cả nước sâu keo da láng phát sinh và gây hại nặng. Sâu
keo da láng xu t hi n quanh năm với mật độ từ cao đến r t cao, gây hại
nặng cho cây hành hoa và có thể làm giảm trên 30% năng su t hành hoa tại
vùng chuyên canh ở ưng Yên. Người trồng hành hoa ở Khoái Châu,
ưng Yên phải đối mặt với sâu keo da láng.
Để phòng chống sâu keo da láng S. exigua trên cây hành hoa, hi n nay
người sản xu t vẫn ch yếu sử dụng thuốc trừ sâu hóa học. Bi n pháp này
gây ảnh hưởng x u đến môi trường và làm cho sự gây hại c a sâu keo da
láng ngày càng gia tăng do sự hình thành tính kháng thuốc. Thực tế, người
sản xu t sử dụng thuốc trừ sâu hóa học tùy ti n, không tuân th thời gian
cách ly dẫn đến không chỉ làm tăng chi phí sản xu t, mà còn làm ảnh
hưởng đến ch t lượng cây hành hoa do làm tăng dư lượng thuốc BVTV
trong sản phẩm. Như vậy, sản phẩm hành hoa không đảm bảo v sinh an
toàn thực phẩm. Đây đang trở thành v n đề b c xúc trong xã hội. Vì vậy,
sản xu t cây hành hoa với sản phẩm an toàn là yêu cầu c p bách và sự
quan tâm c a người tiêu dùng, c a cả cộng đồng.
2
Trong khi đó, ở nước ta các nghiên c u về sâu keo da láng còn chưa
nhiều. Có một vài nghiên c u ghi nhận sự hi n di n trên một số loại cây
trồng, nghiên c u chung về đặc điểm sinh vật học trong điều ki n nhi t độ
và ẩm độ không ổn định, ghi nhận về thành phần thiên địch hay nghiên c u
bi n pháp phòng trừ sâu keo da láng trên cây đậu tương, bông vải, đậu
xanh, hành tây. Cho đến nay, chưa có nghiên c u nào chi tiết, h thống về
đặc điểm sinh vật học và sinh thái học cá thể c a sâu keo da láng. Đặc bi t
chưa có nghiên c u nào chuyên về sâu keo da láng hại trên cây rau hay
trên cây hành hoa ở trong cả nước nói chung và ở ưng Yên nói riêng.
V n đề đặt ra là có bao nhiều loài sâu hại cây hành hoa ở Vi t Nam và
vị trí c a sâu keo da láng trong tập hợp các loài sâu hại cây hành hoa, tác
hại c a loài côn trùng này trên cây hành hoa như thế nào ? Nhi t độ, ẩm độ
và cây th c ăn ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển cá thể c a sâu keo
da láng ? Sâu keo da láng sẽ phát sinh phát triển như thế nào khi là sâu hại
cây hành hoa và những yếu tố sinh thái nào ảnh hưởng đến số lượng c a
loài sâu hại này trên cây hành hoa ? Bi n pháp nào có thể phòng trừ được
sâu keo da láng trên cây hành hoa ? Câu trả lời cho các câu hỏi nêu trên sẽ
là cơ sở khoa học chắc chắn để xác định các giải pháp hữu hi u trong
phòng chống sâu keo da láng hại cây hành hoa theo hướng IPM. Có như
vậy mới mong giảm thiểu được thi t hại do sâu keo da láng gây ra và đảm
bảo sản xu t hành hoa ổn định và bền vững. Nghiên c u sâu keo da láng
và bi n pháp phòng chống loài sâu hại này trên cây hành hoa đang là đòi
hỏi c p thiết c a nghề sản xu t cây hành hoa ở ưng Yên nói riêng và ở
nhiều vùng khác trồng hành nói chung.
1.2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI
1.2.1. Mục đích
Nghiên c u đặc điểm cơ bản về sinh vật học, sinh thái học c a sâu keo
da láng S. exigua và nghiên c u hi u quả c a một số bi n pháp bảo v thực
vật làm cơ sở nh m đề xu t giải pháp có hi u quả để phòng chống sâu keo
da láng hại cây hành hoa.
1.2.2. Yêu cầu
- Xác định thành phần và m c độ phổ biến c a các loài sâu hại cây
hành hoa, từ đó xác định loài gây hại chính.
- Xác định đặc điểm cơ bản về hình thái học c a sâu keo da láng S. exigua.
- Xác định đặc điểm sinh vật học và sinh thái học c a sâu keo da láng
S. exigua trên cây hành hoa.
3
- Nghiên c u một số bi n pháp bảo v thực vật để phòng trừ sâu keo da
láng S. exigua hại cây hành hoa tại Khoái Châu, ưng Yên.
1.3. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Sâu keo da láng S. exigua và ong ký sinh loài M. pallidipes.
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài đi sâu nghiên c u về thành phần sâu hại cây hành hoa, đặc điểm
sinh vật học, sinh thái học c a sâu keo da láng S. exigua hại hành hoa,
đồng thời nghiên c u áp dụng một số bi n pháp (canh tác, sinh học, hóa
học) phòng chống sâu keo da láng S. exigua trên cây hành hoa tại Khoái
Châu, ưng Yên.
1.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI
- Xác định được thành phần loài côn trùng và nh n nhỏ hại cây hành
hoa ở vùng nghiên c u gồm 11 loài. Trong đó, có 7 loài ghi nhận lần đầu
là sâu hại cây hành hoa ở Vi t Nam. Đồng thời ghi nhận được 10 loài thiên
địch c a sâu keo da láng trên cây hành hoa ở ưng Yên, trong đó bổ sung
7 loài thiên địch c a sâu keo da lángở Vi t Nam.
- Là công trình nghiên c u một cách h thống và chi tiết về sâu keo da
láng S. exigua gây hại trên cây hành hoa ở Vi t Nam. Bổ sung thêm nhiều
dẫn li u khoa học mới về đặc điểm sinh vật học, sinh thái học, đặc bi t
những dẫn li u về ảnh hưởng c a nhi t độ, ẩm độ, cây th c ăn đến sự phát
triển cá thể, nhi t độ khởi điểm phát dục, số thế h lý thuyết, sự tiêu thụ th c
ăn, chỉ số dinh dưỡngvà quy luật phát sinh, diễn biến mật độ, yếu tố ảnh
hưởng số lượng trên cây hành hoa c a sâu keo da láng ở vùng nghiên c u.
- Cung c p dẫn li u khoa học mới về đặc điểm hình thái và sinh vật học
c a loàiong ký sinh sâu non M. pallidipes - một tác nhân sinh học có nhiều
triển vọng để phát triển bi n pháp sinh học phòng chống sâu keo da láng.
1.5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.5.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài
Kết quả nghiên c u c a đề tài đã cung c p danh lục sâu hại cây hành
hoa ở vùng nghiên c u, trong đó ghi nhận bổ sung 7 loài sâu hại cây hành
hoa ở Vi t Nam.
Luận án đã bổ sung nhiều dẫn li u khoa học mới về đặc điểm phát triển
cá thể, ảnh hưởng c a điều ki n nhi t độ, ẩm độ, cây th c ăn đến phát triển
cá thể c a sâu keo da láng, xác định được ngưỡng khởi điểm phát dục, số
thế h lý thuyết, sự tiêu thụ th c ăn, chỉ số dinh dưỡng c a sâu keo da
láng, xác định phổ cây th c ăn c a sâu keo da láng tại Khoái Châu, ưng