SIÊU ÂM DOPPLER TRONG BÀN CHÂN TIỂU ĐƯỜNG

Chia sẻ: Nguyen Quynh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

56
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'siêu âm doppler trong bàn chân tiểu đường', y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SIÊU ÂM DOPPLER TRONG BÀN CHÂN TIỂU ĐƯỜNG

SIEÂU AÂM DOPPLER TRONG BAØN CHAÂN TIEÅU ÑÖÔØNG Leâ Phi Long ** TOÙM TAÉT -Ñaët vaán ñeà: Sieâu aâm Doppler chöùng toû laø moät phöông tieän ñaùnh giaù höõu hieäu beänh lyù maïch maùu trong baøn chaân tieåu ñöôøng. Moät ñieàu caàn thieát laø tieáp tuïc nghieân cöùu vai troø thay theá chuïp maïch maùu cuûa noù tröôùc khi tieán haønh phaãu thuaät caàu noái sau naøy. -Phöông phaùp nghieân cöùu: tieàn cöùu ñoaøn heä. Phaân tích keát quaû Doppler vaø caùc döõ kieän laâm saøng ñeå tìm moái quan heä giöõa chuùng vaø xeùt khaû naêng chæ ñònh phaãu thuaät caàu noái. -Keát quaû: Coù 40 beänh nhaân ñöôïc ghi nhaän. Haàu heát caùc sang thöông laø xô vöõa raûi raùc doïc theo ñoäng maïch chi döôùi. Xaùo troän huyeát ñoäng chuû yeáu xaûy ra ôû möùc döôùi ñoäng maïch khoeo. -Baøn luaän: Khoù khaên trong chæ ñònh caàu noái vì taéc ngheõn cuûa maïch maùu xa döôùi toån thöông, do khoâng baét ñöôïc tín hieäu Doppler. -Keát luaän: Sieâu aâm Doppler giuùp ích trong khaûo saùt vaø xaùc ñònh beänh lyù maïch maùu cuûa baøn chaân tieåu ñöôøng moät caùch hieäu quaû. Vai troø thay theá hoaøn toaøn chuïp maïch maùu cuûa noù caàn phaûi ñöôïc nghieân cöùu vaø baøn luaän tieáp tuïc. SUMMARY Doppler ultrasound for diabetic foot -Introduction: Doppler ultrasound proves to be a new useful tool in assessment of arteriopathy in diabetic foot. It is necessary to research its role in replacing the arteriography to prepare the subsequent bypass operations. -Methods: Prospective cohort. Analysis the Doppler results and clinical outcome to find out the relations between them and the ability to indicate bypass. -Results: 40 patients are colleted. Most of lesions are atherosclerosis scattered along the lower limb artery. Hemodynamic disfunction of flow occurs mainly below popliteal artery. -Discussion: Difficulty in bypass due to occlusions of run-off flow, which is no Doppler signal. -Conclussion: Doppler ultrasound helps to examine and confirm the arterial disease effectively in diabetic foot. Its role of replacing arteriography to be a unique test must be studied and discussed more. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Döïa treân nhöõng neàn taûng kieán thöùc môùi veà laâm saøng, caän laâm saøng vaø beänh hoïc, can thieäp maïch maùu treân BCTÑ daàn daàn trôû thaønh moät coâng cuï quan troïng khi tieáp caän ñieàu trò BCTÑ trong nhöõng thaäp nieân gaàn ñaây. Phaãu thuaät caàu noái xa ñaõ ñöôïc Phaân moân Ngoaïi Loàng ngöïc, Boä moân Ngoaïi Toång Quaùt ÑH Y Döôïc TP HCM. *
chöùng minh laø moät can thieäp quan troïng trong vieäc naâng cao tyû leä baûo toàn chi. Theo soá lieäu nöôùc ngoaøi trong voøng töø naêm 1984 ñeán nay, tyû leä ñoaïn chi lôùn ñaõ giaûm töø 28% ñeán döôùi 5% (5). Taïi caùc nöôùc phaùt trieån, tröôùc khi tieán haønh phaãu thuaät maïch maùu, taát caû caùc BN ñeàu ñöôïc chuïp DSA. Chuïp maïch maùu ñeán nay vaãn ñöôïc coi laø tieâu chuaån vaøng trong caùc can thieäp caàu noái (3,5). Dó nhieân chi phí seõ raát cao. Coù leõ ñaây cuõng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân laøm cho PT maïch maùu chöa theå phaùt trieån roäng raõi ôû nöôùc ta, khi maø BN BCTÑ cuûa chuùng coøn quaù ngheøo, ñaõ phaûi tòeâu toán quaù nhieàu tieàn cho caùc cuoäc ñieàu trò nhieãm truøng baøn chaân tröôùc ñoù, khoâng coøn khaû naêng tieáp tuïc caùc can thieäp maïch maùu saâu hôn. Ñaây cuõng laø ñieàu ray röùt cuûa chuùng toâi khi laøm veà BCTÑ nhöng laïi phaûi boû qua cô hoäi laøm caàu noái cho BN vaø thay vaøo ñoù laø ñoaïn chi treân nhöõng BC thieáu maùu, moûm cuït khoâng laønh… . Caùc phöông tieän khaûo saùt khoâng xaâm laán caøng ngaøy caøng theå hieän vai troø cuûa mình. Sieâu aâm Doppler ñaõ chöùng toû laø moät phöông tieän khoâng xaâm laán, reû tieàn, tieän lôïi(9). Theo taùc giaû Davids Campell, PT caàu noái xa treân nhöõng ca khoâng hieån thò doøng run-off, nhöng coù phoå khaûo saùt ñöôïc qua Doppler, vaãn coù tyû leä thaønh coâng nhaát ñònh vaø baûo toàn ñöôïc chi(1,5). Do ñoù, trong moät baøi baùo caùo cuûa mình veà khaû naêng phaãu thuaät caàu noái xa, aùp duïng baøi hoïc kinh nghieäm taïi Boston trong voøng 50 naêm vaøo Vieät Nam, oâng ñaõ noùi ñeán vai troø cuûa Doppler khi khoâng coù chuïp maïch maùu. Ñaây laø ñieàu chuùng toâi suy nghó raát nhieàu, lieäu coù theå tieán haønh phaãu thuaät caàu noái chæ döïa treân caùc keát quaû khaûo saùt cuûa Doppler hay khoâng. Chính vì vaäy, ñeà taøi naøy nhaèm ñaùnh giaù laïi nhöõng döõ kieän maø Doppler ghi nhaän, töø ñoù coù höôùng ñeå tieán haønh tieáp nhöõng nghieân cöùu saâu hôn veà phaãu thuaät caàu noái sau naøy. MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU Khaûo saùt moät soá ñaëc ñieåm maïch maùu trong BCTÑ qua sieâu aâm Doppler. Cuï theå : 1. Nhaän xeùt caùc thöông toån hình thaùi cuûa maïch maùu chi döôùi treân BCTÑ baèng hình aûnh sieâu aâm maøu. 2. Nhaän xeùt caùc xaùo troän huyeát ñoäng baèng Doppler. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 1. Ñoái töôïng: BN nhaäp vieän vaøo khoa Ngoaïi A BV NDGÑ ñieàu trò nhieãm truøng BCTÑ töø thaùng 01/2003 ñeán 10/2003. 2. Phöông phaùp nghieân cöùu: Tieàn cöùu ñoaøn heä. Caùc BN seõ ñöôïc laøm Doppler maïch maùu chi döôùi taïi BV NDGÑ hoaëc TT Medic Hoaø Haûo, khaûo saùt töø ÑM chaäu doïc xuoáng ÑM mu vaø chaøy sau coå chaân. Keát quaû Doppler ñöôïc ghi nhaän cuøng vôùi moät soá caùc döõ kieän laâm saøng ñeå so saùnh. Xöû lyù thoáng keâ döõ lieäu baèng phaàn meàm TKBN laäp trình baèng C-Sharp.
KEÁT QUAÛ Toång soá BN 40 beänh nhaân Tyû leä nam/nöõ 11/29 Phaân ñoä Wagner Soá BN Tyû leä % Ñoä II 9 22,5% Ñoä III 9 22,5% Ñoä IV 16 40% Ñoä V 6 15% Hình aûnh sang thöông treân sieâu aâm Soá BN Tyû leä % Bình thöôøng 6 15% Daøy thaønh ñôn thuaàn 9 22% Xô vöõa raûi raùc khoâng gaây daøy 8 20% thaønh Xô vöõa keøm daøy thaønh 15 40% Heïp taéc loøng maïch 6 15% Thay ñoåi huyeát ñoäng Soá BN Tyû leä % Khoâng thay ñoåi 23 57,5% Giaûm löu löôïng 17 42,5% Thay ñoåi huyeát ñoäng theo sang thöông Soá BN coù xaùo troän Tyû leä % huyeát ñoäng Bình thöôøng 0/6 0% Daøy thaønh ñôn thuaàn 3/9 33% Xô vöõa raûi raùc khoâng gaây daøy 1/8 12,5% thaønh Xô vöõa keøm daøy thaønh 7/15 47% Heïp taéc loøng maïch 6/6 100% Möùc thay ñoåi huyeát ñoäng Soá BN Tyû leä % Coù phoå ÑM Ghi nhaän baøn chaân Chaäu – Ñuøi 4 24% 0/4 ca Phaùt hieän nôi heïp taéc cuï theå Khoeo 8 48% 5/8 ca Xô vöõa raûi raùc, daøy thaønh Baøn chaân 5 28% 0/5 ca Xô vöõa raûi raùc, daøy thaønh Keát quaû ñieàu trò treân nhöõng ca Doppler khoâng coù xaùo troän huyeát ñoäng Soá BN laønh sang thöông Tyû leä % Ñoä II 7/7 100% Ñoä III 7/7 100% Ñoä IV 7/7 100% Ñoä V 2/2 100% Keát quaû ñieàu trò treân nhöõng ca Doppler coù xaùo troän huyeát ñoäng
Soá BN laønh sang thöông Tyû leä % Ghi nhaän Ñoä II 2/2 100% Coøn baét ñöôïc phoå ÑM mu Ñoä III 2/2 100% Ñoä IV 3/9 33% Maát phoå ÑM mu treân 6 ca khoâng laønh moûm cuït Ñoä V 4/4 100% Moûm cuït döôùi goái laønh BAØN LUAÄN Qua keát quaû khaûo saùt sieâu aâm maøu ôû treân, coù theå thaáy caùc thöông toån thöïc theå ghi nhaän ñöôïc chuû yeáu laø tình traïng xô vöõa vaø daøy thaønh maïch ôû caùc möùc ñoä khaùc nhau. Tyû leä BN tieåu ñöôøng coù bieán chöùng phoái hôïp nhieãm truøng baøn chaân vaø beänh lyù maïch maùu xaùc ñònh baèng sieâu aâm treân 40 BN naøy laø 85%. Theo Eliopoulos, tyû leä naøy laø khoaûng 50%(6) . Coù theå nhaän thaáy sieâu aâm phaùt hieän ñöôïc deã daøng caùc thay ñoåi thöïc theå cuûa maïch maùu, töø söï hieän dieän cuûa caùc maûng xô vöõa ñeán söï taêng ñoä daøy cuûa thaønh maïch. Tình traïng xô vöõa vaø daøy thaønh chieám ña soá (28/40 tröôøng hôïp), raûi raùc doïc theo ñoäng maïch, nhaát laø caùc ñoäng maïch döôùi goái. Heïp taéc cuï theå taäp trung taïi moät choã chæ chieám 6/40 tröôøng hôïp. Beänh lyù maïch maùu tieåu ñöôøng coù tính chaát lan toûa hôn. Theo y vaên, ñieàu naøy laø phuø hôïp.(7,8) Khaûo saùt huyeát ñoäng cho thaáy tyû leä coù xaùo troän, giaûm löu löôïng töôùi maùu haï löu laø 42,5% trong khi coù ñeán 85% tröôøng hôïp coù beänh lyù maïch maùu. Phaân tích cho thaáy thöông toån xô vöõa raûi raùc keøm daøy thaønh vaø thöông toån gaây heïp taéc laøm thay ñoåi huyeát ñoäng nhieàu hôn, trong khi loaïi xô vöõa raûi raùc ñôn thuaàn coù veû ít laøm thay ñoåi söï töôùi maùu phía döôùi. Möùc thay ñoåi huyeát ñoäng ña phaàn laø töø ÑM khoeo trôû xuoáng (48%), taát caû laø sang thöông xô vöõa daøy thaùnh raûi raùc. Ñieàu naøy moät laàn nöõa khaúng ñònh aùi tính cuûa beänh lyù maïch maùu lôùn tieåu ñöôøng treân caùc ÑM döôùi goái (7,8), ñoàng thôøi cuõng phuø hôïp vôùi keát quaû laâm saøng khi caùc moûm cuït döôùi goái ñeàu laønh toát khoâng caàn phaûi ñoaïn chi ôû möùc cao hôn. Keát quaû ñieàu trò ôû caùc ca khoâng coù giaûm töôùi maùu haï löu ñeàu laønh toát, keå caû khi coù toàn taïi xô vöõa. Ñieàu naøy cho thaáy vai troø tieân löôïng cuûa Doppler trong söï ñaùnh giaù töôùi maùu cuûa baøn chaân. Tieân löôïng cuûa baøn chaân tieåu ñöôøng nhieãm truøng seõ xaáu ñi raát nhieàu neáu nhö coù söï giaûm löu löôïng doøng töôùi maùu haï löu. Ñaây cuõng laø öu ñieåm noåi troäi hôn cuûa Doppler maøu khi so saùnh vôùi caùc phöông tieän khaûo saùt hình aûnh hoïc maïch maùu khaùc. Doppler maøu nhìn thaáy ñöôïc nhöõng thay ñoåi veà maët huyeát ñoäng cuûa doøng maùu trong loøng maïch, ñieàu maø chuïp maïch maùu khoâng laøm ñöôïc, maëc duø cho ñeán nay chuïp maïch maùu vaø DSA vaãn coøn laø “tieâu chuaån vaøng”. (3,9) Löu yù raèng trong soá 17 ca coù xaùo troän huyeát ñoäng, chæ coù 5 ca coøn baét ñöôïc phoå cuûa ÑM baøn chaân. Ñieàu ñaùng noùi laø trong 12 ca coøn laïi khoâng coù phoå maïch mu thì 6 ca ôû Wagner ñoä V phaûi ñoaïn chi lôùn, 6 ca coøn laïi ôû Wagner ñoä IV ñoaïn chi nhoû khoâng laønh moûm cuït. Vaäy giaû thieát caàn ñöôïc chöùng minh laø lieäu daáu hieäu baét ñöôïc phoå Doppler cuûa maïch mu chaân coù phaûi laø ñieàu kieän cho söï laønh sang thöông ôû baøn chaân
hay khoâng? Neáu ñieàu naøy laø ñuùng thì baûng phaân ñoä Wagner cuõng neân ñöôïc boå sung theâm ôû Wagner ñoä IV, vôùi IVa coøn phoå maïch mu vaø IVb maát phoå maïch mu treân Doppler. Vaán ñeà toàn taïi laø khaû naêng can thieäp phaãu thuaät maïch maùu treân caùc BN naøy. Ñoái vôùi 6 ca khaûo saùt ñöôïc vò trí heïp taéc cuï theå, vieäc tieán haønh phaãu thuaät baéc caàu qua choã heïp theo chuùng toâi laø coù theå thaønh coâng, vì Doppler cho thaáy vaãn coøn baét ñöôïc phoå maïch maùu deã daøng ôû phía döôùi choã heïp, nghóa laø ñaàu xa coøn thoâng thöông. Tuy nhieân, theo LoGerfo vaø Pomposelli, can thieäp maïch maùu chæ neân tieán haønh khi BN coù chæ ñònh BAÛO TOÀN CHI (5), nghóa laø coá gaéng laøm thaáp möùc ñoaïn chi vaø baûo toàn toái ña khaû naêng ñi laïi cuûa BN. Moät BN coøn khaû naêng ñi laïi toát, coù sang thöông thieáu maùu ôû baøn chaân khoâng laønh, moûm cuït ngoùn khoâng laønh laø tröôøng hôïp coù chæ ñònh baûo toàn chi. Tröôùc ñaây, nhöõng tröôøng hôïp nhö theá naøy thöôøng keát thuùc baèng vieäc ñoaïn chi lôùn, vaø tyû leä ñoaïn chi lôùn khi chöa coù phaãu thuaät maïch maùu laø raát cao. Ngaøy nay, ñoaïn chi lôùn ñöôïc thay baèng ñoaïn chi ngang xöông baøn chaân (TMA tran-metatarsal amputation) vaø moät caàu noái maïch maùu (3,4). Trôû laïi vôùi loâ nghieân cöùu naøy, nhöõng BN coù chæ ñònh baûo toàn chi laø 6 BN ôû Wagner ñoä IV khoâng laønh moûm cuït. Nhö ñaõ trình baøy, caû 6 ca naøy ñeàu khoâng baét ñöôïc phoå maïch ôû baøn chaân, vaø khi phaân tích sang thöông khaûo saùt qua hình aûnh sieâu aâm maøu, taát caû ñeàu laø xô vöõa daøy thaønh raûi raùc lan toûa khoâng coù choã heïp cuï theå. Theo kinh nghieäm laøm caàu noái cho 96 baøn chaân thieáu maùu ñe doïa chi cuûa BV New England Deconness, caàu noái “muø” treân nhöõng ca khoâng coù maïch mu cuõng coù theå thoâng suoát, nhöng caàn löu yù khaû naêng baûo toàn chi keùm.(5) Ñieàu naøy chuùng ta chöa coù kinh nghieäm thöïc tieãn treân maïch maùu tieåu ñöôøng nhieàu, thöû nghieäm nhö vaäy coù leõ laø quaù maïo hieåm. Trong luaän aùn toát nghieäp chuyeân khoa caáp 2 cuûa taùc giaû Phaïm Thoï Tuaán Anh, oâng cuõng cho raèng ñeå tieán haønh ñöôïc phaãu thuaät caàu noái thì ñieàu kieän quan troïng laø ñaàu xa phaûi coøn thoâng toát.(10) Do ñoù theo chuùng toâi, can thieäp maïch maùu treân nhöõng BN naøy laø raát khoù khaên vaø keát quaû haïn cheá. KEÁT LUAÄN Sieâu aâm Doppler chöùng toû laø moät phöông tieän coù giaù trò trong xaùc ñònh beänh lyù xô vöõa maïch maùu treân BN baøn chaân tieåu döôøng, ñaëc bieät laø caùc giaù trò thay ñoåi veà huyeát ñoäng hoïc. Keát quaû cho thaáy sang thöông xô vöõa maïch maùu ngoaïi bieân tieåu ñöôøng coù tính chaát lan toûa, thöôøng naèm ôû caùc ÑM nhoû ngoaïi bieân, ñaëc bieät laø caùc ÑM döôùi goái. Xaùo troän huyeát ñoäng cho thaáy söï aûnh höôûng nhieàu leân tieân löôïng cuûa baøn chaân. Vai troø thay theá cuûa sieâu aâm Doppler ñoái vôùi chuïp maïch maùu trong caùc phaãu thuaät caàu noái nhaèm baûo toàn chi coøn caàn ñöôïc baøn baïc vaø nghieân cöùu nhieàu hôn nöõa. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Campbell DR, Vaán ñeà baøn chaân ñaùi thaùo ñöôøng vaø ñieàu trò tình traïng nhieãm truøng. Taøi lieäu Hoäi thaûo chuyeân ñeà chaêm soùc baøn chaân ñaùi thaùo ñöôøng, Ñaïi hoïc Y Döôïc TP Hoà Chí Minh, Ñaïi hoïc Havard, Joslin Diabetic Clinic, Deconness Medical Center, 06/2002.
2. Campbell DR, Aortoiliac Reconstruction, Management of Diabetic foot problems Publisher Saundes 2nd Edition 1995, p184. 3. Esterbrook Longmaid., Kenneth RS, Arteriography, Management of Diabetic foot problems Publisher Saundes 2nd Edition 1995, p149. 4. Frank C. Wheelock., Gary Gibbons, Amputations, Management of Diabetic foot problems Publisher Saundes 2nd Edition 1995, p226. 5. Gibbon GW., Pomposelli FB., LoGerfo FW, Arterial Reconstruction, Management of Diabetic foot problems Publisher Saundes 2nd Edition 1995, p194. 6. Gibbon GW., Eliopoulos GM, Infection of Diabetic Foot, Management of Diabetic foot problems Publisher Saundes 2nd Edition 1995. 7. Khetry U, Pathology of Diabetic foot, Management of Diabetic foot problems Publisher Saundes 2nd Edition 1995, p38. 8. LoGerfo FW., Pomposelli FB, Diabetic Vascular Disease, Management of Diabetic foot problems Publisher Saundes 2nd Edition 1995, p16. 9. Pomposelli FB, Noninvasive evaluation of the arterial system in diabetic lower extremity, Management of Diabetic foot problems Publisher Saundes 2nd Edition 1995, p138. 10. Phaïm Thoï Tuaáân Anh, Höôùng chaån ñoaùn vaø ñieàu trò ngoaïi khoa taéc ñoäng maïch maïn tính chi döôùi, Luaän aùn chuyeân khoa caáp II, Ñaïi hoïc Y Döôïc TP Hoà Chí Minh 1996.