SKKN: Dạy học nhóm bài phong cách ngôn ngữ trong chương trình Ngữ văn THPT theo định hướng phát triển năng lực

THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN<br /> 1. Tên sáng kiến: Dạy học nhóm bài phong cách ngôn ngữ trong chương  <br /> trình Ngữ văn THPT theo định hướng phát triển năng lực <br /> 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Chương trình Ngữ văn THPT lớp 10,11,12 <br /> ban cơ bản<br /> 3. Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ tháng 9/2015 đến tháng 5/2016<br /> 4. Tác giả: <br /> Họ và tên: Vũ Lan Phương<br /> Năm sinh: 1976<br /> Nơi thường trú: 11/64 Trần Nhật Duật<br /> Trình độ chuyên môn: Thạc sĩ<br /> Chức vụ công tác: Giáo viên<br /> Nơi làm việc: THPT Chuyên Lê Hồng Phong<br /> Điện thoại: 0932251976<br /> Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến:  50%<br /> 5. Đồng tác giả:<br /> Họ và tên: Nguyễn Hương Quỳnh<br /> Năm sinh: 1990<br /> Nơi thường trú: số nhà 33 đường Nguyễn Hới, thôn Phúc Trọng, xã Mĩ Xá, <br /> thành phố Nam Định<br /> Trình độ chuyên môn: Cử nhân<br /> Chức vụ công tác: Giáo viên <br /> Nơi làm việc: THPT chuyên Lê Hồng Phong<br /> Điện thoại: 01234083380<br /> Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến:  50%<br /> 6. Đơn vị áp dụng sáng kiến: <br /> Tên đơn vị: THPT Chuyên Lê Hồng Phong<br /> <br /> [1]<br /> Địa chỉ: 76 Vị Xuyên     <br /> Điện thoại: 0350640297.<br /> BÁO CÁO SÁNG KIẾN<br /> <br /> <br /> I. Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến <br /> Trong   những   năm   gần   đây,   nền   giáo   dục   nước   ta   đang   tích   cực <br /> chuyển mình, từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung chuyển sang tiếp  <br /> cận năng lực của người học. Phương pháp dạy học theo lối “truyền thụ <br /> một chiều” không còn thích hợp. Thay vào đó, dạy cách học, cách vận dụng <br /> kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất được quan  <br /> tâm. Trong bối cảnh  ấy, việc dạy học và kiểm tra, đánh giá theo theo định <br /> hướng phát triển năng lực của người học là cần thiết. <br /> Dạy học Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh <br /> là thông qua môn học, học sinh có khả năng kết hợp một cách linh hoạt và  <br /> có tổ  chức kiến thức, kỹ  năng với thái độ, tình cảm, động cơ  cá nhân,…  <br /> nhằm đáp  ứng hiệu quả  một số  yêu cầu phức hợp của hoạt động trong <br /> một số hoàn cảnh nhất định. Các năng lực đặc thù của môn học gồm: năng <br /> lực giao tiếp tiếng Việt và năng lực thưởng thức văn học,cảm thụ  thẩm <br /> mỹ. Ngoài ra, học sinh cũng cần được phát huy các năng lực khác như: năng  <br /> lực giải quyết vấn đề, giao tiếp, sáng tạo, hợp tác, tự quản bản thân,…<br /> Tuy nhiên, từ  thực tế  giảng dạy của bản thân cũng như  việc đi dự <br /> giờ, học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp, chúng tôi nhận thấy sự  đổi <br /> mới, sáng tạo trong phương pháp dạy học môn ngữ  văn để  phát huy được  <br /> tính chủ động, tích cực cũng như để phát hiện được những năng lực chuyên  <br /> biệt của người học…chưa nhiều. Dạy học văn vẫn nặng về việc học sinh  <br /> cần học những gì để  có được kiến thức toàn diện chứ  chưa ý thức được <br /> mục tiêu quan trọng nhất của việc dạy học theo định hướng phát triển năng <br /> lực là học sinh có thể làm được gì sau khi học.<br /> Xuất phát từ hiện thực đời sống, giao tiếp ngôn ngữ đóng một vai trò <br /> quan trọng. Giao tiếp luôn luôn được phân biệt theo từng lĩnh vực và trên <br /> [2]<br /> từng lĩnh vực đều có những cách thức thể hiện riêng (thông tin­> thể loại  <br /> ­> tín hiệu). Các cách thức thể hiện tập hợp  thành những kiểu phương tiện <br /> ngôn ngữ riêng, đó chính là phong cách ngôn ngữ. Dạy học theo định hướng <br /> phát triển năng lực học sinh áp dụng vào nhóm bài phong cách ngôn ngữ <br /> trong chương trình Ngữ  văn THPT gồm:  Phong cách ngôn ngữ  sinh hoạt,  <br /> Phong cách ngôn ngữ  nghệ  thuật (lớp 10); Phong cách ngôn ngữ  báo chí,  <br /> Phong cách ngôn ngữ chính luận (lớp 11); Phong cách ngôn ngữ khoa học,  <br /> Phong cách ngôn ngữ  hành chính (lớp 12) không phải để  minh họa cho lí <br /> thuyết dạy học mà  mục đích chính hướng tới là giúp người học có thể tìm <br /> ra câu trả lời cho câu hỏi: Giao tiếp như thế nào để mang lại hiệu quả cao  <br /> nhất cũng như  thể  hiện được phẩm chất, năng lực, tính cách của người <br /> nói?<br /> II. Mô tả giải pháp<br /> 1. Hiện trạng trước khi áp dụng giải pháp mới<br />  1.1. Ưu, nhược điểm của giải pháp cũ<br /> a/ Phương pháp thuyết trình<br /> Trước khi nền giáo dục nước ta chú trọng vào việc đổi mới, sáng tạo  <br /> những phương pháp dạy học tích cực thì phương pháp thuyết trình vẫn <br /> được coi là phương pháp giảng dạy truyền thống, đã tồn tại từ  rất lâu, <br /> được áp dụng không chỉ ở môn ngữ văn mà ở hầu khắp các môn học. Hình  <br /> ảnh “rót nước vào bình” đã mô tả chính xác  phương pháp dạy học này. Khi  <br /> ấy, giáo viên là người “rót” những kiến thức cần thiết vào “chiếc bình” là <br /> học sinh. Vận dụng phương pháp thuyết trình vào việc giảng dạy nhóm bài <br /> phong cách ngôn ngữ  trong chương trình Ngữ  văn THPT ta dễ  dàng nhận  <br /> thấy cái đích hướng tới của việc học nhóm bài này chỉ để thực hiện những  <br /> mục tiêu về kiến thức mà bài học đề ra. Cụ thể như sau: <br /> Bài Phong cách ngôn ngữ  sinh hoạt   nắm được các khái niệm ngon <br /> ngữ sinh hoạt, phong cách ngôn ngữ sinh hoạt với những đặc trưng cơ bản  <br /> của nó.<br /> <br /> <br /> [3]<br />  Bài Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật  nắm được khái niệm ngôn ngữ <br /> nghệ thuật, phong cách ngôn ngữ nghệ thuật với các đặc trưng cơ bản của  <br /> nó.<br /> Bài Phong cách ngôn ngữ báo chí  hiểu được khái niệm ngôn ngữ báo <br /> chí, các thể loại chủ yếu của văn bản báo chí và đặc điểm của phong cách  <br /> ngôn ngữ báo chí.<br /> Bài Phong cách ngôn ngữ chính luận  hiểu được khái niệm ngôn ngữ <br /> chính luận, các loại văn bản chính luận và đặc điểm của phong cách ngôn <br /> ngữ chính luận.<br /> Bài Phong cách ngôn ngữ khoa học nắm vững các khái niệm văn bản <br /> khoa học, phong cách ngon ngữ khoa học và các đặc trưng của phong cách  <br /> ấy.<br /> Bài Phong cách ngôn ngữ hành chính nắm vững khái niệm ngôn ngữ <br /> hành chính và các đặc trưng cơ bản <br /> Ngày nay, trong xu hướng đổi mới của nền giáo dục, phương pháp <br /> thuyết trình không phải không còn chỗ đứng. Chúng ta không thể phủ nhận  <br /> đây là phương pháp tối  ưu giúp người dạy có thể  truyền đạt một khối <br /> lượng kiến thức lớn trong một khoảng thời gian ngắn.Giáo viên hoàn toàn <br /> chủ  động trong giờ giảng của mình, không gặp khó khăn trở  ngại đối với  <br /> những vấn đề  có thể nảy sinh trên lớp, chỉ  cần chuẩn bị  bài giảng thuyết  <br /> trình một lần người dạy  có thể sử dụng để giảng dạy trong nhiều lần. Về <br /> phía học sinh, các em tiếp thu được nhiều kiến thức khi nhận được càng <br /> nhiều thông tin từ giáo viên. <br /> Tuy nhiên, cần phải nghiêm túc nhìn nhận về  phương pháp dạy học <br /> mang tính truyền thống này. Điều mà tất cả  các giáo viên dễ  dàng nhận  <br /> thấy khi đứng lớp đó là nếu thuyết trình trong một khoảng thời gian dài thì <br /> hầu hết học sinh đều mệt mỏi khi phải ngồi lắng nghe mà không được chủ <br /> động tham gia vào bài giảng. Mặc dù  giáo viên hoàn toàn chủ động về thời  <br /> gian và nội dung giảng dạy, nhưng người dạy cũng vẫn rất mệt mỏi như <br /> người học. <br /> <br /> [4]<br />  Mặt khác, chỉ  có mỗi giáo viên là người trình bày, nên dường như <br /> giáo viên là người chịu trách nhiệm duy nhất về  thành công và chất lượng  <br /> bài giảng. Điều này không thể  khuyến khích học sinh tích cực học tập và  <br /> có tâm lý  ỷ  lại vào giáo viên. Trong thực tế, rất nhiều học sinh không thể <br /> nhớ  được hết những gì mà thầy cô trình bày và thậm chí còn nhớ  rất ít. <br /> Hơn nữa, việc học sinh ghi nhớ những kiến thức mà giáo viên truyền đạt <br /> trên lớp không đồng nghĩa với việc học sinh  hiểu và có thể vận dụng được  <br /> trong thực tế. Bên cạnh đó, vì học sinh  không có cơ  hội để  chia sẻ, đóng <br /> góp những kiến thức và suy nghĩ, trải nghiệm của mình nên giáo viên đôi <br /> khi sẽ  trình bày lại những kiến thức mà học sinh đã biết rồi hoặc không <br /> cần thiết. Ngoài ra, giáo viên không thể thu nhận được ý kiến phản hồi từ <br /> học sinh   nên họ  cũng không thể  biết được những nội dung nào mà học  <br /> sinh  đã hiểu, chưa hiểu và những nội dung nào cần thiết phải điều chỉnh <br /> lại.<br /> b/ Phương pháp phân tích ngôn ngữ<br />  Một phương pháp thường được sử dụng khi dạy học tiếng việt đặc <br /> biệt  ở  những bài về  phong cách ngôn ngữ  là phương pháp phân tích ngôn <br /> ngữ,<br /> Trong phương pháp này, học sinh dưới sự  tổ  chức, hướng dẫn của  <br /> giáo viên, tiến hành tìm hiểu các hiện tượng ngôn ngữ, quan sát và phân tích <br /> các hiện tượng đó theo định hướng của bài học, từ đó rút ra những nội dung <br /> lý thuyết hoặc thực hành cần ghi nhớ. Bản chất của phương pháp này  <br /> mang tính quy nạp.<br /> Ví dụ: Ở bài Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt, SGK có đưa ra ngữ liệu <br /> như sau:<br /> Hãy thể hiện đúng giọng điệu đoạn ghi chép sau đây:<br /> (Buổi trưa, tại khu tập thể X, hai bạn Lan và Hùng gọi bạn Hương đi học.)<br /> ­ Hương ơi! Đi học đi!<br /> (Im lặng)<br /> ­ Hương ơi! Đi học đi! (Lan và Hùng gào lên)<br /> <br /> [5]<br /> ­ Gì mà  ầm  ầm lên thế  chúng mày! Không cho ai ngủ  ngáy nữa à!  <br /> (tiếng một người đàn ông nói to)<br /> ­ Các cháu ơi, khẽ chứ! Để cho các bác ngủ trưa vơi!...Nhanh lên con,  <br /> Hương! (tiếng mẹ Hương nhẹ nhàng ôn tồn)<br /> ­ Đây rồi, ra đây! (tiếng Hương nhỏ nhẹ)<br /> ­ Gớm, chậm như rùa ấy! Cô phê bình chết thôi! (tiếng Lan càu nhàu)<br /> ­ Hôm nào cũng chậm. lạch bà lạch bạch như  vịt bầu!...(tiếng Hùng  <br /> tiếp lời)<br /> Trên đây là một đoạn ghi lại cuộc đối thoại trong ngôn ngữ sinh hoạt. <br /> Từ đoạn hội thoại đó, anh (chị) hiểu thế nào là ngôn ngữ sinh hoạt?<br /> Hay ở bài Phong cách ngôn ngữ chính luận, giáo viên có thể yêu cầu  <br /> học sinh tìm hiểu ngữ liệu SGK trang 96:<br /> Đọc các đoạn trích trong các văn bản chính luận sau và tìm hiểu về:<br /> ­Thể loại của văn bản<br /> ­Mục đích viết văn bản<br /> ­Thái độ, quan điểm của người viết đối với những vấn đề  được đề  <br /> cập đến.<br /> a) Tuyên ngôn<br /> TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP<br /> “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ  <br /> những quyền không ai có thể  xâm phạm được; trong những quyền  ấy, có  <br /> quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc.”<br /> Lời bất hủ   ấy trong bản Tuyên ngôn độc lập nawm1776 của nước  <br /> Mĩ. Suy rộng ra, câu  ấy có nghĩa là: tất cả  các dân tộc trên thế  giới đều  <br /> sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và  <br /> quyền tự do.<br /> Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp  <br /> năm 1791 cũng nói:<br /> <br /> <br /> <br /> [6]<br />  “Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn luôn  <br /> được tự do và bình đẳng về quyền lợi.”<br /> Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được.<br /> (…)<br /> (Hồ Chí Minh)<br /> b) Bình luận thời sự<br /> CAO TRÀO CHỐNG NHẬT, CỨU NƯỚC<br /> Ngày 9­3­1945,  ở  Đông Dương, phát xít Nhật quật thực dân Pháp  <br /> xuống chân đài chính trị. Không đầy hai mươi bốn tiếng đồng hồ, trong các  <br /> thành phố  lớn, thực dân Pháp đều hạ  súng xin hàng. Nhiều quân đội của  <br /> Pháp nhằm biên giới cắm đầu chạy. Riêng  ở  Cao Bằng và Bắc Cạn, một  <br /> vài đội quân của Pháp định thống nhất hành động với Quân Giải phóng  <br /> Việt Nam chống Nhật.  Ở Bắc Cạn, họ đã cùng ta tổ  chức “Ủy ban Pháp­<br /> Việt chống Nhật”. Nhưng không bao lâu họ  cũng bỏ  ta chạy sang Trung  <br /> Quốc. Có thể  nói là quân Pháp  ở  Đông Dương đã không kháng chiến và  <br /> công cuộc kháng chiến ở Đông Dương là công cuộc duy nhất của nhân dân  <br /> ta (…)<br /> (Trường Chinh, cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân Việt Nam, tập 1,  <br /> NXB Sự thật, 1976)<br /> c) Xã luận<br /> VIỆT NAM ĐI TỚI<br /> Khắp non sông Việt Nam đang bừng dậy một sinh khí mới. Sinh khí  <br /> ấy đang biểu hiện trên khuôn mặt từng người dân, trong từng thôn bản,  <br /> ngõ phố, trên từng cánh đồng, công trường, trong từng viện nghiên cứu,  <br /> trên các chốt tiền tiêu đầu sóng ngọn gió…<br /> Rạo rực đất trời, rạo rực lòng người! (…)<br /> Đất nước đang căng tràn sức xuân trong ý chí và khát vọng vươn tới  <br /> của 80 triệu người con đất Việt. Nguồn sinh lực mới được kết tụ và nhân  <br /> lên trong xuân Giáp Thân đang hứa hẹn tạo ra một sức băng lướt mới trên  <br /> con đường dài xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.<br /> <br /> [7]<br />  Xuân mới, thế và lực mới, chúng ta tự tin đi tới!<br /> (Theo báo Quân đội nhân dân, số Tết 2004)<br /> Ưu điểm của phương pháp phân tích ngôn ngữ  là phương pháp này <br /> phân chia đối tượng thành những bộ  phận, những khía cạnh, những mặt  <br /> khác  nhau để nhận thức đối tượng chính xác và đầy đủ hơn. Nó rất thuận  <br /> lợi và hiệu quả khi cần cung cấp cho học sinh những tri thức lý thuyết mới, <br /> hay khi cần tìm hiểu mối quan hệ giữa các yếu tố ngôn ngữ với nhau. Giúp <br /> học sinh vừa phát triển ngôn ngữ vừa phát triển tư duy.<br /> Hạn chế của phương pháp này là mất nhiều thời gian cho việc quan <br /> sát, phân tích ngữ  liệu, hình thành khái niệm lý thuyết và củng cố, vận  <br /> dụng, luyện tập. Giáo viên phải nắm chắc nội dung trọng tâm và phương  <br /> hướng giải quyết vấn đề, nếu không bài giảng dễ đi lan man, vòng vo, lạc <br /> hướng vấn đề.<br /> c/ Phương pháp luyện tập<br /> Bên cạnh việc nắm vững những kiến thức về phong cách ngôn ngữ <br /> cũng như những đặc trưng của phong cách ngôn ngữ thì việc thực hành để <br /> luyện   rèn   về   kĩ   năng   cũng   vô   cùng   quan   trọng   và   cần   thiết.   Bởi   vậy <br /> phương pháp luyện tập đã được áp dụng.<br /> Luyện tập với tư  cách là phương pháp dạy học là sự  chỉ  dẫn của  <br /> giáo viên, học sinh lặp đi lặp lại nhiều lần những hành động nhất định  <br /> trong những hoàn cảnh khác nhau nhằm hình thành và phát triển những kỹ <br /> năng, kỹ xảo.<br /> Tất cả các môn học nói chung và môn ngữ  văn nói riêng đều cần tổ <br /> chức luyện tập nhằm hình thành cho học sinh những hành động trí tuệ <br /> hoặc hành động vận động tương  ứng. Đó là những kỹ  năng, kỹ  xảo giải <br /> những bài tập cùng một loại nhất định. Việc luyện tập không chỉ  hình <br /> thành và phát triển những kỹ năng, kỹ xảo từng môn học mà còn những kỹ <br /> năng, kỹ  xảo chung như  kỹ  năng kỹ  xảo tư  duy logic, tổ  chức lao động,  <br /> học tập một cách khoa học.<br /> <br /> <br /> <br /> [8]<br />  Đối với nhóm bài phong cách ngôn ngữ  trong chương trình Ngữ  văn <br /> THPT, người giáo viên vận dụng phương pháp luyện tập nhằm thực hiện  <br /> những mục tiêu về kĩ năng cụ thể như sau:<br /> Bài Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt nâng cao kĩ năng phân tích và sử <br /> dụng ngôn ngữ theo phong cách ngôn ngữ sinh hoạt.<br /> Bài Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật có kĩ năng phân tích và sử dụng  <br /> ngôn ngữ theo phong cách ngôn ngữ nghệ thuật.<br /> Bài Phong cách ngôn ngữ  báo chí biết viết một bài đưa tin trên báo <br /> tường, biết phân tích một bài phóng sự hoặc tiểu phẩm báo chí.<br /> Bài  Phong cách ngôn ngữ  chính luận  biết phân tích và viết bài văn <br /> nghị luận chính trị.<br /> Bài Phong cách ngôn ngữ  khoa học có kĩ năng phân biệt phong cách <br /> ngôn ngữ khoa học với các phong cách ngôn ngữ khác và biết sử dụng ngôn  <br /> ngữ khoa học trong các trường hợp cần thiết.<br /> Bài  Phong cách ngôn ngữ  hành chính  có kĩ năng soạn thảo một số <br /> văn bản hành chính khi cần thiết.<br /> Phương pháp luyện tập thể hiện ưu điểm trong việc giúp người học <br /> vận dụng và ghi nhớ  những kiến thức đã học. Luyện tập là cách để  học <br /> sinh rèn kĩ năng hiệu quả và giúp các em chủ động trong việc tiếp thu kiến <br /> thức.<br /> Tuy vậy với thời lượng có hạn cho một bài dạy, áp dụng phương <br /> pháp luyện tập khiến người dạy phải dành nhiều thời gian cho học sinh <br /> làm bài. Tốc độ  làm bài luyện tập của học sinh không giống nhau, khó <br /> chọn được bài luyện vừa sức trong thời gian định trước cho tất cả  mọi <br /> người.<br /> 1.2. Tiểu kết<br />   Các   phương   pháp   dạy   học   nhóm   bài   phong   cách   ngôn   ngữ   trong <br /> chương trình Ngữ văn THPT mang tính truyền thống như thuyết trình, phân <br /> tích ngôn ngữ, luyện tập… luôn quan trọng. Đổi mới không có nghĩa là loại  <br /> <br /> <br /> [9]<br /> bỏ  phương pháp này mà cần bắt đầu bằng việc cải tiến để  nâng cao hiệu <br /> quả và hạn chế nhược điểm của chúng. <br /> Cần phải kết hợp đa dạng các phương pháp dạy học. Bởi vì không <br /> có một phương pháp dạy học toàn năng phù hợp với mọi mục tiêu và nội <br /> dung. Mỗi phương pháp và hình thức dạy học có những ưu, nhược điểm và <br /> giới hạn sử  dụng riêng. Vì vậy việc phối hợp đa dạng phương pháp và <br /> hình thức trong toàn bộ  quá trình dạy học là phương hướng quan trọng để <br /> phát huy tính tích cực và nâng cao chất lượng dạy học.<br /> 2.Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến<br /> 2.1. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực<br /> Sự  phát triển kinh tế  – xã hội trong bối cảnh toàn cầu hoá đặt ra  <br /> những yêu cầu mới đối với người lao động, do đó cũng đặt ra những yêu <br /> cầu mới cho sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn nhân lực. Một  <br /> trong những định hướng cơ  bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ <br /> nền giáo dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa rời thực tiễn sang một nền  <br /> giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ <br /> động, sáng tạo của người học. <br /> Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn  <br /> diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp <br /> dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo <br /> và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ <br /> áp đặt một chiều, ghi nhớ  máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, <br /> khuyến khích tự  học, tạo cơ  sở  để  người học tự  cập nhật và đổi mới tri <br /> thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ <br /> chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa,  <br /> nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh  ứng dụng công nghệ  thông tin và truyền <br /> thông trong dạy và học”. Để  thực hiện tốt mục tiêu về  đổi mới căn bản, <br /> toàn diện GD&ĐT theo Nghị quyết số 29­NQ/TW, cần có nhận thức đúng  <br /> về bản chất của đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển <br /> <br /> <br /> <br /> [10]<br /> năng lực người học và một số  biện pháp đổi mới phương pháp dạy học  <br /> theo hướng này.<br /> a/ Đặc trưng của dạy học theo định hướng phát triển năng lực<br /> Một, dạy học thông qua tổ  chức liên tiếp các hoạt động học tập,  <br /> giúp học sinh tự khám phá những điều chưa biết chứ  không thụ  động tiếp <br /> thu những tri thức được sắp đặt sẵn. Giáo viên là người tổ chức và chỉ đạo <br /> học sinh tiến hành các hoạt động học tập phát hiện kiến thức mới, vận  <br /> dụng sáng tạo kiến thức  đã biết vào các tình huống học tập hoặc tình <br /> huống thực tiễn…<br /> Hai, chú trọng rèn luyện cho học sinh biết khai thác sách giáo khoa và <br /> các tài liệu học tập, biết cách tự tìm lại những kiến thức đã có, suy luận để <br /> tìm tòi và phát hiện kiến thức mới… Định hướng cho học sinh cách tư duy <br /> như  phân tích, tổng hợp, đặc biệt hoá, khái quát hoá, tương tự, quy lạ  về <br /> quen… để dần hình thành và phát triển tiềm năng sáng tạo.<br /> Ba, tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác, lớp học  <br /> trở  thành môi trường giao tiếp GV – HS và HS – HS nhằm vận dụng sự <br /> hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân, của tập thể  trong giải quyết  <br /> các nhiệm vụ học tập chung.<br /> Bốn, chú trọng đánh giá kết quả học tập theo mục tiêu bài học trong  <br /> suốt tiến trình dạy học thông qua hệ  thống câu hỏi, bài tập (đánh giá lớp  <br /> học). Chú trọng phát triển kỹ  năng tự  đánh giá và đánh giá lẫn nhau của  <br /> học sinh với nhiều hình thức như  theo lời giải/đáp án mẫu, theo hướng  <br /> dẫn, hoặc tự xác định tiêu chí để có thể phê phán, tìm được nguyên nhân và  <br /> nêu cách sửa chữa các sai sót.<br /> b/ Các năng lực môn Ngữ văn hướng đến<br /> * Năng lực giai quyêt vân đê<br /> ̉ ́ ́ ̀<br /> Năng lực giải quyết vấn đề  là một năng lực chung, thể  hiện khả <br /> năng  của  mỗi   người   trong  việc  nhận  thức,  khám  phá   được  những   tình <br /> huống có vấn đề  trong học tập và cuộc sống mà không có định hướng <br /> trước về kết quả, và tìm các giải pháp để giải quyết những vấn đề  đặt ra  <br /> <br /> [11]<br /> trong tình huống đó, qua đó thể  hiện khả  năng tư  duy, hợp tác trong việc  <br /> lựa chọn và quyết định giải pháp tối ưu.<br /> Với môn Ngữ văn, năng lực này cũng cần được hướng đến khi triển  <br /> khai các nội dung dạy học của bộ môn, do tính ứng dụng thực tiễn và quy <br /> trình hình thành năng lực có thể gắn với các bối cảnh học tập (tiếp nhận và <br /> tạo lập văn bản) của môn học, khi nảy sinh những tình huống có vấn đề. <br /> Với một số nội dung dạy học trong môn Ngữ văn như: xây dựng kế <br /> hoạch cho một hoạt động tập thể, tiếp nhận một thể  loại văn học mới,  <br /> viết một kiểu loại văn bản, lí giải các hiện tượng đời sống được thể hiện  <br /> qua văn bản, thể  hiện quan điểm của cá nhân khi đánh giá các hiện tượng  <br /> văn học,… quá trình học tập các nội dung trên là quá trình giải quyết vấn  <br /> đề  theo quy trình đã xác định. Quá trình giải quyết vấn đề  trong môn Ngữ <br /> văn có thể được vận dụng trong một tình huống dạy học cụ thể hoặc trong <br /> một chủ đề dạy học.<br /> * Năng lực sang tao<br /> ́ ̣<br /> Năng lực sang tao đ<br /> ́ ̣ ược hiêu la s<br /> ̉ ̀ ự  thê hiên kha năng cua hoc sinh<br /> ̉ ̣ ̉ ̉ ̣  <br /> ̣ ́ ̣<br /> trong viêc suy nghi va tim toi, phat hiên nh<br /> ̃ ̀ ̀ ̀ ững y t<br /> ́ ưởng mơi nay sinh trong<br /> ́ ̉  <br /> ̣ ̣ ̀ ̣<br /> hoc tâp va cuôc sông, t<br /> ́ ừ đo đê xuât đ<br /> ́ ̀ ́ ược cac giai phap m<br /> ́ ̉ ́ ơi môt cach thiêt<br /> ́ ̣ ́ ́ <br /> thực, hiêu qua đê th<br /> ̣ ̉ ̉ ực hiên y t<br /> ̣ ́ ưởng. Trong viêc đê xu<br /> ̣ ̀ ất va th<br /> ̀ ực hiên y<br /> ̣ ́ <br /> tưởng, hoc sinh bôc lô oc to mo, niêm say mê tim hiêu kham pha.<br /> ̣ ̣ ̣ ́ ̀ ̀ ̀ ̀ ̉ ́ ́<br /> ̣ ̉<br /> Viêc hinh thanh va phat triên năng l<br /> ̀ ̀ ̀ ́ ực sang tao cung la môt muc tiêu<br /> ́ ̣ ̃ ̀ ̣ ̣  <br /> ̣<br /> ma môn hoc Ng<br /> ̀ ữ văn hương t<br /> ́ ơi. Năng l<br /> ́ ực nay đ<br /> ̀ ược thê hiên trong viêc xac<br /> ̉ ̣ ̣ ́ <br /> ̣<br /> đinh các tình hu ống và những ý tưởng, đăc biêt nh<br /> ̣ ̣ ưng y t<br /> ̃ ́ ưởng được gửi <br /> ̉ ̣ ̣ ̀ ̉ ́ ự vật, hiên<br /> găm trong cac văn ban văn hoc, trong viêc tim hiêu, xem xét cac s<br /> ́ ́ ̣  <br /> tượng từ những góc nhìn khác nhau, trong cach trinh bay quá trình suy nghĩ<br /> ́ ̀ ̀  <br /> ̀ ̉ ́ ̉ ọc sinh trươc môt ve đep, môt gia tri cua cuôc sông. Năng<br /> va cam xuc cua h ́ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̉ ̣ ́  <br /> lực suy nghi sang tao bôc lô thai đô đam mê va khat khao đ<br /> ̃ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ́ ược tim hiêu cua<br /> ̀ ̉ ̉  <br /> học sinh, không suy nghi theo lôi mon, theo công th<br /> ̃ ́ ̀ ức. <br /> * Năng lực hợp tać<br /> <br /> <br /> <br /> [12]<br />  Học hợp tác là hình thức học sinh làm việc cùng nhau trong nhóm <br /> nhỏ  để  hoàn thành công việc chung và các thành viên trong nhóm có quan <br /> hệ  phụ  thuộc lẫn nhau, giúp đỡ  nhau để  giải quyết các vấn đề  khó khăn <br /> của nhau. Khi làm việc cùng nhau, học sinh học cách làm việc chung, cho <br /> và nhận sự giúp đỡ, lắng nghe người khác, hoà giải bất đồng và giải quyết <br /> vấn đề theo hướng dân chủ. Đây là hình thức học tập giúp học sinh ở mọi  <br /> cấp học phát triển cả về quan hệ xã hội lẫn thành tích học tập.<br /> Năng lực hợp tac đ<br /> ́ ược hiêu la kha năng t<br /> ̉ ̀ ̉ ương tac cua ca nhân v<br /> ́ ̉ ́ ơi ca<br /> ́ ́ <br /> ̀ ̣ ̉ ̣ ̣ ̀ ̣<br /> nhân va tâp thê trong hoc tâp va cuôc sông. Năng l<br /> ́ ực hợp tac cho thây kha<br /> ́ ́ ̉ <br /> ̣ ̣ ̉ ̉ ̣ ới tâp thê, trong môi<br /> năng lam viêc hiêu qua cua ca nhân trong môi quan hê v<br /> ̀ ́ ́ ̣ ̉ ́ <br /> ̣ ương trợ  lân nhau đê cung h<br /> quan hê t ̃ ̉ ̀ ương t<br /> ́ ơi môt muc đich chung. Đây la<br /> ́ ̣ ̣ ́ ̀ <br /> ̣<br /> môt năng l ực rât cân thiêt trong xa hôi hiên đai, khi chung ta đang sông trong<br /> ́ ̀ ́ ̃ ̣ ̣ ̣ ́ ́  <br /> ̣<br /> môt môi tr ương, môt không gian rông m<br /> ̀ ̣ ̣ ở cua qua trinh hôi nhâp.<br /> ̉ ́ ̀ ̣ ̣<br /> ̣<br /> Trong môn hoc Ng ữ văn, năng lực hợp tac thê hiên <br /> ́ ̉ ̣ ở  viêc h<br /> ̣ ọc sinh  <br /> ̉ ́ ợp vơi nhau trong cac hoat đông hoc tâp qua viêc th<br /> cung chia se, phôi h<br /> ̀ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ực  <br /> ̣ ̣ ̣ ̣ ̣<br /> hiên cac nhiêm vu hoc tâp diên ra trong gi<br /> ́ ̃ ờ hoc. Thông qua cac hoat đông<br /> ̣ ́ ̣ ̣  <br /> ̣ ̣<br /> nhom, căp, hoc sinh<br /> ́ ̉ ̣<br />  thê hiên nhưng ̃ ̉ ̣ ̉  ca nhân vê<br /> ̃  suy nghi, cam nhân cua ́ ̀ <br /> nhưng vân đê đăt ra, đông th<br /> ̃ ́ ̀ ̣ ̀ ời lăng nghe nh<br /> ́ ững y kiên trao đôi thao luân cua<br /> ́ ́ ̉ ̉ ̣ ̉  <br /> ́ ̉ ự điêu chinh ca nhân minh. Đây la nh<br /> nhom đê t ̀ ̉ ́ ̀ ̀ ưng yêu tô rât quan trong gop<br /> ̃ ́ ́ ́ ̣ ́ <br /> ̉<br /> phân hinh thanh nhân cach cua ng<br /> ̀ ̀ ̀ ́ ười hoc sinh trong bôi canh m<br /> ̣ ́ ̉ ới.<br /> * Năng lực tự quan ban thân<br /> ̉ ̉<br /> Năng lực nay thê hiên <br /> ̀ ̉ ̣ ở  kha năng cua môi con ng<br /> ̉ ̉ ̃ ươi trong viêc kiêm<br /> ̀ ̣ ̉  <br /> ́ ̉ ̀ ̉ ̉ ́ ̀ ́ ̉ ̣ ́ ở  <br /> soat cam xuc, hanh vi cua ban thân trong cac tinh huông cua cuôc sông, <br /> ́<br /> ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̣<br /> viêc biêt lâp kê hoach va  lam viêc theo kê hoach, <br /> ̀ ̀ ở  kha năng nhân ra va t<br /> ̉ ̣ ̀ ự <br /> ̉ ̉ ́ ́ ̉ ̉<br /> điêu chinh hanh vi cua ca nhân trong cac bôi canh khac nhau. Kha năng t<br /> ̀ ̀ ́ ́ ự  <br /> ̉ ̉ ̃ ươi luôn chu đông va co trach nhiêm đôi v<br /> quan ban thân giup môi ng<br /> ́ ̀ ̉ ̣ ̀ ́ ́ ̣ ́ ới  <br /> nhưng suy nghi, viêc lam cua minh, sông co ki luât, biêt tôn trong ng<br /> ̃ ̃ ̣ ̀ ̉ ̀ ́ ́ ̉ ̣ ́ ̣ ười khać  <br /> ̀ ̣ ́ ̉<br /> va tôn trong chinh ban thân minh.<br /> ̀<br /> Cung nh<br /> ̃ ư cac môn hoc khac, môn Ng<br /> ́ ̣ ́ ữ văn cung cân h<br /> ̃ ̀ ướng đên viêc<br /> ́ ̣  <br /> ̣ ̉ ở  học sinh năng lực tự  quan ban thân. Trong cac bai<br /> ren luyên va phat triên <br /> ̀ ̀ ́ ̉ ̉ ́ ̀ <br /> ̣ ọc sinh cân biêt xác đ<br /> hoc, h ̀ ́ ịnh các kế hoạch hành động cho cá nhân và chủ <br /> [13]<br /> động điều chỉnh kế  hoạch để  đạt được mục tiêu đặt ra, nhận biết những  <br /> tác động của ngoại cảnh đến việc tiếp thu kiến thức và rèn luyện kĩ năng  <br /> của cá nhân để  khai thác, phát huy những yếu tố  tích cực, hạn chế  những <br /> yếu tố  tiêu cực, từ đo xac đinh đ<br /> ́ ́ ̣ ược cac hanh vi đung đăn, cân thiêt trong<br /> ́ ̀ ́ ́ ̀ ́  <br /> nhưng tinh huông cua cuôc sông.<br /> ̃ ̀ ́ ̉ ̣ ́<br /> * Năng lực giao tiêp tiêng Viêt  <br /> ́ ́ ̣<br /> ̣ ̣ ̉<br /> Giao tiêp la hoat đông trao đôi thông tin gi<br /> ́ ̀ ưa ng<br /> ̃ ươi noi va ng<br /> ̀ ́ ̀ ươì <br /> ̀ ạt được môt muc đich nao đo. Viêc trao đôi thông tin đ<br /> nghe, nhăm đ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ̉ ược <br /> thực hiên băng nhiêu ph<br /> ̣ ̀ ̀ ương tiên, tuy nhiên, ph<br /> ̣ ương tiên s<br /> ̣ ử  dung quan<br /> ̣  <br /> ̣<br /> trong nhât trong giao tiêp la ngôn ng<br /> ́ ́ ̀ ữ. Năng lực giao tiếp do đo đ<br /> ́ ược hiêu la<br /> ̉ ̀ <br /> ̉<br /> kha năng sử  dung cac quy tăc cua hê thông ngôn ng<br /> ̣ ́ ́ ̉ ̣ ́ ữ đê chuyên tai, trao đôi<br /> ̉ ̉ ̉ ̉ <br /> ̀ ́ ương diên cua đ<br /> thông tin vê cac ph ̣ ̉ ời sông xa hôi, trong t<br /> ́ ̃ ̣ ừng bôi canh/ng<br /> ́ ̉ ư ̃<br /> ̉ ̣ ̉ ̀ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ́ ̣<br /> canh cu thê, nhăm đat đên môt muc đich nhât đinh trong viêc thiêt lâp môi<br /> ́ <br /> ̣ ưa nh<br /> quan hê gi ̃ ưng con ng<br /> ̃ ươi v<br /> ̀ ơi nhau trong xa hôi. Năng l<br /> ́ ̃ ̣ ực giao tiêp bao<br /> ́  <br /> ́ ự hiêu biêt va kha năng s<br /> gôm cac thanh tô: s<br /> ̀ ́ ̀ ̉ ́ ̀ ̉ ử dung ngôn ng<br /> ̣ ữ, sự hiêu biêt vê<br /> ̉ ́ ̀ <br /> cac tri th<br /> ́ ưc cua đ<br /> ́ ̉ ời sông xa hôi, s<br /> ́ ̃ ̣ ự  vân dung phu h<br /> ̣ ̣ ̀ ợp nhưng hiêu biêt trên<br /> ̃ ̉ ́  <br /> ̀ ợp đê đat đ<br /> vao cac tinh huông phu h<br /> ̀ ́ ̀ ́ ̉ ̣ ược muc đich.<br /> ̣ ́<br /> ̣<br /> Trong môn hoc Ng ữ văn, viêc hinh thanh va phat triên cho HS năng<br /> ̣ ̀ ̀ ̀ ́ ̉  <br /> lực giao tiêp ngôn ng<br /> ́ ữ la môt muc tiêu quan trong, cung la muc tiêu thê manh<br /> ̀ ̣ ̣ ̣ ̃ ̀ ̣ ́ ̣  <br /> mang tính đặc thù cua môn hoc. Thông qua nh<br /> ̉ ̣ ưng bai hoc vê s<br /> ̃ ̀ ̣ ̀ ử  dung tiêng<br /> ̣ ́  <br /> ̣<br /> Viêt, HS được hiêu vê cac quy tăc cua hê thông ngôn ng<br /> ̉ ̀ ́ ́ ̉ ̣ ́ ữ va cach s<br /> ̀ ́ ử  dung<br /> ̣  <br /> ̀ ợp, hiêu qua trong cac tinh huông giao tiêp cu thê, HS đ<br /> phu h ̣ ̉ ́ ̀ ́ ́ ̣ ̉ ược luyên tâp<br /> ̣ ̣  <br /> nhưng tinh huông hôi thoai theo nghi th<br /> ̃ ̀ ́ ̣ ̣ ưc va không nghi th<br /> ́ ̀ ức, cac ph<br /> ́ ương  <br /> ̣ ̣ ưng b<br /> châm hôi thoai, t ̀ ươc lam chu tiêng Viêt trong cac hoat đông giao tiêp.<br /> ́ ̀ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ́  <br /> ́ ̀ ̣ ̉ ̉ ̣<br /> Cac bai đoc hiêu văn ban cung tao môi tr<br /> ̃ ương, bôi canh đê HS đ<br /> ̀ ́ ̉ ̉ ược giao <br /> ̉ ̀<br /> tiêp cung tac gia va môi tr<br /> ́ ̀ ́ ương sông xung quanh, đ<br /> ̀ ́ ược hiêu va nâng cao kha<br /> ̉ ̀ ̉ <br /> năng sử  dung tiêng Viêt văn hoa, văn hoc. Đây cung la muc tiêu chi phôi<br /> ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̃ ̀ ̣ ́ <br /> ̣ ̉ ơi ph<br /> trong viêc đôi m ́ ương phap day hoc Ng<br /> ́ ̣ ̣ ữ văn la day hoc theo quan điêm<br /> ̀ ̣ ̣ ̉  <br /> ̣ ̉<br /> giao tiêp, coi trong kha năng th<br /> ́ ực hanh, vân dung nh<br /> ̀ ̣ ̣ ưng kiên th<br /> ̃ ́ ưc tiêng Viêt<br /> ́ ́ ̣ <br /> trong nhưng bôi canh giao tiêp đa dang cua cuôc sông.<br /> ̃ ́ ̉ ́ ̣ ̉ ̣ ́<br /> <br /> <br /> [14]<br />  Năng lực giao tiếp trong các nội dung dạy học tiếng Việt được thể <br /> hiện  ở  4 kĩ năng cơ  bản: nghe, nói, đọc, viết và khả  năng  ứng dụng các <br /> kiến thức và kĩ năng ấy vào các tình huống giao tiếp khác nhau trong cuộc  <br /> sống.<br /> *  Năng lực thưởng thưc văn hoc/cam thu thâm mi<br /> ́ ̣ ̉ ̣ ̉ ̃<br /> Năng lực cam th<br /> ̉ ụ  thâm mi thê hiên kha năng cua môi ca nhân trong<br /> ̉ ̃ ̉ ̣ ̉ ̉ ̃ ́  <br /> ̣ ̣<br /> viêc nhân ra được cac gia tri thâm mi cua s<br /> ́ ́ ̣ ̉ ̃ ̉ ự  vât, hiên t<br /> ̣ ̣ ượng, con ngươi va<br /> ̀ ̀ <br /> ̣<br /> cuôc sông, thông qua nh<br /> ́ ưng cam nhân, rung đông tr<br /> ̃ ̉ ̣ ̣ ươc cai đep va cai thiên,<br /> ́ ́ ̣ ̀ ́ ̣  <br /> từ đo biêt h<br /> ́ ́ ương nh<br /> ́ ưng suy nghi, hanh vi cua minh theo cai đep, cai thiên.<br /> ̃ ̃ ̀ ̉ ̀ ́ ̣ ́ ̣  <br /> Như  vậy, năng lực cảm thụ  (hay năng lực trí tuệ  xúc cảm) thường dùng <br /> với hàm nghĩa nói về  các chỉ  số  cảm xúc của mỗi cá nhân. Chỉ  số  này mô  <br /> tả  khả  năng tự  nhận thức để  xác định, đánh giá và điều tiết cảm xúc của <br /> chính mỗi người, của người khác, của các nhóm cảm xúc.<br /> Năng lực cam thu thâm mi la năng l<br /> ̉ ̣ ̉ ̃ ̀ ực đăc thu cua môn hoc Ng<br /> ̣ ̀ ̉ ̣ ữ văn,  <br /> ́ ơi t<br /> găn v ́ ư  duy hinh t<br /> ̀ ượng trong viêc tiêp nhân văn ban văn hoc. Quá trình<br /> ̣ ́ ̣ ̉ ̣  <br /> tiếp xúc với tác phẩm văn chương là quá trình người đọc bước vào thế giới <br /> hình tượng của tác phẩm và thế giới tâm hồn của tác giả từ chính cánh cửa  <br /> tâm hồn của mình. Năng lực cảm xúc, như  trên đã nói, được thể  hiện  ở <br /> nhiều khía cạnh; trong quá trình người học tiếp nhận tác phẩm văn chương <br /> năng lực cảm xúc được thể hiện ở những phương diện sau:<br /> – Cảm nhận vẻ  đẹp của ngôn ngữ  văn học, biết rung động trước  <br /> những hình ảnh, hình tượng được khơi gợi trong tác phẩm về thiên nhiên,  <br /> con người, cuộc sống qua ngôn ngữ nghệ thuật.<br /> – Nhận ra được những giá trị thẩm mĩ được thể hiện trong tác phẩm <br /> văn học: cái đẹp, cái xấu, cái hài, cái bi, cái cao cả, cái thấp hèn,….từ  đó <br /> cảm nhận được những giá trị  tư  tưởng và cảm hứng nghệ  thuật của nhà <br /> văn được thể hiện qua tác phẩm.<br /> – Cảm hiểu được những giá trị  của bản thân qua việc cảm hiểu tác  <br /> phẩm văn học; hình thành và nâng cao nhận thức và xúc cảm thẩm mĩ của <br /> cá nhân; biết cảm nhận và rung động trước vẻ  đẹp của thiên nhiên, con  <br /> <br /> [15]<br /> người, cuộc sống; có những hành vi đẹp đối với bản thân và các mối quan <br /> hệ  xã hội; hình thành thế  giới quan thẩm mĩ cho bản thân qua việc tiếp <br /> nhận tác phẩm văn chương.<br /> Từ  việc tiếp xúc với các văn bản văn học, học sinh sẽ  biết rung <br /> động trước cái đẹp, biết sống và hành động vì cái đẹp, nhận ra cái xấu và  <br /> phê phán những hình tượng, biểu hiện không đẹp trong cuộc sống, biết  <br /> đam mê và mơ ước cho cuộc sống tốt đẹp hơn.<br /> Như  vậy, quá trình dạy học Ngữ  văn đồng thời giúp học sinh hình <br /> thành và phát triển các năng lực đáp ứng với yêu cầu phát triển của xã hội,  <br /> thông qua việc rèn luyện và phát triển các kĩ năng đọc, viết, nghe, nói. <br /> Trong quá trình hướng dẫn học sinh tiếp xúc với văn bản, môn Ngữ  văn  <br /> còn giúp học sinh từng bước hình thành và nâng cao các năng lực học tập <br /> của môn học, cụ  thể  là năng lực tiếp nhận văn bản (gồm kĩ năng nghe và <br /> đọc) và năng lực tạo lập văn bản (gồm kĩ năng nói và viết).<br /> 2.2. Về  nhóm bài phong cách ngôn ngữ  trong chương trình Ngữ  văn <br /> THPT<br /> a/ Khái niệm phong cách ngôn ngữ<br /> Phong cách ngôn ngữ là toàn bộ  những đặc điểm về  cách thức diễn  <br /> đạt tạo thành kiểu diễn đạt trong mỗi loại văn bản nhất định.<br /> b/ Phân loại phong cách ngôn ngữ<br /> Căn cứ vào lĩnh vực giao tiếp trong hoạt động thực tiễn, có các loại <br /> phong cách ngôn ngữ sau:<br /> * Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt <br /> Là phong cách mang những dấu hiệu đặc trưng của ngôn ngữ  dùng <br /> trong giao tiếp sinh hoạt hàng ngày.<br /> Ngôn ngữ sinh hoạt chủ yếu thể hiện ở dạng nói, nhưng cũng có thể <br /> ở  dạng viết. Trong văn bản văn học, lời thoại của nhân vật là dạng tái <br /> hiện, mô phỏng ngôn ngữ sinh hoạt hàng ngày.<br /> * Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật<br /> <br /> [16]<br />  Ngôn ngữ nghệ  thuật là ngôn ngữ  chủ  yếu dùng trong các tác phẩm  <br /> văn chương, không chỉ  có chức năng thông tin mà còn thỏa mãn nhu cầu <br /> thẩm mĩ của con người. Nó là ngôn ngữ được tổ  chức, xếp đặt, lựa chọn, <br /> tinh luyện từ ngôn ngữ thông thường và đạt được giá trị nghệ thuật – thẩm  <br /> mĩ.<br /> * Phong cách ngôn ngữ báo chí<br /> Ngôn ngữ báo chí là ngôn ngữ dùng để thông báo tin tức thời sự trong  <br /> nước và quốc tế, phản ánh chính kiến của tờ báo và dư  luận quần chúng,  <br /> nhằm thúc đẩy sự  tiến bộ  của xã hội. Ngôn ngữ  báo chí được sử  dụng  ở <br /> những thể loại tiêu biểu là bản tin, phóng sự, tiểu phẩm…<br /> * Phong cách ngôn ngữ chính luận<br /> Ngôn ngữ chính luận là ngôn ngữ được dùng trong các văn bản chính <br /> luận hoặc lời nói miệng (khẩu ngữ) trong các buổi hội nghị, hội thảo, nói  <br /> chuyện thời sự…nhằm trình bày, bình luận, đánh giá những sự kiện, những <br /> vấn đề về chính trị, xã hội, văn hóa, tư tưởng…theo một quan điểm chính  <br /> trị nhất định.<br /> * Phong cách ngôn ngữ khoa học<br />    Là ngôn ngữ được dùng trong phạm vi giao tiếp thuộc lĩnh vực khoa  <br /> học.<br />  + Dạng viết : sử dụng từ ngữ khoa học và các kí hiệu, công thức, sơ đồ…<br />  + Dạng nói : yêu cầu cao về phát âm, diễn đạt trên cơ sở một đề cương.<br /> * Phong cách ngôn ngữ hành chính<br />  Ngôn ngữ hành chính là ngôn ngữ dùng trong các văn bản hành chính <br /> để giao tiếp trong phạm vi cơ quan nhà nước hay các tổ chức chính trị xã <br /> hội, kinh tế… hoặc giữa cơ quan với cá nhân, hay giữa các cá nhân với <br /> nhau trên cơ sở pháp lí.<br /> c/ Đặc trưng cơ bản của các phong cách ngôn ngữ<br />       * Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt<br /> <br /> <br /> <br /> [17]<br />  ­Tính cụ thể: Cụ thể về hoàn cảnh, về  con người và về  cách nói năng, <br /> từ ngữ diễn đạt.<br /> ­Tính cảm xúc: Không một lời nói nào nói ra lại không mang tính cảm <br /> xúc.<br /> ­Tính cá thể: Trong lời ăn tiếng nói hàng ngày, ngoài giọng nói thì cách  <br /> dùng từ ngữ, lựa chọn kiểu câu của mỗi người cũng thể hiện cá tính: mỗi <br /> người  thường có vốn từ  ngữ   ưa dùng riêng, có những cách nói riêng…<br /> Qua giọng nói, từ ngữ và cách nói quen dùng, ta có thể biết được lời <br /> nói   của   ai,   thậm   chí   đoán   biết   được   tuổi   tác,   giới   tính,   cá   tính,   địa  <br /> phương…của họ. Lời nói là “vẻ  mặt thứ  hai, diện mạo thứ  hai” của con <br /> người để phân biệt người này với người khác, người quen hay kẻ lạ, thậm  <br /> chí người tốt với người xấu. <br /> * Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật<br /> ­Tính hình tượng: Là đặc trưng cơ bản của phong cách ngôn ngữ  nghệ <br /> thuật.<br /> ­Tính truyền cảm: Thể hiện  ở chỗ ngôn ngữ nghệ  thuật làm cho người <br /> nghe  (đọc)   cùng  vui,  buồn,  yêu  thích…như   chính  người  nói  (viết).  Sức  <br /> mạnh của ngôn ngữ  nghệ thuật là tạo ra sự hòa đồng, giao cảm, cuốn hút,  <br /> gợi cảm xúc cho người đọc. <br /> ­Tính cá thể  hóa: Ngôn ngữ  là phương tiện diễn đạt chung của cộng <br /> đồng nhưng khi được các nhà văn nhà thơ  sử  dụng thì mỗi người lại có <br /> khả  năng thể  hiện một giọng riêng, một phong cách riêng không dễ  bắt <br /> chước, pha trộn. Sự  khác nhau về  ngôn ngữ  là  ở  cách dùng từ, đặt câu và <br /> cách sử dụng hình ảnh, bắt nguồn từ cá tính sáng tạo của người viết. Chính <br /> những biện pháp xử  lí ngôn ngữ  đã tạo ra giọng điệu riêng, phong cách <br /> nghệ thuật riêng của từng nhà văn trong sáng tạo nghệ thuật. <br /> Tính cá thể  hóa còn được thể  hiện  ở  vẻ  riêng trong lời nói của từng <br /> nhân vật trong tác phẩm nghệ  thuật;  ở  nét riêng trong cách diễn đjat từng  <br /> sự việc, từng hình ảnh, từng tình huống trong tác phẩm.<br /> <br /> <br /> <br /> [18]<br />  Tính cá thể  hóa tạo cho ngôn ngữ  nghệ  thuật những sáng tạo mới lạ, <br /> không trùng lặp. <br /> * Phong cách ngôn ngữ báo chí<br /> ­ Tính thông tin thời sự: Ngôn ngữ báo chí là ngôn ngữ thông tin thời sự <br /> cập nhật, truyền bá những tin tức nóng hổi hàng ngày trên mọi lĩnh vực  <br /> hoạt động của xã hội. Để  đảm bảo chất lượng thông tin, ngôn ngữ  phải <br /> chính xác, nhất là những thông tin về địa điểm, thời gian, nhân vật, sự kiện.<br /> ­Tính ngắn gọn: Văn báo chí là lối văn ngắn gọn, lượng thông tin cao.<br /> ­Tính sinh động, hấp dẫn: Muốn thu hút sự  chú ý của người đọc, ngôn <br /> ngữ báo chí phải kích thích sự tò mò, hiểu biết của họ. Điều đó thể hiện ở <br /> cách dùng từ và đặt câu, nhưng trước hết là ở những tiêu đề của bài báo. <br /> * Phong cách ngôn ngữ chính luận<br /> ­Tính công khai về  quan điểm chính trị: Tuy đề  tài của những văn bản <br /> chính luận là những vấn đề  thời sự  trong cuộc sống nhưng ngôn từ  chính <br /> luận không chỉ  có chức năng thông tin một cách khách quan mà phải thể <br /> hiện đường lối, quan điểm, thái độ  chính trị  của người viết (hay nói) một <br /> cách công khai, dứt khoát, không che giấu, úp mở.<br /> ­Tính chặt chẽ trong diễn đạt và suy luận: Trừ những lời phát biểu đơn <br /> lẻ, phong cách chính luận thể hiện tính chặt chẽ của hệ thống lập luận.<br /> ­Tính truyền cảm, thuyết phục:Ngôn ngữ chính luận là công cụ để trình <br /> bày, thuyết phục, tạo nên sức hấp dẫn, lôi cuốn người đọc(người nghe). <br /> Ngoài giá trị  lập luận, văn bản chính luận còn thể  hiện giá trị   ở  giọng <br /> văn hùng hồn, tha thiết, bộc lộ  nhiệt tình của người viết. Đặc biệt trong <br /> những cuộc tranh luận, diễn thuyết thì ngữ  điệu, giọng nói được coi là <br /> phương tiện quan rọng hỗ trợ cho lí lẽ, ngôn từ.<br /> * Phong cách ngôn ngữ khoa học<br /> ­  Tính khái quát, trừu tượng:  Ngôn ngữ  khoa học dùng nhiều thuật ngữ <br /> khao học. Đó là lớp từ chuyên dùng trong từng nghành KH và chỉ  dùng để <br /> biểu hiện khái niệm khoa học: lạm phát, suy thoái, xoá đói giảm nghèo, <br /> quỹ  đạo, véc­tơ, tiệm cận...Từ  ngữ  trong văn bản khoa học chỉ  dùng với <br /> [19]<br /> một nghĩa, không dùng từ đa nghĩa, không dùng các phép tu từ. Sử dụng các <br /> kí hiệu, chữ số, những sơ đồ, bảng biểu, công thức...<br /> Ví dụ:  Làm ruộng bậc thang là cách giữ  nước  hiệu quả  nhất của đồng  <br /> bào vùng cao.<br />    Từ nước trong câu này chỉ có 1 nghĩa là H2O, không có nghĩa khác như Tổ <br /> quốc, đất nước, bước đi của quân cờ, thế hơn kém...<br /> ­ Tính lí trí, lôgic: Tính lí trí, lôgíc của ngôn ngữ khoa học thể hiện ở nhiều  <br /> phương tiện ngôn ngữ  . Ngoài lớp từ  ngữ  thể  hiện khái niệm và tư  duy  <br /> khoa học, thì câu văn khoa học là câu văn chặt chẽ, mạch lạc, là một đơn vị <br /> thông tin dựa trên cú pháp chuẩn.Câu văn liên kết thành đoạn văn và phục <br /> vụ  cho lập luận khao học. Cả  văn bản cũng được tổ  chức mạch lạc để <br /> phục vụ cho lập luận lô gíc.<br /> ­ Tính khách quan, phi cá thể:  Ngôn ngữ khoa học không mang sắc thái cá <br /> nhân như  ngôn ngữ  sinh hoạt hay ngôn ngữ  nghệ  thuật. Có thể  có tác giả <br /> khoa học thể hiện sắc thái cá nhân trong ngôn ngữ, nhưng hiện tượng đó là <br /> hãn hữu và không phải là đặc trưng cần yếu của phong cách ngôn ngữ khoa  <br /> học. Từ  ngữ, câu văn, kết cấu văn bản trong ngôn ngữ  KH thiên về  tính <br /> khái quát, trí tuệ, lôgíc, do đó tính cá thể, tính biểu cảm không phải là đặc <br /> trưng quan trọng.<br /> * Phong cách ngôn ngữ hành chính<br /> ­ Tính khuôn mẫu: Kết cấu bắt buộc của văn bản hành chính có tính bắt <br /> buộc gồm 3 phần:<br /> + Phần đầu: quốc hiệu, tiêu ngữ; tên cơ quan ban hành, số hiệu văn bản, <br /> địa điểm, thời gian ban hành văn bản<br /> + Phần chính: nội dung văn bản.<br /> + Phần cuối: chức vụ, chữ kí và họ tên của người kí văn bản, dấu cơ quan, <br /> nơi nhận…<br /> ­ Tính minh xác: Mỗi từ chỉ có một nghĩa, mỗi câu chỉ có một ý, không dùng <br /> lối biểu đạt hàm ý hoặc phép tu từ.<br /> <br /> <br /> [20]<br /> ­ Tính công vụ: Tính chất chung của cộng đồng hay tập thể. Những biểu <br /> đạt tình cảm của cá nhân bị hạn chế ở mức tối đa. Các từ ngữ biểu cảm <br /> nếu dùng chỉ mang tính khuôn mẫu, ước lệ ( kính chuyển­ kính mong­ kính <br /> gửi)<br /> 2