SKKN: Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi phần di truyền liên kết và di truyền liên kết với giới tính trong chương trình Sinh học 9

PHÒNG GD & ĐT KRÔNG ANA<br /> TRƯỜNG THCS TÔ HIỆU<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM<br /> ĐỀ TÀI:<br /> <br /> “Một số kinh nghiệm bồi dưỡng  <br /> học sinh giỏi phần di truyền liên kết  <br /> và di truyền liên kết với giới tính  <br /> trong chương trình sinh học 9.”<br /> <br /> Họ và tên: NGUYỄN TIẾN DŨNG<br /> Đơn vị công tác:  THCS TÔ HIỆU<br /> Trình độ: THẠC SĨ SINH HỌC                       <br /> Krông Ana, tháng 03 năm 2016<br /> MỤC LỤC<br /> <br /> Trang<br />  I. Phần mở đầu<br /> <br /> 1. Lý do chọn đề tài<br />            Nói đến việc chọn lựa và bồi dưỡng học sinh giỏi nhất là học sinh ở <br /> các trường phổ thông thuộc vùng khó khăn, vùng sâu, vùng xa… là nói đến <br /> một công việc cực kỳ khó khăn. Nhiều trường thậm chí nhiều năm liền bồi  <br /> dưỡng cũng không có học sinh đạt giải vòng huyện, vòng tỉnh. Trường <br /> chúng tôi mặc dù đã có sự  quan tâm và đầu tư  nhất định cho việc bồi  <br /> dưỡng học sinh giỏi nhưng tỉ lệ thành công còn hạn chế và số học sinh giỏi  <br /> hằng năm cũng chưa nhiều.<br /> Để  có được đội tuyển học sinh giỏi thi  đạt kết quả  tốt, vấn  đề <br /> không hoàn toàn đơn giản. Kiến thức môn học, tâm lý, phương pháp giáo <br /> dục vốn có của người thầy chưa đủ. Người thầy còn phải dành rất nhiều  <br /> tâm sức, kinh nghiệm, sự  hiểu biết, sự  cố gắng của mình vào việc tuyển  <br /> chọn, bồi dưỡng học sinh.<br /> Thực tế  cho thấy, những đồng chí giáo viên được phân công phụ <br /> trách bồi dưỡng học sinh giỏi rất lo lắng, trăn trở  bởi họ  đã bỏ  ra nhiều  <br /> công sức, lăn lộn với học sinh mà hiệu quả chưa cao, chất lượng đội tuyển <br /> vẫn thấp. Vậy nguyên nhân là vì sao? Theo tôi có nhiều nguyên nhân, một  <br /> trong những nguyên nhân đó là giáo viên chưa có nhiều kinh nghiệm trong  <br /> việc tuyển chọn học sinh, phương pháp bồi dưỡng chưa phù hợp.<br /> Qua quá trình tìm hiểu, trao đổi cùng với đồng nghiệp, các giáo viên <br /> ở các trường bạn trong huyện về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi tôi nhận <br /> thấy rằng: Khi hướng dẫn học sinh học lý thuyết và giải bài tập phần di  <br /> truyền liên kết và di truyền liên kết với giới tính trong chương trình sinh <br /> học 9 học sinh gặp rất nhiều khó khăn. Vì các em không hiểu được bản <br /> chất, kiến thức không sâu.<br /> Từ những lý do trên, tôi thực hiện để tài: “ Một vài kinh nghiệm bồi  <br /> dưỡng học sinh giỏi phần di truyền liên kết và di truyền liên kết với  <br /> giới   tính   trong   chương   trình   sinh   học   9.”  hi   vọng   rằng   những   kinh <br /> nghiệm   nhỏ   này   phần   nào   giúp   thầy   cô,   bạn   bè,   đồng   nghiệp   tháo   gỡ <br /> những vướng mắc trong việc tuyển chọn và bồi dưỡng học sinh giỏi, đặc <br /> biệt là bồi dưỡng học sinh giỏi phần di truyền liên kết và di truyền liên kết <br /> với giới tính trong chương trình sinh học 9.<br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài<br /> * Mục tiêu:  Sáng kiến kinh nghiệm sẽ  là cơ  sở   để  giáo viên định  <br /> hướng tuyển chọn học sinh; giúp học sinh củng cố, năm vững kiến thức và <br /> có phương pháp giải bài tập di truyền liên kết và di truyền liên kết với giới <br /> tính hiệu quả.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1<br />  * Nhiệm vụ: Sáng kiến đưa ra một số biện pháp giúp giáo viên tuyển <br /> chọn học sinh giỏi, hướng dẫn học sinh giải bài tập di truyền liên kết và di  <br /> truyền liên kết với giới tính hiệu quả.<br /> 3. Đối tượng nghiên cứu<br /> ­ Một số biện pháp, hình thức bồi dưỡng học sinh giỏi qua môn Sinh  <br /> học.<br /> ­ Kiến thức bồi dưỡng học sinh giỏi chuyên đề  di truyền liên kết và  <br /> di truyền liên kết với giới tính trong chương trình sinh học 9.<br /> 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu<br /> ­ Bàn về  một số  biện pháp, hình thức bồi dưỡng học sinh giỏi, cụ <br /> thể là bồi dưỡng học sinh giỏi khối 9, môn Sinh học ở các trường THCS.<br /> ­ Đối tượng áp dụng là các em học sinh được bồi dưỡng học sinh <br /> giỏi từ năm học 2007 đến 2015 của trường THCS Tô Hiệu.<br /> 5. Phương pháp nghiên cứu<br /> Để  nghiên cứu đề  tài này tôi đã sử  dụng những   phương pháp chủ <br /> yếu sau:<br /> ­ Phương pháp quan sát, điều tra, khảo sát: trong quá trình giảng <br /> dạy trên lớp thông qua các câu trả  lời các vấn dề  khó để  từ  đó phát hiện <br /> học sinh có sự yêu thích, say mê đối với bộ môn mình giảng dạy, đồng thời <br /> kiểm tra lại chính xác qua bài kiểm tra và bài khảo sát khi chọn đội tuyển.<br /> ­ Phương pháp thực hành thí nghiệm: trong quá trình bồi dưỡng để <br /> truyền thụ  tốt kiến thức cho các em, tôi luôn tìm ra những phương pháp <br /> giảng dạy phù hợp. Hướng dẫn cách học các loại kiến thức, và chỉ ra cách  <br /> đọc sách, tìm hiểu kiến thức từ tài liệu và sưu tầm tài liệu từ internet.<br /> ­  Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu:  lựa chọn kiến thức <br /> truyền đạt, sưu tầm các loại tài liệu liên quan đến kiến thức bồi dưỡng bộ <br /> môn.<br /> Ngoài các phương pháp chính trên, trong quá trình nghiên cứu tôi còn <br /> sử dụng một số biện pháp khác.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2<br />  II. Phần nội dung<br /> <br /> 1. Cơ sở lý luận<br /> Dựa trên những nghiên cứu về  phương pháp dạy học, tâm lý giáo <br /> dục học sinh và các vấn đề  thường gặp khi bồi dưỡng học sinh giỏi qua  <br /> môn Sinh học.<br /> Dựa trên hướng dẫn chuẩn kiến thức ­ kỹ năng môn sinh học THCS,  <br /> tài liệu giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.<br /> 2. Thực trạng<br /> 2.1 Thuận lợi ­ Khó khăn<br /> * Thuận lợi<br /> ­ Được sự  quan tâm của các cấp lãnh đạo, sự  chỉ  đạo sát sao của  <br /> Phòng giáo dục, của Ban giám hiệu nhà trường, Công đoàn.<br /> ­ Giáo viên có trình độ chuyên môn nghiệp vụ tốt, có kinh nghiệm bồi <br /> dưỡng, có tinh thần tự học và sáng tạo.<br /> ­ Bản thân giáo viên luôn tích cực chủ động nghiên cứu, tìm tòi, khám <br /> phá, tận dụng công nghệ thông tin để tích lũy kiến thức, nâng cao trình độ <br /> chuyên môn để phục vụ công tác giảng dạy cũng như  bồi dưỡng học sinh  <br /> giỏi. <br /> * Khó khăn<br /> ­ Những học sinh có năng lực, tư duy tốt đều thích thi môn như: Toán, <br /> Lý, Hóa và tiếng Anh. Vì vậy, việc chọn học sinh có năng lực để  bồi <br /> dưỡng môn Sinh học là rất khó; số lượng học sinh thì ít mà các môn thi lại  <br /> nhiều. <br /> ­ Một số phụ huynh lại không muốn cho con em mình tham gia thi môn <br /> Sinh học cho nên công tác chọn đội tuyển để bồi dưỡng môn Sinh học rất <br /> khó khăn. Điều này có ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng của đội tuyển.<br /> 2.2 Thành công ­ Hạn chế<br /> * Thành công <br /> ­ Học sinh hứng thú học tập có sự trao đổi thông tin một cách tích cực,  <br /> đưa ra được nhiều phương án giải quyết cho cùng một vấn đề.<br /> ­ Giáo viên cũng đã có một số thành tích trong công tác bồi dưỡng học <br /> sinh giỏi.<br /> * Hạn chế<br /> ­ Thư  viện trường có ít tài liệu tham khảo cho học sinh và giáo viên  <br /> nên việc tìm  kiếm tài liệu còn khó khăn.<br /> ­ Tài liệu, nhất là phương pháp, hình thức bồi dưỡng, những bài viết, <br /> những chuyên đề về vấn đề bồi dưỡng học sinh giỏi còn quá ít.<br /> 2.3 Mặt mạnh ­ Mặt yếu<br /> * Mặt mạnh<br /> <br /> <br /> <br /> 3<br />  ­ Đa số các em học sinh có tinh thần tự học tốt, chăm học, lịch sự giúp <br /> đỡ bạn bè trong học tập.<br /> ­ Tinh thần làm việc của giáo viên rất tích cực và có trách nhiệm.<br /> * Mặt yếu<br /> ­ Hầu hết nhà các em xa trường học nên khó khăn cho việc đi lại, đặc  <br /> biệt là những tháng mùa mưa.<br /> ­ Tình hình kinh tế  xã hội của địa phương còn nhiều khó khăn. Tỷ  lệ <br /> hộ nghèo còn cao nên việc chăm lo tạo động lực cho việc học của học sinh  <br /> còn nhiều hạn chế.<br /> ­ Một số  ít phụ  huynh học sinh chưa thật sự  quan tâm đến việc học <br /> của con em mình nên ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy.<br /> ­ Sự phối kết hợp với ban ngành, đoàn thể, địa phương và nhà trường <br /> trong việc giáo dục học sinh chưa chặt chẽ.<br /> ­ Cơ sở vật chất phục vụ cho qua trình dạy học và bồi dưỡng học sinh  <br /> tương còn nhiều thiếu thốn.<br /> 2.4 Các nguyên nhân, các yếu tố tác động<br /> Vấn đề quản lý, giáo dục học sinh tại gia đình và công tác bồi dưỡng  <br /> học sinh giỏi nhiều phụ huynh và các em chưa thật sự quan tâm. Mặt khác, <br /> trường THCS Tô Hiệu có tỉ  lệ  học sinh đồng bào chiếm trên 50% nhận <br /> thức các em rất thấp nên giảng dạy cũng như  chọn lọc các em vào đội <br /> tuyển học sinh giỏi gặp nhiều khó khăn.<br /> 2.5 Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trang mà đề tài đã đặt ra<br /> Thực tế  cho thấy, công tác dạy học và bồi dưỡng học sinh giỏi trong  <br /> nhà trường phải được coi trọng hàng đầu. Do đó, đòi hỏi mọi giáo viên, nhà <br /> trường, phòng giáo dục phải có các giải pháp, biện pháp nâng cao chất <br /> lượng giáo dục cũng như chất lượng đội tuyển mũi nhọn, để thúc đẩy chất  <br /> lượng giáo dục trong toàn ngành đi lên.<br /> 3. Giải pháp, biện pháp<br /> 3.1 Mục tiêu của giải pháp, biện pháp<br /> Tìm ra những giải pháp, biện pháp giảng dạy, bồi dưỡng học sinh giỏi <br /> nhằm đạt hiệu quả  cao. Qua đó chia sẽ  kinh nghiệm giảng dạy và bồi  <br /> dưỡng sinh giỏi cho các đồng nghiệp để  công tác dạy học ngày càng nâng <br /> cao chất lượng.<br /> 3.2 Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp<br /> 3.2.1 Một số biện pháp, hình thức bồi dưỡng học sinh giỏi<br /> Biện pháp 1: Chọn học lọc sinh<br /> Qua nhiều năm đảm nhận công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, tôi nhận  <br /> thấy việc lựa chọn học sinh có năng lực và yêu thích bộ môn vào đội tuyển  <br /> để bồi dưỡng là rất quan trọng, quyết định phần lớn thành công. Khi giảng  <br /> dạy trên lớp, trong từng tiết học, bằng quan sát của mình, thông qua các câu <br /> trả  lời của học sinh đối với các câu hỏi khó để  từ  đó tôi có định hướng  <br /> <br /> <br /> 4<br /> chọn những em nào vào đội tuyển. Ngoài ra, cũng cần khẳng định lại năng <br /> lực của các em, thì chúng ta cần kiểm tra lại điểm thông qua các bài kiểm  <br /> tra, các bài thi học kỳ, đồng thời cần kiểm tra năng lực học tập của các em <br /> qua sổ  điểm chính nhằm đánh giá một cách toàn diện năng lực và ý thức <br /> học tập một cách chính xác.<br /> Sau khi đã chọn được những em có đủ  khả  năng vào đội chuyên để <br /> bồi dưỡng, để  khẳng định lại chắc chắn là những em có năng lực về  bộ <br /> môn của mình, tôi đã tiến hành cho khảo sát lại bằng một bài kiểm tra  <br /> trong đó có các loại câu hỏi đủ để phân loại học sinh và chỉ chọn những em <br /> đạt điểm yêu cầu.<br /> Biện pháp 2: Định hướng học tập cho học sinh<br /> Khi đã chọn được đội tuyển, thì một việc cũng hết sức quan trọng đó <br /> là định hướng học tập cho các em. Nhiều em sau khi đã theo học môn này <br /> lại chuyễn sang học môn kia, hoặc theo học nhiều môn nên kết quả  đạt <br /> được ở một môn là không cao, khi tham gia thi thì không đạt kết quả. Bằng <br /> cách trò chuyện, hướng dẫn, và tìm hiểu nguyện vọng của các em, từ đó tôi <br /> đã định hướng đúng theo năng lực và nguyện vọng cho học sinh của mình. <br /> Một điều mà tôi nhận thấy trong nhiều năm đảm nhận công việc này <br /> là: muốn bồi dưỡng có hiệu quả đối với một em học sinh nào thì điều đầu  <br /> tiên là em đó phải say mê, yêu thích bộ môn mà mình đã lựa chọn. Chính vì <br /> vậy, mà ở mục trên tôi đã khẳng định: việc lựa chọn được đội tuyển là sự <br /> thành công bước đầu, là phần quyết định có hiệu quả  cao nhất trong công <br /> tác bồi dưỡng học sinh giỏi.<br /> Biện pháp 3: Hướng dẫn cách học cho học sinh<br /> Về  kiến thức cơ  bản thì các em cần nắm vững theo trong sách giáo <br /> khoa và vở  học, thường phần này khi ôn tôi chỉ  khái quát nhanh, chính vì <br /> vậy học sinh cần học ở nhà thì mới tiếp thu được kiến thức mới.<br /> Ngoài ra, học sinh cần sưu tầm thêm những vấn đề  liên quan đến <br /> kiến thức học, để cùng trao đổi tìm ra lời giải, cũng là cách khắc sâu kiến  <br /> thức.<br /> Về  cách trả  lời câu hỏi thì cần yêu cầu học sinh trả  lời một cách <br /> chính xác, khoa học và mang tính hệ thống. Phải giữ gìn sự trong sáng của <br /> tiếng Việt, mạch lạc khi viết bài. Phải soát lại cách chấm câu, các thành  <br /> phần của mệnh đề, cách cấu trúc câu phức hợp. Bài làm cần trình bày khoa  <br /> học, đẹp và không vi phạm quy chế.<br /> Biện pháp 4: Phân chia các loại kiến thức<br /> Trong kiến thức Sinh học  ở  chương trình trung học cơ  sở  có nhiều <br /> loại kiến thức, chính vì vậy việc phân loại kiến thức là rất quan trọng để <br /> cho học sinh dễ  học, dễ  nắm bắt kiến thức. Đồng thời  ở  một loại kiến  <br /> thức người giáo viên phải lựa chọn một phương pháp thích hợp để  truyền <br /> thụ kiến thức, sao cho người học dễ nắm bắt và kích thích được trí tuệ của <br /> các em. <br /> <br /> 5<br />  Biện pháp 5: Sưu tầm tài liệu bồi dưỡng<br /> Đối với giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi thì việc sưu tầm tài liệu  <br /> để  bồi dưỡng là rất quan trọng, quyết định phần lớn thành công cho việc <br /> đạt kết quả  cao. Nhận thấy được điều này, bản thân tôi đã sư  tầm nhiều  <br /> loại tài liệu liên quan đến kiến thức học sinh giỏi bộ  môn mà mình đảm <br /> nhiệm. Ngoài những sách có trong thư  viện trường, tìm mua  ở  các hiệu <br /> sách, tư liệu trên internet, tôi còn sưu tầm các đề kiểm tra học sinh giỏi bộ <br /> môn Sinh học cấp huyện và tỉnh qua các năm.<br /> Đối với học sinh, cung cấp cho các em một số sách học tốt, yêu cấu <br /> đọc các sách có  ở  thư  viện và sư  tầm thêm các sách, vở  ôn  ở  các anh chị <br /> học ôn khoá trước. Đồng thời cần giáo dục cho các em hiểu rằng: Ngoài <br /> việc kiến thức được ôn chỉ  là một phần nhỏ, thì phần quyết định thành <br /> công là việc đọc thêm nhiều kiến thức có  ở  trong các sách báo, hay trên <br /> internet.<br /> Biện pháp 6: Khích lệ, động viên kịp thời<br /> Như chúng ta đã biết, để học sinh cố gắng và vươn lên trong học tập  <br /> giáo viên cần khích lệ, động viên kịp thời những nỗ lực dù là nhỏ nhất. Bởi  <br /> vì một lời khen chân thành, một nhận xét tinh tế  của thầy cô sẽ  tiếp sức  <br /> cho các em thêm nghị lực, sự tự tin trong học tập.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1: Tuyên dương học sinh giỏi<br /> <br /> Mặc dù nhà trường, ngành giáo dục cũng đã quan tâm nhiều tới việc <br /> tuyên dương, khen thưởng học sinh có thành tích xuất sắc trong học tập và <br /> rèn luyện nhưng giáo viên bộ  môn chúng ta cũng nên tuyên dương, khen <br /> thưởng, biểu dương các em kịp thời để các em thấy đó là niềm tự hào, vinh <br /> hạnh cho ban thân cũng như  gia đình, từ  đó sẽ  phấn đấu nhiều hơn nữa  <br /> trong học tập, rèn luyện.<br /> <br /> <br /> <br /> 6<br /> 3.2.2 Kiến thức bồi dưỡng học sinh giỏi chuyên đề  di truyền liên kết <br /> và di truyền liên kết với giới tính trong chương trình sinh học 9.<br /> CHUYÊN ĐỀ: DI TRUYỀN LIÊN KẾT GEN<br /> I. Lý thuyết<br /> Giáo viên cần hướng dẫn học sinh trả lời các câu hỏi:<br /> Câu 1: Trình bày và giải thích thí nghiệm của Moocgan?   Di truyền <br /> liên kết là gì? Ý nghĩa của di truyền liên kết?<br /> Câu 2: Phân biệt di truyền liên kết và phân li độc lập?<br /> II. Các dạng bài tập<br /> Dạng 1: Bài toán thuận<br /> Biết kiểu hình của P, nhóm gen liên kết. Xác định kết quả lai.<br /> Phương pháp:<br /> Bước 1: từ kiểu hình của P, nhóm gen kiên kết → kiểu gen P.<br /> Bước 2: viết sơ đồ lai để xác định kết quả.<br /> Ví dụ: Cho biết  ở cà chua gen A (thân cao) và gen B (quả tròn) cùng  <br /> nằm trên một NST, gen a (thân thấp) và gen b (quả bầu dục) cũng nằm trên  <br /> NST tương ứng. Các gen trên một NST liên kết hoàn toàn.<br /> a/ Xác định sự phân ly về kiểu gen và kiểu hình ở F1 khi lai 2 giống <br /> cà chua thuần chủng thân cao, quả tròn và thân thấp, quả bầu dục?<br /> b/ Cây bố  thân cao, quả  bầu dục. Cây mẹ  thân thấp, quả  tròn. Xác  <br /> định kiểu hình của F1?<br /> Giải<br /> a/ <br /> Bước 1: từ kiểu hình P → kiểu gen P.<br /> Theo bài ra ta có cà chua thân cao, quả tròn thuần chủng có kiểu gen  <br /> AB ab<br /> là  . Cây cà chua thân thấp, quả bầu dục  .<br /> AB ab<br /> Bước 2: Viết sơ đồ lại.<br /> b/ Giải tương tự, có 4 sơ đồ lai.<br /> Ab aB Ab aB Ab aB Ab aB<br /> x  ;  x  ;  x  ;  x <br /> Ab aB ab aB Ab ab ab ab<br /> Dạng 2: Bài toán nghịch<br /> Biết kiểu hình của P, kết quả lai. Xác định kiểu gen P.<br /> Phương pháp:<br /> Bước 1: từ tỉ lệ phân ly kiểu hình của mỗi cặp tính trạng → kiểu gen <br /> P của mỗi cặp tính trạng.<br /> Bước 2: từ kiểu gen P của mỗi cặp tính trạng, biện luận → kiểu gen  <br /> P và viết sơ đồ lại.<br /> Ví dụ: Ở lúa, gen A quy định cây cao, a quy định cây thấp; gen B quy  <br /> định chín sớm, b quy định chín muộn.<br /> <br /> <br /> <br /> 7<br />  a/ Cho lúa cây cao, chín sớm lai với cây thấp, chín muộn, F1 thu được <br /> 801 cây cao chín sớm, 799 cây thấp chín muộn. Xác định kiểu gen của P?<br /> b/ Giao phấn lúa cây cao chín sớm với nhau, F1 được 600 cây lúa thân <br /> cao chín muộn, 1204 cây lúa thân cao chín sớm, 601 cây thấp chín sớm. Xác <br /> định kiểu gen của P?<br /> Giải<br /> a/ <br /> Bước 1: từ tỉ lệ phân ly kiểu hình của mỗi cặp tính trạng → kiểu gen <br /> P của mỗi cặp tính trạng.<br /> ­ Xét sự di truyền của từng cặp tính trạng:<br /> 801 1<br /> + Cao/Thấp =  =   suy ra P: Aa x aa<br /> 799 1<br /> 801 1<br /> + Sớm/Muộn =  =   suy ra P: Bb x bb<br /> 799 1<br /> Bước 2: từ kiểu gen P của mỗi cặp tính trạng, biện luận → kiểu gen  <br /> P và viết sơ đồ lại.<br /> ­ Mỗi cặp tính trạng đều có sự phân ly là 1:1 nên sự di truyền chung <br /> của cả 2 cặp tính trạng có tỉ lệ phân ly là: (1:1)(1:1) = 1:1:1:1. Mặt khác, tỉ <br /> lệ phân ly chung ở F1 mà đề bài cho là 801:799 = 1:1; điều này chứng tỏ 2 <br /> cặp gen quy định 2 cặp tính trạng trên liên kết hoàn toàn (có liên kết gen <br /> hoàn toàn).<br /> ab<br /> ­ Vì F1 xuất hiện kiểu hình cây thấp chín muôn ( ), chứng tỏ  hai <br /> ab<br /> bên bố  mẹ  đều phải cho giao tử  ab  →  kiểu gen cây lúa thân cao chín sớm <br /> AB ab AB ab<br /> phải là  . Còn cây thấp chín muôn là  , ta có sơ đồ lại sau: P:  x <br /> ab ab ab ab<br /> ­ HS tự viết sơ đồ lại.<br /> b/ Giải tương tự.<br /> BÀI TẬP VẬN DỤNG<br /> Bài 1:  Ở  ruồi giấm thân xám B, thân đen b; cánh dài V, cánh cụt v.  <br /> Hai cặp gen này cùng liên kết trên 1 NST thường. Lai hai dòng ruồi thuần <br /> chủng thân xám, cánh cụt với thân đen cánh dài. Viết sơ đồ lai từ P đến F2?<br /> Bài 2:  Ở ớt, cây cao A, cây thấp a; quả đỏ  B, quả  vàng b. Cho rằng <br /> có sự  di truyền liên kết gen. Tìm kiểu gen, kiểu hình tương  ứng của P để <br /> F1 có sự phân ly:<br /> a/ 3 cao, đỏ : 1 thấp, đỏ.<br /> b/ 1 cao, vàng : 2 cao, đỏ : 1 thấp đỏ.<br /> c/ 1 cao, đỏ : 1 thấp, vàng.<br /> Đ/S<br /> AB AB AB AB Ab Ab Ab AB AB ab<br /> a/  x   hoặc  x   b/  x   hoặc x   c/  x <br /> ab aB aB aB aB aB aB ab ab ab<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 8<br />  Bài 3: Lai hai thứ cà chua thuần chủng khác nhau bởi 2 cặp tính trạng <br /> được F1 đồng loạt cây cao, quả đỏ. Cho F1 thụ phấn với cây chua biết rõ <br /> kiểu gen thu được F2: 75% cây cao, quả đỏ và 25% cây thấp, quả đỏ. Biện  <br /> luân, lập sơ đồ lai từ P đến F2? Biết rằng có sự liên kết gen hoàn toàn; cây <br /> cao A, cây thấp a; quả đỏ B, quả vàng b.<br /> Đ/S<br /> AB ab AB AB Ab aB Ab<br /> TH1/ P:     x     →F1:  →F1 x   ; TH2/  P: x     →F1:  <br /> AB ab ab aB Ab aB aB<br /> AB<br /> →F1 x   <br /> aB<br /> Bài 4: Tạp giao hai dòng ruồi giấm thuần chủng thu được F1 đồng <br /> loạt thân xám, cánh dài. Cho F1 giao phối với nhau được F2: 25% thân xám,  <br /> cánh cụt : 50% thân xám, cánh dài : 25% thân đen, cánh dài. Biện luận và <br /> viết sơ đồ lai từ P đến F2?<br /> Bài 5:  Ở cà chua, quả đỏ và tròn là những tính trạng trội so với quả <br /> vàng, quả bầu dục.<br /> Cho lai cà chua đỏ, quả  tròn chưa rõ kiểu gen với cây cà chua quả  vàng, <br /> bầu dục. Hãy xác định kiểu gen của cây cà chua đó và của các cây con trong  <br /> trường hợp: Nếu kết quả thu được 50% đỏ, tròn: 50% vàng, bầu dục?<br /> AB ab<br /> Đ/S                P:   x <br /> ab ab<br /> Bài 6: Ở một loài: P thuần chủng khác nhau bởi hai cặp gen đối lập.  <br /> F1 đồng loạt có kiểu hình là thân cao, quả  tròn. Cho F1 lai với cá thể  có <br /> kiểu gen chưa biết được F2 phân ly theo tỷ lệ 75% thân cao, quả tròn: 25%  <br /> thân thấp, quả tròn. Cho biết các gen liên kết với nhau. Viết sơ đồ lai minh  <br /> họa từ P đến F2?<br /> Đ/S<br /> AB ab Ab aB AB AB Ab AB<br /> a/ P:  x   hoặc  x   b/ F1 x (X):  x   hoặc  x   <br /> AB ab Ab aB ab aB aB aB<br /> Bài 7:  Lai hai ruồi dấm thuần chủng thân xám, cánh ngắn và thân <br /> đen, cánh dài, F1 thu được toàn ruồi thân xám, cánh dài. Cho ruồi F 1 tạp giao <br /> ở F2 thu được 101 ruồi thân xám, cánh ngắn, 199 ruồi thân xám, cánh dài và <br /> 100 ruồi thân đen, cánh dài.<br /> a/ Biện luận viết sơ đồ lai từ P đến F2? <br /> b/ Phải chọn ruồi khác có kiểu gen và kiểu hình thế  nào để  khi lai  <br /> với ruồi F1  ở trên thu được thế hệ con có tỷ lệ 3 ruồi thân xám, cánh dài:1  <br /> ruồi thân xám, cánh ngắn. Biết mỗi tính trạng do một gen quy định.<br /> Bài 8: Người ta thực hiện hai phép lai khác nhau ở một loài động vật:<br /> ­  Phép lai 1: Lai bố  mẹ  thuần chủng: lông dài, mắt thỏi với lông <br /> ngắn, mắt bình thường được F1 toàn lông dài, mắt bình thường. Tiếp tục lai <br /> F1 với nhau ở F2  có 25% lông dài, mắt thỏi, 50% lông dài, mắt bình thường,  <br /> 25% lông ngắn, mắt bình thường.<br /> <br /> <br /> 9<br />  ­ Phép lai 2: Lai bố mẹ thuần chủng: lông dài, mắt bình thường với  <br /> lông ngắn, mắt thỏi được F1  toàn lông dài, mắt bình thường. Tiếp tục lai F1 <br /> với nhau được F2  có 75% lông dài, mắt bình thường, 25% lông ngắn, mắt <br /> thỏi . <br /> Biện luận xác định kiểu gen của các cặp bố  mẹ  trong hai phép lai <br /> trên và viết sơ đồ lai từ P đến F2.  Biết rằng cấu trúc của các nhiễm sắc thể <br /> không thay đổi trong giảm phân.<br /> CHUYÊN ĐỀ: DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH<br /> I. XÁC ĐỊNH KIỂU NST GIỚI TÍNH <br /> 1.  Trong thiên nhiên, đã gặp 1 số  kiểu NST giới tính như  sau: XX, XY,  <br /> XO… (XX là đồng giao tử, XY hoặc XO là dị giao tử) <br /> ­ Đực XY, cái XX: người, động vật có vú, ruồi giấm…<br /> ­ Đực XX, cái XY: các loại chim, bướm tằm, ếch nhái, bò sát .<br /> ­ Đực XO; cái XX: bọ xít, châu chấu, rệp. <br /> ­ Đực XX; cái XO: bọ nhầy.<br /> 2.  Nếu cá thể  được đề  cập trong đề  bài không nêu loài nào  →  kiểu NST <br /> giới tính có thể xác định  theo 2 cách: <br /> ­ Dựa vào cá thể mang tính trạng lặn ở thế hệ có tỉ lệ phân tính 3:1. Vì <br /> tính trạng này dễ  xuất hiện  ở  cá thể  XY  →  giới tính của cá thể  đó thuộc  <br /> NST giới tính XY <br /> ­ Dùng cách loại suy, lần lượt thử từng kiểu NST giới tính → kiểu nào <br /> cho kết quả phù hợp với đề bài thì nhận. <br /> Ví dụ 1: Cho 1 cá thể mang 1 cặp gen dị hợp quy định cánh thẳng giao <br /> phối với cá thể  khác được F1  gồm 256 con cánh thẳng : 85 con cánh cong <br /> (chỉ toàn con đực) <br /> ­ Cặp gen dị hợp quy định cánh thẳng  → cánh thẳng là tính trạng trội, <br /> cánh cong là tính trạng lặn.<br /> ­ F1  có   tỉ  lệ  3 cánh thẳng : 1 cánh cong. Nhưng tính trạng lặn cánh <br /> cong chỉ biểu hiện ở con đực  → NST giới tính của con đực là XY, con cái  <br /> XX.<br /> II. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH<br /> 1. Khái niệm: Là hiện tượng di truyền các tính trạng mà các gen xác định <br /> chúng nằm trên các NST giới tính. <br /> 2. Gen  trên NST X (Qui luật di truyền chéo) <br /> 2.1 Thí nghiệm: Moocgan đã lai ruồi giấm mắt đỏ với mắt trắng.<br /> Lai thuận Lai nghịch<br /> P: ♀ (mắt đỏ)  x  ♂ (mắt trắng)  P: ♀ (mắt trắng)  x  ♂ (mắt đỏ) <br /> F1:                    100% mắt đỏ  F1: 1 ♀ mắt đỏ : 1 ♂ mắt trắng <br /> F2: 3 mắt đỏ : 1 mắt trắng (toàn  F2: 1 ♀ mắt đỏ : 1 ♀ mắt trắng : 1 ♂ mắt <br /> con đực)  đỏ : 1 ♂  mắt trắng<br /> 2.2 Giải thích: <br /> <br /> <br /> 10<br />  ­ F1  đồng loạt mắt đỏ, theo định luật đồng tính thì mắt đỏ  trội hoàn  <br /> toàn so với mắt trắng.<br /> Qui ước: W: mắt đỏ; w: mắt trắng.<br /> ­ Nếu gen nằm trên NST thường thì F2 (trong phép lai thuận) mắt trắng <br /> phân bố   ở  cả  giới đực và cái. Thực tế   ở  F 2    màu mắt trắng chỉ  có  ở  con <br /> đực, Vì vậy gen qui định màu mắt  ở  ruồi phải nằm trên NST giới tính X,  <br /> không có alen trên Y. <br /> ­ Sơ đồ lai: <br /> + Phép lai thuận:  <br /> P: XWXW (♀ mắt đỏ) x XwY( ♂ mắt trắng) <br /> G:   XW                         ; Xw, Y<br /> F1: XWXw, XWY (100% mắt đỏ) <br /> F1x F1:  XWXw   x  XWY   <br /> G:       XW, Xw    ; XW, Y   <br /> W W    W w    W w<br /> F2:  X      X<br />       :   X   X      :   X   Y     : X<br />      Y  <br />     <br />                 3 mắt đỏ           : 1mắt trắng <br /> + Phép lai nghịch:  <br /> P: XwXw (♀ mắt trắng) x XWY(♂ mắt đỏ) <br /> G:   Xw                                         ; XW, Y<br /> F1: XWXw (100% ♀ mắt đỏ) : XwY (100% ♂ mắt trắng) <br /> F1x F1: XWXw  x  XwY   <br /> G:      XW, Xw  ;  Xw, Y<br /> F2:       XWXW     :              XwXw          :          XWY     :        XwY   <br />    1 ♀ mắt đỏ : 1 ♀ mắt trắng   : 1 ♂  mắt đỏ  : 1 ♂ mắt trắng<br /> Vậy,  ở    phép lai thuận gen lặn trên X do bố  truyền cho   con gái  và biểu <br /> hiện ở cháu trai <br /> 2.3 Nội dung định luật<br /> ­  Di truyền chéo:  Tính trạng của bố  truyền cho con cái (gái), tính <br /> trạng của mẹ truyền cho con đực (trai).<br /> ­ Hai phép lai thuận nghịch cho: kết quả khác nhau.<br /> 3. GEN TRÊN NST Y: (quy luật di truyền thẳng) <br /> ­ NST Y  ở  đa số  loài hầu như không mang gen, nên hầu như gen trên <br /> NST X hiếm có gen tương  ứng trên Y. Tuy nhiên,  ở  1 số  loài động vật, <br /> NST Y cũng mang gen. <br /> ­ NST Y  ở người có đoạn mang gen tương ứng với gen trên X, nhưng <br /> cũng có đoạn gen trên Y mà không có gen tương ứng trên X. <br /> Ví dụ  2:  Ở  người tật dính ngón tay số  2 và số  3 do gen lặn (a) trên <br /> NST Y gây ra và chỉ biểu hiện ở nam giới <br /> P: XX      x       XYa <br /> G: X        ;       X, Ya <br /> F1: XX (100% gái BT) : XYa  (100% trai dính ngón)<br /> <br /> 11<br />  ­  Nội dung di truyền thẳng:  Tính trạng qui định bởi gen nằm trên <br /> NST Y di truyền 100% ở các cặp NST giới tính XY (100% con trai) <br /> 4. Ý nghĩa: Hhiện tượng di truyền liên kết với giới tính được ứng dụng để <br /> phân biệt giới đực hoặc giới cái ở giai đoạn sớm phát triển của cá thể  lúc <br /> hình thái giới tính chưa thể  hiện ra kiểu hình, nhờ  đó có thể  chọn lọc để <br /> tăng năng suất.<br /> Ví dụ  3: Ở  gà người ta sử  dụng gen trội A trên NST giới tính X xác <br /> định lông vằn, để phân biệt trống, mái khi mới nở. Gà trống con XAXA   có <br /> lông vằn ở đầu rõ hơn so với con mái XAY. <br /> III. CÁCH NHẬN ĐỊNH QUY LUẬT DI TRUYỀN<br /> 1. Dựa vào kết quả của phép lai thuận nghịch<br /> ­ Nếu kết quả  lai thuận nghịch khác nhau thì gen quy định tính trạng <br /> được xét nằm trên NST giới tính. <br /> ­ Nếu tính trạng đã cho thấy xuất hiện chỉ  ở giới đực qua các thế  hệ <br /> (di truyền thẳng) → gen  nằm trên NST Y. Ngược lại thì gen nằm trên NST <br /> X.<br /> 2. Dựa vào sự  di truyền chéo hoặc tính trạng biểu hiện không đồng <br /> đều trên giới đực và cái<br /> a. Di truyền chéo: Tính trạng của con đực giống tính trạng của mẹ và <br /> tính trạng của cái con giống bố là có sự di truyền chéo → gen nằm trên NST  <br /> giới tính X. <br /> b. Tính trạng không biểu  hiện  đồng  đều  ở  2 giới:   Cùng 1 thế  hệ <br /> nhưng tính trạng nào đó chỉ  xuất hiện  ở  giới đực, còn giới cái thì không <br /> hoặc ngược lại → gen nằm trên NST giới tính. <br /> Chú ý: Thực tế gen nằm trên NST giới tính cũng có những trường hợp <br /> tác động với gen nằm trên NST thường để hình thành 1 tính trạng. Cũng có  <br /> các gen nằm trên cùng 1 NST giới tính X tác động riêng rẽ hoặc tương tác <br /> qua lại với nhau.<br /> Ví dụ  4: Cho gà trống lông vằn giao phối với gà mái lông đen, F1 cho <br /> đồng loạt lông vằn. Cho gà F1 tạp giao lần nhau, ở F2: 50 gà lông vằn : 16 <br /> gà mái lông đen.<br /> 1. Biện luận, viết sơ đồ lai từ P đến F2.<br /> 2. Tỉ lệ phân tính ở F3 đối với mỗi công thức lai.<br /> Hướng dẫn giải<br /> 50 3<br /> 1. F2 phân tính:  Vằn/Đen = <br /> 16 1<br /> ­ F1 đồng tính lông vằn, F2 phân tính với tỉ lệ 3 lông vằn : 1 lông đen,  <br /> chứng tỏ  lông vằn là tính trạng trội, lông đen là tính trạng lặn và P thuần <br /> chủng.<br /> Quy ước:  gen A quy định tính trạng lông vằn trội hoàn toàn so với <br /> gen a quy định tính trạng lông đen.<br /> <br /> <br /> 12<br />  ­ Tính trạng lông đen chỉ  xuất hiện  ở  gà mái, chứng   tỏ  tính trạng <br /> màu sắc lông gà liên kết với NST giới tính X.<br /> ­ Sơ đồ lai:<br /> P:  ♀ lông đen ♂ lông vằn<br />        X Y<br /> a         X A X A<br /> giao tử P:      X a , Y             X A<br /> F1:       1  X A X a   :   1  X A Y<br /> 100% lông vằn<br /> F1 tạp giao:         X A X a              X A Y<br /> giao tử F1:        X A ,  X a X A , Y<br /> F2: 1  X A X A  : 1  X A X a  : 1  X A Y  : 1  X aY<br /> 2 gà trống lông vằn : 1 gà mái lông vằn : 1 gà mái lông <br /> đen.<br /> 2. F3 tiếp tục tạp giao, tỉ lệ phân tính ở F3:<br /> ­ Sơ đồ lai 1: XAXA XAY<br /> giao tử F2:      X A X A , Y<br /> F3: 1  X A X A  : 1  X A Y<br /> 100% gà lông vằn.<br /> ­ Sơ đồ lai 2:  a<br /> X Y XAXA<br /> giao tử F2:       X a , Y     X A<br /> F3:        1  X A X a   :   1  X A Y<br /> 100%  gà lông vằn<br /> ­ Sơ đồ lai 3:        X A X a              X A Y<br /> giao tử F2: X A ,  X a X A , Y<br /> F3: 1  X A X A  : 1  X A X a  : 1  X A Y  : 1  X aY<br /> 2 gà trống lông vằn : 1 gà mái lông vằn : 1 gà mái lông <br /> đen.<br /> ­ Sơ đồ lai 4:  XAXa              X aY<br /> giao tử F2:   X A ,  X a X a , Y<br /> F3:      1  X A X a  : 1  X aX a  : 1  X A Y  : 1  X aY<br /> 1 gà trống lông vằn : 1 gà trống lông đen : 1 gà mái lông vằn : 1 <br /> gà mái lông đen.<br /> BÀI TẬP VẬN DỤNG<br /> Bài 1: Ở người có 4 nhóm máu do 3 alen điều khiển là:  I A ,  I B  và  I O . <br /> Tính trạng thuận tay phải (P) là trội so với thuận tay trái (p). Mắt nâu (N) là  <br /> trội so với mắt đen (n). Các gen quy định các tính trạng nói trên tồn tại trên <br /> các NST thường khác nhau.<br /> 1. Có bao nhiêu kiểu gen có thể có về 3 tính trạng nói trên ? Trong đó <br /> có bao nhiêu kiểu gen đồng hợp tử ?<br /> 2. Bố  mẹ  nhóm máu B có thể  đẻ  con có nhóm máu B và O được <br /> không ? Vì sao?<br /> <br /> <br /> 13<br />  3. Trong một gia đình: mẹ mắt nâu, thuận tay trái, bố mắt đen, thuận <br /> tay phải. Đứa con đầu mắt nâu, thuận tay phải, đứa con thứ  2 mắt đen, <br /> thuận tay trái. Tìm kiểu gen của bố mẹ và 2 con ?<br /> 4. Hai anh em sinh đôi cùng trứng. Vợ  người anh có nhóm máu A, <br /> thuận tay phải, mắt đen sinh được 2 con trai. Đứa đầu nhóm máu A, thuận <br /> tay trái, mắt nâu; đứa thứ 2 nhóm máu B, thuận tay phải, mắt đen. Vợ của <br /> người em có nhóm máu B, thuận tay trái, mắt nâu sinh được một con gái <br /> nhóm máu A, thuận tay phải, mắt đen. Xác định kiểu gen của những người  <br /> trong gia đình nói trên ?<br /> Nếu những người con trên lớn lên lấy vợ (hoặc chồng) có nhóm máu <br /> AB, thuận tay trái, mắt đen thì con của họ sinh ra có kiểu gen và kiểu hình  <br /> như thế nào ?<br /> Hướng dẫn giải<br /> 1. Tìm kiểu gen của mỗi tính trạng rồi tính chung lại sẽ  có 54 kiểu  <br /> gen. Số kiểu gen đồng hợp tử có 12 kiểu<br /> 2. Có thể, nếu bố mẹ dị hợp tử nhóm máu B:  I B I O<br /> 3. Dựa vào kiểu gen của đứa con thứ 2 mà xác định các tính trạng của <br /> bố mẹ và đứa con thứ nhất<br /> 4. Dựa vào kiểu gen của các con sinh ra  ở các cặp vợ  chồng mà xác  <br /> định kiểu gen của hai anh em sinh đôi:  I A I B PpNn. Từ đó xác định kiểu gen <br /> của 2 cậu con trai có thể có 4 kiểu gen và đứa con gái có 1 kiểu gen. Vì vậy <br /> khi lấy chồng hoặc vợ sẽ có 5 sơ đồ lai.<br /> Bài 2:  Bệnh máu khó đông do gen d nằm trên NST giới tính X gây <br /> nên. Một cặp vợ chồng bình thường không biểu hiện bệnh, đẻ con trai đầu <br /> mắc bệnh máu khó đông, hai con gái sau không biểu hiện bệnh. Người con <br /> trai lớn lên lấy vợ lại sinh được 1 con trai biểu hiện máu khó đông và 2 con  <br /> gái không biểu hiện bệnh. Người con gái thứ  nhất lấy chồng sinh được 1  <br /> trai và 1 gái đều mắc bệnh máu khó đông. Người con gái thứ  2 lấy chồng  <br /> không mắc bệnh máu khó đông, con gái và con trai của họ sinh ra không ai  <br /> mắc bệnh. <br /> Tìm kiểu gen của những người trong gia đình nói trên ?<br /> Hướng dẫn giải<br /> Dựa vào kết quả  biện luận được kiểu gen của những người trong <br /> gia đình trên:<br /> ­ Mẹ dị hợp tử:  X D X d , bố   X D Y<br /> ­ Con trai:  X dY , vợ:  X D X d , các con:  X D X d ,  X dY<br /> ­ Con gái thứ nhất:  X D X d , chồng:  X dY , hai con:  X dX d ,  X dY<br /> ­ Con gái thứ hai:  X D X D , chồng:  X D Y , hai con:  X D X D ,  X D Y<br /> Bài 3: Ở người, bênh mù màu (b) và bệnh máu khó đông (h) là do các <br /> gen lặn nằm trên NST giới tính X gây ra, còn các gen trội tương  ứng quy  <br /> định mắt bình thường và máu bình thường.<br /> <br /> <br /> 14<br />  1. Bố  mù màu, máu bình thường còn mẹ  mắt bình thường, không bị <br /> bệnh máu khó đông. Con cái của họ sẽ như thế nào ?<br /> 2. Bố bình thường về cả hai bệnh kể trên, mẹ  mù màu, máu bình thường,  <br /> sinh được con trai mù màu, mắc bệnh máu khó đông. Xác định kiểu gen của <br /> bố  mẹ  và cho biết nếu họ tiếp tục sinh con thì con cái của họ  sẽ  như  thế <br /> nào ?<br /> Hướng dẫn giải<br /> 1. ­ Kiểu gen của bố: X bH Y<br />     ­ Kiểu gen của mẹ:    X BH X BH  hoặc   X BH X Bh  hoặc  X BH X Hb<br /> hoặc  X BH X bh  hoặc  X Bh X Hb<br /> 2. ­ Kiểu gen của bố: X BH Y<br />     ­ Kiểu gen của mẹ:   X bH X bh<br /> Bài 4:  Ở gà, lông đỏ  nâu và lông trắng đều là các tính trạng liên kết <br /> với NST giới tính X. Tính trạng lông trắng (R) là trội so với tính trạng lông <br /> đỏ nâu (r).<br /> 1. Phải chọn bố mẹ có kiểu gen và kiểu hình như thế nào để ngay F 1 <br /> gà con nở ra có lông trắng sẽ là gà trống, lông đỏ nâu sẽ là gà mái.<br /> 2. Cho gà trống lông trắng giao phối với gà mái lông đỏ  nâu. Xác định kết <br /> quả lai.<br /> Hướng dẫn giải<br /> 1. Gà trống:   X r X r  lông đỏ nâu<br /> Gà mái:    X RY  lông trắng.<br /> 2.  2 sơ đồ lai thỏa mãn kết quả:<br /> X R X R       X r Y X R X r       X r Y<br /> 3.3 Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp<br /> Để  giảng dạy có hiệu quả, nâng cao chất lượng đội tuyển mũi nhọn <br /> đòi hỏi người giáo viên phải có lòng yêu nghề, sự  nhiệt huyết. Giáo viên <br /> cần chuẩn bị kĩ lưỡng, soản giảng có sự  đầu tư, cập nhật kiến thức mới,  <br /> phải có sự xử lý linh hoạt các tình huống phát sinh, hướng các em vào nội  <br /> dung mà mình muốn truyền đạt và có óc tổ  chức. Giáo viên phải kết hợp <br /> nhuần   nhuyễn   các   phương   pháp   dạy   học   và   có   vốn   sống   phong   phú, <br /> thường xuyên tự bồi dưỡng chuyên môn nâng cao trình độ, trao đổi chuyên <br /> môn với đồng nghiệp, phải là tấm gương tự  học và sáng tạo để  học sinh  <br /> noi theo.<br /> 3.4 Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp<br /> Các biện pháp nêu ra trong sáng kiến sẽ  giúp giáo viên thuận tiện <br /> hơn trong việc tuyển chọn học sinh giỏi bộ  môn một cách chính xác và  <br /> hiệu quả. Sau khi chọn được học sinh để  bồi dưỡng giáo viễn sẽ  trang bị <br /> kiến thức, cách học, nâng cao khả năng tự học cho học sinh qua các chuyên  <br /> đề  bồi dưỡng. Để  bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi tốt và đạt kết quả <br /> cao đòi hỏi giáo viên phải biết cách phân loại kiến thức thành các chuyên  <br /> <br /> 15<br /> đề  bồi dưỡng, có phương pháp giảng dạy phù hợp cho từng chuyên đề. <br /> Giáo viên phải thường xuyên cập nhật kiến thức, xem xét và nghiên cứu  <br /> các đề thi chọn học sinh giỏi các cấp, thi chuyên hằng năm. <br /> Sáng kiến giới  thiệu 2 chuyên   đề  bồi dưỡng  học sinh giỏi trong  <br /> chương trình Sinh học 9, 2 chuyên đề được biên soạn theo cấu trúc đi từ lý  <br /> thuyết đến thực hành; Chuyên đề  sẽ  giúp giáo viên và học sinh dễ  dàng  <br /> tiếp thu kiến thức một cách nhanh nhất và hiệu quả. Kiến thức lý thuyết <br /> được hệ thống lại dễ hiểu, mỗi dạng bài tập đều có phương pháp giải và <br /> ví dụ  minh họa chi tiết, hướng dẫn cách giải, đáp số, có các bài tập vận  <br /> dụng để cho học sinh thực hành luyện tập.<br /> 4. Kết quả  thu được qua khảo nghiệm, giá trị  khoa học của vấn đề <br /> nghiên cứu<br /> Bằng sáng kiến của mình, trong thời gian giảng dạy và nhận nhiệm vụ <br /> bồi dưỡng học sinh giỏi bộ môn Sinh học, tôi đã thu được những kết quả <br /> sau:<br /> <br /> Năm học Họ tên học sinh Ghi chú<br /> 2007 ­ 2008 Trần Thị Thanh Không đạt giải.<br /> Đạt giải ba cấp huyện, <br /> 2008 ­ 2009 Võ Thị Thanh Thảo<br /> giải khuyến khích cấp tỉnh.<br /> Đạt giải khuyến khích cấp <br /> Lê Thị Ngọc<br /> 2010 ­ 2011 huyện, giải ba cấp tỉnh.<br /> Đinh Thị Hường Đạt giải ba huyện.<br /> Đạt học sinh giỏi cấp <br /> Phạm Thị Trúc Loan.<br /> huyện.<br /> Đặng Thị Thanh Quyên Đạt học sinh giỏi cấp <br /> 2011 ­ 2012<br /> huyện.<br /> Đạt học sinh giỏi cấp <br /> Hồ Thị Thanh Thúy<br /> huyện.<br /> Đạt giải khuyến khích cấp <br /> Trần Gia Mi Na<br /> huyện.<br /> 2012 ­ 2013 Đạt giải khuyến khích cấp <br /> Nguyễn Thị Mỹ Hạnh<br /> huyện, cấp tỉnh.<br /> Trần Thị Mỹ Trinh Không đạt giải.<br /> Đặng Thị Kiều Trinh Đạt giải nhất cấp huyện.<br /> Đạt giải ba cấp huyện, <br /> Lê Thị Bích<br /> 2013 ­ 2014 giải khuyến khích cấp tỉnh.<br /> Đạt giải khuyến khích cấp <br /> Nguyễn Thị Ngọc Tuệ<br /> huyện.<br /> Đạt giải khuyến khích cấp <br /> 2014 ­ 2015 Võ Thị Hồng Nhung<br /> huyện, giải ba cấp tỉnh.<br /> <br /> 16<br />  Qua chất lượng đội tuyển học sinh giỏi ta thấy, số  lượng học sinh  <br /> giỏi đạt giải qua các năm càng nhiều, tỉ lệ học sinh giỏi đạt giải cao ngày  <br /> càng tăng. Chứng tỏ  việc áp dụng sáng kiến, đổi mới phương pháp bồi <br /> dưỡng đã mang lại hiệu quả thiết thực.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 17<br />  III. Phần kết luận, kiến nghị<br /> 1. Kết luận<br /> Qua nhiều năm đảm nhiệm công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, bản <br /> thân tôi tự  nhận thấy để  bồi dưỡng học sinh giỏi đạt kết quả  thì người <br /> giáo viên phải:<br /> ­ Có năng lực chuyên môn vững vàng, nắm chắc các loại kiến thức <br /> bộ  môn, không những rộng mà cần phải sâu, luôn cập nhật các loại kiến  <br /> thức mới.<br /> ­ Tâm huyết, nhiệt tình và có trách nhiệm trong công tác được giao.<br /> ­ Cần phải chọn học sinh bồi dưỡng có năng lực thực sự và yêu thích <br /> bộ môn.<br /> ­ Biết cách tạo hứng thú đối với môn học và hướng dẫn cách tự học <br /> ở nhà, tìm kiếm thông tin trên internet.<br /> ­ Biết cách động viên khích lệ học sinh kịp thời, tạo động lực để các <br /> em phấn đấu trong học tập.<br /> 2. Kiến nghị<br /> * Về phía nhà trường<br /> ­ Tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên bồi dưỡng, đặc biệt là phòng <br /> học và bố trí thời gian phù hợp.<br /> ­ Lựa chọn giáo viên có đủ năng lực để giao nhiệm vụ này và cần bố <br /> trí số tiết thích hợp.<br /> ­ Hàng năm bổ  sung các loại tài liệu liên quan đến kiến thức bồi <br /> dưỡng học sinh giỏi mà giáo viên yêu cầu, nhà trường cần trang bị máy tính <br /> và mạng internet để thuận tiện trong việc truy cập tìm kiếm thông tin.<br /> ­ Phải thường xuyên kiểm tra việc bồi dưỡng của giáo viên.<br /> ­ Có hình thức động viên khen thưởng kịp thời đến từng giáo viên và <br /> học sinh có thành tích cao trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi.<br />   * Về phía ngành<br /> ­ Hàng năm mở các lớp bồi dưỡng học sinh giỏi cấp tỉnh, chọn giáo <br /> viên có năng lực chuyên môn tốt, có kinh nghiệm để bồi dưỡng học sinh.<br /> ­ Thường xuyên mở  các chuyên đề  về  công tác bồi dưỡng học sinh <br /> giỏi do những giáo viên có kinh nghiệm truyền đạt.<br /> ­ Có hình thức động viên khen thưởng kịp thời đến từng giáo viên và <br /> học sinh có thành tích cao trong công tác học sinh giỏi.<br /> Trên đây là một vài kinh nghiệm của bản thân tôi về việc bồi dưỡng <br /> học sinh giỏi phần di truyền liên kết và di truyền liên kết với giới tính <br /> trong chương trình sinh học 9, chắc chắn chưa thể  mang tính hoàn thiện <br /> cao và đạt hiệu quả như mong muốn. Kính mong sự đóng góp của các đồng  <br /> <br /> <br /> 18<br /> chí, đồng nghiệp để  sáng kiến hoàn chỉnh và mang lại hiệu quả  cao hơn <br /> trong thực tiễn.<br /> Tôi xin chân thành cảm ơn!<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 19<br />                                                    Ea Bông, ngày 20 tháng 3 năm 2016<br />                                                                Người viết<br /> <br />  <br /> <br />                                                                 Nguyễn Tiến Dũng<br /> <br /> <br /> NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN<br /> .............................................................................................................................<br /> .............................................................................................................................<br /> .............................................................................................................................<br /> .............................................................................................................................<br /> .............................................................................................................................<br /> .............................................................................................................................<br /> <br /> CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 20<br />  TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 1. Hướng dẫn chuẩn kiến thức ­ kỹ  năng môn sinh học THCS. Ngô <br /> Văn Hưng. Nhà xuất bản Giáo dục. Năm 2011.<br /> 2. Giáo dục kỹ năng sống trong môn Sinh học THCS. Lê Minh Châu. <br /> Nhà xuất bản Giáo dục. Năm 2011.<br /> 3. Phương pháp giải các dạng bài tập sinh học 12. Nguyễn Hải Tiến,  <br /> Trần Dũng Hà. Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội. Năm 2008.<br /> 4. Phương pháp giải bài tập sinh học 11 & 12. Phan Kỳ  Nam. Nhà <br /> xuất bản Đồng Nai. Năm 2002.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 21<br />