1
BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. LỜI GIỚI THIỆU
Lịch sử cũng như các môn học khác, có vai trò tác động đến con người không chỉ về
trí tuệ mà còn cả về tư tưởng, tình cảm. Bên cạnh đó, còn góp phần xây dựng con người
phát triển hoàn thiện về: “ĐỨC-TRÍ-THỂ-MĨ”. Ở những mức độ khác nhau, nếu Văn
học giúp học sinh thấy được cái hay, cái đẹp trong thơ ca để càng yêu quý hơn con người,
dân tộc Việt Nam thì thông qua Lịch sử, các em không chỉ thấy được quá trình phát triển
của đất nước, một dân tộc mà rộng hơn là cả một xã hội loài người. Ngoài ra nó còn góp
phần quan trọng trong việc hình thành, bồi dưỡng nhân sinh quan, thế giới quan khoa học.
Như vậy, so với các môn học khác thì môn Lịch sử có nhiều ưu thế trong việc giáo dục tư
tưởng, tình cảm đối với thế hệ trẻ. Những kiến thức Lịch sử không chỉ đơn thuần dạy cho
các em biết yêu, ghét trong đấu tranh giai cấp, biết yêu quý lao động mà còn góp phần
định hình cho học sinh cách ứng xử đúng đắn trong cuộc sống. Bởi “Bắt nguồn từ một sự
thực là trong khoa học Lịch sử có những yếu tố nghệ thuật”.
Mặc dù có vai trò, chức năng, nhiệm vụ quan trọng trong giáo dục thế hệ trẻ, nhưng
hiện nay, việc dạy học Lịch sử chưa hoàn thành tốt vai trò của mình và một thực tế đáng
buồn là học sinh không thích học môn Lịch sử, xem nhẹ môn Lịch sử. Các em tiếp thu
kiến thức một cách hời hợt, thiếu chính xác, thiếu hệ thống. Vì đa phần các em cho rằng
học Lịch sử phải ghi nhớ quá nhiều sự kiện khô khan, Lịch sử là một môn học nghiên cứu
về quá khứ mà quá khứ là cái đã qua không thể thay đổi nên chỉ học cho qua chứ không
có gì vận dụng vào thực tế.
Tình trạng trên do nhiều nguyên nhân gây nên song cơ bản không phải do bản thân
môn Lịch sử mà do quan niệm, phương pháp dạy học chưa phù hợp, chưa đáp ứng được
yêu cầu môn học đề ra. Giáo viên dạy Lịch sử chưa phát huy được thế mạnh của bộ môn,
chưa chỉ ra cho các em nhận thức được đây là bộ môn khoa học, cần phải có sự học tập,
nghiên cứu nghiêm túc. Giáo viên chưa tái hiện được không khí của lịch sử trong giờ học
nên để học sinh rơi vào tình trạng thụ động, chưa phát huy được tính tích cực của học
sinh làm cho không khí học tập mệt mỏi, làm cho giờ học trở nên khô khan, nặng nề.
Trong hi đó hiện nay, nước ta đang được triển khai rộng rãi công cuộc cải cách giáo dục
mà trọng tâm là đổi mới về phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá theo hướng phát
2
triển năng lực người học, đổi mới chương trình giáo dục và sách giáo khoa. Trong đó,
dạy học tích hợp liên môn là một phương pháp đang được triển khai thực hiện.
Từ thực trạng của vấn đề trên, tôi chọn giải pháp "Tích hợp kiến thức liên môn
trong giảng dạy bộ môn Lịch sử 12 giai đoạn 1945 - 1954" để nhằm trao đổi với đồng
nghiệp về việc vận dụng phương pháp trên để giải quyết một vấn đề lịch sử cụ thể. Nhằm
giúp giáo viên lịch sử có thể áp dụng vào giảng dạy môn lịch sử một cách sinh động, giúp
cho học sinh hứng thú hơn với bộ môn lịch sử trong chương trình lịch sử 12 nói chung và
giai đoạn 1945 – 1954 nói riêng.
2. TÊN SÁNG KIẾN:
"Tích hợp kiến thức liên môn trong dạy học bộ môn Lịch sử, lớp 12 - Lịch sử
Việt Nam giai đoạn 1945 - 1954"
3. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN:
- Họ và tên: Đào Thị Nga
- Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường THPT Yên Lạc 2 - huyện Yên Lạc - tỉnh Vĩnh
Phúc
- Số điện thoại: 0989727643 Email: daonga.vp@gmail.com
4. CHỦ ĐẦU TƯ TẠO RA SÁNG KIẾN
Đào Thị Nga - Trường THPT Yên Lạc 2 - huyện Yên Lạc - tỉnh Vĩnh Phúc
5. LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN:
Sáng kiến "Tích hợp kiến thức liên môn trong giảng dạy bộ môn Lịch sử 12 giai
đoạn 1945 - 1954" được áp dụng trong giảng dạy chương III Việt Nam từ 1945 đến năm
1954 chương trình Lịch sử lớp 12, ban Cơ bản.
Sáng kiến giúp đổi mới phương pháp dạy học chương III Việt Nam từ 1945 đến năm
1954 một cách hiệu quả bằng cách vận dụng kiến thức địa lý, văn học, nghệ thuật, khoa
học, âm nhạc,..vào bài giảng lịch sử làm phong phú và hấp dẫn thêm bài giảng, tạo cho
học sinh niềm say mê, hứng thú học tập để học sinh tiếp thu kiến thức một cách toàn diện,
đầy đủ nhất.
6. NGÀY SÁNG KIẾN ĐƯỢC ÁP DỤNG LẦN ĐẦU HOẶC ÁP DỤNG THỬ
Ngày 16/12/2017
3
7. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN
7.1. Về nội dung sáng kiến
7.1.1. Các bước thực hiện đề tài
Bước 1: căn cứ vào kế hoạch, phân phối chương trình dạy học, từ đó tôi sử dụng
các phương tiện công nghệ thông tin như máy vi tính, máy ảnh, máy quay video,
internet,… để sưu tầm các kiến thức liên môn, tạo ra các tài liệu về thực tiễn có liên quan
đến kiến thức của bài học.
Bước 2: Từ các dữ liệu gắn với bài học thu thập được, tôi nghiên cứu cách sử dụng,
lồng ghép vào bài học bằng cách soạn giáo án cho từng nội dung giảng dạy tích hợp, liên
môn.
Bước 3: Tổ chức dạy thử nghiệm.
Bước 4: Rút kinh nghiệm và điều chỉnh. Sau khi giảng dạy thực hiện đánh giá hiệu
quả của việc đưa kiến thức thực tiễn vào giảng dạy thông qua các bài kiểm tra nhanh
bằng các câu hỏi trắc nghiệm khách quan kết hợp tự luận để đánh giá khả năng nắm vững
kiến thức, mức độ khắc sâu kiến thức của học sinh. Từ đó so sánh đối chiếu kết quả với
lớp dạy theo phương pháp truyền thống (phương pháp thuyết trình). Rút kinh nghiệm để
hoàn thiện cho lần giảng dạy sau.
7.1.2. Điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến
Sáng kiến được áp dụng ở những trường có cơ sở vật chất về công nghệ thông tin
như máy vi tính, máy chiếu, máy ảnh, máy quay video, có đường truyền internet,..
7.1.3. Thực trạng thực hiện tích hợp liên môn trong dạy học môn lịch sử trong
nhà trường
Dạy học liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy học nói
chung và dạy học Lịch Sử nói riêng, đây được coi là một quan niệm dạy học hiện đại,
nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục.
Từ năm học 2012 – 2013, bộ GD&ĐT đã đưa vấn đề vận dụng kiến thức liên môn
vào giảng dạy trong các trường phổ thông. Tuy nhiên đây là một hình thức dạy học mới,
giáo viên chưa được tiếp xúc nhiều và chưa có kinh nghiệm giảng dạy. Vì vậy việc vận
dụng kiến thức liên môn trong giảng dạy các bộ môn còn gặp nhiều khó khăn lúng túng.
4
Môn lịch sử là bộ môn có vai trò quan trọng, qua đó học sinh có thể hiểu biết về lịch
sử dân tộc và thế giới, từ đó hoàn thiện và phát triển nhân cách con người. Tuy nhiên,
thực trạng của việc dạy và học lịch sử trong nhà trường phổ thông hiện còn những tồn tại
là nội dung của nhiều bài giảng lịch sử rất khô khan với nhiều sự kiện lịch sử nặng về
chiến tranh cách mạng, ít đề cập về lịch sử văn hóa, nghệ thuật, chưa xen kẽ với văn học,
khoa học…nên chưa tạo được sự hứng thú học sử đối với học sinh. Học sinh còn hiểu một
cách rời rạc, không nắm được mối quan hệ hữu cơ giữa các tri thức thuộc lĩnh vực đời
sống xã hội, về kiến thức liên môn.
Yêu cầu hiểu biết lịch sử, nhu cầu cuộc sống hiện tại và tương lai đặt cho giáo viên
lịch sử nhiệm vụ: làm thế nào nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử, kích thích sự hứng
thú học sử cho học sinh, rèn luyện cho học sinh khả năng tự học, tự tìm tòi, đặt kiến thức
môn Lịch sử trong mối liên hệ với các kiến thức khác.. Để hoàn thành nhiệm vụ này đòi
hỏi giáo viên dạy sử không chỉ có kiến thức vững vàng về bộ môn lịch sử mà còn phải có
những hiểu biết vững chắc về các bộ môn địa lý, văn học, nghệ thuật, khoa học… nên
giáo viên phải có sự tìm tòi, học hỏi ở tài liệu, sách báo và từ đồng nghiệp để nâng cao
trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Sử dụng các phương pháp dạy học phải linh hoạt, khéo
léo, phù hợp với các nội dung kiến thức liên môn giữa môn lịch sử với các môn học khác
để vận dụng vào bài giảng lịch sử làm bài giảng thêm phong phú và hấp dẫn.
7.1.4. Mô tả nội dung sáng kiến
Trong khuôn khổ báo cáo nội dung sáng kiến này, có nhiều tài liệu trong từng bài
dạy là video về thí nghiệm tính chất hóa học của các chất, xin được không thể hiện do tính
chất của tài liệu báo cáo.
Tác giả xin chủ yếu tập trung vào những phần của bài dạy có kiến thức của các bộ
môn khác: địa lý, văn học, nghệ thuật, khoa học, âm nhạc,.. . Từ đó đưa ra tư liệu do tác
giả sưu tầm hoặc tự tạo, chủ yếu là hình ảnh gắn với nội dung của giai đoạn này mang
tính minh họa. Và đưa ra kiến giải về cách sử dụng của tác giả về các tư liệu đó trong bài
dạy. Các độc giả và đồng nghiệp có thể tự mình tìm kiếm, sáng tạo các tư liệu khác, coi
các tư liệu mà tác giả đưa ra là một nguồn tham khảo, đồng thời có thể thay đổi cách áp
dụng theo ý của mình sao cho hiệu quả.
5
Sau đây tác giả xin được trình bày nội dung có vận dụng kiến thức ,.. . Từ đó đưa ra
tư liệu do tác giả sưu tầm hoặc tự tạo, chủ yếu là hình ảnh gắn với vào các bài học cơ bản
của chương.
CHƯƠNG III VIỆT NAM TỪ 1945 – 1954
7.1.4.1 Tích hợp với môn Ngữ Văn:
Trong giảng dạy bộ môn Lịch sử, người giáo viên đóng vai trò quan trọng trong
việc làm sống lại các sự kiện lịch sử. Tuy nhiên nếu chỉ dựa vào những kiến thức trong
sách giáo khoa thì khó có thể tạo dựng lại không khí lịch sử cần thiết để thu hút các em đi
sâu tìm hiểu, khám phá quá khứ của dân tộc, của thế giới. Để tạo nên những cảm xúc
thực sự trước những sự kiện thì việc vận dụng kiến thức văn học vào giảng dạy lịch sử là
điều cần thiết, nó góp phần làm cho bài giảng trở nên sinh động và hấp dẫn, nâng cao
hứng thú học tập của học sinh.
Văn học và Lịch sử có liên hệ với nhau, kiến thức môn này sẽ hỗ trợ cho môn kia,
văn học sẽ cung cấp cho ta những tư liệu lịch sử mà nhờ đó học sinh có thể nhận thức
một cách rõ ràng.
Trong khi dạy bài 18 “Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực
dân Pháp (1946 -1950) tác giả sử dụng một số tác phẩm văn học để làm sáng tỏ thêm sự
kiện lịch sử như khi nói về nạn đói cuối 1944 đầu năm 1945, giáo viên có thể tìm thấy
trong tác phẩm “Vợ nhặt” - Kim Lân (trong SGK Ngữ Văn lớp 12) để thấy cảnh người
chết đói “người chết như ngả rạ” hình ảnh đàn quạ đen đậu trên cây gạo đầu làng chờ để
mổ xác người chết, hay vì cái đói mà Thị phải nhắm mắt để lấy chồng - anh cu
Tràng,...để khắc họa nạn đói.
Trong bài này tác giả sử dụng tác phẩm “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” của
Chủ tịch Hồ Chí Minh
Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định
không chịu làm nô lệ.
Hỡi đồng bào!
Chúng ta phải đứng lên!
