Sổ tay bệnh động vật - Chương 3

Chia sẻ: Summer Flora | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

129
lượt xem 51
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

CHƯƠNG 3 BỆNH NHIỄM TRÙNG Để hiểu rõ hơn các quá trình xảy ra trong bệnh nhiễm trùng, cần phải biết tác nhân gây bệnh thực sự. Chúng ta đã biết rằng bệnh nhiễm trùng có thể truyền từ con vật này sang con vật khác theo nhiều cách khác nhau, kể cả truyền qua vectơ truyền bệnh là động vật chân đốt.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sổ tay bệnh động vật - Chương 3

CH¦¥NG 3 BÖNH NHIÔM TRïNG §Ó hiÓu râ h¬n c¸c qu¸ tr×nh x¶y ra trong bÖnh nhiÔm trïng, cÇn ph¶i biÕt t¸c nh©n g©y bÖnh thùc sù. Chóng ta ®· biÕt r»ng bÖnh nhiÔm trïng cã thÓ truyÒn tõ con vËt nµy sang con vËt kh¸c theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, kÓ c¶ truyÒn qua vect¬ truyÒn bÖnh lµ ®éng vËt ch©n ®èt. Chóng ta còng biÕt r»ng bÖnh nhiÔm trïng l©y lan trùc tiÕp gi÷a gia sóc gäi lµ bÖnh truyÒn nhiÔm. Kh«ng kÓ ®Õn ph−¬ng tiÖn truyÒn l©y th× c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh thùc sù cña bÖnh nhiÔm trïng lµ c¸c loµi vi sinh vËt kh¸c nhau. Vi sinh vËt, nh− tªn ®· gäi, rÊt nhá, nhá ®Õn nçi thùc tÕ chØ cã thÓ nh×n thÊy vi sinh vËt b»ng kÝnh hiÓn vi. V× vi sinh vËt, khi x©m nhËp vµo c¬ thÓ, g©y nªn hµng lo¹t nh÷ng biÕn ®æi bÖnh lý ë tæ chøc, nªn vi sinh vËt ®−îc x¸c ®Þnh lµ cã tÝnh g©y bÖnh vµ th−êng ®−îc gäi lµ mÇm bÖnh. CÇn hiÓu r»ng trong hµng ngµn loµi vi sinh vËt kh¸c nhau cña tù nhiªn, chØ cã mét tû lÖ nhá lµ cã tÝnh g©y bÖnh vµ sù thùc mét sè kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi søc khoÎ con ng−êi vµ gia sóc. VÝ dô, thøc ¨n ®−îc tiªu ho¸ lµ nhê c¸c vi sinh vËt tån t¹i trong d¹ dÇy vµ ruét, hç trî ph©n gi¶i thøc ¨n thµnh c¸c yÕu tè cã thÓ ®−îc hÊp thu vµo c¸c hÖ thèng cña c¬ thÓ, ®Æc biÖt lµ ë loµi nhai l¹i. Cã bèn lo¹i vi sinh vËt g©y bÖnh lµ vi-rót, vi khuÈn, nÊm vµ ®¬n bµo. 1. Vi-rót §©y lµ nh÷ng mÇm bÖnh nhá nhÊt, nhá ®Õn nçi chØ cã thÓ nh×n thÊy b»ng kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö rÊt m¹nh. VÒ c¬ b¶n vi-rót gåm chÊt liÖu di truyÒn (axit nucleic) ®−îc b¶o vÖ b»ng vá protein (capsid). Mét sè vi-rót cã mét líp lipid bao ngoµi líp vá protein. V× vi-rót lµ c¸c sinh vËt rÊt ®¬n gi¶n, chóng chØ cã thÓ nh©n lªn nhê x©m nhËp vµo tÕ bµo cña sinh vËt cao cÊp h¬n, vÝ dô ®éng vËt, vµ sö dông c¸c qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt cña sinh vËt cao cÊp ®ã. KÕt qu¶ lµ tÕ bµo bÞ vi-rót x©m nhËp ®iÒu khiÓn s¶n sinh ra nhiÒu vi-rót míi. Khi c¸c vi-rót míi nµy gi¶i phãng ra ®Ó x©m nhËp vµo tÕ bµo kh¸c, tÕ bµo ban ®Çu cã thÓ bÞ ph¸ huû. Mét sè vi-rót cã thÓ t¸c ®éng nh− vËy trªn mét quy m« lín vµ møc ®é tæn th−¬ng tÕ bµo mµ vi-rót g©y ra gäi lµ ®éc lùc cña vi-rót. Nh− vËy vi-rót lµ vi sinh vËt b¾t buéc ph¶i sèng trong tÕ bµo. Vi-rót x©m nhËp vµo tÕ bµo cña mäi h×nh th¸i sù sèng, gåm ®éng vËt, c«n trïng, thùc vËt, vi khuÈn vµ nÊm. Nh÷ng vi-rót cã tÝnh g©y bÖnh quan träng ®èi víi thó y x©m nhËp vµo vµ ph¸ huû tÕ bµo ®éng vËt trong qu¸ tr×nh x©m nhËp. VÝ dô vi-rót DÞch t¶ tr©u bß x©m nhËp vµo tÕ bµo ®−êng tiªu ho¸, h« hÊp, ph¸ huû tÕ bµo g©y Øa ch¶y vµ xuÊt dÞch tõ miÖng vµ mòi. Mét ®Æc tÝnh quan träng n÷a cña bÖnh DÞch t¶ tr©u bß lµ vi-rót cßn ph¸ ho¹i nh÷ng tÕ bµo chÞu tr¸ch nhiÖm c¬ chÕ phßng vÖ cña vËt chñ lµm cho vËt chñ dÔ m¾c bÖnh do c¸c vi sinh vËt cã tÝnh g©y bÖnh yÕu h¬n. Mét vÝ dô kh¸c lµ vi-rót Lë måm long mãng x©m nhËp vµo nhiÒu tæ chøc kh¸c nhau, gåm c¶ bÒ mÆt l−ìi (H×nh 3.1). Ng−êi ta −íc tÝnh 60% æ dÞch cña ng−êi vµ ®éng vËt lµ do vi-rót. MÆc dï vi-rót cã tÇm quan träng lín nh−ng cã rÊt Ýt thuèc chèng vi-rót. Khã kh¨n lµ ë chç vi-rót kÕt g¾n chÆt chÏ víi tÕ bµo chñ nªn bÊt cø lo¹i thuèc nµo tiªu diÖt ®−îc vi-rót th× rÊt cã thÓ còng h¹i cho tÕ bµo chñ. 41
C¸i ®ã, nãi chung, ®· h¹n chÕ viÖc sö dông cho ng−êi, cßn cho gia sóc ®«i khi vÉn ®−îc sö dông, vÝ dô trong bÖnh Viªm da môn mñ ®Æc hiÖu ë cõu. H×nh 3.1 BÖnh Lë måm long mãng. Vi-rót ph¸ huû bÒ mÆt l−ìi t¹o thµnh nhiÒu môn n−íc vì ra 2. Vi khuÈn Vi khuÈn lµ c¸c sinh vËt mét tÕ bµo, xÕp lo¹i cao h¬n vi-rót. Mét sè vi khuÈn, gièng nh− vi- rót, b¾t buéc ph¶i sèng trong tÕ bµo, trong khi c¸c vi khuÈn kh¸c ph¸t triÓn m¹nh ngoµi tÕ bµo trong m«i tr−êng. MÆc dï ®éc gi¶ cã thÓ kh«ng quan t©m ®Õn ph©n lo¹i vi khuÈn, nh−ng còng sÏ cã Ých nÕu hiÓu vi khuÈn ho¹t ®éng vµ g©y bÖnh nh− thÕ nµo. Cã bèn lo¹i vi khuÈn s¾p xÕp theo thø tù t¨ng dÇn vÒ kÝch th−íc lµ Chlamydia, Rickettsia, Myco.plasma vµ vi khuÈn thùc sù. 2.1. Chlamydia Gièng nh− c¸c vi khuÈn thùc sù chóng cã v¸ch tÕ bµo nh−ng kh«ng cã tÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt cÇn thiÕt ®Ó tù nh©n lªn, nªn gièng nh− vi-rót, chóng ph¶i sèng trong tÕ bµo. Chóng h×nh trßn vµ h−íng tÕ bµo th−îng b×, tøc c¸c tÕ bµo líp mµng cña niªm m¹c (xem ch−¬ng 4). VÝ dô Chlamydiapsittaci g©y dÞch sÈy thai truyÒn nhiÔm ë cõu, dª, nhiÔm vµo nhau thai cõu c¸i mang thai g©y viªm nhau thai vµ sÈy thai. §©y lµ mét bÖnh chñ yÕu cña ch¨n nu«i cõu tËp trung vµ x¶y ra kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. 42
2.2. Rickettsia Rickettsia rÊt gièng Chlamydia vµ ph¶i sèng ë trong tÕ bµo. Mét lo¹i rickettsia lµ Anaplasma, x©m nhËp vµ ph¸ ho¹i hång cÇu g©y nªn thiÕu m¸u. MÆc dï kh«ng ph¶i lµ mét ®Æc ®iÓm cña tÊt c¶ c¸c bÖnh do rickettsia, nh−ng nhiÒu bÖnh do rickettsia quan träng ®èi víi ch¨n nu«i vïng nhiÖt ®íi ®Òu do ve truyÒn nh−Anaplasma, Ehrlichia vµ Cytoecetes. 2.3. Mycoplasma §©y lµ lo¹i vi sinh vËt nhá nhÊt vµ ®¬n gi¶n nhÊt cã thÓ tù nh©n ®«i lªn kh«ng cÇn x©m nhËp tÕ bµo cña c¸c vi sinh vËt cao h¬n. Kh«ng gièng nh− c¸c vi khuÈn kh¸c, chóng kh«ng cã v¸ch tÕ bµo cøng mµ ®−îc bao quanh nhê mét líp mµng linh ho¹t cho phÐp chóng thay ®æi h×nh d¹ng. Kh«ng gièng vi-rót, mycoplasma sèng ngoµi tÕ bµo. Nh÷ng mycoplasma v« h¹i th−êng thÊy trong ®−êng tiªu ho¸, ®−êng h« hÊp vµ ®−êng sinh dôc gia sóc. C¸c mycoplasma g©y bÖnh th−êng h−íng vµo nh÷ng tæ chøc nhÊt ®Þnh. Mycoplasma mycoides lµ nguyªn nh©n cña bÖnh viªm phæi vµ mµng phæi truyÒn nhiÔm cña bß, khu tró ë xoang ngùc g©y nªn viªm phæi vµ mµng phæi (xem H×nh 9.2, ch−¬ng 9). Mycoplasma hyopneumonia lµ nguyªn nh©n hay gÆp nhÊt trong viªm phæi m¹n tÝnh ë lîn (xem Ch−¬ng 9). 2.4. Vi khuÈn thùc sù Vi khuÈn thùc sù lµ lín nhÊt trong nhãm vi sinh vËt nµy. ë vÞ trÝ cao nhÊt trong c¸c vi khuÈn, vi khuÈn thùc sù cã tÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt cÇn thiÕt ®Ó nh©n ®«i nªn kh«ng ph¶i x©m nhËp vµo tÕ bµo. Vi khuÈn thùc sù cã v¸ch tÕ bµo cøng nªn t¹o cho mçi loµi nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng vÒ kÝch th−íc vµ h×nh th¸i. Vi khuÈn cã ba h×nh th¸i c¬ b¶n lµ h×nh gËy, h×nh cÇu vµ h×nh roi (xo¾n hay h×nh dÊu phÈy), ngoµi ra cßn cã mét lo¹t h×nh th¸i trung gian nh− c¸c vi khuÈn h×nh gËy h¬i trßn, cßn gäi lµ cÇu trùc khuÈn. Nhu cÇu ®Ó nh©n lªn cña vi khuÈn kh«ng chuyªn biÖt nh− vi-rót, chlamydia vµ rickettsia, nªn vi khuÈn t−¬ng ®èi dÔ mäc trªn c¸c m«i tr−êng nu«i cÊy nh©n t¹o, Ýt g©y khã kh¨n cho chÈn ®o¸n khi ph©n lËp tõ nh÷ng ca bÖnh. 43
H×nh 3.2 BÖnh nhiÖt th¸n ë bß: vi khuÈn nhiÖt th¸n x©m nhËp vµ lan trµn kh¾p c¬ thÓ, g©y xuÊt huyÕt ë c¸c lç tù nhiªn, kÓ c¶ lç mòi nh− trong ¶nh. Vi khuÈn g©y bÖnh nhê kh¶ n¨ng x©m nhËp vµo tæ chøc, s¶n sinh ®éc tè vµ nh÷ng ®Æc tÝnh kh¸c. Kh¶ n¨ng x©m nhËp vµo tæ chøc, s¶n sinh ®éc tè vµ nh÷ng ®Æc tÝnh nµy kh¸c nhau rÊt nhiÒu gi÷a c¸c loµi vi khuÈn vµ quyÕt ®Þnh møc ®é ®éc lùc cña vi khuÈn. Vi khuÈn x©m nhËp vµo tæ chøc b»ng c¸ch sinh ra c¸c men ph©n gi¶i tæ chøc cña vËt chñ, cho phÐp vi khuÈn x©m nhËp vµ lan réng. VÝ dô ®iÓn h×nh vÒ vi khuÈn x©m nhËp lµ bÖnh NhiÖt th¸n th−êng g©y chÕt, do vi khuÈn Bacillus anthracis, vi khuÈn x©m nhËp vµo tÊt c¶ tæ chøc c¬ thÓ tr−íc khi gia sóc chÕt (H×nh 3.2). Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c vi khuÈn g©y bÖnh ®Òu cã kh¶ n¨ng x©m nhËp. Nh÷ng loµi kh«ng cã kh¶ n¨ng x©m nhËp hoÆc kh¶ n¨ng x©m nhËp kÐm g©y h¹i b»ng c¸ch tiÕt ®éc tè, gäi lµ ngo¹i ®éc tè. §éc lùc cña nh÷ng vi khuÈn nµy rÊt kh¸c nhau. Vi khuÈn sinh ra mét trong nh÷ng ®éc tè g©y chÕt m¹nh nhÊt mµ con ng−êi tõng biÕt lµ Clostridium botulinum. RÊt may lµ chøng ngé ®éc thÞt (Botulism), do ®éc tè cña C. botulinum, Ýt x¶y ra. NÕu x¶y ra th× cÇn tiªm phßng nh÷ng gia sóc cã nguy c¬ m¾c bÖnh. Mét vÝ dô n÷a lµ Øa ch¶y ë gia sóc non do ®éc tè cña E. coli. E. coli th−êng nhiÔm vµo ruét gia sóc, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, chóng nh©n lªn nhanh chãng, s¶n sinh mét l−îng lín ngo¹i ®éc tè cã thÓ g©y chÕt gia sóc (H×nh 3.3). 44
H×nh 3.3 Viªm ruét cÊp tÝnh ë cõu non do nhiÔm trïng ®−êng ruét víi chñng E. coli sinh ®éc tè 3. NÊm NÊm ph©n bè réng r·i trong thiªn nhiªn vµ tÊt c¶ chóng ta ®Òu biÕt râ. NÊm mèc mäc trªn thùc phÈm chím thèi còng nh− nhiÒu lo¹i nÊm to ®Òu lµ nÊm. CÊu tróc cña nÊm cã mét sè ®iÓm t−¬ng tù thùc vËt, nh−ng nÊm kh¸c thùc vËt ë chç nÊm kh«ng quang hîp ®−îc, tøc lµ nÊm kh«ng sö dông n¨ng l−îng mÆt trêi ®−îc. Do ®ã nÊm t×m thÊy mäc trªn vËt kh¸c nh− thùc phÈm, rau cá, ®«i khi lµ gia sóc ®Ó hót chÊt dinh d−ìng tõ ®ã. NÊm cã thÓ ®−îc xÕp thµnh hai lo¹i c¬ b¶n: nÊm mèc vµ nÊm men. NÊm mèc mäc thµnh nh÷ng khuÈn l¹c cã nhiÒu sîi tÕ bµo, cßn nÊm men mäc thµnh nh÷ng tÕ bµo riªng rÏ, h×nh trßn hoÆc h×nh bÇu dôc. Mét sè nÊm, tuú theo ®iÒu kiÖn sèng, cã thÓ mäc theo kiÓu nÊm men hay kiÓu nÊm mèc. 3.1. NÊm g©y bÖnh Cã Ýt loµi nÊm g©y bÖnh cho gia sóc. VÝ dô, bÖnh nÊm da ë tÊt c¶ c¸c loµi gia sóc do nÊm Trichophyton hay Microsporum. T−¬ng tù, viªm h¹ch lympho truyÒn nhiÔm lµ bÖnh nhiÔm trïng da cña ngùa do nÊm Histoplasma farciminosum (xem h×nh 9.9, ch−¬ng 9). 3.2. MÇm bÖnh ®ét ph¸t. Mét sè nÊm cã thÓ trë thµnh mÇm bÖnh ®ét ph¸t. VÝ dô sau ®iÒu trÞ kÐo dµi b»ng kh¸ng sinh (xem ch−¬ng 7), hÖ vi khuÈn tù nhiªn trong ruét gia sóc bÞ suy yÕu nhiÒu, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nÊm b×nh th−êng vèn v« h¹i bµnh tr−íng. §©y lµ mét trong nh÷ng lý do t¹i sao c¸c b¸c sÜ thó y vµ nh©n y cè g¾ng h¹n chÕ dïng kh¸ng sinh khi ®iÒu trÞ bÖnh do vi khuÈn. 45
3.3. Ngé ®éc ®éc tè nÊm Mét sè tr−êng hîp ngé ®éc do ®éc tè cña nÊm (Mycotoxicoses) th−êng lµ do ¨n ph¶i thøc ¨n thiu thèi vµ Èm −ít bÞ mèc vµ ®ã th−êng lµ do ch¨n nu«i kÐm. VÝ dô ngé ®éc Anatoxin do nÊm Aspergillus Flavus mäc trªn l¹c, ng«... hay x¶y ra ë lîn, gia cÇm. 4. §¬n bµo (Protozoa) §©y cã thÓ lµ nhãm vi sinh vËt g©y bÖnh hoµn chØnh nhÊt. Gièng nh− c¸c vi sinh vËt kh¸c, trong thiªn nhiªn cã hµng ngµn loµi ®¬n bµo, trong ®ã cã mét tû lÖ nhá nhiÔm vµo gia sóc vµ chØ mét sè Ýt cã tÝnh g©y bÖnh. §¬n bµo lµ nh÷ng sinh vËt mét tÕ bµo. Nh÷ng loµi ®¬n bµo g©y bÖnh quan träng ®èi víi thó y thuéc vÒ hai nhãm chÝnh: nhãm trïng roi (Flagellates) vµ nhãm bµo tö trïng (Apicomplexans). 4.1. Nhãm trïng roi (Flagellates) Nhãm nµy cã mét thÓ cÊu t¹o gièng chiÕc roi ngùa gäi lµ roi. Trïng roi dïng roi ®Ó di chuyÓn trong c¸c dÞch thÓ. V× vËy trïng roi lu«n thÊy ë ngoµi tÕ bµo, c¬ thÓ trïng roi cã h×nh chiÕc l¸ rÊt thÝch hîp cho viÖc b¬i trong c¸c dÞch thÓ nh− huyÕt t−¬ng. VÝ dô Trichonomas foetus vµ Trypanosoma evansi. Tiªn mao trïng (Trypanosomes) lµ trïng roi do ruåi truyÒn rÊt quan träng ®èi víi tÊt c¶ gia sóc, trong gia sóc tiªn mao trïng nh©n lªn trong huyÕt t−¬ng vµ ®«i khi trong dÞch c¸c tæ chøc kh¸c nh− n·o, m¾t. BÖnh trïng roi ©m ®¹o lµ bÖnh nhiÔm trïng qua giao phèi ë bß do Trichomonas foetus. Trichomonas foetus t×m thÊy trong dÞch ®−êng sinh dôc. 4.2. Nhãm bµo tõ trïng (Apicomplexans) §©y lµ c¸c sinh vËt sèng trong tÕ bµo hoµn chØnh nhÊt, cã vßng ®êi phøc t¹p víi c¶ h×nh thøc sinh s¶n h÷u tÝnh vµ v« tÝnh. Mét sè bµo tö trïng x©m nhËp vµ nh©n lªn trong tÕ bµo ruét ®éng vËt, ph¸ huû tÕ bµo vµ sinh ra bµo tö c¶m nhiÔm (oocysts) ®−îc th¶i qua ph©n vµo m«i tr−êng, trong m«i tr−êng c¸c bµo tö c¶m nhiÔm bÞ c¸c ®éng vËt c¶m nhiÔm kh¸c ¨n ph¶i. VÝ dô c¸c ®¬n bµo g©y bÖnh cÇu trïng (coccidiosis) vµ ®¬n bµo Cryptosporidium spp (Cryptosporidiosis), c¶ hai lµ bÖnh ®−êng ruét cña gia sóc non. Mét nhãm bµo tõ trïng g©y bÖnh rÊt quan träng lµ Theileria vµ Babesia kh«ng ph¸t triÓn thµnh bµo tö c¶m nhiÔm mµ cã vßng ®êi phøc t¹p vµ do ve truyÒn cho gia sóc (xem Ch−¬ng 2). Sau khi ve nhiÔm ®¬n bµo ®èt gia sóc, ®¬n bµo x©m nhËp vµo tÕ bµo m¸u cña gia sóc, lóc ®ã gia sóc trë thµnh cam nhiÔm ®èi víi ve. Trong bÊt cø con ve nµo ®· hót m¸u gia sóc c¶m nhiÔm nµy, c¸c ®¬n bµo sÏ ph¸t triÓn thµnh thÓ g©y nhiÔm vµ hoµn thµnh vßng ®êi ë tuyÕn n−íc bät. HiÓu r»ng ®¬n bµo chØ ph¸t triÓn thµnh thÓ g©y nhiÔm trong ve lµ rÊt quan träng. Cã thÓ c¾t ®øt vßng ®êi cña Theleria vµ Babesia b»ng c¸ch ng¨n ngõa ve b¸m vµ hót m¸u gia sóc. V× vËy phßng chèng ve lµ rÊt quan träng trong phßng bÖnh do Theileria vµ Babesia. 46
B¶ng 3.1 Mét sè vi sinh vËt g©y bÖnh cho gia sóc. BÖnh Sinh vËt g©y bÖnh KÝch th−íc gÇn ®óng (nanomet) Lë måm long mãng Virót 30 Viªm mµng phæi - phæi Mycoplasma 150 truyÒn nhiÔm ë bß SÈy thai truyÒn nhiÔm ë cõu Chlamydia 275 Anaplasma Rickettsia 300 Viªm vó do tô cÇu khuÈn Tô cÇu khuÈn 1000 NhiÖt th¸n Trùc khuÈn 3.000-10.000 (chiÒu dµi) Bacbesia Bµo tö trïng 3000 Tiªn mao trïng Trïng roi 25.000 (chiÒu dµi) 5. Vi sinh vËt nhá nh− thÕ nµo? Nh− ®· ®Ò cËp ë trªn, vi sinh vËt nhá ®Õn nçi chØ cã thÓ nh×n thÊy b»ng kÝnh hiÓn vi. Ng−îc l¹i, ®éng vËt ch©n ®Êt vµ giun s¸n, nh− tr×nh bµy ë Ch−¬ng 2, cã thÓ nh×n thÊy ®−îc b»ng m¾t th−êng, mÆc dï ghÎ ký sinh ë da gÇn nh− ngoµi tÇm nh×n m¾t th−êng vµ th−êng cÇn kÝnh hiÓn vi ®Ó ph¸t hiÖn. VËy c¸c vi sinh vËt nhá nh− thÕ nµo? Ta cã thÓ h×nh dung nh− thÕ nµy, nói to h¬n ng«i nhµ bao nhiªu th× vi sinh vËt nhá h¬n ng«i nhµ bÊy nhiªu. Theo th«ng lÖ vi sinh vËt ®o b»ng micromet, gäi t¾t lµ micron, hoÆc nanomet. Mét micron b»ng mét phÇn triÖu mÐt, mét nanomet b»ng mét ngh×n micron. B¶ng 3.1 liÖt kª mét sè vi sinh vËt. C¸c thÓ nhá cì 200 nanomet cã thÓ nh×n thÊy b»ng kÝnh hiÓn vi th«ng th−êng, nh− B¶ng 3.1 cho thÊy kÝnh hiÓn vi th«ng th−êng lµ ®ñ ®Ó ph¸t hiÖn mycoplasma, vi khuÈn, ricketsia, chlamydia. Tuy nhiªn ®Ó ph¸t hiÖn vi-rót, cÇn cã kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö. KÝnh hiÓn vi ®iÖn tö cã thÓ ph¸t hiÖn nh÷ng thÓ nhá d−íi nöa nanomet. §Ó h×nh dung ra vi sinh vËt, cã thÓ so s¸nh víi nh÷ng ®å vËt hµng ngµy. Qu©n bµi tó l¬ kh¬ cã diÖn tÝch kho¶ng 50 cm, tøc lµ gÊp gÇn 1,8 triÖu triÖu lÇn kÝch th−íc mét vi-rót nhá nh− vi- rót bÖnh Lë måm long mãng. Nh©n diÖn tÝch qu©n bµi víi 1,8 triÖu triÖu lÇn sÏ ®−îc kho¶ng 9000 km2, xÊp sØ diÖn tÝch tØnh L©m §ång. T−¬ng tù qu©n bµi lín gÊp kho¶ng 18 tû lÇn Babesia, mét trong nh÷ng vi sinh vËt lín h¬n, vµ kho¶ng 9000 s©n bãng ®¸ th× lín h¬n mét qu©n bµi còng chõng Êy lÇn. (xem minh ho¹ ë H×nh 3.5). 47
H×nh 3.4 So s¸nh kÝch th−íc gi÷a Babesia, vi-rót LMLM, qu©n bµi tó l¬ kh¬, s©n bãng ®¸ vµ tØnh L©m §ång. 48