Sổ tay hướng dẫn kỹ thuật canh tác cây xoài thích ứng với biến đổi khí hậu: Phần 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:44

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiếp nội dung phần 1, Sổ tay hướng dẫn kỹ thuật canh tác cây xoài thích ứng với biến đổi khí hậu: Phần 2 trình bày nội dung hướng dẫn thiết kế vùng canh tác cây xoài thích ứng với biến đổi khí hậu; hướng dẫn thực hiện gói kỹ thuật canh tác xoài thích ứng với biến đổi khí hậu. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sổ tay hướng dẫn kỹ thuật canh tác cây xoài thích ứng với biến đổi khí hậu: Phần 2

SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI 37 THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
PHẦN I. QUI ĐỊNH CHUNG 1. ĐỐI TƯỢNG CÂY TRỒNG Xoài (Mangifera indica L.) với các giống được trồng phổ biến là: xoài Cát Hòa Lộc, xoài Cát Chu, xoài Ba Màu (Tượng Đài Loan) 2. PHẠM VI ÁP DỤNG Áp dụng cho các vùng trồng xoài ở các tỉnh ĐBSCL, Đông Nam Bộ, Nam Trung Bộ và các tỉnh trung du miền núi phía Bắc. 3. CĂN CỨ XÂY DỰNG HƯỚNG DẪN 1) Kết quả thực tiễn về thực hành nông nghiệp thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu tại một số vùng trồng chủ lực: Sơn La và Đồng Tháp. 2) Các Quy chuẩn/Tiêu chuẩn/Quy trình đã được ban hành: + Quy trình kỹ thuật trồng và chăm sóc cây xoài của Viện Cây ăn quả miền Nam biên soạn 2018. + Quy trình kỹ thuật trồng và chăm sóc cây xoài của Viện Nghiên cứu Rau quả. + Kỹ thuật trồng xoài theo VietGAP do Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đồng Tháp ban hành 2009. + Hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc nhãn, xoài sau thu hoạch, số 2658/HD- SNN ngày 11/9/2019 của Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Sơn La. + Kết quả của Đề tài “Nghiên cứu xây dựng bộ quy trình tưới hợp lý kết hợp với bón phân cho một số cây trồng chủ lực” do Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam thực hiện năm 2017 - 2020. 38 SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
PHẦN II. NỘI DUNG SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU 1. HƯỚNG DẪN THIẾT KẾ VÙNG CANH TÁC CÂY XOÀI THÍCH ỨNG VỚI BĐKH 1.1. Thiết kế mương líp, hệ thống tưới tiêu và vận hành hệ thống tưới tiết kiệm nước * Vùng ĐBSCL: Đối với cây trồng mới thì tùy theo khả năng chịu mặn của cây mà chọn vùng trồng phù hợp. Nên chọn vùng trồng mới có thời gian xâm nhập mặn ngắn và nồng độ mặn không vượt quá 3%. Vườn trồng nên nằm trong vùng đê bao khép kín, có khả năng đóng trong mùa khô xâm nhập mặn. Thiết kế mương đủ rộng để trữ nước tưới trong mùa khô. Không nên đào mương quá sâu sẽ dễ bị nước mặn thẩm thấu vào vườn. Các vườn trồng hiện tại có kích thước mương líp tỷ lệ 1/4 nên không đủ nguồn nước tưới cho xoài trong các tháng xâm nhập mặn và khô hạn. Khuyến cáo cho các vườn trồng mới nên có tỷ lệ mương/líp là 3/7 hoặc 4/6. Hệ thống đê bao của mỗi vườn cần chắc chắn để tránh nước mặn xâm nhập vào vườn. Đối với vườn đã trồng thì cần dự trữ nước ngọt bằng nhiều cách: Trữ nước trong mương (lót nylon ở đáy mương), dự trữ nước trong những túi nylon dày, đồng thời nên sử dụng hệ thống tưới nước tiết kiệm để tưới cho cây trồng trong thời gian xâm nhập mặn. Không tưới nước cho cây xoài khi độ mặn > 3‰. * Vùng Đông Nam Bộ, Nam Trung Bộ, vùng đất dốc miền núi phía Bắc: Phải chọn nơi có nguồn nước suối hoặc nước ngầm để tưới cho cây xoài vào mùa nắng. Để tránh xói mòn, cần thiết kế trồng cây trên đường đồng mức. SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI 39 THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
Đất dốc vừa phải (dưới 10o), không cần làm thành băng theo đường đồng mức mà chỉ cần trồng những hàng cây xen với hàng xoài hoặc tạo các bờ bao thấp dọc theo các hàng cây. Nếu đất độ dốc lớn (10 - 30o), tùy theo độ dốc, cần san, gạt thành các băng có độ rộng 3 - 6 m theo đường đồng mức. Đối với vườn diện tích nhỏ dưới 1 ha không cần phải thiết kế đường giao thông, song với diện tích lớn hơn thậm chí tới 5 - 10 ha cần phải phân thành từng lô nhỏ có diện tích từ 0,5 - 1,0 ha/lô và có đường giao thông rộng để có thể vận chuyển vật tư phân bón và sản phẩm thu hoạch bằng xe cơ giới, đặc biệt đối với đất dốc cần phải bố trí đường rộng, thuận tiện cho việc canh tác và thu hoạch. 1.2. Thiết kế các nội dung nông nghiệp * Lựa chọn giống trồng: Chọn giống đã được lưu hành, chọn giống có chất lượng được thị trường ưa chuộng và đáp ứng nội tiêu và xuất khẩu. Một số giống xoài được trồng phổ biến hiện nay: - Xoài cát Hòa Lộc: Có nguồn gốc ở ấp Hòa Lộc, xã Hòa Hưng, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. Thời gian từ khi cây ra hoa đến thu hoạch quả 3,5 - 4,0 tháng. Giống này cho năng suất trung bình 100 kg/cây/năm đối với cây 10 năm tuổi và khá ổn định. Quả nặng từ 400 - 500 g/quả, thịt mềm, vị chua ngọt, thơm. Giống xoài này được đánh giá cao về chất lượng, tuy nhiên cũng có một số khuyết điểm khó xử lý ra hoa, vỏ mỏng, thời gian tồn trữ ngắn. - Xoài Cát Chu: Giống xoài này có nguồn gốc tại Cao Lãnh, Đồng Tháp, được trồng phổ biến ở một số tỉnh ĐBSCL như Đồng Tháp, Tiền Giang, Vĩnh Long và Cần Thơ. Quả nặng 300 - 350 g/quả, bề mặt vỏ quả có nhiều chấm nhỏ bất dạng, màu nâu đen, đầu quả tròn. Ngay vị trí cuống quả có vòng tròn màu đen và nhô cao. Khi chín vỏ quả màu vàng tươi, đỉnh quả tròn. Chất lượng quả khá ngon, thịt mịn, chắc, ngọt vị hơi chua, mùi vị thơm, không xơ, hạt nhỏ tròn và tỉ lệ thịt ăn được cao 78 - 80%. Cây cho quả sau 3 - 4 năm trồng nếu được chăm sóc tốt, thời gian cho thu hoạch tập trung từ tháng 3 đến tháng 5 dương lịch. Dễ xử lý ra hoa nghịch vụ. Thời gian từ khi cây ra hoa 40 SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
đến thu hoạch quả 3,5 tháng. Giống này cho năng suất cao và ổn định, 400 kg/cây/năm đối với cây 10 năm tuổi. - Giống xoài Đài Loan (Yellow Gold): Đây là giống xoài nhập nội, quả thuộc nhóm xoài ăn xanh. Quả to trên 700 g/quả, thịt quả dầy, hạt nhỏ, thịt màu vàng nhạt, ít xơ, giòn và cứng, có tỷ lệ ăn được trên 80%, chất lượng quả ổn định, năng suất cao. Có đặc tính sinh trưởng mạnh, dạng tán cây hình dù, có đặc tính ra hoa rải vụ và cho thu hoạch 2 lần quả/năm (vụ nghịch ra hoa vào tháng 10 - 11 dương lịch và cho thu hoạch vào tháng 1 - 2 dương lịch, vụ thuận ra hoa vào tháng 1 -2 dương lịch và cho thu hoạch vào tháng 5 - 6 dương lịch). 2. Hướng dẫn thực hiện gói kỹ thuật canh tác thích ứng với BĐKH 2.1. Nhân giống - Yêu cầu về tiêu chuẩn cây giống: Cây giống được nhân bằng phương pháp ghép, từ cây đầu dòng/vườn cây đầu dòng được công nhận. Gốc ghép phải có thân và cổ rễ thẳng, vỏ không bị thương tổn đến phần gỗ. Mặt cắt thân gốc ghép (lúc xuất vườn) nằm ngay phía trên cành ghép, có quét sơn hoặc các chất tương tự, không bị dập, sùi… Đường kính (đo phía dưới vết ghép khoảng 2 cm) từ 1,2 - 1,7 cm. Vị trí ghép: Cách mặt trên giá thể của bầu ươm từ 22 - 23 cm. Vết ghép: Đã liền và tiếp hợp tốt. Bộ rễ phát triển tốt, có nhiều rễ tơ, rễ cọc không cong vẹo. Thân cây thẳng và vững chắc. Số tầng lá (cơi lá): Có 2 hoặc trên 2 tầng lá. Các lá ngọn đã trưởng thành, xanh tốt và có hình dạng, kích thước đặc trưng của giống. Chiều cao cây giống (từ mặt giá thể bầu ươm đến đỉnh chồi) từ 60 - 80 cm. Đường kính gốc (đo phía trên vết ghép khoảng 2 cm): Từ 1,0 cm trở lên. Có thể sử dụng các dòng/giống xoài chịu mặn như: xoài Canh Nông (Khánh Hòa), Châu Hạng Võ (Trà Vinh), xoài 13-1 (Israel), xoài Ghép xanh (Tiền Giang), xoài Thơm (An Giang) để làm gốc ghép cho các giống xoài thương phẩm trồng những vùng bị xâm ngập mặn. SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI 41 THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
- Yêu cầu về nguồn gốc cây giống: Cây giống phải được sản xuất từ cơ sở có uy tín, có nhãn mác rõ ràng. Giống và gốc ghép đang sử dụng phải thỏa mãn các tiêu chuẩn chất lượng của cây giống được Nhà nước ban hành và phải có hồ sơ chứng minh. 2.2. Sản xuất thương mại 2.2.1. Chuẩn bị đất và quản lý đất trồng * Lựa chọn vùng trồng: Nên trồng xoài trong vùng được quy hoạch phát triển cây ăn quả của địa phương. Cần chú ý chọn vùng trồng phù hợp về điều kiện đất đai và khí hậu để cây sinh trưởng và phát triển tốt. * Thiết kế vườn trồng: - Vùng đồng bằng sông Cửu Long: Khi trồng xoài phải đào mương lên liếp, liếp có chiều rộng trung bình 6 - 8 m, mương rộng 2 - 4 m và sâu 1 - 1,5 m. Khi lên liếp, nên xới nền đất để giúp cho rễ cây xoài sau này có thể phát triển xuống sâu hơn. Trước líp cần phải đắp mô, lúc đầu mô có thể rộng khoảng 0,6 - 1,0 m, cao 50 - 70 cm so với mặt líp trong vườn. Trên mô đào hố nhỏ để trồng cây với kích thước 40 x 40 x 40 cm, bón lót 10 - 20 kg phân chuồng hoai mục và khoảng 200 g NPK 16-16-8 hoặc 0,5 kg phân lân. Hàng năm bồi mô lớn dần theo sự sinh trưởng và phát triển của cây. - Vùng Đông Nam Bộ, Nam Trung Bộ, vùng dốc miền núi phía Bắc: Cần phải chọn nơi có nguồn nước suối hoặc nước ngầm để tưới cho cây xoài vào mùa nắng. Vùng đất cao cũng lên mô thấp, đường kính mô từ 70 - 80 cm, cao 30 - 40 cm và trên mô cũng đào hố nhỏ để trồng cây với những thành phần vật liệu tương tự vùng ĐBSCL. Mô trồng cần phải được chuẩn bị trước khi trồng từ 2 - 4 tuần. Nên trồng cây chắn gió cho vườn xoài để hạn chế việc rụng hoa, quả, gãy cành nhánh, đổ ngã trong mùa mưa bão. Hàng cây chắn gió được trồng dọc theo phía ngoài, thẳng góc với hướng gió. 42 SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
2.2.2. Kỹ thuật trồng * Thời vụ trồng: Xoài Tượng Đài Loan trồng Xoài Cát Hòa Lộc trồng khoảng cách 3 x 4 m khoảng cách 6 x 6 m Nên trồng vào đầu mùa mưa, nếu chủ động được nguồn nước tưới cũng có thể trồng được trong mùa khô. Thời vụ trồng thường thay đổi tùy theo điều kiện của từng địa phương. * Mật độ trồng: Trồng cây trong vườn có thể theo kiểu hình vuông, hình chữ nhật, hình nanh sấu hoặc theo đường vành nón cho vườn ở vùng đồi núi. Khoảng cách trồng trung bình 3 x 4 m; 5 x 5 m; 6 x 6 m; 7 x 8 m; 8 x 8 m tùy theo từng giống và từng vùng. Sau khi trồng cắm 2 cọc chéo hình chữ X vào cây và buột dây để tránh lay gốc làm chết cây, đồng thời tủ rơm rác mục quanh mặt mô và tưới nước giữ ẩm cho cây để tạo độ ẩm cần thiết cho rễ phát triển. * Cách trồng: Dùng dao cắt đáy bầu và đặt cây xuống giữa lỗ làm thế nào để mặt bầu cây nhô cao 3 - 5 cm so với mặt mô, sau đó cho toàn bộ hỗn hợp đất này vào xung quanh bầu cây ém nhẹ, kéo bao nylon từ từ lên và lấp đất lại ngang mặt bầu, tưới nước. SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI 43 THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
2.2.3. Kỹ thuật chăm sóc và quản lý vườn xoài 2.2.3.1. Chăm sóc thời kỳ kiến thiết cơ bản * Tỉa cành, tạo tán: - Tạo tán: Sau khi trồng khoảng 8 - 12 tháng, cây có chiều cao 1 - 1,2 m tiến hành bấm ngọn, chừa lại độ cao của thân chính 0,6 - 0,8 m. Khi ra cơi đợt 1 chọn 3 cành khỏe, thẳng mọc từ thân chính và phát triển theo ba hướng tương đối đồng đều nhau làm cành cấp 1. Sử dụng cây cột giữ cành cấp 1 tạo với thân chính một góc 35 - 40o, tiếp tục thực hiện kỹ thuật này cho cơi đọt 2 và 3… để đảm bảo bộ khung hoàn chỉnh và cân đối cho cây. - Tỉa cành: Sau khi thu hoạch cần cắt bỏ những phát hoa đã ra hoa trong vụ trước nhưng không đậu quả hoặc rụng quả non, cành đã mang quả ở vụ trước, những cành bị sâu bệnh, ốm yếu, bị che khuất bên trong tán, việc cắt tỉa cành được tiến hành hàng năm. Khi cây ra đọt non, tiến hành tuyển đọt chỉ giữ lại 2 - 3 đọt khỏe phân bố đều các hướng. Khi lá già tiến hành tỉa lại lần nữa những cành bị sâu bệnh, cành mọc nằm bên trong tán và dọn vệ sinh cho vườn cây giúp tán cây thông thoáng, chuẩn bị cho việc xử lý ra hoa. Cây xoài được tạo tán Cây được tỉa cành sau thu hoạch 44 SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
* Quản lý cỏ: Nên giữ cỏ trong vườn vì cỏ giữ ẩm cho đất trong mùa nắng và chống sự rửa trôi dinh dưỡng, xói mòn đất vào mùa mưa. Trong quá trình sinh trưởng và phát triển, bộ rễ cỏ làm đất trở nên tơi xốp, thoáng khí giúp rễ cây hô hấp và hấp thu dinh dưỡng dễ dàng. Trong quá trình cỏ bị cắt tỉa hoặc chết đi sẽ bị phân hủy tạo một lượng hữu cơ đáng kể cho đất và cung cấp dinh dưỡng cho cây hấp thụ. Trong vườn có cỏ cũng giúp thiên địch của sâu hại có nơi trú ẩn sinh sống, góp phần khống chế mật số sâu hại trong điều kiện tự nhiên. Tuy nhiên cần quản lý cỏ không để phát triển quá cao vì sẽ cạnh tranh ánh sáng với cây xoài. - Nên chọn những loại cỏ không sinh trưởng và phát triển quá mạnh hoặc thích ánh sáng trực tiếp vì sẽ cạnh tranh dinh dưỡng và nước với cây xoài. - Nên chọn những loại cỏ không phải là cây ký chủ của sâu bệnh hại trên vườn xoài. - Khi cây xoài chưa khép tán cần làm sạch cỏ xung quanh gốc theo đường kính tán cây, thông thường làm 4 - 5 đợt/năm kết hợp mỗi lần bón phân. Nên trồng xen cây họ Đậu để cải tạo đất và tạo nguồn phân hữu cơ cho cây xoài. Quản lý cỏ trên vườn xoài * Tủ gốc giữ ẩm: Hàng năm nên đắp thêm đất hay bùn ao vào chân mô ở ĐBSCL. Vào mùa nắng cần phủ kín xung quanh tán cây bằng rơm, thân đậu hay cỏ khô. Phải phủ cách xa gốc xoài 20 cm để phòng nấm bệnh gây hại. SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI 45 THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
Tưới nước và giữ ẩm cho giai đoạn cây con bằng cỏ dại hay vật liệu phủ gốc khác * Tưới tiêu nước cho cây: - Tưới nước: Để ứng phó biến đổi khí hậu, tiết kiệm nước đảm bảo sinh trưởng phát triển cho cây xoài bà con có thể áp dụng biện pháp tưới phun mưa quanh gốc. Kỹ thuật tưới phun mưa quanh gốc tiết kiệm nước hơn so với tưới gí, tiết kiệm nhân công, giảm ô nhiễm môi trường, chống xói mòn, phá vỡ kết cấu đất. Lượng nước tưới và thời gian giữa 2 lần tưới tùy theo tình hình thời tiết và thời kỳ sinh trưởng, phát triển của cây xoài, cụ thể như sau: (a) Cây xoài giai đoạn kiến thiết cơ bản: - Mùa khô: Lượng nước tưới khoảng 9 - 12 lít/gốc cho cây non sau đó tăng lên 20 - 30 lít/ gốc cho cây 2 - 3 năm tuổi, thời gian giữa 2 lần tưới khoảng 2 - 3 ngày. - Mùa mưa: Nếu mưa > 5 mm không tưới, nếu mưa < 5 mm khoảng 2 - 3 ngày Cây xoài giai đoạn kiến thiết cơ bản tưới 1 lần. (b) Cây xoài thời kỳ kinh doanh (Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam, 2020) - Tiêu nước: + Đối với vùng đồi: Đất dốc hơn 10o thì khi trồng cây thành băng theo đường đồng mức, khi ngập nước thì làm rãnh để thoát nước nhanh, tránh cây bị ngập úng cục bộ sẽ gây hại bộ rễ xoài. 46 SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
+ Đối với vùng đồng bằng: Xoài chịu ngập được 30 ngày tùy thuộc vào giống, tuổi cây và biện pháp canh tác. Cây đang ra hoa hoặc mang quả mà bị ngập úng sẽ gây thiệt hại nặng tới năng suất. Vì vậy vườn cần có bờ bao và hệ thống mương, cống tốt để có thể ngăn nước xâm nhập vào vưởn và tiêu thoát nước nhanh. Bảng 1. Các chế độ tưới nước cho xoài Chế độ tưới Giai đoạn Mức tưới Thời gian giữa Số lần Tổng lượng Thời sinh 2 lần tưới tưới tưới điểm tưới trưởng (lít/gốc/ lần) (m3/ha/lần) (ngày/lần) (lần) (m3/ha) Phân hóa mầm Tháng 12 Không tưới hoa 3 ngày đầu tưới 1 Ra đọt, 15,2 lần/ngày, sau duy trì bung Tháng 1 55 - 60 - 15 - 18 239 - 287 khoảng 2 ngày tưới hoa 16,6 một lần Tháng 2 2 14 - 16 223 - 255 15,2 Dưỡng Tháng 3 55 - 60 - 2 15 - 17 239 - 271 quả 16,6 Tháng 4 2 14 - 16 223 - 255 Thu Tháng 4 - Không tưới hoạch tháng 5 15,2 Sau tỉa cành tạo tán Sau thu Tháng 5 - - thì tưới 1 - 2 lần, sau 1-2 16 - 32 hoạch tháng 11 55 - 60 16,6 đó không tưới Tổng trung bình cả 59 - 69 900 - 1.100 năm (làm tròn) * Bón giai đoạn kiến thiết cơ bản: Cây từ 1 - 3 năm tuổi: Sau khi trồng, khi cây ra đọt non thì có nhu cầu phân bón để sinh trưởng và phát triển. Năm đầu tiên cây còn nhỏ nên pha phân vào nước để tưới, khi tưới phải cách gốc 10 - 20 cm để tránh phân bón làm cháy rễ. Giai đoạn này nếu bón phân nên tiến hành khi lá già chuyển màu xanh đậm. SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI 47 THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
Bảng 2. Lượng phân bón cho cây xoài chưa trưởng thành Tuổi cây Số lần bón Liều lượng (cây/năm) (năm) (năm) N2O (g) P2O5 (g) K2O (g) 1 4-5 150 - 170 100 - 120 150 - 170 2 4 300 - 350 200 - 250 250 - 300 3 4 450 - 500 300 - 350 350 - 400 Hằng năm bón: Phân hữu cơ hoai mục 10 - 20 kg/cây (Sơn La khuyến cáo 50 - 70 kg/cây). Vôi vào đầu mùa mưa: 200 - 300 g/cây 2.2.3.2. Chăm sóc thời kỳ kinh doanh * Bón phân giai đoạn kinh doanh: Trước khi cây ra hoa, nếu bón phân không hợp lý (nhiều đạm) thì rất dễ dẫn đến cây ra đọt quá mạnh, ức chế quá trình phân hóa mầm hoa. Do đó trong giai đoạn này cần phải giảm bớt đạm, gia tăng hàm lượng lân và kali để lá sớm thuần thục và trổ hoa sớm. Căn cứ vào tình trạng sinh trưởng của cây, tuổi cây, độ lớn của cây, sản lượng quả hàng năm, độ màu mỡ của đất để có liều lượng bón phân thích hợp cho từng vụ xoài. Bảng 3. Lượng phân bón cho cây xoài trưởng thành Tuổi cây Liều lượng (cây/năm) (năm) N2O (g) P2O5 (g) K2O (g) 4 600 - 650 400 - 450 450 - 500 5 750 - 800 500 - 550 550 - 600 6 900 - 950 600 - 650 650 - 700 7 1.050 - 1.100 700 - 750 750 - 800 8 1.200 - 1.300 800 - 900 850 - 900 9 1.350 - 1.450 900 - 1.000 950 - 1.050 10 1.500 - 1.600 1.000 -1.100 1.100 - 1.200 Tăng liều lượng phân bón lên 10 - 15% mỗi năm và không tăng thêm nữa Hơn 10 tuổi tùy vào sự giao tán và sinh trưởng của cây Hằng năm bón: Phân hữu cơ hoai mục từ 20 - 30 kg. Vôi vào đầu mùa mưa: 200 - 300 g/cây 48 SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
- Phân vô cơ: 4 lần bón: + Lần 1: Sau khi thu hoạch bón 60% N2O + 50% P2O5 + 40% K2O. + Lần 2: Khi lá đã già, bón chuẩn bị làm bông 50% P2O + 30% K2O. + Lần 3: 3 tuần sau đậu quả 20% N2O + 15% K2O (quả có đường kính 1 cm). + Lần 4: 8 - 10 tuần bón 20% N2O + 15% K2O. - Phân hữu cơ: 2 lần bón: + Lần 1: Sau khi thu hoạch bón 75% liều lượng. + Lần 2: 6 tuần sau đậu quả bón 25% liều lượng. Sau khi thu hoạch xới nhẹ xung quanh gốc theo hình chiếu tán hay mặt liếp, bón phân và tưới nước. Các lần sau xới nhẹ quanh tán cây để bón phân và tưới nước. * Phun phân bón qua lá: Sau khi thu hoạch, cắt tỉa cành xong, có thể phun thêm phân bón qua lá có hàm lượng đạm cao như phun urê 0,5% nhằm giúp cho bộ lá mới ra đều và khỏe mạnh. Sau đó, để thúc đẩy lá mau thuần thục và sớm trổ, dùng phân bón qua lá MKP 0-52-34 (50 g/10 lít nước) hoặc 10-60-10 (10 g/10 lít nước). Trong giai đoạn từ khi quả non cho đến trước lúc thu hoạch, để bổ sung dinh dưỡng, có thể sử dụng các loại phân bón qua lá có hàm lượng đạm và kali cao. * Xử lý ra hoa: - Tạo mầm hoa: Sau thu hoạch khoảng 45 ngày khi lá non đã phát triển hoàn toàn, lá có màu đọt chuối đến màu xanh nhạt, không nên xử lý hóa chất khi lá đã già (có màu xanh đậm). Sử dụng Paclobutrazol 10% với liều lượng là 10 - 20 g/m đường kính tán, pha hóa chất với 20 - 30 lít nước tưới đều xung quanh tán cây. Sau đó tưới nước (1 ngày/lần) trong vòng 10 ngày (cây hấp thu hết hóa chất), ngưng tưới đến khi cây ra hoa (nhìn thấy mầm hoa phân hóa rõ mới tưới lại). Sau khi tưới Paclobutrazol 45 ngày tiến hành phun MKP (0-52-34) lần 1 với nồng độ 0,5%, sau 1 tuần tiến hành phun MKP (0-52-34) lần 2 với nồng độ 0,5%. SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI 49 THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
- Kích thích ra hoa: Thời điểm kích thích ra hoa có thể dựa vào thời gian xử lý Paclobutrazol (40 - 60 ngày sau khi xử lý), tuy nhiên nên kết hợp với quan sát sự thay đổi của cơi đọt và chồi non. Việc kích thích ra hoa có hiệu quả khi lá của chồi ngọn có hai mép dợn sóng, xòe ra không còn túm như đọt còn non, chồi ngọn phát triển nhô cao. Tiến hành phun KNO3 lần 1 ở nồng độ 3% và 7 ngày sau phun KNO3 lần 2 ở nồng độ 1,5%, sau 15 - 20 ngày tiến hành phun phân bón lá 10 - 60 - 10 giúp quá trình phân hóa mầm hoa tốt hơn. Chỉ kích thích ra hoa khi trời khô ráo, rút cạn nước trong mương. * Tăng đậu trái Để tăng khả năng đậu quả, có thể sử dụng GA3 nồng độ 20 - 40 ppm hoặc H3BO3 0,01% phun vào các thời điểm trước khi cây nở hoa, 30% hoa nở và cây vừa đậu quả sẽ làm tăng tỷ lệ đậu quả. * Hạn chế rụng quả non: Xoài Cát Hòa Lộc thường rụng quả non ở giai đoạn 10 - 30 ngày sau khi đậu quả, rụng nhiều nhất vào thời điểm 10 ngày sau đậu quả, sau đó việc rụng quả giảm dần đến thời điểm 30 ngày sau khi đậu quả. Để khắc phục hiện tượng rụng quả non, vườn phải trồng cây chắn gió, tưới nước, bón phân đầy đủ, phòng trừ sâu bệnh và sau khi đậu quả 2 tuần phun các chế phẩm chống rụng quả non như NAA ở nồng độ 20 ppm, GA3 5 - 10 ppm... phun 2 lần, lần 2 cách lần 1 khoảng 7 - 10 ngày. * Tỉa quả và bao quả: Bao quả 50 SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
Để giúp quả đạt kích thước tối đa, đồng đều, giảm hiện tượng ra quả cách năm, nên tiến hành tỉa quả sau khi kết thúc thời kỳ rụng quả sinh lý, lúc này quả non đang ở vào giai đoạn khoảng 30 - 35 ngày sau khi đậu quả. Tỉa bỏ những quả bị dị dạng, bị sâu bệnh tấn công, quả ở đầu ngọn của chùm, tỉa bỏ những gié không mang quả, cành lá xung quanh che khuất quả. Dùng túi chuyên dùng để bao quả. Hiện nay trên thị trường phổ biến 02 loại túi bao quả gồm túi bao quả bằng túi vải không dệt (hay túi vải PP) và túi bao quả bằng giấy. Phun thuốc phòng trừ sâu bệnh trước khi bao quả 1 - 2 ngày. Thời điểm bao tốt nhất là khi quả kết thúc thời kỳ rụng sinh lý, ở thời điểm 40 - 45 ngày sau khi đậu quả. Cần tưới nước đầy đủ cho cây trong giai đoạn này. * Giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu (xâm nhập mặn): (a) Giải pháp kỹ thuật canh tác cây xoài ứng phó với hạn mặn - Củng cố hệ thống đê bao của mỗi vườn cho chắc chắn để tránh nước xâm nhập vào vườn trong những tháng nước mặn. Đồng thời cải tạo mương chứa để dự trữ nước ngọt, hoặc trữ trong những túi nylon dày để tưới cho xoài trong những tháng nước mặn. - Ứng dụng hệ thống tưới tiết kiệm như: tưới nhỏ giọt, tưới phun xung quanh gốc..., chú ý không được tưới nước có độ mặn > 3‰.. - Kết thúc thời vụ thu hoạch (né mặn) trong khoảng tháng 11 - 01 dương lịch để khi xâm nhập mặn xảy ra sẽ không gây thiệt hại cho năng suất và chất lượng của cây trồng. - Tỉa cành, tạo tán, tỉa bớt hoa và quả trước khi xâm nhập mặn để giảm nhu cầu nước của cây. Tủ gốc giữ ẩm cho cây bằng lá dừa nước, rơm rạ, lục bình, cỏ khô… - Sử dụng nấm Mycorrhiza, Trichoderma kết hợp phân hữu cơ để tăng khả năng chống chịu đựng với hạn mặn và ức chế gây hại của vi sinh vật gây bệnh. - Bón phân lân, vôi để hạn chế sự thu hút các ion Cl, Ca vào trong cây sẽ tăng độ độc cho cây. - Phân bón lá có chứa kali, canxi, magiê, silic, các chế phẩm có nguồn gốc hữu cơ (phân cá, rong biển, than bùn...), các chế phẩm có chứa Proline, SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI 51 THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
Brassinosteroid (hormone thực vật) để làm tăng tổng hợp chlorophyll và quang hợp, tăng tính chống chịu của cây xoài. - Thường xuyên cập nhật thông tin về dự báo tình hình xâm nhập mặn, nồng độ mặn trên các sông, rạch để có hướng xử lý kịp thời ngăn chặn nước mặn hoặc lấy nước ngọt vào vườn. (b) Giải pháp kỹ thuật phục hồi cây xoài sau hạn mặn Bước 1: Rửa mặn cho đất: Rửa mặn bằng biện pháp tưới ngọt liên tục 3 - 5 ngày (ngày tưới 2 - 3 lần mỗi lần 15 - 30 phút, tưới bằng béc phun) để rửa trôi muối tích tụ trong đất. Sau đó tiến hành bón vôi 1 kg/cây và tưới nước ngọt để vôi tan trong đất, các ion canxi từ vôi sẽ đẩy các ion natri bám trên bề mặt keo đất ra ngoài dung dịch để sớm bị rửa trôi. Kiểm tra độ dẫn điện trong đất nếu trị số EC < 1 mS/cm là độ mặn trong đất đạt yêu cầu. Bước 2: Phục hồi bộ rễ và bộ lá: Sau 7 - 10 ngày sau rửa mặn cho đất bị nhiễm mặn (bước 1) thì cần tiến hành cung cấp dinh dưỡng cho cây (qua lá, qua rễ) để giúp cây xoài phục hồi bộ rễ, phát triển bộ lá mới. - Sử dụng chế phẩm Rootwell với 20 ml/20 lít nước/cây (hoặc phân cá ủ) tưới gốc để kích thích hình thành bộ rễ mới. Sử dụng nấm cộng sinh Mycorrhiza (100 g Rhizomyx/cây) hoặc nấm Trichoderma (theo khuyến cáo) để hạn chế các nấm gây hại bộ rễ. + Phun 50 ml Vitazyme (có chứa Brassinosteroids) kết hợp với 10 g DS Gold (có axit Humic) pha trong 20 lít nước (lượng nước phun 5 lít/cây). Hoặc sử dụng 6,5 g Comcat (có chứa Brassinosteroids) kết hợp với 1 g Proline pha trong 20 lít nước (lượng nước phun 5 lít/cây). Bước 3: Hỗ trợ bộ lá phát triển: Sau 10 ngày sau khi bón phân phục hồi bộ rễ và bộ lá (bước 2) thì tiến hành phun dưỡng chất hữu cơ sinh học để nuôi bộ lá phá triển. Sử dụng 50 ml Silimax (đạm, kali, canxi, silic) kết hợp 10 g DS Gold/ 20 lít nước (lượng nước phun 5 lít/cây). Hoặc sử dụng 6,5 g Comcat (có chứa Brassinosteroids) kết hợp với 1 g Proline pha trong 20 lít nước (lượng nước phun 5 lít/cây). Phun phân bón lá có chứa canxi, kali, silic và vi lượng (Basfoliar Combi Stipp, Silica, Basfoliar K, KNO3, Fetrilon combi…), các chất Proline, axit Humic 52 SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
làm tăng tổng hợp chlorophyll và quang hợp, tăng khả năng chống chịu điều kiện bất lợi. Bước 4: Hoàn thiện bộ lá và hỗ trợ bộ rễ: Sau 10 ngày phun bón lá hỗ trợ bộ lá phát triển (bước 3) thì sử dụng chế phẩm dinh dưỡng tương tự như ở bước 2. Bước 5: Tăng cường dinh dưỡng: Sau 20 ngày bón phân hỗ trợ bộ rễ và hoàn thiện bộ lá (bước 4) thì tiến hành bón phân cho cây để tăng cường dinh dưỡng cho bộ rễ và bộ lá như sau: Bón phân hữu cơ với liều lượng 5 - 10 kg/ cây kết hợp phun 50 ml Silimax (đạm, kali, canxi, silic) cộng với 10 g DS Gold/ 20 lít nước (Lượng nước phun 5 lít/cây). Hoặc sử dụng 6,5 g Comcat (có chứa Brassinosteroids) kết hợp với 1 g Proline pha trong 20 lít nước (lượng nước phun 5 lít/cây). Phun bổ sung phân bón lá có chứa trung, vi lượng (Basfoliar Combi Stipp, Silica, Basfoliar K, KNO3,, Fetrilon combi…) để cung cấp dinh dưỡng đầy đủ cho bộ lá (Phun 2 lần với 7 - 10 ngày/lần) (c) Biện pháp chăm sóc cây xoài trong điều kiện thời tiết bất lợi Mưa trái mùa gây ra những thiệt hại đáng kể cho các vườn cây ăn quả, nhất là các vườn trong giai đoạn xử lý ra hoa, đậu quả non hoặc quả đang phát triển. Biện pháp chăm sóc cho cây như sau: - Đối với những vùng đất thấp, dễ bị ngập úng thì cần đào các rãnh nhỏ trên líp để nước thoát nhanh xuống mương, tránh được hiện tượng ngập úng cục bộ. - Cần chuẩn bị máy bơm nước và các dụng cụ cần thiết để nhanh chóng bơm nước ra khỏi vườn nếu vườn đang trong tình trạng xiết nước để xử lý ra hoa. - Đối với những vườn cây ăn quả đang trong giai đoạn xử lý khô hạn để tạo mầm hoa thì nên sử dụng màng nylon làm mái che trên mặt líp trồng cây. - Đối với những vườn đang ra hoa, mang trái non, sau cơn mưa trái mùa thì cần tưới nước sạnh lên toàn bộ cây để hạn chế tác hại của mưa axit làm rụng hoa, quả non. SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI 53 THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
- Đối với những vườn đang ra hoa mà bị ảnh hưởng từ nhẹ đến trung bình thì nên tăng cường chăm sóc, phun phân bón lá có chứa Bo hoặc các chất điều hòa sinh trưởng như NAA, GA3 sẽ có tác dụng giảm rụng quả và tăng tỷ lệ đậu quả. - Đối với những vườn đang ra hoa mà bị ảnh hưởng gần như toàn bộ thì nên có kế hoạch chăm sóc, dưỡng cây để chuẩn bị cho đợt xử lý ra hoa kế tiếp. - Đối với những vườn cây đang đậu quả non hoặc quả trong giai đoạn phát triển thì nên phun phân bón lá có chứa Ca, Cu, B, Zn để tránh hiện tượng nứt quả. 2.2.3.3. Quản lý dịch hại Thường xuyên thăm đồng, nhận biết các loại sâu bệnh hại, phòng trừ kịp thời; áp dụng phương pháp 4 đúng trong phòng trừ sâu bệnh tổng hợp (IPM) và theo hướng dẫn của ngành bảo vệ thực vật; khuyến khích sử dụng các thuốc trừ sâu, bệnh vi sinh, bảo tồn các loài sinh vật có ích. 2.2.3.4. Thu hoạch quả Quả xoài có thể thu hoạch ở thời điểm 80 - 85 ngày sau khi đậu quả (đối với xoài Cát Hòa Lộc, xoài Cát Chu), giai đoạn có thể thu hoạch là khi quả đã phát triển một cách đầy đặn, da láng, vai đầy, hay quan sát màu sắc vỏ quả chuyển từ xanh đậm sang xanh nhạt, kiểm tra độ cứng của vỏ bao hạt, quan sát tuyến mật trên vỏ quả. Sản phẩm xoài bảo đảm đủ thời gian cách ly với phân bón theo quy trình hiện hành và thuốc BVTV theo khuyến cáo trên bao bì thuốc BVTV. Khi thu hoạch nên cắt cuống dài khoảng 5 - 10 cm để tránh nhựa quả ứa ra, dính vào quả, cháy vỏ quả làm giảm giá trị thương phẩm, đồng thời giúp cho quả chống chịu bệnh thán thư tốt hơn trong giai đoạn sau thu hoạch. Khi thu hoạch không để sản phẩm tiếp xúc với nước sông (mương) và để trên mặt đất (phải trải bạt) sẽ làm quả bị bầm dập, nhiễm vi sinh vật trong đất, không chất quả thành đống lớn, tránh tổn thương quả. Khi chuyển quả vào thùng chứa nên để cuống quả tiếp xúc với tấm lót quả để hút nhựa, không làm bẩn vỏ quả. Sau đó xử lý và vận chuyển theo nhu cầu thị trường. Điểm chờ thu gom có bóng mát hoặc có mái che, nếu nền đất phải trải bạt lót cách ly với đất, không để thú nuôi qua lại. 54 SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
PHỤ LỤC: MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CHÍNH HẠI XOÀI VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ BỌ TRĨ Trên xoài có các loài bọ trĩ gây hại như Scirtothrips dorsalis, Thrip hawaiiensis, Megalurothrips sjostedti và Frankliniella intonsa trong đó hai loài Scirtothrips dorsalis và Thrip hawaiiensis gây hại phổ biến. Loài Scirtothrips dorsalis (Thysanoptera: Thripidae) - Đặc điểm hình thái và sinh học: Trứng hình bầu dục, màu vàng nhạt. Ấu trùng tuổi 1 có cơ thể trong suốt, thân rất nhỏ, chân dài, râu đầu có 7 đốt, hình ống tròn. Ấu trùng tuổi 2 có kích thước tương tự với kích thước của trưởng thành, không có cánh. Giai đoạn tiền nhộng có màu vàng, râu ngắn, mập, 2 mầm cánh đã lộ ra ngoài cơ thể. Nhộng có màu vàng sậm, mắt kép và mắt nhỏ có màu đỏ, mầm cánh dài hơn ấu trùng, râu đầu ngắn. Nhộng cái có phần cuối bụng nhọn, nhộng đực phần cuối bụng ít nhọn hơn. Trưởng thành có kích thước rất nhỏ, màu vàng đến vàng cam, cánh hẹp, hai bên rìa cánh có nhiều sợi lông nhỏ dài. Con cái bắt đầu đẻ trứng sau khi vũ hóa 3 ngày, số lượng trứng đẻ 20 - 25 trứng. Trứng thường được đẻ trong mô lá non, quả non hoặc trong cành non. Chu kỳ sinh trưởng kéo dài khoảng 13 - 20 ngày. Sau khi hoàn thành giai đoạn tuổi 2, một số ấu trùng sẽ rơi xuống đất để hóa nhộng, một số khác hóa nhộng trong các khe nứt của cây hoặc trong các lá cuốn lại. Thành trùng bọ trĩ Triệu chứng gây hại trên trái non và trái già SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI 55 THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
- Đặc điểm gây hại: Cả thành trùng và ấu trùng chích hút trên các bộ phận non của cây như chồi non, lá non, nụ hoa, hoa và quả non. Trên lá, bọ trĩ chích hút ở mặt dưới lá làm lá phát triển không bình thường, cong queo, hai mép cúp xuống. Trên chồi, làm chồi không ra lá, quả. Trên hoa làm hoa héo, khô và rụng hàng loạt nếu mật số bọ trĩ cao. Bọ trĩ gây hại trên quả làm vỏ quả có màu xám đậm (da cám) nhiều nhất là vị trí gần cuống quả, quả biến dạng, nếu bọ trĩ xuất hiện với mật số cao và gây hại muộn thì vỏ quả (cả quả non lẫn quả lớn) bị sần sùi, giảm giá trị thương phẩm. - Biện pháp phòng trừ: + Chăm sóc cho cây sinh trưởng phát triển tốt, cho cây ra đọt non, ra hoa tập trung. + Sử dụng bẫy màu vàng để theo dõi mật số bọ trĩ trong vườn, từ đó có biện pháp quản lý kịp thời (mỗi vườn nên đặt ít nhất 5 bẫy để theo dõi, 4 bẫy ở 4 gốc vườn và 1 bẫy ở giữa vườn). + Nếu nguồn nước trong vườn tốt, phun nước bằng vòi phun áp lực cao lên tán cây cũng hạn chế mật số bọ trĩ và các sâu hại khác. + Tăng cường bón phân hữu cơ, bón phân cân đối. + Chỉ sử dụng thuốc BVTV khi mật số bọ trĩ cao, trên 3 - 5 con/chồi, lá, quả. Để tránh hiện tượng kháng thuốc nên luân phiên các loại thuốc hoá học có gốc khác nhau, có thể sử dụng thuốc liên tiếp 2 - 3 lần, mỗi lần cách nhau khoảng 1 tuần. + Nếu xoài đang ra hoa nên hạn chế phun thuốc, nếu thật cần thiết thì phun vào chiều mát. + Sử dụng thuốc BVTV có hoạt chất như Azadirachtin, Abamectin + BT Emamectin benzoate + Matrine, Oxymatrine, Spinetoram. Nên kết hợp với dầu khoáng và nên phun 2 lần cách nhau 7 - 10 ngày/lần. 56 SỔ TAY HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY XOÀI THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU