Soạn giáo trình môn Kỹ Thuật Truyền Thanh, chương 20

Chia sẻ: Nguyen Van Dau | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

213
lượt xem 75
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Máy ghi âm dùng để ghi lại các âm thanh (lời nói, tiếng nhạc). Dãi tần âm thanh có thể ghi nhận được bao gồm âm cơ bản và hài bậc cao của chính nó, đồng thời với phổ của nhạc cụ, giọng nói tiếng động. Tai người cảm nhận được các âm thanh đó bị hạn chế ở ngưỡng nghe. Ngưỡng nghe được quyết định bởi áp suất và cảm giác điếc và phụ thuộc vào mức âm tính bằng dB hoặc áp suất âm tính bằng dyncm2/ và tần số âm thanh tính bằng Hz. Đơn vị đo...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Soạn giáo trình môn Kỹ Thuật Truyền Thanh, chương 20

CHÖÔNG 20 MAÙY GHI AÂM I. KHAÙI NIEÄM CHUNG: Maùy ghi aâm duøng ñeå ghi laïi caùc aâm thanh (lôøi noùi, tieáng nhaïc). Daõi taàn aâm thanh coù theå ghi nhaän ñöôïc bao goàm aâm cô baûn vaø haøi baäc cao cuûa chính noù, ñoàng thôøi vôùi phoå cuûa nhaïc cuï, gioïng noùi tieáng ñoäng. Tai ngöôøi caûm nhaän ñöôïc caùc aâm thanh ñoù bò haïn cheá ôû ngöôõng nghe. Ngöôõng nghe ñöôïc quyeát ñònh bôûi aùp suaát vaø caûm giaùc ñieác vaø phuï thuoäc vaøo möùc aâm tính baèng dB hoaëc aùp suaát aâm tính baèng dyn/cm2 vaø taàn soá aâm thanh tính baèng Hz. Ñôn vò ño cuûa 0dB = 1016 W/cm2 = 2 10-4 dyn/cm2 Möùc aâm coù theå tra cöùu theo baûng sau: 0 dB im laëng tuyeät ñoái 60 dB tieáng oàn ñöôøng phoá 10 dB laù caây xaøo xaïc 70 dB tieáng keâu la 20 dB ñoàng hoà tích taéc 80 dB coøi oâ toâ 30 dB troø chuyeän thì thaàm 100 dB tieáng buùa hôi 40 dB troø chuyeän bình thöôøng 120 dB tieáng maùy bay caùch 3m 50 dB aâm nhaïc maùy haùt 130 dB ngöôõng ñau tai
Nguoàn tín hieäu aâm thanh töø micro, radio… sau khi ñöôïc khueách ñaïi ñöôïc ñöa qua ñaàu töø ñeå ghi leân baêng töø baèng phöông phaùp töø hoùa goïi laø quaù trình ghi. Nguoàn tín hieäu aâm thanh ñöôïc töø hoùa leân baêng töø caûm öùng leân ñaàu töø moät söùc ñieän ñoäng caûm öùng taïo neân doøng ñieän aâm thanh qua boä khueách ñaïi ra loa goïi laø quaù trình phaùt. Ñaàu töø ñöôïc ñaëc ôû ñaàu vaøo cuûa taêng aêm phaùt vaø ñaàu ra cuûa taêng aâm ghi, laø moät boä phaän raát quan troïng cuûa maïch ñieän, noù quyeát ñònh chaát löôïng cuõng nhö ñaëc tính cuûa boä khueách ñaïi. Ñaàu töø ñöôïc laøm baèng pemaloi hoaëc ferit coù quaán daây quanh loõi neân phuï thuoäc vaøo taàn soá aâm thanh raát roõ reät vaø theo quy luaät Zl = wl = 2f. Ñaàu töø ñoøi hoûi loõi saét coù ñoä töø thaåm cao, ñoä cöùng cao ñeå ít bò maøi moøn. Ñaëc bieät laø khe töø, noù quyeát ñònh chaát löôïng aâm thanh ôû nhöõng vuøng taàn soá cao raát roõ reät. Khe töø phaûi thaúng, saéc goùc vaø nhaún ôû maët ngoaøi. Ngöôøi ta ñeäm khe töø baèng mieáng ñoàng hoaëc mica ñeå traùnh buïi vaø sai leäch do va chaïm cô hoïc vaø giaûm toån hao trong khe töø.
Khe töø coøn phuï thuoäc vaøo toác ñoä keùo baêng theo quan heä  = V/f vôùi  laø böôùc soùng ñöôïc töø hoùa taïi ñoaïn baêng chaïy qua khe ñaàu töø, neân ñöôïc goïi laø ñoä roäng cuûa khe töø , V laø toác ñoä keùo baêng, f laø taàn soá aâm thanh ñöôïc töø hoùa treân ñoaïn baêng ôû khe ñaàu töø. Ñaëc tuyeán ghi ñöôïc ôû 4 toác ñoä 9.5; 19; 38; 76 cm/s vôùi ñoä roäng khe töø  = 100?. khi doøng treân ñaàu töø ghi khoâng thay ñoåi, söùc ñieän ñoäng taêng 6 dB/ottave, roài sau ñoù suy giaûm theo taàn soá. ñoä suy giaûm ngaøy caøng taêng khi taêng taàn soá vaø giaûm toác ñoä keùo baêng. Khi ghi aâm leân baêng töø, tín hieäu aâm thanh treân ñaàu ghi coøn coù tín hieäu sieâu aâm ñeå khöû meùo daïng soùng do ñöôøng töø treå taïo ra thöôøng ñöôïc goïi laø doøng töø thieân. YÙ nghóa cuûa ñònh thieân baèng töø laø uoán laïi ñoaïn gaõy khuùc giöõa cuûa ñöôøng töø treå baèng doøng sieâu aâm. Taàn soá cuûa doøng töø thieân phaûi choïn ñuû lôùn, ít nhaát phaûi lôùn hôn 5 laàn taàn soá cao nhaát cuûa daûi aâm thanh ñang söû duïng. Maët khaùc, taàn soá doøng töø thieân phaûi choïn sao cho khi ñoaïn baêng ñi qua khe ñaàu töø caàn ñöôïc nhieãm töø ít nhaát vaøi laàn cöïc tieåu ñeán cöïc ñaïi, ñeå keát quaû buø tröø do söï töï khöû töø neân khoâng coø töø dö ôû trong baêng. Nhôø vaäy, khi maùy laøm vieäc ôû cheá ñoä ghi luùc khoâng coù aâm thanh seõ khoâng coù taïp aâm do töø dö cuûa doøng töø thieân gaây ra. PHAÂN LOAÏI MAÙY GHI AÂM Do söï phaùt trieån raát nhanh cuûa neàn coâng nghieäp ñieän töû maø moãi naêm coù theâm raát nhieàu kieåu maùy ghi aâm môùi xuaát hieän, veà nguyeân lyù vaän
chuyeån cuûa caùc kieåu maùy cuõng gioáng nhau, nhöng nhöõng kieåu maùy naøy ñeàu coù theâm nhieàu caûi tieán raát khaû quan. 1. Caùc caùch phaân loaïi maùy ghi aâm. a. Döïa vaøo tính naêng cuûa maùy, coù theå phaân chia thaønh caùc loaïi sau: - Maùy ghi aâm (Tape recoder) hay coøn goïi laø maùy thu baêng, coù theå ghi aâm thanh vaøo baêng vaø cuõng coù theå ñem baêng ra ñoïc laïi. - Maùy dieãn aâm (tape player) chæ duøng ñeå ñoïc baêng chöù khoâng ghi aâm thanh vaøo baêng ñöôïc. - Baøn ghi aâm (tape desk) duøng ñeå ñoïc baêng nhöng khoâng theå taùch rôøi khoûi maùy taêng aâm vì trong maùy chæ coù ñaàu töø ñoïc, vôùi ñaàu töø ghi vaø phaàn tieàn khueách ñaïi rieâng, muoán phaùt ra ta phaûi noái vôùi moät maùy taêng aâm, nôi coù taàng khueách ñaïi coâng suaát phaùt ra loa. b. Caên cöù vaøo caùc ñaëc ñieåm khaùc bieät trong caùch söû duïng baêng töø, ngöôøi ta phaân bieät ra ba loaïi maùy sau: - Maùy duøng baêng traàn (Maùy baêng coái) töùc laø loaïi baêng duøng trong caùc maùy ghi aâm thoâng thöôøng, goàm 2 söôøn cuoän baêng: moät cuoän thaùo vaø moät cuoän quaán. Muoán duøng caùc baêng naøy, tröôùc heát ta phaûi luoàn baêng treân caùc baùnh xe vaø caùc ñaàu töø xoùa, ghi vaø ñoïc. - Loaïi baêng hoäp cassette, phaûi duøng maùy ghi aâm ñaëc bieät goïi laø maùy cassette. Veà phaàn ñieän thì khoâng khaùc maùy ghi aâm duøng baêng traàn, rieâng hoäp cassette laø ñieåm khaùc. Cuoän baêng ñöôïc ñaët kín trong hoäp nhöïa, beân trong coù saún truïc caêng baêng, nhíp ñeø baêng vôùi caùc loå vöøa vaën ñeå gaén vaøo caùc truïc thaùo vaø quaán. Khi söû duïng, ta chæ caàn ñaët hoäp cassette vaøo caùc khung daønh rieâng vaø khoâng phaûi luoàn baêng raéc roái nhö trong loaïi maùy duøng baêng traàn. Loaïi baêng coù voû boïc goïi laø caxtric chæ coù moät söôøn cuoän baêng, ñaët kín trong moät voû baèng nhöïa. Cuoän baêng coù moái noái baét ñaàu vaø moái keát thuùc noái lieàn vaøo nhau. Khi di chuyeån ñoäng, baêng seõ thaùo ra töø trung taâm cuoän baêng ñeå ñi qua truïc xoay vaø caùc ñaàu töø roài quaán laïi beân ngoaøi cuûa söôøn baêng. Lôùp baêng beân ngoaøi cöù laàn löôït ñi veà beân trong khi cuoän baêng ñöôïc thaùo ra. Nhôø vaäy maø cuoän baêng luoân ñöôïc chaïy maõi khoâng ngöøng.
2. Ñaëc ñieåm cuûa caùc loaïi maùy ghi aâm: a) Maùy ghi aâm baêng traàn Loaïi maùy naøy coøn ñöôïc goïi laø maùy ghi aâm duøng baêng loä thieân. Maùy duøng baêng traàn khoâng duøng trong hoäp kín, nhöõng loaïi maùy naøy chia laøm 3 loaïi, tuyø theo chaát löôïng cuûa maùy: Loaïi 1 (loaïi ñaëc bieät), loaïi 2 (loaïi toát), loaïi 3 (loaïi thöôøng).  Loaïi maùy ñaëc bieät. Loaïi naøy thöôøng cheá taïo theo kieåu baøn ghi aâm (tape desk) maø ta thöôøng goïi laø caùc ñaàu caâm vì caùc maùy naøy khoâng coù phaàn khueách ñaïi coâng suaát vaø neáu coù thì cuõng chæ duøng kieåm soaùt laïi aâm thanh sau khi ñaõ ghi. Loaïi maùy naøy luoân coù 3 ñaàu töø trôû leân: ñaàu töø xoùa, ghi, hoãn hôïp. Maùy kieåu 3 ñaàu töø raát tieän lôïi, ta coù theå kieåm soaùt aâm thanh ñang ghi. Nhôø vaäy, ta bieát ñöôïc phaåm chaát aâm thanh ñang ghi ñeå ñieàu chænh maïch phaân cöïc, maïch san baèng taàn soá, nhaèm ñaït ñöôïc chaát löôïng cao nhaát. Veà phaàn di chuyeån baêng, caùc maùy naøy thöôøng coù 3 ñoäng cô, caùc ñoäng cô ñöôïc ñònh saún vôùi coâng suaát lôùn ñeå thay ñoåi nhanh vaø deã daøng caùc nhieäm vuï nhö haùt, quaán hoaëc thaùo baêng. Thöôøng maùy coù 2 toác ñoä 19 cm/s (7.5ips) vaø 9.5 cm/s (3.75ips). Moät soá maùy coù theâm toác ñoä 38 cm/s (15ips) hoaëc 4.75 cm/s (1.7/8ips). Toác ñoä thoâng duïng nhaát laø 19 cm/s vì coù theå ñaït ñöôïc moät khoaûng taàn soá roäng, ít tieáng oàn vaø ít meùo. ÔÛ nhöõng maùy toát hieän nay ngöôøi ta duøng theâm heä thoáng Dolby nhaèm giaûm taïp aâm nhieãu. Nhöõng maùy ghi aâm ñaëc bieät ñeàu coù nhöõng ñoàng hoà ño möùc ñoä aâm thanh vaø nuùt ñieàu chænh. Boä phaän ño thoâng duïng laø Volt keá. Nhôø coù maùy ño maø ta kieåm soaùt ñöôïc möùc aâm thanh ñang ghi, ñieàu chænh sao cho tieáng oàn khoâng phuû laáp leân aâm thanh vaø khoâng gaây meùo. Neáu maùy ghi ñöôïc 2 keânh baêng, ta seõ coù 2 nuùt kieåm soaùt rieâng bieät, duøng 1 nuùt cho maïch ghi vaø moät nuùt cho maïch ñoïc. Nhôø ñoù, theo doõi ñöôïc nhieàu nguoàn aâm thanh, xeáp ñaët theo moät kyõ thuaät rieâng bieät, ñeå taïo ra aâm thanh môùi meû, sinh ñoäng. Ñaàu vaøo cuûa nguoàn aâm thanh cuõng ñaëc bieät, ñaàu vaøo cho loaïi micro phaùt ra tieáng yeáu vaø ñaàu vaøo cho micro phaùt ra rieáng maïnh. Ngoaøi ra coù loå caém maùy thu thanh ñeå thu qua ñaøi phaùt thanh hoaëc loå caém daønh cho caùc ñöôøng daây ñieän thoaïi.
Moãi ñaàu vaøo laïi coù nuùt ñieàu chænh möùc ñieän ñeå ñieàu chænh aâm saéc töø caùc nguoàn khaùc nhau. Toùm laïi, maùy ghi aâm ñaëc bieät thöôøng coù khaû naêng raát doài daøo. Neáu coù moät söï giôùi haïn veà phaåm chaát thì thöôøng chæ do ñaëc tính cuûa caùc loaïi baêng söû duïng.  Loaïi maùy ghi aâm toát. Loaïi maùy naøy thöôøng nhoû, goïn hôn loaïi 1. Veà ñaëc tính kyõ thuaät cuõng gioáng nhö loaïi treân. Loaïi maùy naøy thöôøng coù hai ñaàu töø: ñaàu töø xoùa vaø ñaàu töø hoãn hôïp (ghi vaø phaùt). Do ñoù loaïi maùy naøy khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc phaåm chaát aâm thanh trong luùc ñang ghi. Maùy ghi aâm loaïi naøy chæ duøng moät ñoäng cô, söï chuyeån ñoäng cuûa truïc xoay truyeàn qua truïc mang cuûa cuoän baêng thaùo vaø cuoän baêng quaán baèng nhöõng baùnh raêng hay ñai truyeàn. Caùch di chuyeån baêng naøy thöôøng taïo ra tieáng oàn hôn heä thoáng duøng 3 ñoäng cô. Loaïi maùy naøy vaãn duøng ñeå ghi aâm nhaïc toát.  Loaïi maùy thöôøng. Loaïi maùy naøy coù hình thöùc nhoû thuoäc loaïi xaùch tay, nguoàn ñieän thoâng duïng laø pin vaø caùc loaïi söôøn baêng ôû maùy naøy laø 7.5 cm vaø 12.7 cm. Toác ñoä thöôøng duøng laø 4.75 cm/s hoaëc 2.4 cm/s. Baêng taàn raát heïp, aûnh höôûng taïp aâm nhieãu. Loaïi maùy naøy thöôøng chæ duøng ñeå ghi tieáng noùi. b) Maùy ghi aâm duøng baêng hoäp cassette. Veà nguyeân lyù laøm vieäc, maùy ghi aâm duøng baêng cassette gioáng nhö maùy ghi aâm duøng baêng traàn, chæ coù ñaëc ñieåm laø maùy cassette goïn nheï, cho neân söû duïng caùc linh kieän chuû yeáu laø transistor vaø vi maïch laø chuû yeáu. Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa maùy ghi aâm loaïi naøy nhö sau:  Caùch ñaët hoäp baêng vaøo maùy: coù kieåu maùy, hoäp baêng ñaët phía treân maët, coù maùy coù khung ñaët hoäp baêng vaøo beân hoâng.  Caùch di chuyeån baêng: coù maùy coù theå quaán baêng laïi ñöôïc hoaëc cho baêng thaùo ra nhanh: coù maùy khoâng thöïc hieän ñöôïc.  Caùch xeáp ñaët chaïy ngöôïc chieàu: caùch xeáp ñaët naøy giuùp ta ghi hoaëc phaùt laïi moät keânh treân baêng maø khoâng caàn laáy baêng ra vaø laät ñaûo ngöôïc laïi. Coù maùy chaïy ngöôïc laïi moät caùch töï ñoäng (auto-reverve), töùc laø sau khi nghe heát moät keânh thì seõ coù moät daáu hieäu ñaëc bieät laøm cho baêng chaïy ngöôïc trôû laïi vaø phaùt tieáp keânh thöù hai.
 Maùy töï ñoäng döøng laïi: trong moät vaøi kieåu maùy, khi gaàn heát cuoän baêng hoaëc khi baêng ñöùt thì moät boä phaän töï ñoäng seõ ngaét nguoàn ñieän ñeå phaàn di chuyeån baêng döøng laïi.  Möùc aâm thanh ghi vaøo baêng: thöôøng coù theå kieãm soaùt möùc aâm thanh baèng maùy ño hoaëc coù theâm boä phaän ALC (automatic level control) duøng ñeå ñieàu chænh töï ñoäng möùc aâm thanh. Coù moät soá maùy coù boä phaän ALC maø khoâng coù ñoàng hoà ño. Maïch ALC coù coâng duïng ñieàu hoøa möùc aâm thanh ñaàu vaøo ñeå traùnh söï gia taêng quaù lôùn bieân ñoä tín hieäu vaøo. Ngoaøi ra maùy coøn coù heä thoáng Dolby giaûm bôùt tieáng oàn.  Nuùm kieåm soaùt phaân cöïc vaø maïch san baèng taàn soá (Equalier) tuøy theo loaïi baêng maø ta ñieàu chænh maïch phaân cöïc cho phuø hôïp vôùi töøng loaïi baêng. Ví duï, khi duøng baêng ghi nhieàu tieáng thanh, thì ta phaûi taêng cöôøng ñoä doøng sieâu aâm ñeå phaân cöïc vaø duøng baêng ít tieáng oàn, ta neân giaûm tieáng thanh ôû maïch san baèng taàn soá.  Maïch giaûm tieáng oàn: thöôøng söû duïng trong maùy cassette loaïi toát aâm thanh trung thöïc thì ngöôøi ta duøng theâm heä thoáng Dolby nhaèm giaûm tieáng oàn.  Ñaàu vaøo maùy cassette: coù 2 loaïi + Ñaàu vaøo micro: Micro coù trôû khaùng cao vaø thaáp. Khi söõ duïng caàn gaén ñuùng vò trí töùc laø phoái hôïp ñuùng trôû khaùng. Neáu khoâng phoái hôïp toát thì tieáng oàn seõ gia taêng. + Ñaàu vaøo cho caùc nguoàn aâm thanh khaùc: ví duï nhö maùy thu thanh maùy quay ñóa, maùy ghi aâm khaùc. Ôû moät vaøi kieåu maùy hai loaïi ñaàu coù theå daãn ñeán maùy ghi aâm hai nguoàn rieâng bieät vaø coù theå kieãm soaùt möùc ñieän ôû möùc ñaàu vaøo. Nhôø ñoù coù theå hoøa aâm ñöôïc. Coù nhieàu kieåu maùy cassette  Maùy duøng pin laøm nguoàn ñieän: maùy naøy raát tieän lôïi coù theå di chuyeån deå daøng khoâng phuï thuoäc vaøo nguoàn ñieän, raát tieän lôïi cho ngöôøi ñi löu ñoäng.  Maùy radio cassette: vöøa coù theå thu vaø phaùt raát tieän lôïi ñeå ghi chöông trình cuûa caùc ñaøi phaùt thanh maø ta muoán thu.  Maùy cassette duøng treân taøu xe, maùy bay, thöôøng duøng ñieän DC, loaïi maùy naøy töï ñoäng ngaét ñieän khi heát baêng vaø töï ñoäng quay trôû laïi.
 Maùy cassette HIFI: duøng ñieän AC trong maùy chæ coù phaàn khueách ñaïi ghi vaø tieàn khueách ñaïi khi phaùt maø khoâng caàn khueách ñaïi coâng suaát ra loa. Loaïi naøy duøng keøm vôùi maùy taêng aâm vaø heä thoáng loa rieâng bieät. c) Maùy ghi aâm duøng hoäp Caxtric. Baêng duøng hoäp Cartridge coøn ñöôïc goïi laø baêng coù voøng ñoùng kín, thöôøng chæ coù moät cuoän baêng. Baêng thaùo töø trung taâm, ñi qua ñaàu maùy haùt ñeå roài ôû laïi beân ngoaøi cuoän baêng. Caáu taïo hoäp baêng Caùc lôùp baêng ñi töø ngoaøi vaøo beân trong. Vì hai ñaàu noái lieàn nhau neân khoâng coù heát baêng vì tôùi ñoaïn cuoái thì baét ñaàu trôû laïi. So saùnh baêng cassette vaø baêng Cartric thì loaïi baêng Cartric hay laøm baêng roái vaø quaán baêng khoâng ñeàu. Maët khaùc deå tìm baêng cassette hôn baêng Cartric vaø ghi aâm vaøo baêng Cartric raát khoù khaên.  Moät soá ñieåm caàn bieát veà maùy ghi aâm: _ Moãi maùy ghi aâm ñeàu cho bieát soá keânh ghi aâm, nghóa laø soá nguoàn tín hieäu ñoäc laäp coù theå ghi hay phaùt cuøng moät luùc. _ Soá toác ñoä cuûa maùy thöôøng laø 1, 2, 3. ÔÛ Nhaät, Myõ toác ñoä ghi baèng ips (inch per second). Ôû Vieät Nam ghi baèng cm/s. Sau ñaây laø baûng ñoái chieáu ips vaø cm/s 15 ips = 38 cm/s 7.5 ips = 19 cm/s
_ Veà côõ söôøn cuoän baêng thì soá ghi chæ cuoän baêng lôùn nhaát coù theå duøng. Ví duï, soá ghi laø 12.7 cm (5inch) töùc laø nhöõng söôøn töø côû naøy trôû xuoáng ñeàu coù theå duøng ñöôïc. _ Soá ñaàu maùy coù theå laø 2, 3, 4… Maùy duøng 3 ñaàu maùy toát hôn loaïi 2 ñaàu. Caùc maùy coù 4 ñaàu coù theå quay theo chieàu ngöôïc laïi. _ Soá ñaàu vaøo ñeàu coù ghi roõ nhieäm vuï vaø caàn söû duïng ñuùng. Neáu coù nhieàu ñaàu vaøo micro thì neân xem trôû khaùng ñeå duøng cho ñuùng. _ Moät soá maùy coù ghi maïch ñieän ALC duøng ôû trong maùy laø maïch töï ñoäng ñieàu chænh möùc ñoä aâm thanh, maëc duø möùc ñieän ñaàu vaøo thay ñoåi raát nhieàu. _ Trong maùy coù caùc nuùt ñieàu chænh + Bias chöùc naêng cuûa maïch phaân cöïc + Equalization chöùc naêng maïch san baèng taàn soá