Sốt rét ác tính do plasmodium vivax báo cáo ca bệnh tại Bình Định và tổng hợp y văn Thế giới

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> SỐT RÉT ÁC TÍNH DO PLASMODIUM VIVAX BÁO CÁO CA BỆNH<br /> TẠI BÌNH ĐỊNH VÀ TỔNG HỢP Y VĂN THẾ GIỚI<br /> Huỳnh Hồng Quang*, Triệu Nguyên Trung*, Nguyễn Văn Chương* Hồ Văn Hoàng*,<br /> Nguyễn Hoàng Minh**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Giới thiệu: Nhiễm sốt rét (SR) do Plasmodium vivax từ lâu vẫn quan niệm là một bệnh lành tính và tự<br /> khỏi, nhất là khi so với Plasmodium falciparum. Song, nhiễm P. vivax chiếm tỷ lệ không nhỏ đến 400 triệu ca mỗi<br /> năm và lan rộng khắp thế giới. Về mặt lịch sử, những ca bệnh sốt rét ác tính (SRAT) do P. vivax còn hiếm và chỉ<br /> báo cáo dưới dạng ca bệnh hoặc loạt ca bệnh số lượng nhỏ, phần lớn những ca này báo cáo tại Ấn Độ, Sri Lanka,<br /> Indonesia, Thái Lan và Việt Nam. Đi cùng với sự gia tăng dữ liệu về kháng thuốc toàn cầu, các biến chứng của<br /> P. vivax như thể một mối đe dọa sức khỏe toàn cầu cần tập trung giải quyết. Triệu chứng lâm sàng của SRAT do<br /> P. vivax thường gồm giảm tiểu cầu nghiêm trọng, SRAT thể não và rối loạn các chức năng gan, thận, phổi cấp.<br /> Trong SRAT do P. falciparum, bệnh tác động trên nhiều cơ quan thì ngược lại, P. vivax thường lên đơn tạng<br /> hoặc đơn hệ thống.<br /> Báo cáo ca bệnh: Ở đây, chúng tôi báo cáo ca bệnh dựa vào dữ liệu nghiên cứu hồi cứu ở bệnh viện của<br /> một bệnh nhân nam, 14 tuổi với biểu hiện SRAT do P. vivax nhập viện với triệu chứng nặng, suốt thời gian nằm<br /> viện bệnh nhân được chẩn đoán dựa vào bằng chứng lam máu giêm sa dương tính đơn loài thể vô tính P. vivax.<br /> Bệnh nhân hồi phục hoàn toàn sau 8 ngày điều trị với chẩn đoán ra viện là SRAT do P. vivax.<br /> Kết luận: Sốt rét do P. vivax có thể dẫn đến các biến chứng bất thường và tử vong, do vậy đề nghị tất cả các<br /> hướng dẫn chẩn đoán nên đề nghị bao gồm cả SRAT do P. vivax như thể gợi ý các thầy thuốc tổng thể lâm sàng,<br /> và nghiên cứu sâu về bệnh sinh và sinh lý bệnh cũng như điều trị SRAT này là rất quan trọng.<br /> Từ khóa: Sốt rét ác tính, Plasmodium vivax.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> SEVERE VIVAX MALARIA: A CASE REPORT IN BINH DINH GENERAL HOSPITAL AND WORLD<br /> ENGLISH MEDICAL LITERATURE REVIEW<br /> Huynh Hong Quang, Trieu Nguyen Trung, Nguyen Van Chuong, Ho Van Hoang,<br /> Nguyen Hoang Minh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 - Supplement of No 1 - 2013: 50 - 56<br /> Backgrounds: Plasmodium vivax infection has been considered for a long time a benign and self-limited<br /> disease, mainly when compared to the burden of Plasmodium falciparum infection. Nevertheless, P. vivax is<br /> responsible for up to 400 million infections each year, representing the most widespread Plasmodium species.<br /> Historically, cases of complicated P. vivax malaria have been rare, and documented almost exclusively by case<br /> reports or small case series, most of them in India, Sri Lanka, Indonesia, Thailand and Vietnam. Together with<br /> rising documentation of drug resistance worldwide, the complications of P. vivax infection represent a global<br /> health menace which needs focused efforts to its resolution. Major severe P. vivax clinical syndromes reported<br /> include severe thrombocytopenia, cerebral malaria, and acute renal, hepatic and pulmonary dysfunctions. In<br /> severe falciparum malaria, they affected many organs, but vice versa commonly in single organ or system in P.<br /> vivax.<br /> *Viện Sốt rét - KST - CT Quy Nhơn;<br /> <br /> **BVĐK tỉnh Bình Định<br /> <br /> Tác giả liên lạc: Ths. Bs. Huỳnh Hồng Quang, ĐT: 0905103496 Email: huynhquangimpe@yahoo.com<br /> <br /> 50<br /> <br /> Chuyên Đề Ký Sinh Trùng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Case presentation: Here, a case report in retrospective hospital-based clinical study of a male patient, 14<br /> years old with severe vivax malaria who hospitalized with serious symptoms, during hospital episodes were<br /> diagnosed on the basis of positive peripheral blood films for asexual stages of Plasmodium vivax monoinfection. He<br /> completed recovery and discharged diagnosis of severe vivax malaria.<br /> Conclusion: P. vivax malaria can lead to unusual and fatal complications. All new guidelines should<br /> include “Severe vivax malaria” as a clinical entity. Further research into the etiopathogenesis, pathophysiological<br /> and treatment would be important.<br /> Key words: Severe malaria, Plasmodium vivax.<br /> <br /> GIỚI THIỆU<br /> Với quan niệm trước đây rằng hai thuật ngữ<br /> “kháng thuốc” và “tử vong” chỉ dành cho sốt rét<br /> P. falciparum thì giờ đây các nghiên cứu trên thế<br /> giới từ 2000 - 2011 cho thấy có gần 100 ca bệnh<br /> sốt rét ác tính (SRAT) do P. vivax và dữ liệu<br /> nghiên cứu cũng đã cho thấy P. vivax kháng cao<br /> với thuốc vốn đặc hiệu là chloroquine. Các<br /> nghiên cứu về SRAT trên thế giới lần lượt đã<br /> giới thiệu và đăng tải trên y văn thế giới, với tỷ<br /> lệ dao động 2,3 - 21%, và tỷ lệ tử vong - ca (casefetality rate) là 0,8 - 1,6% tại các quốc gia Ấn Độ,<br /> Papua New Guinea, Brazil, Thái Lan, Malaysia,<br /> Indonesia, Việt Nam,… Không giống như P.<br /> falciparum, SRAT do P. vivax có những hình thái<br /> lâm sàng khác nhau, biến chứng bất thường,<br /> thậm chí đe dọa tính mạng bệnh nhân (Harpal<br /> Singh và cs., 2009). Các biến chứng đó thường<br /> gặp là thiếu máu giảm tiểu cầu, rối loạn thần<br /> kinh, vỡ lách, suy thận (Hien Trần Tinh và cs.,<br /> 2004; Stephen J. Rogerson và cs., 2008; Harpal<br /> Singh và cs., 2009; Huỳnh Hồng Quang và cs.,<br /> 2010). Dù số ca hiếm gặp, song với những biến<br /> chứng và nguy cơ tử vong cao như thế đóng vai<br /> trò như chỉ số cảnh báo về tác động của P. vivax<br /> lên sức khỏe toàn cầu.<br /> <br /> TRÌNH BÀY CA BỆNH<br /> Bệnh nhân Trương Quốc T. nam, 14 tuổi,<br /> học sinh, thường trú tại thôn Gia Thạnh, xã Cát<br /> Minh, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định, vào viện<br /> ngày thứ 2 kể từ khi khởi phát sốt, ở thời điểm<br /> lúc 15 giờ 20 phút ngày 21.7.2011 (Mã BN trên<br /> hồ sơ: 1062133/1367, Mã YT: 31869, số thẻ BHYT:<br /> <br /> Chuyên Đề Ký Sinh Trùng<br /> <br /> HS7520801101417). Vào viện lúc 13 giờ 10 phút<br /> ngày 2/8/2011trong bệnh cảnh sốt cao, với bệnh<br /> sử trước đó có sốt từng cơn kèm đau đầu, chưa<br /> điều trị thuốc, đến ngày thứ 4 vào viện.<br /> Tiền sử bản thân và gia đình bệnh nhân:<br /> không có tiền sử bệnh tâm thần kinh, đi học<br /> bình thường, chưa vào vùng SRLH?<br /> <br /> Thăm khám vào viện<br /> + Tổng trạng chung trung bình, da niêm mạc<br /> bình thường, không phù, kết mạc mắt không<br /> vàng, không biểu hiện thiếu máu trên lâm sàng.<br /> Các dấu hiệu sinh tồn cho thấy mạch 92 lần/<br /> phút, thân nhiệt 39,50C, huyết áp 100/50mmHg,<br /> nhịp thở tăng lên 36 lần/ phút, cân nặng 42kg.<br /> Biểu hiện cơ loạn thần với la hét, kích thích, vã<br /> mồ hôi nhiều, không có dấu xuất huyết dưới da.<br /> + Nghe tim phổi không phát hiện bệnh lý,<br /> tiếng T1 và T2 nghe rõ, không có âm bệnh lý,<br /> lồng ngực cân đối, rì rào phế nang hai bên rõ và<br /> không nghe ral bệnh lý. Bụng mềm, gan lách<br /> không lớn (trên lâm sàng), thận tiết niệu và cơ<br /> xương khớp trong giới hạn bình thường.<br /> Chẩn đoán sơ bộ ban đầu: Theo dõi nhiễm<br /> trùng huyết.<br /> Xét nghiệm huyết thanh sốt xuất huyết<br /> IgM/IgG âm tính (03.8.2011).<br /> Cấy máu ngày 08.8.2012 âm tính và soi tươi<br /> âm tính.<br /> Cấy máu ngày 09.8.2012 không mọc vi<br /> khuẩn (Bact/ALERT 3D Select).<br /> <br /> 51<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> Cận lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh<br /> Xét nghiệm huyết học (theo diễn tiến thời gian)<br /> Thời gian<br /> 02.8.2011<br /> 05.8.2011<br /> 08.8.2011<br /> 09.8.2011<br /> <br /> Hồng cầu<br /> 3,5 M/uL<br /> 3,06 M/uL<br /> 3,08 M/uL<br /> 2,77 M/uL<br /> <br /> Bạch cầu<br /> 4,2 K/uL<br /> 2,4 K/uL<br /> 6,9 K/uL<br /> 3,6 K/uL<br /> <br /> Hemoglobine<br /> 88 g/L<br /> 74 g/L<br /> 73 g/L<br /> 67 g/L<br /> <br /> Haematocrite<br /> 31,5%<br /> 27,5%<br /> 28,3%<br /> 25,1%<br /> <br /> Tiểu cầu<br /> 42 K/uL<br /> 35 K/uL<br /> 80 K/uL<br /> 82 K/uL<br /> <br /> Công thức máu biểu hiện giảm hai dòng tế<br /> bào máu, trong đó mid% chiếm ưu thế. Vẫn tiếp<br /> tục xử trí như một trường hợp nhiễm trùng<br /> huyết bằng kháng sinh phổ rộng và dịch truyền.<br /> <br /> Thuốc sốt rét hiệu lực cao Arterakine 3<br /> ngày theo phác đồ hướng dẫn của Bộ Y tế<br /> năm 2009, nhưng không xử trí artesunate tiêm<br /> ngay từ đầu.<br /> <br /> Xét nghiệm vi ký sinh học<br /> Diễn tiến đến xét nghiệm KSTSR.<br /> <br /> Thuốc primaquine dùng đủ 14 ngày (theo<br /> khuyến cáo của TCYTTG).<br /> <br /> Thời gian 02.8.2012 05.8.2012 08.8.2012 09.8.2012<br /> ++<br /> +<br /> Kết quả<br /> Vtsg<br /> Vtsg<br /> <br /> <br /> KSTSR<br /> Có thể phân liệt trong máu ngoại vi; Mid%<br /> Chỉ điểm<br /> chiếm ưu thế; Kết hợp biểu đồ sốt điển hình<br /> SRAT<br /> <br /> : Không được chỉ định làm xét nghiệm lam máu<br /> KSTSR và test nhanh Combo test.<br /> Mật độ KST của thể vô tính mức độ trung<br /> bình Vtsg++.<br /> Test nhanh Carestart Malaria pLDH/HRP2<br /> (pan P.f) Combo Test không thực hiện.<br /> + Xét nghiệm sinh hóa: Các chỉ số gan, thận<br /> trong giới hạn bình thường, riêng chỉ số<br /> bilirubine tăng nhẹ.<br /> <br /> Thuốc hạ sốt Paracetamol, thuốc bảo vệ gan<br /> và vitamine.<br /> Sau 3 ngày điều trị, đến ngày 11.8.2011,<br /> KSTSR: âm tính (lam nhuộm giêm sa). Bệnh<br /> nhân đã hoàn toàn tỉnh táo về các dấu hiệu sinh<br /> tồn và huyết động tốt. Tiếp tục điều trị nâng cao<br /> thể trạng, phục hồi sức khỏe.<br /> Chẩn đoán cuối cùng là sốt rét ác tính do<br /> Plasmodium vivax.<br /> Đến ngày 16.8.2011 bệnh ổn định cho ra viện<br /> và cấp thuốc primaquine uống đủ liều. Xuất<br /> viện vào lúc 10 giờ 50 ngày 16/8/2011.<br /> <br /> MỘT SỐ BÀN LUẬN<br /> <br /> + Nước tiểu toàn phần: Kết quả 10 thông số<br /> đều bình thường<br /> <br /> Những khoảng trống chưa biết về P. vivax<br /> - loại ký sinh trùng bị lãng quên<br /> <br /> + Hình ảnh siêu âm: Không thấy một dấu hiệu<br /> gì bất thường tại các cơ quan, ngoại trừ gan và<br /> lách có kích thước lớn nhẹ và cấu trúc đồng<br /> nhất.<br /> <br /> Sốt rét (SR) do P.vivax hiện đang đe dọa ít<br /> nhất 40% dân số thế giới, hầu hết số trường hợp<br /> này từ Đông Nam Á, châu Phi và Tây Thái Bình<br /> Dương, nam Mỹ (Price RN và cs., 2007)(8). Song,<br /> rất tiếc, P. vivax từ lâu được xem là một bệnh ở<br /> người bị lãng quên. Các số liệu tổng hợp gần<br /> đây cho biết P. vivax có sự phân bố về mặt địa lý<br /> rất rộng, ước tính hàng năm có đến 2,5 tỷ người<br /> nằm trong nhóm nguy cơ và ước tính khoảng<br /> 80-300 ca sốt rét lâm sàng mỗi năm, kể cả SRAT<br /> và tử vong (Ivo Mueller và cs., 2009). Dẫu sao,<br /> SR P. vivax cũng nên được xem là gánh nặng<br /> bệnh tật toàn cầu, song P. vivax lại bị “lơ qua” và<br /> xem nó như thể một cái bóng của một vấn đề y<br /> <br />  Chẩn đoán xác định: Sốt rét do<br /> Plasmodium vivax.<br /> <br /> Thái độ xử trí:<br /> Ngày 09.8.2011: bệnh nhân được xử trí phác<br /> đồ ACTs.<br /> Bệnh nhân được sơ cấp cứu và chăm sóc<br /> điều dưỡng cao nhất tại khoa hồi sức tích cực;<br /> Truyền dịch Glucose 10%, Natriclorua 0,9%<br /> truyền tĩnh mạch chậm, sinh tố;<br /> <br /> 52<br /> <br /> Chuyên Đề Ký Sinh Trùng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> tế nghiêm trọng hơn là P. falciparum tại các vùng<br /> sốt rét lưu hành, do vậy các nghiên cứu đang nỗ<br /> lực đầu tư vào chiến lược chống lại P. vivax<br /> (WHO., 2010). Mặc dù phần lớn các trường hợp<br /> SRAT, tử vong đều quy kết cho P.falciparum,<br /> song số liệu toàn cầu chỉ ra P. vivax cũng ảnh<br /> hưởng đến gần 100 triệu người mỗi năm trên<br /> toàn cầu. 10 - 20% số ca P. vivax trên toàn cầu là<br /> ở châu Phi, nam Sahara; tại vùng Đông và Nam<br /> Phi, P. vivax chiếm khoảng 10% và riêng tại Tây<br /> và Trung Phi, P. vivax chiếm dưới 1% (WHO.,<br /> 2010). Dù không nhiều, nhưng bệnh cảnh SRAT<br /> và tử vong do P. vivax tại Ấn Độ khiến chúng ta<br /> không thể không nghĩ đến sự giảm đáp ứng của<br /> P. vivax với thuốc.<br /> Điểm đặc biệt trong chu kỳ sinh trưởng và<br /> phát triển là P. vivax thích xâm nhập vào hồng<br /> cầu non, nhỏ, chúng có thể tạo nên trạng thái<br /> “ngủ đông” trong tế bào gan nhiều tháng đến<br /> nhiều năm, rồi sau đó tái hoạt gây bệnh, P. vivax<br /> hình như không thể dính vào các tế bào nội mô<br /> ở sâu trong hệ mạch máu nên hiếm khi sinh tắc<br /> nghẽn mạch, xuất huyết và tử vong như P.<br /> falciaprum. Do ý niệm là sốt cách nhật, lành tính<br /> và nhiễm trùng tự giới hạn (Price RN và cs.,<br /> 2007)(8), nên các nghiên cứu ít quan tâm và đã có<br /> những khoảng trống kiến thức về sự hiện diện<br /> của các phân lập kháng, sự thay đổi khoảng thời<br /> gian tái phát và biến động cũng như tái hoạt thể<br /> ngủ P. vivax.<br /> <br /> Không còn tính giáo điều trong nhận định<br /> sốt rét P. vivax chỉ là lành tính (8)<br /> Một đánh giá tại các khu quân sự Hàn Quốc,<br /> tổng kết đặc điểm lâm sàng trên 101 bệnh nhân<br /> nhiễm P. vivax, cho thấy thời gian nhiễm tiềm<br /> tàng là > 6 tháng; sốt cách nhật điển hình chỉ có<br /> 68,3%, giảm tiểu cầu (29,6%), MĐKSTSR trung<br /> bình là 1287/l máu (Oh MD và cs., 2001), nghĩa<br /> là chu kỳ sốt đã có sự thay đổi. Một nghiên cứu<br /> khác trên 110 ca P. vivax đơn thuần, đánh giá về<br /> mặt lâm sàng và cận lâm sàng, kết quả ghi nhận<br /> không có biểu hiện cơn bộc phát sốt (22,8%),<br /> đau đầu kiểu migraine (4,5%), đau cơ (6,3%), nổi<br /> ban đỏ ngứa và dạng mày đay từng đợt (1,8%),<br /> <br /> Chuyên Đề Ký Sinh Trùng<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> chậm nhịp tim (13,6%), hạ huyết áp tư thế (2,7%)<br /> được xem là các đặc điểm lâm sàng không điển<br /> hình, góp phần vào hội chứng của SRAT. Bên<br /> cạnh đó, một số dấu chứng biểu hiện SRAT là<br /> vàng da (7,2%), rối loạn thần kinh (0,9%), thiếu<br /> máu nặng (7,2%), giảm tiểu cầu (3,6%), giảm<br /> huyết cầu toàn thể (0,9%). Khi điều trị với liệu<br /> trình CQ thì có 2 trường hợp xuất hiện kháng<br /> thuốc (1,82%). Nghiên cứu trên cho thấy sốt rét<br /> do P.vivax có nhiều biểu hiện lâm sàng không<br /> điển hình, nặng và kháng thuốc, đây là các dấu<br /> hiệu cảnh báo sớm cho P. vivax (Mohapatra MK<br /> và cs., 2002).<br /> Năm 2006, một báo cáo tại Thổ Nhĩ Kỳ cũng<br /> đã cho biết một bệnh nhi bị SRAT do P. vivax,<br /> biểu hiện một bệnh lý não tủy lan tỏa với cơn co<br /> giật và động kinh, rối loạn trên hình ảnh điện<br /> não đồ (Ozen M và cs., 2006). Các quan sát và<br /> tổng hợp số liệu gần đây cũng chỉ ra P. vivax<br /> cũng có thể có các thể SRAT và gây tử vong<br /> không khác P. falciparum (Baird JK và cs., 2009).<br /> Một tổng kết khác từ Rajasthan, Bikaner, Ấn Độ<br /> báo cáo 11 ca bệnh SRAT P. vivax điển hình có<br /> các biến chứng thể não, trụy tuần hoàn, suy<br /> thận, thiếu máu nặng, tiểu Hb niệu, xuất huyết<br /> bất thường, suy hô hấp và vàng da (Kochar DK<br /> và cs., 2005).<br /> <br /> Sốt rét do P. vivax có thật sự lành tính?<br /> Hình thái lâm sàng đã và đang thay đổi<br /> Trong một nghiên cứu tiến cứu tại Timika,<br /> miền nam Papua tại Indonesia và Blaise Genton<br /> cùng cộng sự trong một nghiên cứu tiến cứu tại<br /> vùng Wosera của Papua New Guinea(5), báo cáo<br /> về các tỷ lệ và hậu quả của sốt rét ác tính (SRAT)<br /> do P. vivax hoặc P. falciparum, các biến chứng mô<br /> tả ở P. falciparum và P. vivax rất thú vị vì không<br /> phải lúc nào SRAT P. falciaprum cũng có tỷ lệ<br /> cao hơn P. vivax, cụ thể tại Wosera, thiếu máu<br /> xảy ra khoảng 20% và 40% số ca SRAT do P.<br /> vivax và P. falciparum, ngược lại suy hô hấp xảy<br /> ra lần lượt 60% và 40% số ca SRAT do P. vivax<br /> và P. falciparum. Các triệu chứng thần kinh xuất<br /> hiện khoảng 25% số ca SRAT trên mỗi loài (Ric<br /> Price và cs., 2009).<br /> <br /> 53<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> Độ nặng của sốt rét tùy thuộc vào hoàn<br /> cảnh? các thử nghiệm chỉ ra độ nặng của SR lệ<br /> thuộc vào từng hoàn cảnh. Chẳng hạn, từ thế kỷ<br /> 16 - 19 tại Anh, tỷ lệ tử vong liên quan đến SR có<br /> thể do phần lớn P. vivax, dần dần sau đó giảm<br /> đến mức còn không đáng kể. Sự giảm này xảy ra<br /> có thể hoặc do giảm nhiễm P. vivax thông qua<br /> đáp ứng hoặc sự thích nghi của KSTSR và/ hoặc<br /> vật chủ, hoặc thông qua thay đổi môi trường,<br /> như giảm phơi nhiễm với các bệnh khác hoặc<br /> tình trạng dinh dưỡng cải thiện. Nhiễm trùng P.<br /> vivax đặc trưng bởi cơn tái phát mà trong đó thể<br /> ngủ trong gan bị “đánh thức”, khởi động cho<br /> một tiến trình nhiễm mới. Tuy nhiên, đặc điểm<br /> lâm sàng này cũng còn lệ thuộc vào từng bệnh<br /> cảnh của bệnh nhân như mức độ lưu hành bệnh,<br /> sự đồng nhiễm, tiếp cận điều trị sớm hay muộn<br /> và có hay không sự kháng thuốc ở tại vùng đó<br /> (Price và cs., 2011).<br /> <br /> inflammatory responses) và mất cân bằng các<br /> cytokines. Các xét nghiệm này cực kỳ quan<br /> trọng để nâng cao kiến thức về sinh lý bệnh<br /> (Bruno B Andrade và cs., 2010).<br /> <br /> Tổng số 219 bệnh nhân trong nghiên cứu tại<br /> vùng Brazilian Amazon, các bệnh án được phân<br /> loại theo sự có mặt của P. vivax trong 4 nhóm là<br /> Không nhiễm, Không có triệu chứng, Nhiễm<br /> nhẹ và Nhiễm nặng do P. vivax. Chẩn đoán dựa<br /> vào kính hiển vi và PCR. Vì thời điểm này chưa<br /> có tiêu chuẩn chẩn đoán SRAT do P. vivax, nên<br /> nghiên cứu này đáp ứng về tiêu chuẩn liên ứng<br /> (consensual criteria) từ SRAT do P. falciparum.<br /> Các bệnh nhân nhiễm P. vivax ác tính là tuổi<br /> nhỏ, đã sống một thời gian ngắn trong vùng<br /> SRLH và ít có mắc SR trước đây hơn những đối<br /> tượng không mắc SR và nhiễm nhẹ hoặc không<br /> có triệu chứng. Phân tích chỉ ra đường tuyến<br /> tính mạnh được xác định có liên quan đến tăng<br /> nồng độ C reactive protein (CRP) trong huyết<br /> tương, creatinine, bilirubin trong huyết thanh.<br /> Nồng độ chất TNF, IFN-gamma cũng như tỷ số<br /> IFN-gamma / interleukin-10 tăng và biểu hiện<br /> tuyến tính với sự tăng dần của độ nặng của<br /> bệnh. Cả thông số xét nghiệm thấy rối loạn chức<br /> năng và cytokines viêm đã giảm đi khi có can<br /> thiệp liệu pháp điều trị hiệu quả ở những bệnh<br /> nhân SRAT do P. vivax. Biểu hiện lâm sàng khác<br /> biệt của nhiễm P. vivax cho thấy có liên quan<br /> chặt chẽ với sự hoạt hóa đáp ứng tiền viêm (pro-<br /> <br /> Tổn thương phổi cấp do sốt rét P. vivax cũng<br /> khác biệt do với P. falciaparum, một báo cáo ca<br /> bệnh vừa đi du lịch trở về và nhiễm phải P.<br /> vivax, dẫn đến tổn thương phổi cấp (Tan.Y.S và<br /> cs., 2010); hoặc gây sốc và hội chứng suy hô hấp<br /> cấp (Sathish Kumar và cs., 2009; C. Illamperuma<br /> và cs., 2010). Biến chứng thiếu máu và giảm bạch<br /> cầu trên trẻ em nhiễm sốt rét P. vivax không phải là<br /> ngoại lệ (Alfonso J. Rodríguez-Morales và cs.,<br /> 2008). Các tác giả này đã thống kê cho thấy đặc<br /> điểm dịch tễ học lâm sàng trên các bệnh nhân<br /> nhi SR P. vivax đã gây nên thiếu máu và giảm<br /> tiểu cầu đòi hỏi phải nhập viện. Trong thời gian<br /> hơn 3 năm, tổng số 78 trẻ nhiễm P. vivax nhập<br /> bệnh viện Sucre, Venezuela. Lúc nhập viện biểu<br /> hiện sốt (93,59%), rét run (41,03%) và đau đầu<br /> (14,10%). Về mặt cận lâm sàng, thiếu máu<br /> (94,87%) trong đó thiếu máu nặng chiếm đến<br /> 10,26%, suy dinh dưỡng 25,64% và 10,26% có<br /> KSTSR trong đường ruột. Nồng độ Hb trung<br /> bình lúc nhập viện là 8.09 g/dl và tiểu cầu trung<br /> bình 127,402 tế bào/mm3. Trong số các bệnh nhi<br /> này thì 58,97% phát triển thành giảm tiểu cầu<br /> (24,36% bị nặng), số ca đòi hỏi phải truyền máu<br /> là 25,64%. Hoặc giảm tiểu cầu nặng kèm theo<br /> <br /> 54<br /> <br /> Không giống như SRAT do P. falciparum gây<br /> biến chứng lên đa phủ tạng, song đối với SRAT<br /> do P. vivax thường ảnh hưởng lên đơn tạng hoặc<br /> đơn hệ thống: bệnh có thể diến tiến gây giảm<br /> bạch cầu nghiêm trọng biến chứng thể não và<br /> não úng thủy qua 1 trường hợp 4 tuổi và 1<br /> trường hợp 1 tuổi nhiễm P. vivax có liên quan<br /> đến biến chứng trên hệ thần kinh trung ương.<br /> Cả 2 trường hợp đều biểu hiện bệnh lý não và<br /> xuất hiện cơn động kinh. Một trường hợp có<br /> biểu hiện giảm bạch cầu nghiêm trọng, xuất<br /> huyết nội sọ tụ thành khối lớn và não úng thủy<br /> cần phải phẩu thuật đặt shunt trong khi các đặc<br /> điểm khác về hệ tiêu hóa có rất ít (Rekha Harish<br /> và cs, 2007).<br /> <br /> Chuyên Đề Ký Sinh Trùng<br /> <br />