Sự hình thành của tập tính xã hội

Chia sẻ: Le Trinh | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung bài viết trình bày các quá trình hình thành của tập tính xã hội như: hình thành của tập tính xã hội do tiếp xúc, hình thành của tập tính xã hội do di truyền và hình thành của tập tính xã hội do phân hóa. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sự hình thành của tập tính xã hội

Sự hình thành của tập tính xã hội 1. Do tiếp xúc Các cá thể cùng loài tập hợp lại. Ví dụ: Cá thể đực và cá thể cái ban đầu sống độc lập sau đó tiến hành ghép đôi. Linh cẩu, chó sói,… tập trung thành bầy để tăng hiệu quả săn mồi. 2. Do di truyền Sự phát triển của cá thể từ phôi thành cơ thể độc lập và từ cá thể đó có thể làm nảy sinh những thể trạng khác. Ví dụ: Ong bắp cày, ong bò vẽ,… từ một ong chúa đã hình thành một xã hội. Mối quan hệ huyết thống bố mẹ con cái tạo thành gia đình Ví dụ: Ở linh trưởng, một gia đình bao gồm bố mẹ và các con ở nhiều lứa tuổi khác nhau, các gia đình tập hợp thành một đàn lớn. 3. Do phân hoá Tổ ong hay tổ mối khi phát triển đến một mức nào đó thì xảy ra hiện tượng chia đàn, từ một đàn ban đầu tách ra thành hai đàn gần tương đương nhau về số cá thể. Tập tính xã hội được liên hệ như thế nào Tập tính xã hội được tạo ra bởi nhiều liên hệ khác nhau, tạo nên mối liên kết giữ động vật phát tín hiệu, động vật nhận tín hiệu, tiếp thu, đáp ứng để hợp tác hay chống đối. 1. Liên hệ bằng các tác nhân hóa học Nhiều loài động vật, nhất là côn trùng tiết ta hoocmon sinh dục hay pheromon để hấp dẫn giới tính. Chất tiết có tác dụng đánh dấu đường đi kiếm ăn, đánh dấu cho đồng loại khỏi lạc,giúp đồng loại nhận ra nhau, đánh dấu vùng lãnh thổ, răn đe kẻ thù,… Ví dụ: Ong mật thợ tiết ra chất dẫn dụ để hướng dẫn bày ong bay về tổ. Pheromone của bọ Nhật bản, bướm đêm Gypsy có thể dùng để điều khiển nhiều hành vi khác nhau như theo dõi, kiểm soát số lượng qua việc kết đôi và đẻ trứng.
Tằm tiết ra chất Bombykol để hấp dẫn bạn tình. Các nhà nghiên cứu của Đại học Tokyo đã chế tạo một loại robot 2 bánh và sắp xếp để một con sâu bướm, ở đây là tằm đực (Bombyx mori), điều khiển bằng cách guồng chân trên quả cầu bằng nhựa xoay được, giống như viên bi bên trong chuột máy tính. Những con bướm tằm này được giao nhiệm vụ lèo lái quả cầu thông qua đường hầm gió dài 1.800mm đến điểm đang tỏa ra chất hấp dẫn sinh dục của bướm tằm cái. Hai quạt gió đường kính 40mm được gắn vào đường hầm để chuyển mùi có tách dụng kích thích đến bướm tằm đang được đặt trên robot, theo báo cáo trên Bioinspiration and Biomimicry. Toàn bộ 14 con bướm tằm đực đều đã điều khiển thành công robot đến nơi tỏa ra mùi của con cái, theo NBC News dẫn lời các chuyên gia https://dieula.com/2017/04/saubuomdieukhienrobot/
Chồn, cầy vằn, cầy vòi,… dùng nước tiểu để đánh dấu lãnh thổ của chúng. Pheromone báo động (Alarm pheromones): Một vài loài khi bị tấn công bởi động vật ăn thịt, một vài loài tiết ra những hợp chất bay hơi để các thành viên khác bay đi (như ở con rệp vừng) hoặc tụ lại (như ở ong) http://chemvn.com/archive/index.php/t3176.html 2. Liên hệ bằng xúc giác, tác nhân cơ học Nhiều loài động vật nhận tín hiệu bằng xúc giác, giác quan phổ biến ở nhiều động vật, thường nằm ở bề mặt cơ thể tiếp xúc trực tiếp với môi trường như da, râu, ria mép,… Cơ quan đường bên ở cá có ý nghĩa quan trọng trong cuộc chọi nhau giữa cá đực để tranh cá cái.
Lưỡi (rắn, kỳ đà) có vai quan trọng giúp định vị con mồi cũng như bạn tình trong mùa sinh sản. http://tinhhoa.net/41875giaimahientuongluoiranxelamdoi.html Phần cơ thể tiếp xúc trực tiếp với mặt đất của rắn rất nhạy với các rung động; vì thế rắn có thể cảm nhận thấy các con vật khác đang tới
gần bằng cách phát hiện các rung động nhẹ nhất trong không khí hay trên mặt đất. Ví dụ: Cá gai cái chỉ đẻ khi bị kích thích bởi sự va chạm nhẹ nhàng của đầu cá đực vào gốc đuôi. Ở cá Thè be đực cũng có tập tính chạm đầu vào đuôi cá cái để thúc đẻ. Ở cá Vây chân, khi cá vây chân đực gặp con cái, nó sẽ cắn vào bụng của bạn tình rồi bám chặt. Sau cú cắn, cá đực sẽ bơm tình trùng vào cơ thể cá cái. Rắn đực và rắn cái tìm nhau ghép đôi. Chúng thường theo sát bên nhau, cùng di chuyển, va chạm, dựng đứng phần trước cơ thể lên hoặc quấn lấy nhau. Trong sinh học gọi hiện tượng này là giao hoan, gồm những hành động mang tính thủ tục nhằm kích thích lẫn nhau trước khi giao phối.
http://www.tinmoi.vn/kyladoirandocxoanquaygiuaduong011321697.html Rắn ráo (Ptyas korros) có hiện tượng giao hoan tập thể, 4 5 rắn đực bám theo một rắn cái, tụ thành một đám, cuộn lấy nhau trong khoảng 10 phút ở trên cây. 3. Liên hệ bằng âm thanh Động vật sử dụng các loại âm thanh làm tín hiệu thông tin cho đồng loại trong xã hội động vật. Tiếng kêu gọi bạn Thông báo có thức ăn Giữ liên hệ trong đàn Đe doạ Báo động kẻ thù Tiếng kêu đặc trưng cho loài và ít nhiều thay đổi theo thời gian, theo hoàn cảnh môi trường.Tác dụng cường độ khác nhau ứng với từng hoàn cảnh cụ thể . Ví dụ: Gián gió Madagascar phát ra âm thanh từ lỗ thở biến đổi ở đoạn thứ 4 của bụng. Chúng có thể phát ra nhiều tiếng gáy khác nhau, bao gồm âm
nhiễu loạn, sản sinh bởi gián trưởng thành và ấu trùng lớn; âm gây hấn, tán tỉnh và giao phối tạo ra bơi gián đực trưởng thành. Trong đàn chim di trú thường phát ra những âm thanh đơn giản , đều đều lập lại sau một khoảng nhất định để giữ trật tự đội hình bay trong đàn. Gà rừng, sơn ca, bách thanh dùng âm thanh để xác định ranh giới vùng làm tổ. Voi khi hoảng sợ hoặc tức giận thì rít lên, tiếng khàn khàn là thể hiện sự mong muốn hoặc voi con gọi mẹ, tiếng kêu kéo dài là khi vui thích, tiếng lanh lảnh phát ra qua vòi, đập vòi xuống đất biểu thị sự không hài lòng. Cá voi, cá heo thường thông tin cho nhau bằng âm thanh với tần số cao vướt giới hạn thính giác của con người. 4. Liên hệ bằng thị giác Trong tín hiệu của thị giác được sử dụng ở động vật gồm các cử động, tư thế và màu sắc. Mắt giúp động vật sáng tối, màu sắc, kích thước, hình dạng sự vật, cự ly xa gần Nhờ mắt, chúng tìm thức ăn, nước uống, nhận ra bạn tình để kết đôi sinh sản, kẻ thù. Những loài không xương sống có thị giác phát triển cũng thường có màu sắc sặc sỡ như nhện, bướm, chuồn chuồn,… Ví dụ: Loài ong được chứng minh là có khả năng nhận dạng khuôn mặt của từng cá nhân, thậm chí chúng còn sử dụng các phương pháp tương tự mà con người thường làm để nhận dạng khuôn mặt. Các con ong nhận dạng các đường kẻ và hình dạng như một dạng khuôn mẫu và có thể nhớ được các khuôn mẫu này. Khi được cung cấp thức ăn với hình ảnh khuôn mặt và những cốc nước với các yếu tố không liên quan đến khuôn mặt, các nhà sinh học nhận thấy loài côn trùng này có thể nhận ra các khuôn mặt với độ chính xác cao. Theo thời gian, chúng thậm chí có thể phân biệt các khuôn mặt đơn giản với các khuôn mặt phức tạp. Sự xuất hiện “bộ áo cưới” ở nhiều loài vào mùa sinh sản: cá cóc bụng hoa (Paramesotriton deloustaliI), Sa giông mào (Tritutus cristatus). Ở cá nóc trong mùa sinh sản, cá óoc đực thường vẽ những hoạ tiết đặc sắc trên nền cát để thu hút con cái. (clip cá nóc nhật)
5. Liên hệ bằng tư thế Nhiều loài động vật phát tín hiệu cho đồng loại bằng tư thế. Ví dụ: Vũ điệu lắc cơ thể của ong là một phương thức giao tiếp hiệu quả đến mức đáng kinh ngạc. Khi những con ong kiếm mồi quay tr ở lại tổ, chúng lắc thân theo một vũ điệu khá phức tạp. Chỉ cần nhìn góc và hướng lắc ong trở về, những con ong khác có thể biết chúng nên bay về hướng nào và bay bao xa để có thể tới được những bông hoa có nhiều mật. (Clip tín hiệu cuả ong 1’45s – 2’15s) Chó sói, khỉ ở bậc đẳng cấp cao thể hiện tình cảm có tính thông báo hoặc răn đe bằng nét mặt, nhe rang, cử động tai hay ve vẩy đuôi. Ngỗng xám với nhiều tư thế thông tin: A: Tư thế báo động, ngỗng đứng thẳng, vươn cao cổ nhìn về phía có tín hiệu tấn công. B: Muốn đe doạ từ xa ngỗng vươn cổ, mỏ hướng lên trên. C: Chuẩn bị tác chiến, ngỗng hạ thấp cổ nhưng đầu lại ngẩng lên. D: Tư thế mâu thuẫn gay gắt giữa tấn công và rút lui. Đ: Tư thế thể hiện mâu thuẫn nhẹ giữa tấn công và rút lui. E: Tư thế lưỡng lự. G: Tư thế phòng ngự, dè dặt. H: Tiếp xúc. I: Tiến tới kẻ địch
Các tư thế chuột chọi nhau thể hiện mối quan hệ đẳng cấp I: Hàng phục: một các thể biểu hiện sự hàng phục sẽ nằm , một bên thân , đầu nghiêng chạm đất, mắt hé mở nhìn đối thủ. II: Rúc sườn: biểu hiện sự hàng phục nhưng tránh để bị đối phương tấn công, nó rúc vào sườn đối phương. III: Giữ thế sẵn sàng chiến đấu: chuột đứng trên hai chân sau, mắt hơi quay về phía sau nhìn đối phương và phát ra tiếng kêu đe doạ, biểu hiện sẵn sàng chiến đấu nếu đối phương tấn công. Nếu đối phương không tấn công thì chuột đứng tư thế này cho đến khi chuột kia bỏ đi. IV: Mặt đối mặt: hai chuột nhìn thẳng vào nhau, xù lông, thân hơi lui về phía sau với tư thế sẵn sàng nhảy bổ vào đối thủ, đồng thời kêu rít doạ nạt, sau đó hai con xông vào cắn xé quyết liệt, cho đến khi một con yếu thế bỏ đi. 7. Bản chất của tín hiệu Cho đến nay người ta chưa biết nhiều về bản chất của tín hiệu trong quan hệ xã hội động vật.Thông thường thì cách truyền tin của động vật cũng đơn giản.Trong đa số trường hợp, một tín hiệu cũng chỉ gây một phản ứng tức khắc như một kích thích ngoài nào đó. Ví dụ: Một con mòng biển trong đàn cất tiếng kêu báo động, cả đàn lập tức đưa mắt quan sát xung quanh. Thường sự kích thích phải lặp đi, lặp lại một số lần để tích lũy hiệu quả. Ví dụ: Không phải bất kỳ lần nào gà trống chạy xung quanh gà mái cũng có thể kích thích được gà mái chịu cho giao phối. Trong quan hệ xã hội động vật cũng có những tín hiệu làm ngừng đáp ứng. Ví dụ: Để bảo vệ lãnh thổ, chim đực tấn công cả chim đực và chim mái xâm nhập vào lãnh thổ của nó. Những chim mái khi bị chim đực tỏ thái độ tấn công thì chúng có những tư thế đặc biệt làm nguôi giận chim đực. Mối liên hệ thường phức tạp. Ví dụ: Chim đực bảo vệ lãnh thổ, doạ nạt hàng xóm, thì tín hiệu sử dụng có thể thay đổi nhiều mức, tuỳ theo độ xâm nhập lãnh thổ của kẻ lạ.
Trong trường hợp, khoe mẽ hôn phối thì tình huống còn phức tạp hơn. Ví dụ: Ở ếch nhái, tiếng kêu là tín hiệu gọi cái, khi con cái đến gần, con đực lập tức ôm lấy. Có khi chúng ôm nhầm cả cá thể đực, nhưng sẽ bỏ ra ngay nếu có tín hiệu gì khác từ con bị ôm nhầm đó.