Sự kiện Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước - Ý nghĩa lịch sử và giá trị thời đại: Phần 1

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:168

Thêm vào BST

Báo xấu

223
lượt xem 35
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu Ý nghĩa lịch sử và giá trị thời đại của sự kiện Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước tập hợp các bài viết của PGS.TS. Bùi Đình Phong về sự kiện Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước được đăng trên nhiều tạp chí và được giới thiệu trong các buổi Hội thảo khoa học.Các bài viết tập trung làm rõ cuộc hành trình của Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin, cho thấy bản lĩnh và trí tuệ của một nhà yêu nước, cách mạng và khoa học. Tài liệu gồm 2 phần, mời các bạn cùng tham khảo phần 1 sau đây.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sự kiện Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước - Ý nghĩa lịch sử và giá trị thời đại: Phần 1

PGS, TS. BUI DINH PHONG V - r r ^ ■’*. Jc: - ----_ - Y NGHiA LICH SUl VA GIA TR ITH 0 IO AI CUA SU KIlN ■ ■ BACHd RA Dl TIM DU6NG CLiU nu6 c NHA XUAT BAN CHINH TRI QUOC GIA
3K5H6 Mã sô: CTQG - 2011
PGS, TS. BUI DINH PHONG Y NGHiA LICH SUl VA GIA TRj THflll DAI CUA SU KliN ■ ■ BAG HO RA Dl TIM BUdNG cOu nu6 c NHA XUAT BAN CHINH TRI QUOC GIA - SU THAT HA NOI - 2011
LỜI NHÀ XUẤT BẢN Cách đáy đ ú n g 100 n ă m , n g à y 5-6*1911. người th a n h n iên y ê u n ư ớ c N g u v ễ n T ấ t T h à n h đ ã r ò i b ế n c ả n g S à i G ò n đ ể lại sau l ư n g q u ê h ư ơ n g k h i đó c ò n đ a n g quằn quại trong đau t h ư ơ n g n ó lệ, t ì m đ ư ờ n g s a n g p h ư ơ n g T â y . n h ư N g ư ờ i n ó i s a u n à y : “T ô i t h ấ y p h ả i đ i r a n ư ố c n g o à i x e m c h o rõ. S a u k h i x e m x é t h ọ l à m ã n ra s a o , t ô i s ẽ t r ỏ v ề g i ú p đ ồ n g b à o t ô i ”. S a u 3 0 n à m b ô n b a k h ắ p c h â n t r ò i g ó c b ể , VỚI h à n g c h ụ c t ê n gọi và bí d a n h k h á c n h a u , là m h à n g chục n g h ê để m ưu sinh và để hoạt động cách mạng, Bác Hồ đã tìm ra được cái ‘ c ấ m n a n g ” t h ầ n k ỳ cho c á ch m ạ n g V i ệ t N a m , cho d â n tộc V iệ t Nam. đó là cách mạng Việt Nam phải gắn chặt VỚI cách mạng t h ế giói, cách m ạ n g d â n tộc g ắ n liề n với cá ch m ạ n g x ã hội ch ủ n g h ĩ a , v à “c h ỉ có c h ủ n g h ĩ a x ã h ộ i , c h ủ n g h ĩ a c ộ n g s ả n m ố i g i ả i p h ó n g đ ư ợ c c á c d â n t ộ c bị á p b ứ c ”. D ư ớ i á n h s á n g c h ó i lọi c ủ a b ả n Sơ thảo lẩn thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn để thuộc địa của Lênin, Người nói: “L uận cương của L ê n i n l à m c h o tôi r ấ t c ả m đ ộ n g , p h ấ n k h ỏ i , s á n g tỏ, t m t ư ở n g b iết bao. Ngồi mộl mình trong buồng m à tỏi nói to lên như đ a n g n ó i tr ư ớ c q u ầ n c h ú n g đ ô n g đ ả o . . . Đ â y là c á i c ầ n t h i ế t c h o c h ú n g ta, đày là con đưòng giải phóng chúng t a ”. Nám 1941, Người dã Ircì về Tổ quôc, chủ trì Hội nghị T ru ng ương 8, th à n h lập M ặt t r ậ n V i ệ t Mmh, lãnh đạo cao trào c á c h mạng 194 1 - 1 9 4 5 k ết thúc bằng Cách m ạng T h án g Tám long tròi lở đất, đem lại
độc lập. tự do cho dán tộc Việl Nam. ấm no hạnh phúc cho nhân dân V iệt N am . N g à y 5 - 6 - 1 9 1 1 , s ự k i ệ n ra đi t ì m đ ư ờ n g c ử u n ư ớ c c ủ a B á c H ồ đ ã trở t h à n h m ộ t d ấ u m ố c q u a n Lrọng. nìớ ra m ộ t c h ư ơ n g m ó i c h o c á c h m ạ n g V i ệ t N a m . inỏ đ ầ u c h o t h ò i đ ạ i m ớ i c h o d â n tộc V i ệ t N a m : T h ò i đ ại Hồ C h í M in h . T ừ t h ự c t iễ n p h o n g phú c ủ a c á c h m ạ n g V i ệ t N a m , c ũ n g n h ư t r o n g b ô i c á n h q u ố c t ế có n h ừ n g b i ế n đổi to lớ n v à s â u s ắ c n h ư h i ệ n n a y . đ ể t i ế p t ụ c đ ư a s ự n g h i ệ p c á c h m ạ n g t i ế n l ê n . Đ á n g t a đ ả r ú t r a n h ữ n g b à i họf: k i n h n g h i ệ m lớ n, t r o n g ậó b à i h ọ c đ ầ u t i ẽ n là "nắm. v ừ n g n g ọ n cờ độc lập dàn tộc và chủ nghĩa xã hội" - ngọn cò vinh quang m à C h ủ t ị c h H ồ C h í M i n h d ã t r a o lạ i c h o t h ế h ộ h ô m n a v và các t h ế h ệ m a i sa u . Đ ã có n h i ề u c u ố n s á c h , n h i ề u c ô n g I r ì n h n g h i ê n c ứ u v ể ý nghĩa, về tầm quan trọng của sự kiện này. Đe góp th êm một t iế n g nói n h â n dịp to à n Đ ả n g , to à n d á n ta lo n g tr ọ n g kỷ n iệm tròn 100 nãm ngày Bác Hồ ra đi tìm đưòng cứu nước, N hà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật xuảt bản cuôn sách Ý nghĩa l ich s ử và g l á t r ị t hời đ a i c ủ a s ư k i ện B á c H ồ ra đ i t ìm đ ư ờ n g cửu nước của PGS, TS. Bùi Đình Phong. X i n t r â n t r ọ n g giới t h i ệ u c u ô n s á c h c ù n g b ạ n đọc. Tháng 6 năm 20ỉ ỉ NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA - s ự THẬT
LỜI NỎI ĐẨU L iê n q u a n tới đề t à i C h ủ tịch Hồ C h í M i n h , c h ú n g t a đ ã có h à n g n g h ì n cu ô n sách, h à n g t r i ệ u t r a n g viết. N h i ề u hội t h ả o k h o a học t r o n g nước và quôc t ế được tổ ch ứ c t r ọ n g t h ể n h â n k ỷ n i ệ m n ă m c h ẵ n n g à y s i n h c ủ a Ngưòi, n g à y N g ư ò i r a đi về cõi v ĩ n h h ằ n g . Đ ặ c b iệ t là các hội t h ả o kỷ n i ệ m 100 n ă m (1890-1990), 120 n ã m (1890-2010) n g à y s i n h c ủ a C h ủ tịch Hồ C hí M in h . Đó là n h ữ n g việc l à m có ý n g h ĩ a k h o a học và t h ự c t i ễ n s â u sắc, để lại n h i ề u công t r ì n h n g h i ê n c ứ u có giá trị, k h ẳ n g đ ị n h t ầ m vóc di s ả n Hồ C h í M i n h t r o n g th ò i đ ạ i n g à y nay . N ă m n a y , Đ ả n g t a và n h â n d â n V iệt N a m long t r ọ n g t ổ chứ c kỷ n i ệ m 100 n ă m n g à y B ác Hồ r a đi t ì m đ ư ò n g cứ u nước. Đ â y là sự k i ệ n lịch sử t h ể h i ệ n t ầ m n h ì n , c á c h n h ì n , cách h à n h đ ộ n g b ả n lĩn h v à t r í t u ệ c ủ a m ộ t t ư d u y độc lập, t ự c h ủ . s á n g tạo. cách m ạ n g và k h o a học. VỚI t ư c á c h là người l ì m đường, mở đưòng, d ẫ n đ ư ờ n g v à t h i ế t kê t ư ơ n g lai. s ự k iệ n Bác Hồ ra đi tìm d ư ò n g c ứ u nước k h ô n g chỉ có ý n g h ĩa lịch sử s â u sắ c m à còn m a n g t ầ m v ó c v à g iá trị thời đ ại lớn lao. T ư d u y v à h à n h đ ộ n g c ủ a Hồ C h í M i n h m a n g ý n g h ĩ a đ ộ n g lực. đ ã đ á p ứ n g đ ú n g y ê u c ầ u c ủ a lịch sử V iệ t N a m n h ữ n g n ă m cuối t h ế k ỷ XIX đ ầ u t h ế k ỷ XX 7
và phù hỢp VỚI x u th ế của thòi đại khi các dân tộc bị áp bức vù n g lên thực hiện sự nghiệp giải phóng giành lấy quyền sông, quyển mưu cầu hạnh phúc. T h ắ n g lợi c ủ a công cuộc đổi mới ở V iệ t N a m với tầin n h ì n “t i ế p t h u , k ế t h ừ a n h ữ n g t h à n h t ự u m à n h â n loại đà đ ạ t được dưới c h ế độ t ư b ả n c h ủ n g h ĩa , đặc b iệ t về k h o a học v à c ô n g n g h ệ , để p h á t t r i ể n n h a n h lực lư ợng s ả n x u â l. x ây d ự n g n ề n k i n h t ế h i ệ n đ ạ i ”\ s ử d ụ n g c h ủ n g h ĩ a t ư b ả n p h ụ c v ụ ch o c h ủ n g h ĩ a x ã hội, b ắ t n g u ồ n t ừ n h ậ n t h ứ c và h à n h đ ộ n g c ủ a H ồ C h í M i n h 100 n ă m trước k h i Ngưòi q u y ế t đ ị n h đi r a nước n goài, l à m q u e n vối n ề n v ă n m i n h P h á p , t ì m h i ể u , k h á m p h á v ă n m i n h p h ư ơ n g T â y rồi trở vố g iúp đ ồ n g b à o ta. C ác b à i v ìé t t r o n g cuô n s á c h n à y t ậ p t r u n g l à m rõ cuộc h à n h t r ì n h c ủ a H ồ Chí M i n h đ ế n vối ch ủ n g h ĩa M ác - Lênin, t h ể h i ệ n b ả n lĩn h và t r í t u ệ củ a m ột n h à yêu nước, cách m ạ n g v à k h o a học. Các sự k iệ n v à cách tiếp cận t ậ p t r u n g c h ủ y ế u vào thời k ỳ tìm đ ư ò n g t ừ n ă m 1890 đ ế n n ă m 1920 k h i N g u y ễ n Ai Quốc tìm được con đường cứu nước đ ú n g đắn; giải p h ó n g d â n tộc theo con đ ư òn g cách m ạ n g vô sản. M ột sô" bài viết đê cậ p v a i trò mở đ ư ò n g (1911-1930), d ẫ n đưòng (1930-1945) v à t h i ế t k ế tư ơng lai (1945 đến nay) n h ư là kết q u ả t ấ t y ế u c ủ a sự k iệ n Bác Hồ r a đi tìm đường cứu nước. Ý n g h ĩ a c ủ a s ự k i ệ n B ác H ồ r a đi tìm đ ư ò n g c ứ u nước là r ấ t lón, n h ư n g vì chỉ b à n vê m ộ t sự k i ệ n t r o n g k h o ả n g 1. Đ ả n g C ộ n g s ả n V i ệ t N a m : V ă n k iệ n Đ ạ i h ộ i đ ạ i bi ể u toàn q u ố c l ầ n t h ứ I X , N x b . C h í n h trị q u ố c gia, H à N ộ i , 2 0 0 1 , t r . 8 4 . 8
th ò i g i a n 20 n ă m , lại v iết cho n h i ể u t ạ p chí, hội t h ả o k h á c n h a u , n ê n các b à i v i ế t k h ô n g t r á n h k h ỏ i s ự t r ù n g lặp. M o n g b ạ n đọc h ế t sức t h ô n g c ả m cho t á c g iả v ề s ự t r ù n g ặ p đó với s u y n g h ĩ đ ể n h ấ n m ạ n h và k h ẳ n g đ ị n h ý n g h ĩ a lớn lao c ủ a n h ữ n g s ự k iệ n lịch sử. T h ự c h i ệ n t r o n g m ộ t thời g ia n n g ắ n VỚI t r ì n h độ có h ạ n , c h ắ c c h ắ n cuô"n s á c h k h ô n g t r á n h k h ỏ i n h ữ n g h ạ n c h ế k h á c . M o n g n h ậ n đ ư ợ c n h ữ n g góp ý c h â n t h à n h c ủ a độc giả, N h â n cuô"n s á c h được ấ n h à n h , x i n t r â n t r ọ n g c ả m ơn N h à x u ấ t b ả n C h í n h t r ị qu ố c g ia - S ự t h ậ t v à t ấ t cả b ạ n đọc. 9
NGUYỀN ÁI QUỐC - TỪ NHỮNG NGÀY Đ Ầ ư VÀO LÀNG BÁO ĐẾN RA ĐỜI sự CỦA BÁO VIỆT NAM Đ Ộ C LẬP* 1. T ầ m n h ì n v ể v a i t r ò c ủ a b á o c h í Đ ể vào được l à n g b á o v à t rở t h à n h “ngưòi có n h i ê u d u y ê n nỢ với b áo c h í”, H ồ C h í M m h đ ã p h ả i t r ả i q u a m ộ t q u á t r ì n h r è n lu y ệ n g i a n k hổ , m i ệ t m ài. v ừ a học v ừ a t ậ p viết, v iế t n g ắ n , v iế t dài, lại v iế t n g ắ n ... N h ư n g q u a n t r ọ n g h ơ n là N gưòi t r a u dồi l ậ p t r ư ò n g t ư tưởng, coi ngòi b ú t là v ũ k h í sắc b é n t r o n g sự n g h i ệ p p h ò c h í n h t r ừ tà. Hồ C h í M i n h r a nước n g o à i n ă m 1911 là để x em nước P h á p v à các nưóc k h á c h ọ là m t h ế nào. rồi sẽ trở về giúp đ ồ n g bào, ch ứ k h ô n g p h ả i đi học là m báo. H à n h t r a n g N gưòi m a n g th e o là lò ng y ê u nước t h ư ơ n g d â n và k h á t v ọ n g giải p h ó n g đ ồ n g b à o k h ỏ i g ô n g c ù m nô lệ. T rư ớc khi đ ế n với c h ủ n g h ĩ a M á c - L ê n i n , Hồ C h í M i n h c h ủ y ếu th ự c h i ệ n n h ữ n g cuộc h à n h t r ì n h d ài n g à y t ừ P h á p q u a c h â u P h i đ ế n A n h và n h i ề u nước k h ác . T ại n h ữ n g nơi Ngưòi tới, * B à i v i ế t t h a m g i a H ộ i t h ả o k h o a h ọ c “7 0 n á m b á o V i ệ t N a m độc l ậ p ”, t h á n g 1 - 2 0 1 1 . 10
b ằ n g VIỘC q u a n sát. t ì m hiểu và tự đ ặ t r a cho m ì n h n h i ề u c â u hỏi t ừ t h ự c Lê. Hồ C h í M i n h c à n g n g à y c à n g n h ậ n r a b ộ m ặ t t h ậ t c ủ a c h ủ n g h i a đ ế quôc. S a u t h ắ n g lợi c ủ a C á c h m ạ n g T h á n g M ưòi N g a n á m 1917, h o ạ t đ ộ n g c ủ a H ồ C h í M i n h đ ã t i ế n lên m ộ t bước. N g ư ời đ ế n Hội n g h ị V é c x â y c ù n g n h i ề u đ o à n đ ạ i b iể u t h a y m ặ t cho các d â n tộc bị á p bứ c đ ể đòi độc lậ p v à t ự do, t r o n g đó có t ự do b á o chí. T ự do b áo c h í v à t ự do n g ô n l u ậ n t r o n g Yêu sách của nhăn d án An N am n á m 1919 là môc mở đ ầ u cho h à n h t r ì n h báo c h í c ủ a H ồ C h í M i n h . T u y n h i ê n ở th ò i đ i ể m đó. n h ậ n t h ứ c c ủ a H ồ C h í M i n h về t ự do b á o chí c ũ n g chỉ mới là c ả m t í n h m à thôi. Đ i ề u q u a n t r ọ n g là t ừ n h ậ n t h ứ c n h ữ n g lời t u y ê n bổ* t ự do c ủ a các n h à c h í n h t r ị t ư b ả n t r o n g lúc c h i ế n t r a n h t h ậ t r a chỉ là n h ữ n g lòi đ ư ò n g m ậ t đ ể lừa bịp các d â n tộc, H ồ C h í M i n h t h ấ y rõ m u ô n đưỢc giải p h ó n g , các d â n tộc c h ỉ có t h ể t r ô n g cậy v à o m ìn h , t r ô n g cậy v ào lực lượng c ủ a b ả n t h â n m ì n h . N h ữ n g n h ậ n t h ứ c đó đ ã đ á n h d ấ u m ộ t g i a i đ o ạ n mới t r o n g cuộc đòi cách m ạ n g c ủ a H ồ C h í M in h . T r o n g Những mấu chuyên về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch, t á c giả T r ầ n D â n T i ê n k ể lại r ằ n g , lúc bâV giò ô n g N g u y ễ n là m ộ t n g ư ò i y ê u nước q u v ế t t â m h y s i n h t ấ t c ả VI T ổ qu ôc. n h ư n g ô n g N g u y ễ n lúc đó “r ấ t í t h i ể u về c h í n h trị. k h ô n g b i ế t t h ế n à o là C ô n g hội, t h ê n à o là b ã i c o n g và t h ế n à o là r h í n h đ ả n g ”’. Người đ ã t ự bỏ t i ể n r a in n h ữ n g b ả n Yêu sách tám điếm t h à n h n h ữ n g tò t r u y ề n đơn 1. T r ầ n D ố n T i ê n : N h ư n g m â u c h u y ệ n v ề đời h o ạ t đ ộ n g c ủ a H ổ C h ủ tỊch, N x b . C h í n h trị q u ô c g ia, H à N ộ i , 2 0 1 1 , tr. 39 . 11
đ e m p h á t t r o n g các cuộc m í t t i n h ở P h á p , cho t â t cả n h ữ n g V i ệ t k i ể u v à n h ữ n g ngư ời V iệ t di l í n h P h á p . N gưòi gửi cả n h ữ n g ti’u y ể n đ ơ n v ề Đ ô n g Dương. N h ữ n g h o ạ t đ ộ n g đó có t á c d ụ n g nhâ^t đ ị n h n h ư n g k h ô n g cơ b ả n v à l â u dài. N g ư ò i b ắ t đ ầ u s u y n g h ĩ tới h o ạ t đ ộ n g b á o chí. N h ư n g h o ạ t đ ộ n g n h ư t h ế n à o k h i “ô n g N g u y ễ n k h ô n g đ ủ t i ế n g P h á p đ ể viêV’ b á o P h á p . T r ầ n D â n T i ê n k ể lại r ằ n g : “NhưỢc đ i ể m về t r i t h ứ c l à m ch o ô n g N g u y ễ n r ấ t k h ó c h ịu . Nhâ^t là ô n g T r ư ờ n g k h ô n g v i ế t tâ^t cả n h ữ n g đ i ề u ô n g N g u y ễ n m u ô n nói. Vì vậy, ô n g N g u y ễ n b ắ t t a y v à o việc học l à m b á o ”\ N h ư v ậ y đ ộ n g cơ l à m b á o đ ầ u t i ê n c ủ a Hồ C h í M i n h là để t u y ê n t r u y ề n c á c h m ạ n g , tô^ cáo tội ác thực d â n Pháp. N gư òi đ ế n t ò a b á o Dân chúng do c h á u n g o ạ i C ác M ác, ng hị v iên c ủ a Q uôc hội P h á p , là ô n g G i ă n g L ô n g g h ê là m c h ủ n h i ệ m . T ò Z ) â n chúng k h ô n g n h ữ n g đ ã đ á n g n h ữ n g lời y ê u c ầ u c ủ a b ả n Yêu sách tám điềm m à C h ủ n h i ệ m tò b áo đó còn k h u y ế n k h í c h N g u y ễ n Ái Quôc v iế t b à i đ ể l à m cho n h â n d â n P h á p h i ể u rõ n h ữ n g sự b ấ t công x ả y r a ở V iệt N a m . M ặ c d ù n h ữ n g người P h á p n h ư ông L ô n g g h ê h a y chủ báo Đời sống công nhân rất tôt và rât đáng m ến n h ư n g đ iề u đó chỉ hỗ trỢ m ộ t p h ầ n , g iú p N g u y ễ n Ái Q uôc n h ữ n g n g à y đ ầ u c h ậ p c h ữ n g t r ê n con đ ư ò n g l à m báo. V ấ n đ ề có ý n g h ĩ a q u y ế t đ ị n h là s ự nỗ lực, cô^ g ắ n g , q u y ế t t â m c ủ a b ả n t h â n . Xác đ ị n h rõ m ụ c đ íc h v i ế t b áo đ ể l à m gì có 1. T r ầ n D â n T i ê n : N h ữ n g m ẫ u c h u y ệ n về đời h o ạ t đ ộ n g c ủ a H ồ C h ủ tịc h, S đ d , tr. 40. 12
ý n gh ĩa h ết sức quan trọng đến cuộc đời làm báo của N g u v ễ n Ai Quôc. Người n h ậ n rõ “t ụ i t ư b ả n và đ ế quôc c h ủ n g h ĩa nó lấ y tôn g iá o và v ă n h ó a là m c h o d â n n gu , lây p h á p l ư ặ t b u ộ c d â n l ạ i , l ấ y s ứ c m ạ n h l à m c h o d â n sỢ, l ấ y p h ú quý làm cho d â n t h a m . Nó l à m cho d â n n g h e đ ế n h a i c h ữ c á c h m ệ n h t h ì sỢ r ù n g m ì n h . V ậ y c á c h m ệ n h trư ớ c p h ả i l à m cho d â n giác ngộ... p h ả i g i ả n g giải lý l u ậ n v à c h ủ n g h ĩ a cho d â n hiểu,... p h ả i b à y s á c h lược cho d â n ”\ B á o chí sẽ góp p h ầ n r â t q u a n t r ọ n g v ào g iải q u y ế t n h ữ n g m ụ c đích đó. C ũ n g t h e o T r ầ n D â n T iên, “ô n g N g u y ễ n b ắ t đ ầ u v iế t r ấ t k h ó k h ă n ” vì k é m t i ế n g P h á p , t h i ế u v ă n P h á p . N g ư ò i đ ã v ư ợ t q u a k h ó k h ă n đó b ằ n g c á c h v ừ a l à m v ừ a học, tự học v à học n h ữ n g n h à b á o n g ư òi P h á p có k i n h n g h i ệ m . N gư òi k iê n n h ẫ n b ắ t đ ầ u t ừ n h ữ n g đ ộ n g t á c n h ỏ n h ư v iế t h a i b ả n , gửi cho tò a b á o m ộ t b ả n , giữ lại m ộ t b ả n , s a u k h i b à i đưỢc đ ă n g s o s á n h v ớ i b ả n g ố c v à s ử a n h ữ n g c h ỗ v i ế t sai. N h ũ n g b à i b á o đ ầ u t i ê n N g ư ò i v iế t n g ắ n , chỉ n ă m , s á u dòng. Khi t h ấ y v i ế t đ ã b ớ t s a i lầm , được s ự đ ồ n g ý c ủ a chủ- b ú t, Ngưòi v i ế t d à i h ơ n m ộ t tí, độ b ảy, t á m dòng. D ầ n d ầ n , N gưòi có t h ể v i ế t cả m ộ t cột b á o v à có k h i d à i hơn. C ứ n h ư vậy, t ù y t h e o c h ủ đề, N gưòi có t h ể v i ế t dài, v iế t n g ắ n . N g ư ò i p h ả i học v i ế t r ú t n g ắ n , vì n g ắ n về d ò n g n h ư n g p h ả i b ả o đ ả m về nội d u n g v à châ^t lượng b ài báo. B ằ n g sự n ỗ lực c ủ a b ả n t h â n t r ê n cơ sở xác đ ị n h rõ m ụ c đ ích v à c á c h viết, 1. Hổ C h í M i n h ; T o à n tậ p, Nxb. C h í n h tr ị qu ố c gia, H à Nội, 2000, t . 2 , t r . 267. 13
chỉ m ộ t th ò i n g ắ n , N g u y ễ n Ái Q u ô c dà vào l à n g báo. T ừ i h á n g 8-1919, N g ư ò i đ ã có b à i t r ẽ n b á o Nhăn đạo v à tiế p t h e o Ngưòi v i ế t n h i ề u b à i ch o b á o Dãn chúng, Đờỉ. sông cô n g n h ã n ... H ộ i L iê n hiệp th u ộ c đ ịa ra đòi i h á n g 6 -1 9 2 1 t ậ p hỢ]) t ấ t cả n h ữ n g n gư ò i q u ê t h u ộ c đ ị a s ô n g t r ê n đ ấ t P h á p n h ằ m m ụ c đích t h ả o l u ậ n v à n g h i ê n c ứ u n h ữ n g v ấ n dề c h í n h trị v à k i n h t ế c ủ a t h u ộ c đ ịa. đi tới sự n g h i ệ p giải p h ó n g b ằ n g sự nỗ lực c ủ a c h í n h b ả n t h â n n h ữ n g ngưòi t h u ộ c địa. Hội q u y ế t đ ị n h d ù n g b á o chí v à n g ô n l u ậ n để t r a n h t h ủ d ư l u ậ n đ ồ n g t ì n h ủ n g hộ n h ữ n g h o ạ t đ ộ n g c ủ a Hội và cuộc đ ấ u t r a n h c ủ a n h â n d â n các t h u ộ c đ ịa chôníỊ á p bức. bóc lột c ủ a c h ủ n g h ĩ a t h ự c d â n . N g u y ễ n Ai Qưôc, n h â n d a n h đại b i ể u Đ ô n g D ư ơ n g , l à m n g h ê th ợ ả n h . đưỢc b ầ u là m ộ t t h à n h v iê n c ủ a B a n Chấp h à n h . S a u k h i Hội t h à n h lập. B a n C h ấ p h à n h q u y ê t đ ị n h x u ấ t b ả n tò b á o lây t ê n Le Paria (Ngưòi c ù n g khổ). B áo r a sô^ 1, n g à y 1-4-1922. Sô^ CUÔ1 c ù n g là số* 38, t h á n g 4 -1 9 2 6 . N g u y ễ n Ái Q uô c có q u a n h ệ m ậ t t h i ế t vối b á o Le Paria. T r o n g th ò i kỳ đ ầ u . t ừ đ ầ u c h o đ ế n sổ^ 1 4 . N g ư ờ i l à m ch ủ n h iệm k iê m c h ủ bút, là m cả viộc p h á t h à n h và đi b á n báo . S a u k h i ròi Hội Liên hiệp thuộc địa, N g ư ò i đ ế n L i ê n Xô rồi đi T r u n g Quỏc, n h ư n g v ẫ n gửi bài về đ ă n g báo. T rước khi về nước, H ồ C h í M i n h đ ã có m ộ t sự n g h i ệ p b á o c h í đ ồ s ộ , k h ô n g c h ỉ ở sô^ l ư Ợ n g c á c b à i v i ế t t r ê n n h i ể u b áo chí nước ngoài, m à còn s á n g l ậ p v à t h a m gia s á n g Iậi> n h i ể u tờ b á o g â y t i ê n g v a n g lớn, m ỏ d ầ u n ề n b á o c h í c á ch m ạ n g V iệt N a m . 14
2. C ần có m ộ t tờ b á o là m c ô n g c ụ t u y ê n tr u y ề n , c ồ đ ộ n g , tổ c h ứ c v à lả n h đ ạ o n h â n d â n Đ ầ u n ă m 1941, N g u y ễ n Ái Quôc về nước. T h á n g Õ-1941, N gư òi t n ệ u t ậ p và c h ủ t rì Hội n g h ị B a n C h ấ p h à n h T r u n g ương. T h ự c h i ệ n N g h ị q u y ế t c ủ a Hội n g h ị “mỗi đ ả n g bộ địa p h ư ơ n g p h ả i Lìm c á c h r a b á o c h í t u y ê n t r u y ề n . í t n h ấ t l à các ban tỉn h ủ y p h ả i có b a n tuyên truyền chuyên m ôn x u ấ t b ả n b á o r iê n g ở t r o n g t ỉn h đ ể t u y ê n tr u y ề n c h o k ịp t h ò r \ N g u y ễ n Ái Q u ô c q u y ế t đ ị n h cho x u â t b ả n b á o Việt Nam. độc lập gọi t ắ t là Việt Lập. Việt N am độc lập lúc đ ầ u là cơ q u a n t u y ê n t r u y ề n c ủ a t ỉ n h bộ V iệ t M i n h t ỉ n h Cao B ằ n g , t ừ t h á n g 6-1 9 4 2 là c ủ a h a i t ỉ n h C ao B ằ n g . B ắc K ạ n và từ th á n g 1-1944 là c ủ a b a tỉnh C ao B ằ n g - Bắc K ạ n - L ạ n g S ơ n (Cao - Bắc - L ạn g ). VỚI kinh n g h i ệ m c ủ a h ơ n 20 n á m l à m b á o ở nưóc n g o à i. N g u y ễ n Ái Q u ô c t n ể n k h a i m ộ t c á c h cụ t h ể ở đ ịa b à n các d â n tộc m i ề n n ú i . N g ư ò i h i ể u rõ m u ô n đ ư a cách m ạ n g đi tới t h ắ n g lợi c ầ n p h ả i t u y ê n t r u y ề n , giáo dục, tổ chức và lã n h đạo nhân dân, và cùng với tu y ê n tru yền m iện g th ì b á o c h í là phương tiện tu yên tru yền đọc tôt n h ấ t . N h ư n g k h ô n g p h ả i cứ r a đưỢc b á o là h o à n t h à n h n h i ệ m v ụ t u y ê n I r u y ể n . K i n h n g h i ệ m ngưỢc t r o n g cuộc đòi l à m báo c ủ a B ác cho thâV đ ể ai c ũ n g t h í c h đọc b á o v à có h i ệ u q u ả t h ậ t s ự i h ì l ấ t cá m ọi k h â u t ừ việc xác đ ị n h m ụ c d í c h , n ộ i d u n g , đôi tư Ợ n g, c á c h v iế t , c á c h l à m , c á c h p h á t h à n h , tóm lại là t ừ n h ữ n g n gư òi v iết báo đ ến các k h â u k h á c k h ô n g th ể rập k h u ô n m áy m óc m à p h ải lu ôn lu ô n 15
s á n g t ạ o , p h ù hỢp v ớ i đ ô i tư Ợ n g , h o à n c ả n h t ừ n g lú c , t ừ n g nơi. Kể lại c â u c h u y ệ n l à m b á o Việt N a m độc lập với Đ ại hội l ầ n t h ứ h a i Hội N h à b á o V iệ t N a m (16-4-1959), B ác nói: T h e o lòi d ạ y c ủ a L ê n in : “tò b á o là công cụ t u y ê n t r u y ề n , cổ động, t ổ ch ứ c v à l ã n h đ ạo. C ho n ê n m ì n h cố^ g ắ n g r a m ộ t tò b á o n g a y v à p h ả i l à m r ấ t bí m ậ t vì lu ô n lu ô n có m ậ t t h á m c ủ a P h á p , N h ậ t v à B ảo Đ ạ i r ì n h mò. Đ iề u k i ệ n s i n h h o ạ t t h ì b ữ a đói, b ữ a no. L à m b á o t h ì p h ả i có đ á in. M ấ y đ ồ n g c h í đ ã đi lấ y t r ộ m n h ữ n g t ấ m b i a đ á rồi m à i m ấ t m ấ y n g à y mới t h à n h b ả n in. In t h ì p h ả i v i ế t c h ữ t r á i lên đá, t h ê là có m ộ t đ ồ n g c h í p h ả i hì h ụ c học t ậ p v iế t c h ữ t rá i. M ấ y sô" b á o đ ầ u , b a b ô n a n h e m c ù n g là m , n h ư n g in cứ toe toét, chỉ in được í t v à x ấ u xí. N h ư n g vê s a u cứ t i ế n bộ d ầ n , mỗi l ầ n in được g ầ n 300 sô. P h ả i đ ặ t b ia đ á “n h à i n ” ở b a chỗ k h á c n h a u . K h i đ ộ n g chỗ n à y t h ì c h ạ y đ ế n chỗ k h á c m à in v à b á o v ẫ n r a đ ú n g kỳ. Đ ịch c h ị u k h ô n g l à m g ì đưỢc. V ấ n đ ề g iấ y c ũ n g gay. L úc b ấ y giò ai m u a n h i ề u giấy, đ ịch c ũ n g n g h i v à t h e o dõi. C ác chị e m mỗi n g ư ò i đi chợ m u a n ă m , m ưòi tò, nói dôi là m u a cho con c h á u học, rồi góp lại đ ể in báo. I n b ả n đá, m u ô n s ử a c h ữ t h ì p h ả i d ù n g a x ít. M à a x í t t h ì m u a đ â u được? Có đ ồ n g chí n g h ĩ r a c á c h d ù n g c h a n h t h a y cho axít, chị e m lại g i ú p m u a c h a n h đ ể ủ n g hộ báo. C òn việc p h á t h à n h : đ ể b á o ở các h a n g đ á bí m ậ t . C ác đ ồ n g chí p h ụ t r á c h cơ sở V iệ t M i n h cứ đ ế n đó m à lây. B á o b á n h ẳ n hoi, c h ứ k h ô n g biếu. 16
T h ế là mọi việc đ ề u d ự a vào q u y ế t t â m c ủ a m ì n h , d ự a v ào lực lư ợn g v à s á n g k i ê n c ủ a q u ầ n c h ú n g ”’. L à m b á o t r o n g m ỗ i m ộ t giai đ o ạ n c á c h m ạ n g , đ á p ứ n g y ê u c ầ u m ỗ i m ộ t đ ô ì tưỢ ng b ạ n đ ọc có n h ữ n g t h u ậ n lợi, k h ó k h ă n r i ê n g . T h ò i k ỳ B ác l à m b á o ở nước n g o à i t h ì k h ó k h ă n l ớ n nhấ^t ở g i a i đ o ạ n đ ầ u là v ô n v ă n hóa p h ư ơ n g T â y . Đi v à o c ụ t h ể là v ô n n g o ạ i n g ữ . rồi n g h i ệ p v ụ b á o ch í, đốỉ tưỢ ng p h o n g p h ú , tr ìn h độ h ọc v ấ n , n g h ề n g h i ệ p cao t h ấ p k h á c n h a u . L à m b á o Việt N am độc lập t h ì k h ó k h ă n lớn n h ấ t là t r ì n h độ v ă n h ó a c ủ a các ảối tư Ợ ng c h ủ y ế u là đ ồ n g b à o m iề n n ú i r ấ t th ấ p ; k h ó k h ă n v ề c ơ s ở v ậ t châ^t, n g h i ệ p v ụ b á o c h í , k ẻ t h ù t h e o d õ i . . . Đ ể r a đ ư ợ c b á o Việt N a m độc lập là cả m ộ t sự nỗ lực p h ấ n đ ấ u cao độ, la o đ ộ n g k i ê n t rì, k h ắ c p h ụ c m ọi k h ó k h ă n , g i a n k h ể , t h i ế u t h ô n . P h ả i t ì m h i ể u k ỹ t r ì n h độ, p h o n g t ụ c t ậ p q u á n c ủ a đ ồ n g bào. Đ ạ i t ư ớ n g Võ N g u y ê n G i á p n h ớ lại: “Vì k h u ô n k h ổ tờ b á o n h ỏ , c h ữ , t h e o chỉ t h ị c ủ a B ác, lại p h ả i v i ế t to đ ể đ ồ n g b à o đọc dễ d à n g , n ê n các b à i v i ế t p h ả i r â t n g ắ n . Có l ầ n , tôi ở T ĩ n h T â y về, B á c p h â n công viết m ộ t bài về p h o n g trà o p h ụ n ữ cho báo Việt Lập. B á c nói; - C h ú v i ế t đ ú n g m ộ t t r ă m chữ, v i ế t h ơ n t h ì k h ô n g có chỗ đ á n g đ â u . Tôi ngồi viết, c ả m t h ấ y k h ó q u á . T hời g i a n q u a ở T ĩ n h T ây , c h ú n g tôi c ũ n g r a báo. C ũ n g chỉ là b á o in t h ạ c h , n h ư n g g iấ y sẵ n , k h u ô n k h ổ tò b á o rộng, bài v iế t th o ả i m á i chứ k h ô n g h ạn chê n h ư th ê này. 1. Hồ C h í M i n h : T o à n t ậ p , S đ d , t.9, t r . 4 18-419. 2ÝN(;»ÍALS
T h ấ y tôi n g ồ i v i ế t k h ó k h ă n . B á c cưòi rồi bảo: - B áo c ủ a các c h ú có gử i v ề n h ư n g m ì n h k h ô n g x e m h ế t , m à ở đ â v c ũ n g k h ô n g m â y ai xem. B áo c ủ a các c h ú v ă n h ay. c h ữ n h i ề u n h ư n g k h ó đọc, và có dọc đưỢc c ù n g k h ô n g m ấ y ai h iể u . B áo Việt Lập t u y đơn g iả n , n h ư n g dễ đọc, dễ hiểu. v ể s a u có d ịp đi cô n g t á c ở các đ ịa p h ư ơ n g , tôi rnớa t h â y h ế t t á c d ụ n g r ấ t to lớn c ủ a tò báo; đ ồ n g b à o ờ k l i ắ p các nơi đ ề u r ấ t h o a n n g h ê n h b á o Việt Lập''\ C ao H ồ n g L ã n h , t r o n g hồi k ý Mãi mãi đi theo con đường của Người kể: “Có h ô m . m ộ t sô^ đ ồ n g chí đưỢc B á c gọi đ ế n b à n việc c h u ẩ n bị r a b á o Việt Nam độc lập. Lúc đó- m ộ t sô^ a n h e m đ ã t ừ n g v i ế t b á o cô n g k h a i v à o loại giỏi n h ư n g p h ả i v i ế t b à i c h o tờ b á o k h u ô n k h ổ h ẹ p , p h ụ c vụ đ ồ n g b ào t h i ể u sô" t h ì a n h e m lại l ú n g t ú n g . B á c b ả o m u ô n b i ế t b à i m ì n h v i ế t đ ồ n g b à o có h i ể u k h ô n g t h ì cứ đọc c h o đ ồ n g chí T h ế An, n ế u đ ồ n g c h í T h ế A n bảo được là được. Đ ồ n g chí T h ế A n là m ộ t t r o n g 43 ngưòi t h e o đ o à n t ừ b i ê n giới về đây, đ ồ n g c h í là n g ư ò i T à y học ít. r ấ t h i ề n l à n h . ít nói. N h ò Bác h ư ố n g d ẫ n a n h e m v iô t n h ữ n g b à i b á o p h ù hỢp với t r ì n h độ c ủ a ngươi đọc ở q u a n h v ù n g ”'^. 1. Đ ạ i t ư ớ n g V õ N g u y ê n G i á p ; P á c B ó đ ế n T â n T r à o ' \ in t r o n g c u ô n Đ â u n g u ô n ( H ồ i ký), N x b . V ă n học, H à N ộ i , 19 75, tr.55-56. 2. C a o H ồ n g L ã n h : “M ã i m ã i đ i t heo con đ ư ờ n g c ủ a N g ư ò i \ i n t r o n g c u ô n Đ ầ u n g u ồ n ( H ồ i k ý ) , N x b . V ă n h ọ c , H à N ộ i, 19 75, tr.304-305. 18
Bác Hồ k h ô n g ch ỉ là n g ư ò i c h ủ t r ư ơ n g v à tổ ch ứ c cho LÒ b á o r a đời m à N g ư ò i còn I h a m g ia n h i ề u cô n g việc t r ự c tiế p có ý n g h ĩa . Vì C a o B ằ n g còn 90% d â n sô^ m ù c h ữ và t r o n g c á n bộ c ũ n g cò n n h i ề u đ ồ n g chí c h ư a b i ế t chữ, Bác c h ủ trư ờ n g : “P h o n g t r à o V iệ t M i n h tối đ â u , tổ ch ứ c học v ă n h ó a tới đó. Người b i ế t d ạ y n g ư ò i k h ô n g biết, người b iế t n h i ề u d ạ v người b i ế t í t ”. B á c còn giao cho đ ồ n g chí Cao H ồ n g L ĩ n h s o ạ n bộ v ầ n d ạ y c h ữ t h e o loi mối. Bộ n à y được b iê n t ậ p t h à n h h ơ n 30 bài. cứ học h ê t sô b à i n à y là có i h ể đọc v i ế t được. Đ ồ n g c h í C ao H ồ n g L ã n h l à m b à i h á t v ậ n đ ộ n g b à con a n h e m bỏ lôi học cũ t h e o lôi học mói. Ngoài r a còn có th ơ ca đ ộ n g v i ê n p h o n g t r à o học chữ. N h i ề u nơi già trẻ. gái t r a i đ ề u học. học b a n đ êm . học buổi t r ư a , ở n h ữ n g l à n g xà V iệt M i n h h o à n t o à n n h ư P á c Bó. N à M ạ, N à Sắc. Đ ào N g ạ n , t a m ỏ t r ư ờ n g cô n g k h a i , các c h á u cắp s á c h đ ế n t r ư ờ n g học ỏ t r o n g r ừ n g . Việc d ạ y c h ữ t h e o lôl h ọ c m ớ i c ó t á c d ụ n g h ỗ LrỢ rấL l ớ n c h o v i ệ c đ ọ c b á o Việt N am độc lập: ngược lại. việc đọc b á o đ ã c ủ n g cô" việc học c h ữ và n â n g cao t r ì n h độ h i ể u b i ế t cho b à con. T r o n g thòi g i a n ỏ C ao B ằ n g , B ác Hồ t r ự c ti ế p v iết n h i ề u th ơ ca cách m ạng như Lịch sử diễn ca, Mười điều của Chương trình Việt Minh, Địa dư Bắc Kỳ, Đia d ư Cao Bằng, các b ài cho I h a n h n iê n , p h ụ nữ, n ô n g d â n . p h ụ lão, t h i ế u nh i, b i n h sĩ c ứ u quôc. v.v. được i n t r ê n b á o h o ặ c in t h à n h s á c h lư u I r u y ề n t r o n g n h â n d â n . V ừ a ch ỉ đ ạo t r ự c tiếp, N g u y ễ n Ái Q u ô c v ừ a t h a m gia v i ế l bài, c h ữ a bài, vẽ t r a n h m i n h họa, có k h i l à m cả việc l ấ y t i n v à in báo. Đ ồ n g c h í Lê Q u ả n g B a k ể lại. k h i đ ồ n g c h í V â n T r ì n h n g ư ò i d ả m n h i ệ m việc 19
in b áo, v iế t b ả n t h ạ c h bị ôm, lo b áo k h ô n g r a đ ú n g k ỳ h ạ n . “B ác đ ã c ặ m cụi ngồi v iết t h a y đ ồ n g chí V â n T r ì n h ” ‘. K ể về n h ữ n g n g à y đ ầ u l à m b á o v ấ t vả, B ế V ă n K h a i n h ớ lại: “L ầ n đ ầ u c h ữ a rồi lại h ỏn g , h ỏ n g rồi lại c h ữ a , m â y B ác c h á u l à m t o á t m ồ hôi h a i n g à y m à chỉ đ ược 16 số báo... V ề s a u có k i n h n g h i ệ m , mỗi l ầ n in đưỢc 3 0 0 SÔ, v ừ a t ô t v ừ a n h a n h ”^. C u ô i c ù n g t h ì b á o Việt N a m độc lập c ũ n g đ ã r a đờì t h à n h công. N g u y ễ n Ai Quô"c t r ự c t i ế p c h ỉ đ ạ o m ọi h o ạ t đ ộ n g c ủ a tò b á o t ừ k h i r a sô^ 1 (1 -8 -1 9 4 1 ) đ ế n sô^ 36 (8-1942)^. Sự r a đòi c ủ a tò b á o là m ộ t t r o n g n h ữ n g h o ạ t đ ộ n g tíc h cực, có h i ệ u q u ả v à ý n g h ĩ a v ă n h ó a, c h í n h trị r ộ n g lớn, s â u xa. Q u a nội d u n g các b à i viết, N g u y ễ n Ái Q u ốc đ ã giáo dục c á n bộ, n h â n d â n , các hội v iê n C ứ u quôV q u y ế t t â m g i à n h độc lập, tự do. Đ ể đ ạ t được m ụ c đ íc h đó, b á o có 4 m ụ c c h ín h : - N h ữ n g c â u t u y ê n t r u y ề n in t r ê n đ ầ u t r a n g n h ấ t ; - X ã l u ậ n ; - T i n t r o n g nước và t h ế giối; - Vưòn v ă n . N g o ài r a còn có m ụ c ủ n g hộ b á o n h ằ m b i ể u dươngí n h ữ n g ngưòi có t h à n h tích, v à giới t h i ệ u m ộ t sô^ s á c h do V iệ t M i n h x u ấ t b ả n . Lòi mở đ ầ u b à i Xã l u ậ n đ ă n g sô^ 1 viết: “T â y côt làm cho d â n t a n gu, l à m cho d â n t a h è n . N g u t h ì p h ả i h è n . T a n g u h è n t h ì nó dễ trị, dễ ă n h iếp , dễ bóc l ộ r . 1. Lê Quảng Ba: ''Bác Hồ về nước\ in trong cuôn Đầu nguồn, Sđd, tr.213. 2. Bế Ván Khai: “Người cháu nuôi của Bác”, in trong cuôn Bác Hồ (Hồi ký), Nxb. Vãn học, Hà Nội, 1975, tr.l59. 3. Báo Việt Lập đánh sô^ đầu tiên là 101, sô^ 36 tức là 136. 20