THẬP ĐẠI TÙNG THƯ NỮ HOÀNG AI CẬP TỪNG LÀM CHẤN ĐỘNG THẾ GIỚI

Chia sẻ: Amy Au Amy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:268

Thêm vào BST

Báo xấu

143
lượt xem 44
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cleopatre - nữ hoàng ai cập, người phụ nữ nổi tiếng thế giới. là người có ảnh hưởng số 1 đến lịch sử dân tộc Nilotic, không chỉ bà là ngưởi đàn bà đẹp mê hồng của Ai Cập hơn 2000 năm trước, và là một Nữ hoàng cuối cùng của vương triều diệt vong; mà còn vì chuyện tình tay ba giữa bà cùng Cacsar và Antony làm động lòng người, đã ảnh hưởng đến lịch sử ai Cập và thế giới lúc bấy giờ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: THẬP ĐẠI TÙNG THƯ NỮ HOÀNG AI CẬP TỪNG LÀM CHẤN ĐỘNG THẾ GIỚI

TH P I TÙNG THƯ N HOÀNG AI C P, T NG LÀM CH N NG TH GI I
Cléopatre – N hoàng Ai C p, ngư i ph n n i ti ng th gi i. Là ngư i có nh hư ng s m t n l ch s dân t c Nilotic, không ch vì bà là m t ph n p mê h n c a Ai C p hơn 2000 năm trư c, và là m t N hoàng cu i cùng c a Vương tri u di t vong; mà còn vì chuy n tình tay ba gi a bà cùng Caesar(*) và Antony(1) làm ng lòng ngư i, ã nh hư ng n l ch s Ai C p và th gi i lúc b y gi . b o v l i ích c a vương qu c Ai C p, ngăn c m ngư i La Mã o t l y a Trung H i, N hoàng Cléopatre ã ưa ra lu t quy n v bi , làm ư c i u ó không ph i b ng tài năng mà b ng v p tuy t v i c a bà, v pã khi n Caesar – anh hùng La Mã và Antony quỳ m p dư i chân bà. V p c a bà, hành vi c a bà, ã nh hư ng n l ch s , d n n s phê bình, tranh lu n c a các nhà s h c lúc b y gi . ng th i nh hư ng n các nhà văn, ngh thu t và tri t h c sau ó, th m chí c nh ng nhà cách m ng; tr thành tài sáng tác văn h c ngh thu t và i n nh th gi i ngày nay. Qu th t là m t n hoàng có m t không hai trong l ch s th gi i. Trong “Ghi chép tư tư ng” c a Pascal(2) ã t ng nói: “N u cái mũi c a Cléopatre dài thêm ư c m t chút, thì c c di n th gi i s thay i”. Câu nói “s thay i c c di n th gi i” c a Pascal, chính là s thay i ti n trình l ch
s lúc b y gi . Ý nghĩa c a câu nói này là: Cléopatre v i v p có m t không hai ã h p d n ư c Caesar và Antony ti ng tăm l ng l y c a La Mã, t ó mà nh hư ng n l ch s Ai C p và La Mã; n u như cái mũi c a bà dài thêm chút n a thì l ch s s không gi ng như hi n nay. Shakespeare(3) tác gia n i ti ng ã t ng vi t v “Antony và Cléopatre”, Bernard Shaw(4) thì vi t v “Caesar và Cléopatre”, Heine (5) cũng ã t ng dùng ngôn ng văn h c c a mình miêu t v N hoàng Ai C p này. Dư ng như trong “truy n anh hùng” n i ti ng c a Ploutarchos(6) – tác gia truy n ký La Mã c , ngư i cùng th i i v i Cléopatre, cũng ã t ng miêu t t m v N hoàng này. Ngoài ra còn r t nhi u nhà s h c Ai C p, nư c Pháp và trên th gi i nghiên c u, phê bình N hoàng Cléopatre r ng rãi và sâu s c hơn, th m chí ngay c Plekhanov(7) cũng ã t ng nói n Cléopatre trong tác ph m c a mình. Sau ó ngh thu t hình tư ng âm thanh hi n i cũng ưa ra phim “V vua p Ai C p”, lúc này hình tư ng Cléopatre trong ph m vi th gi i càng ư c m i ngư i bi t n nhi u hơn n a. Trong s ông nh ng ngư i miêu ta và ánh giá N hoàng Cléopatre, có khen có chê, có công b ng có thiên l ch. Có ngư i bôi nh bà là k n , ma n , là “ngư i n trí m ng” làm bi n ch t chi n sĩ La Mã; có ngư i khen bà là N hoàng p, h c th c uyên bác, là hóa thân c a tinh th n Ai C p. ây, chúng tôi không bàn lu n vi c ánh giá này là công b ng hay không, mà ch gi i thi u n c gi cu c i huy n tho i c a N hoàng Cléopatre và câu chuy n l ch s l ng danh c a bà. Ch em thông hôn gi quy n binh Sông Nile b t ngu n t Ethiopia(8) cao nguyên ông Phi, hòa nh p v i dòng sông Nile xanh, dòng sông Nile tr ng c a Uganda(9),sau ó vào Soudan(10); nó như m t con trăn l n c a Châu Phi, qua sa m c B c Phi, ch y
ra a Trung H i. C a sông Nile vào bi n hình thành tam giác, di n tích n vài km2, như cái mi ng c a con trăn l n há ra. Con trăn l n này, p làm rung ng lòng ngư i, nhưng có lúc l i khi n ngư i ta khi p s . Nó có l i cho vi c tư i nư c tr ng tr t, cày c y, giúp cho lương th c c a nhân dân Ai C p d i dào, nhưng hàng năm gây lũ l t, khi n cho nhân dân hai bên b t n th t l n v ngư i và c a. Nhưng dù th nào, “Ai C p là l v t c a sông Nile”, b i l sông Nile là sông m c a Ai C p. Sông Nile phân Ai C p ra làm 2 khu v c l n trên a lý: phía Nam t biên gi i Soudan n l ch sông h p dài Cairo, dài n hơn 750km, r ng kho ng 20 – 50km, trong l ch s g i là Ai C p thư ng, phía B c t Cairo n khu v c bãi b i tam giác a Trung H i, trong l ch s g i là Ai C p h . Vào kho ng năm 4000 trư c công nguyên, thì Ai C p thư ng và h ã hình thành vương qu c riêng c a mình. Gi a Ai C p thư ng, h thư ng xuyên phát sinh chi n tranh, n kho ng năm 3000 trư c công nguyên, Menes c a vương qu c Ai C p thư ng tiêu di t vương qu c Ai C p h , bư c u th c hi n vi c th ng nh t Ai C p. Menes xây d ng Vương tri u th ng nh t, g i là Vương tri u nh t Ai C p. T ó n năm 332 trư c công nguyên, Ai Câp c tr i qua th i kỳ nh ng vương qu c như: c vương qu c, trung vương qu c, tân vương qu c cùng v i th i kỳ ngo i t c xâm nh p th ng tr . T ng c ng tr i qua 30 Vương tri u. Trong ti n trình l ch s dài hơn 2600 năm, nhân dân Ai C p ã t o ra n n văn minh c i r c r , như kim t tháp l n và tư ng m t ngư i mình sư t n i ti ng vùng ph c n Cairo; cùng v i mi u th n Thebes, m Tutankhamun, cung i n Amalna v.v…, ư c ca ng i là kỳ quan th gi i c i, ph lên m t l p m ng che m t th n bí cho vương qu c c văn minh này. Kho ng gi a th k 4 trư c công nguyên, vương qu c Macedoine(11) (còn g i Makedonia) d n d n phát tri n l n m nh lên, qua s c i cách c a Philip II(12), tr thành m t cư ng qu c quân s . Alexander(13) – con trai c a
Philip II, ti p t c chính sách m r ng xâm lư c c a cha. Vào năm 332 trư c công nguyên, ánh b i quân i vương Ba Tư, xâm chi m Ti u Á(14), Syria(15), Ai C p. Alexander sau khi ti n vào Ai C p ã lôi kéo ngư i qu n lý l Ai C p, hóa trang làm con trai c a Amen, và tr thành Qu c vương c a Ai C p m i. Th i kỳ Alexander th ng tr Ai C p, c a t ng n sông Nile ch y ra bi n, ã xây d ng m t thành ph l n, l y tên là Alessandria. Bên trong thành ph có ki n trúc l ng l y, ư ng l , vư n hoa, qu ng trư ng, sân th d c và b phun nư c r ng l n. Strab – nhà a lý h c c ã miêu t : “Toàn b Alessandria hình thành m t m ng lư i ư ng ph , cư i ng a và ch y xe u r t d dàng. ư ng ph r ng nh t có 2 ư ng, m i ư ng r ng 100 thư c, an xen t o thành góc rõ ràng. Trong thành có àn mi u và cung vua l ng l y, cung i n này chi m g n 1/3 di n tích toàn thành. M t ph n cung vua chính là vư n bác h c Alessandria, bên trong có sân u lãm, có nhà h i h p”. Xây d ng c ng Alessandria có ng n h i ăng n i ti ng, là 1 trong 7 kỳ quan l n ư c hâm m c a ngư i xưa. Alessandria tr thành trung tâm giao lưu văn hóa và giao d ch giau74 các nư c phương Tây và a Trung H i, và là m t ô th l n nh t c a toàn th gi i c i lúc b y gi . Sau khi Alexander ch t, qu c chia r . Ptolémée – tư ng c a Alexandria, xưng vua chính th c qu c gia giàu có nh t Ai C p vào năm 305 trư c công nguyên, xây d ng Vương tri u trong l ch s Ai C p, óng ô Alexander. Vương tri u Ptolémée k th a truy n th ng vương qu c c a Ai C p, th c hành chuyên ch quân ch th n quy n, b o lưu toàn b các cơ quan qu c gia Ai C p c , ti n hành bóc l t và cư p o t tàn kh c i v i nhân dân Ai C p, làm d y lên s ph n kháng u tranh c a nhân dân. H ng lên kh i nghĩa nhi u l n, s c l c th ng tr trung ương. Vương tri u Ptolémée không ư c n nh, n i b cung ình âm mưu l t nhau càng tr nên sâu s c. Ngư i tranh o t Vương v ho c l i d ng cơ h i nhân dân kh i nghĩa, ho c d a vào l c lư ng c a ngư i La Mã, leo lên vũ ài Vương v .
Cléopatre chính là con gái c a Ptolémée 12, sinh vào năm 69 trư c công nguyên. Bà là ngư i l n nh t trong âm mưu và u tranh b o l c c a cung ình, t ó mà tăng thêm tài trí và dũng khí c a bà, khi n bà tr thành ngư i ph n a mưu túc trí, tài hoa hơn ngư i, d i dào tình c m, có s c p tr i cho. Ptolémée 12 – ph vương c a bà ã lưu vong và ch t La Mã. Trư c ó, leo lên Vương v , ã cùng v i Caesar – tư ng quân La Mã t ư c m t h i ngh bí m t: n u như La Mã có th giúp ông khôi ph c l i Vương v , ông s cung c p cho La Mã 1750 v n mác c. Vì th , ngư i La Mã th a cơ xâm nh p, khi n Vương tri u Ptolémée ngày càng d a vào La Mã. Năm ó Cléopatre 18 tu i, Ptolémée 12 – ph vương c a bà qua i. Theo truy n thuy t, ngư i có quy n k th a Ai C p c i không ph i là hoàng t , mà là trư ng n con v c c a qu c vương. i u ó có nghĩa là dù cho con chính c a qu c vương, cũng ph i cư i công chúa có quy n k th a Vương v làm v m i có th leo lên ngôi v . Như th , qu c Vương Ai C p c i vì b o m thu n túy huy t th ng, d n d n hình thành truy n th ng năm chung qu c chính, qu c vương k t hôn v i con cái ng bào. Do ó, Ptolémée 12 – ph vương c a Cléopatre l p ra di chúc, cho Cléopatre 18 tu i cùng v i Ptolémée 13 – em trai l n m i 12 tu i k t hôn v i bà, cùng n m quy n bính. Năm 51 trư c công nguyên, Cléopatre và Ptolémée 13 – ch em v ch ng này cùng k th a Vương v , cùng th ng tr Ai C p thư ng h . Do Cléopatre là m t ph n lên Vương v , và Ptolémée 13, tu i còn nh . Nên lúc b y gi ngư i năm th c quy n qu c vương ch y u là 3 ngư i: Trư ng thái giám Portenos, tư ng quân Archilas, và h c gi Teodtus. Ba ngư i này căn b n coi thư ng qu c vương và hoàng h u tu i nh , r t nhi u gi i pháp tr ng i không báo cáo xin ch th c a qu c vương và hoàng h u, mà t tác ch trương. Các tr ng th n qu c vương khác cũng u ng o ngh ngang tàng h ng hách, c oán chuyên quy n. Trên th c t , Ptolémée 13 và Cléopatre tr thành qu c vương và hoàng h u ch trên danh nghĩa.
Hai ch em v ch ng Cléopatre hoàn toàn không có th c quy n, th c quy n thao túng n m trong tay tr ng th n thái giám, nên r t b t mãn. Vì th , Cléopatre cùng thương lư ng v i em trai, tính toán u i ba v quy n th n này, o t l y i quy n t trong tay h . Nhưng, Cléopatre l i quyên r ng, trong Vương tri u, quy n l c cũng có tính s p x p c a nó. Ptolémée 13 tuy nh tu i, nhưng ông cũng không mu n b s kh ng ch và thao túng c a ch . Ông không nh ng không ng tâm hi p l c v i ch , ngư c l i còn cùng v i ba v quy n th n liên k t nhau, ph n i và bài xích Cléopatre. th i kỳ ph vương c a Cléopatre c m quy n, trong cung vương Ai C p, n n ám sát th nh hành. Ch c a Cléopatre b ng nhiên ch t, theo truy n thuy t chính là b u c. Còn có m t ngư i ch khác c a Cléopatre, vì tranh ch p v i ph vương m t v n , cũng b ám sát. Ngày nay, em trai c a Cléopatre cũng chính là ch ng c a bà, c u k t v i ba quy n th n, cùng i phó v i bà, sinh m ng c a bà cũng s nguy hi m. Vì th , bà ch còn cách nh n nh c i th i, b b c bách ra i, r i b th ô Alessandria, ch y n Syria(16). Cléopatre là m t hoàng h u ã xinh p l i thông minh, có trí tu l i có dũng khí, bà quy t tâm i u cùng em trai, ti n hành u tranh d d i, nh m o t l i quy n l c ã b m t, chính mình leo lên Vương v . Bà Syria chiêu binh mãi mã, xây d ng m t i quân, và th ng lĩnh i quân này tr v Ai C p, chi m lĩnh binh chánh ông Ai C p. Do Cléopatre thi u th c l c kinh t , quân i cũng r t khó hùng m nh nhanh chóng, n u như không có s giúp bên trong ho c bên ngoài qu c gia, mà mu n o t l y Vương v là i u khó khăn, th m chí là i u không th ư c. Chính lúc này, cơ h i ngàn l n khó g p ã n. Nhân v t Caesar hét ra l a c a La Mã ã chen vào gi a ch em Cléopatre.
Chinh ph c Caesar, o t vương mi n Caesar là ngư i th ng tr La Mã, làm sao chen vào gi a cu c u tranh n i b c a cung ình vương qu c Ai C p? Trong ây l i có m t duyên c khác. Nguyên vì, Caesar ã t ng gi ch c v quan ch p chính La Mã, cùn v i Pompei(17) và Krassus(18) là hai v quan ch p chính khác, năm 60 trư c công nguyên k t thành liên minh bí m t ph n i phái quí t c Vi n nguyên lão, l ch s g i là liên minh “Ti n tam u”. “Ti n tam u” là m t liên minh chính tr t m th i, m i cá nhân có nhi u dã tâm khi n không th tránh kh i u tranh l n nhau. Năm 53 trư c công nguyên, Caesar trong cu c chi n Pathia ánh b i quan ch p chính Krassus, sau ó cùng v i Pompei tranh hùng, b t u n i chi n La Mã. Do Caesar ư c s giúp c a nông dân, gi i bình dân thành th , k sĩ ph n i s th ng tr u s nguyên lão. Trong chi n d ch Pharsalus biên gi i Hy L p, Pompei b ánh tan tri t , tr n ch y sang Ai C p, Caesar truy u i không tha, năm 48 trư c công nguyên th ng lĩnh i quân n Ai C p. Khi i quân c a Caesar u i theo Pompei n th ô Alessandria Ai C p, Pompei ã b ngư i Ai C p mưu sát. Nguyên nhân là vì, sau khi Pompei vào Ai C p không lâu, qu c vương Ai C p li n nh n ư c tin chính Caesar th ng lĩnh i quân truy u i n Ai C p. Ptolémée 13 – qu c vương Ai C p và các tri u th n c a ông cho r ng, quân i c a Caesar r t l n m nh, n u như nh n Pompei vào, t s m c t i v i Caesar, s không có l i cho Ai C p. Vì th , Vương th t Ptolémée th a cơ mưu sát tư ng Pompei. Như th , Caesar t m th i có lý do l i th ô Alessandria Ai C p, cùng Vương th t Ai C p th o lu n v n : khi Ptolémée 12 còn lưu vong La Mã ã bí m t ký k t ư c nh ti n thù lao v i Caesar.
Năm ó Caesar cùng v i Ptolémée 12 thông qua i u ki n H i ngh bí m t giúp Ptolémée 12 tr v nư c ph c v . Và năm 48 trư c công nguyên, khi Caesar n Ai C p, Ptolémée 12 ã m t ư c 3 năm. Ptolémée 12 ã th o di ngôn: N u như La Mã không th b o v Vương v c a Cléopatre và Ptolémée 13, Vương th t Ai C p s t ch i giao ti n thù lao. Và lúc này ch có m t mình Ptolémée 13 n m quy n Ai C p, ch c a ông ta t c là v ang lưu vong Syria. S vi c như th , Caesar n u mu n láy ư c ti n thù lao, trư c tiên ph i khi n cho hai ch em thù ch này tr v oàn t . Vì th Caesar phái s gi n Syria thăm Cléopatre, hy v ng ón bà tr v Ai C p, hàn g n mâu thu n gi a hai ch em h . Cléopatre ti p ki n s gi c a Caesar, bà bi t rõ mu n o t l i quy n l c ã m t, t ph i nh s giúp c a Caesar. Vì th quy t nh c a Caesar có l i cho mình, Cléopatre cho r ng ph i x p t phương pháp g p rút n v i Caesar trư c em trai. Vì th , bà quy t nh l p t c i ngay, mang theo ngư i tùy tùng thông minh nh t bà có th d a vào, bí m t i thuy n theo ư ng bi n v Ai C p, mu n dùng s c p và tài trí cùa mình chinh ph c Caesar. Khi Cléopatre s p n th ô Alessandria, bà quy t nh i sang thuy n nh , nh s y m h c a êm en, lên b g n Vương cung. Vì Cléopatre hi u r ng khi tr v n Vương cung Alessandria, s b nguy hi m b i th n quy n Portenos và Archilas ám sát. th i kh c then ch t này, tài trí thông minh c a Cléopatre b c l rõ ràng. Cùng i v i bà là m t ngư i Xixili trí dũng song toàn, cũng là tâm phúc c a bà, tên là Apoladluos. Cléopatre s p t di u k , cho Apoladluos tìm m t tám th m tr i sàn, em bà cu n vào gi a t m th m. Apoladluos gi làm ngư i mang th m vào Vương cung và t c a sau, khiêng t m th m vào trong phòng c a Caesar. Cléopatre ã thành công. Bà v n d ng di u k , không nh ng ánh l a ư c qu c vương và th n quy n cùng v i tai m t c a ông, mà còn như ma thu t
t nhiên t trong th m lăn ra m t ph n p, quà t ng c a thư ng . T t c nh ng i u t nhiên như th , th n kỳ như th khi n cho Caesar r t kinh ng c. i v i di u k này, Ploutarchos(19) ánh giá r ng: “Khi n Caesar tr thành tù binh c a mình, có th nói Cléopatre l y dáng d p mê ho c lòng ngư i nh m th c hi n bư c th nh t c a mưu lư c”. Sau khi kinh ng c, trái tim c a Caesar l p t c b v p c a Cléopatre h p d n. Cléopatre ư c m i ngư i cho là m t ph n p, áng v tuy t th . Th t s bà p như th nào? Do th i i bà s ng cách chúng ta quá xa, không th có ư c b c nh quí c a v giai nhân tuy t i này lưu l i, nên mu n miêu t dáng v c a bà m t cách chính xác r t khó. Nhưng, truy n ký, tư ng iêu kh c và tác ph m h i h a, nh bán thân trên ti n t lưu l i t th i i ó tìm ư c, thì v d p c a bà không gì có th so sánh hơn, tư th hiên ngang c a ngư i ph n tr tu i, có m t ma l c chinh ph c lòng ngư i. Bà tuy ã ngoài 20 tu i, nhưng l i gi ng như thi u n thanh xuân, dáng ngư i thon th , bà s ng lưu vong nư c ngoài, nhưng v n gi phong khác ngư i, có m t s c h p d n c tính c a n hoàng gia. Bà có ôi m t l n en nhánh phát sáng, có th n, s ng mũi nhô lên cao cao, so v i nh ng ph n bình thư ng càng cao quí hơn, m t mái tóc dài en tuy n, làm tăng thêm v m m m i tr ng nõn c a da th t, khi n cơ th l ra như m t a ng c; làn môi hơi m m cư i, hàm ch a m t s th n bí cao sâu khôn lư ng. Có th nói, Cléopatre ã có v p thư t tha yêu ki u c a ngư i ph n phương ông, l i có dáng v xinh p c a ngư i ph n phương Tây. Tư ch t s c nư c c a bà, khi n cho chi c cân ti u li trong lòng c a Caesar b t u xiêu v o. Khi Cléopatre nói chuy n v i Caesar, h c th c r ng rãi, tài trí thông minh c a bà t ng bư c ánh ng lòng Caesar. Các nhà s h c năm y cho r ng, Cléopatre dùng s “nhanh trí kỳ di u” nói chuy n, “khi n ngư i say m”. Nàng ã tinh thông l ch s , văn h c và tri t h c Hy L p, l i nói chuy n thao thao b ng 6 lo i ngôn ng . Nàng không nh ng có t m nhìn c a nhà chi n lư c, s thông minh c a nhà àm phán, mà còn bi t làm ra s bi u di n c a nhà hí k ch. Ploutarchos miêu t vi c này như sau: “N hoàng có ma l c khi n i phương vô phương kháng c . B i vì l i nói c a bà t ra r t có s c
thuy t ph c, gi ng nói trong như ng c. Ãm thanh c a N hoàng ng t ngào, gi ng như dây àn réo r t nghe vui tai. Bà có th s d ng nhi u lo i ngôn ng khác nhau và nói chuy n m t cách thành th o khéo léo, không c n phiên d ch cho dù ngư i i tho i là ngư i Ethiopia(20), ngư i He1breux (Do Thái), hay la ngư i A r p, ngư i Syria, ngư i Melanesia, nguoi Parthians, bà u có th tr c ti p nói chuy n”. T l i khen thư ng này c a Ploutarchos th y ư c: l i nói c a Cléopatre là âm thanh truy n c m, s c thuy t ph c m nh, h p d n lòng ngư i, x ng áng là ngôn ng b c th y khi n ngư i nghe ph i ph c. Bà ã là m t ph n có v p bên ngoài, l i là m t ph n ki t xu t có t ch t p bên trong. Caesar không nh ng b v p c a Cléopatre làm nghiêng ng , mà còn b s tài hoa c a bà chinh ph c. Lúc này Caesar b t u tin tư ng, ưa Cléopatre lên Vương v là sáng su t. Vì th , khi ông hòa gi i mâu thu n c a Cléopatre và Ptolémée 13, nhưng rõ ràng nghiêng v phía ngư i chi. B b c bách b i l c lư ng quân s c a Caesar, Ptolémée 13 ngoài m t ng ý ch em hòa gi i, bên trong l i cùng v i Portenos, Archilas và Teodtus bàn b c phương sách i phó. Portenos, Archilas và Teodtus mu n dùng phương pháp mưu sát Pompei ám sát Caesar, sau khi âm mưu b b i l , Portenos b x t , Archilas và Teodtus ch y ra kh i Vương cung, b t u i u ng quân i quy t chi n v i Caesar. Như th , b t u “cu c chi n tranh Alexander” trong l ch s . Khi b t u cu c chi n tranh, ngo i c nh c a Caesar r t khó khăn. Ông mang quân n Ai C p có h n, s cung ng sau khi n Ai C p cũng h n ch . Do vì ông can thi p thô b o vào n i chính Ai C p, c bi t là tr ng th n Ai C p b x t , kích thích nhân dân Ai C p ph n n ph n kháng. ương nhiên sau lưng vi c ph n kháng này, là do Ptolémée 13 thao túng. Quân i Ai C p bao vây oàn quân La Mã c a Caesar, dân chúng thành Alessandria vây ch t Vương cung kéo dài 7 tháng. Caesar ph i n Ba T i u ình xin binh chi vi n La Mã, oàn binh La Mã t hai phía ông, Tây thành Alexander ành giáp công quân i Ai C p, cu i cùng giành ư c th ng l i và tr n áp thành công s ph n kháng c a dân chúng thành Alessandria. Trong chi n tranh l n này, Ptolémée i th 13 không bi t nơi nào, truy n thuy t nói
ông t sát bên dòng sông Nile. Sau khi k t thúc chi n tranh, Cléopatre và Ptolémée i th 14 m t ngư i em trai khác, l i k t thành hôn nhân ch em trên danh nghĩa, chính th c leo lên Vương v . Caesar cũng ư ng hoàng d i vào Vương cung, chung v i Cléopatre. T khi Cléopatre lên Vương v , có l khoe khoang s giàu có c a Ai C p v i Caesar, và c ng c a v c a mình, c ng cho nhân dân Ai C p th a nh n Caesar là phu quân c a bà và mu n cho nhân dân Ai C p bi t s vĩ i c a Caesar, vào mùa xuân năm th hai, bà t ch c cu c th i thuy n trên sông Nile i qui mô. Bà cùng Caesar liên t c vài tu n trên du thuy n tinh ch ngư c dòng mà i, mang theo 400 binh sĩ, nô b c, nh c sư, hoa tươi, rư u và món ăn ngon. Cu i cùng, em trai c a Cléopatre không rõ vì sao mà ch t, nên bà i m nhiên c chi m Vương v . Cùng lúc này, nh ng ngư i truy u i Pompei ang t p k t binh l c tr l i B c Phi và Tây Ban Nha, nói kháng v i Caesar. Khi Caesar tu n du sông Nile, không tr l i thành Alessandria, mà mang oàn binh c a ông n B c Phi và Tây Ban Nha quét s ch nh ng ngư i ph n kháng. Không y 1 năm Caesar i u quân tr v La Mã. La Mã chúc m ng công tích l n lao c a Caesar th ng l i, vào năm 46 trư c công nguyên, ã c hành l kh i hoàn r t l n. Trong th i gian này Cléopatre sinh Lyon (t c Caesar con) – a con duy nh t c a bà và Caesar vào tháng 6. Cléopatre và Lyon n La Mã tham d nghi th c hoan nghênh l kh i hoàn này, và l i La Mã. Caesar ưa m con h vào trong tòa bi t th r t p. N hoàng Ai C p cùng v i con trai c a bà n La Mã, không nh ng nh hư ng n i s ng xã h i c a La Mã, mà còn làm thay i tình hình chính tr c a La Mã. Bà mang công xư ng làm ti n t t Alessandria n, thay i xư ng làm ti n c a La Mã; bà còn m i nhà ti n t c a Ai C p giúp Caesar s p x p k ho ch thu thu ; m i nhà thiên văn h c c a Ai C p n s a ch a l i l ch pháp La Mã, sáng l p ra l ch m t tr i là m t h th ng lich pháp khoa
h c hơn; ngoài ra bà còn s p x p giúp La Mã xây d ng m t thư vi n qui mô l n gi ng như thư vi n Alexander. Caesar m u i s c p c a Cléopatre, Cléopatre l i d ng quy n th c a Caesar t n m c ích c a mình. khi n cho N hoàng Cléopatre tr thành v chính th c h p pháp c a mình, Caesar ch nh ra lu t pháp có th có hai v tr lên. m r ng nh hư ng c a N hoàng Ai C p La Mã, Caesar trong mi u Venas p lên m t b c tư ng cao quí, vì Cléopatre: Caesar còn phát hành m t lo i ti n úc có hình Cléopatre và Lyon – con trai c a h . chi u theo ý mu n c a Cléopatre, Caesar còn l y Alessandria th ô Ai C p làm trung tâm xây d ng m t i qu c La Mã m i, và chu n b l p Lyon làm ngư i k th a qu c y. Nhưng vi c làm c a Caesar b nguyên lão La Mã ph n i, khi n ông có quá nhi u thù ch. Ngày 15 tháng 3 năm 44 trư c công nguyên, toàn th thành viên Vi n nguyên lão La Mã h p t i h i trư ng, phái ph n i b ng nhiên t n công b t ng Caesar. Ngư i âm mưu ti n lên, ao ki m như mưa b vào ông, t ng c ng có 23 dao âm vào, máu tươi t m t ông phun ra, ch y vào hai m t ông, cu i cùng m t con dao ng n c m vào ngay gi a l ng ng c, khi n ông ngã xu ng trư c b c tư ng iêu kh c Pompei – k thù cũ c a ông ta. Caesar b gi t, khi n cho Cléopatre m t i ch d a. Lúc này tâm tình và bi u hi n c a Cléopatre như th nào, không ai bi t ư c. Ch bi t ư c trong tr n ó, La Mã b y vào u tranh quy n l c n i chi n sâu s c, trong s c nh tranh y ã t ng có ngư i tìm ki m s giúp c a N hoàng Cléopatre. Nhưng v N hoàng Ai C p này là ngư i quá thông tu , bà hoàn toàn không mu n bi u hi n thái quá s m, bà l y sách lư c c n than765 mà i, im l ng nhìn xem th c c c a La Mã, xem ai s tr thành ngư i k th a Caesar. tránh d n vào quá sâu trong cu c u tranh n i b c a La Mã, 1 năm sau, bà mang Lyon lên thuy n tr v Alessandria, trong 3 năm t mình th ng tr Ai C p thư ng h . “R n bông sông Nile” và “Chó sói La Mã” Sau khi Caesar ch t, quy n l c c a La Mã phân tranh qua hơn n a năm, vào
tháng 10 năm 43 trư c công nguyên, xác l p c c di n song song t n t i “H u tam u” Octavian - nghĩa t c a Caesar, Antony – b tư ng c a Caesar và Reibeid quan trư ng k binh: Octavian qu n h t các t nh phía Tây La Mã, Antony ch u trách nhi m qu n h t các t nh phía ông La Mã, Reibeid thì th ng tr châu Phi. Nhưng c c di n song song t n t i “H u tam u” cũng ch duy trì m t th i gian ng n, Reibeid nhanh chóng b Octavian giam vào tù, lãnh th La Mã b Octavian và Antony chia làm hai, hình thành c c di n hai h i nhau. Ai C p trong ph m vi các t nh phía ông dư i s th ng tr Antony, là a phương trù phú nh t. Theo truy n thuy t khi Antony gánh vác trách nhi m i trư ng k binh quân i c a Cassius quan ngo i giao óng t i La Mã, ã t ng th y ư c Cléopatre lúc 14, 15 tu i. Khi Cléopatre là ngư i trong tim c a Caesar, Antony ã t ng nghiêng ng vì bà. Lúc b y gi , trong các t nh qu n h t c a mình, Antony nghe nói Cléopatre ph n i Cassius cung c p quân phí. Vì th , Antony bèn sai s m i Cléopatre n Tarsus c a Ti u Á thương lư ng. Cléopatre vì t cho mình là v c a Caesar, nên r t b t mãn vi c Antony là b tư ng c a Caesar l i dám chiêu d mình. Nhưng s uy th c a Antony, Cléopatre t bi t không th c ng u, ch mang theo tùy tùng, ng i ng thuy n (thuy n vua) trang s c vàng son r c r ti n v Tarsus. Cléopatre tin tư ng, nh vào v o và tài trí c a mình, nh t nh s chinh ph c ư c Antony. Mu n bi t N hoàng Cléopatre ng i ng thuy n hào hoa như th nào, Shakespeare ã t ng miêu t : “Bà ng i trên ngai phát quang sáng chói như th nào thì ng i thuy n du ngo n trên sông tôn quí như th y; bu ng lài làm b ng hoàn kim; cánh bu m g m màu tía, mùi thơm khác thư ng, ùa v i gió cũng khi n ngư i ta tương tư; mái chèo làm b ng b c tr ng, theo ti t t u ti ng sáo mà i trên m t nư c, khi n sóng nư c cũng b kích ng si lòng, d p d n u i theo không b . Bà n m nghiêng u thuy n dùng màn che làm b ng s i vàng khâu ch , áo mũ N hoàng trên thân l ng l y, so v i b c b tinh x o như th t c a Eisenvenas ki u di m g p v n l n; ng hai bên bà vài th ng (ngư i h u nh ) ki u dáng thiên s , lúm ng ti n áng yêu, trong tay c m qu t lông 5 màu, gió th i qu t lông ph t phơ, v n dĩ là cho hai má non n t c a bà mát thêm m t chút thì l i làm cho s c m t c a bà ng lên…. T trên du thuy n này t a ta mùi thơm kỳ di u xông vào mũi, tr n y hai bên
b sông”. Tarsus b sông Gudenuos ch y vào a Trung H i, mà thuy n i kim qui c a N hoàng Cléopatre là t a Trung H i ngư c dòng i. Các th y th trong nh c m àn trúc và ti ng sáo huy n, mái chèo b c lư t sóng ti n t i. Dân chúng hai bên b sông Gudenuos ngư i ông như tr y h i, m i ngư i th nh tho ng hoan hô: “N th n giáng tr n!” Theo truy n thuy t, khi ng thuy n c a N hoàng n Tarsus thì Antony ang di n thuy t trên qu ng trư ng trung tâm thành ph . Khi m i ngư i nghe ư c ti ng nh c và ng i ư c mùi thơm n ng nàn truy n n t ng thuy n, ngay l p t c không l i nghe di n thuy t c a Antony, mà ch y n bên b sông chiêm ngư ng v p c a N hoàng Ai C p. Khi ng thuy n c a N hoàng Ai C p vào b , bà không lên b bái y t Antony mà th neo i Antony lên thuy n ra m t. Antony phái ngư i m i N hoàng Cléopatre i d ti c, N hoàng t ch i và m i Antony êm nay lên thuy n c a minh. Antony s m nghe ư c s cao ng o c a N hoàng, nhưng l i không li u ư c s vi c trái l i ngư c như th . V võ tư ng La Mã này khu t ph c, lòng d ông ng n ngang, tinh th n vui v , hoa c m t, không bi t gì ngoài vi c lên thuy n c a N hoàng. Khi ông th y thuy n l n c a N hoàng trang i m vô s èn màu gi ng như long cung trên bi n, trong lòng c m th y kinh s . N hoàng còn mang theo lư ng l n hoàn kim, châu báu, ng a, nô b c và nh ng l v t khác t Ai C p n và bà v a m i trang i m nên càng thêm ung dung sang tr ng, tương x ng v i a v N hoàng vĩ i. Bu i ti c êm hôm ó th t l ng lãy ngoài ý ngư i, các lo i sơn hào h i v , th c ăn ngon qu l , khi n Antony xem không xu , khen không ng t. Khi bu i ti c k t thúc, N hoàng Cléopatre l y chén vàng, dĩa b c, ng rư u tinh x o, gh ng l ng l y, hàng thêu trang s c mà h v a m i dùng, t t c em t ng Antony, bi u th tình c m c a N hoàng i v i ông. Ngày th hai, áp l Antony m i l i N hoàng Cléopatre. Ông n l c
mu n cho bu i ti c c a mình càng thêm th di n, càng thêm phô trương hình th c so v i bu i ti c c a N hoàng, nhưng k t qu l i là thô t c và hèn kém. Antony ch còn cách trư c m t N hoàng xinh p t mình ch a th n và t c m th y th p hơn N hoàng. N hoàng Cléopatre l i vài l n m i Antony cùng tùy tùng c a ông n d ti c, và t ng h nh ng l v t bà mang theo. M c ích c a bà không ph i làm vui lòng Antony, mà là khoe s giàu có c a Ai C p, ch ng minh cho ông th y: l y Ai C p làm m t nư c liên minh có giá tr th c l c m nh l n. Tam k c a B hoàng thu ư c hi u qu . Antony là m t chi n tư ng xông pha chi n trư ng, ông chinh ph c kh p nơi, coi thư ng t t c . S t ng tr i c a ông, th m chí Volvien – v ông, còn chưa th bu c lòng ông, nhi u ph n p d u dàng n i ti ng ông không m t n, mà nay ông l i b b N hoàng Ai C p này làm mê m. Antony g i Cléopatre là “con r n bông c a b sông Nile” và Cléopatre thì g i Antony là “chó sói La Mã”. Anh hùng khó qua i m nhân. S c p làm say m anh hùng. “Chó sói La Mã” ã yêu “r n bông sông Nile” sâu s c. “ ây chính là ông m ư ng cho h a di t thân sau này”. Sau khi Antony Tarsus cùng v i N hoàng Cléopatre ư c 3 tháng, ã v t b v cũ, u i theo Cléopatre n Alessandria th ô Ai C p và ó tr n mùa ông. Trong cung ình c a N hoàng Cléopatre, Antony tr i qua cu c s ng xa hoa du hí, ngày ngày lãng phí r t nhi u th i gian quí báu. Ông và N hoàng ngày ti p êm bày ti c tùng, th t là hoang phí vô , say m c nh xa hoa. trong ng trù (nhà b p c a vua) c a Vương cung, y nhu c u y n ti c, b o m b t c lúc nào cũng u có th t heo xào lên ngay l p t c. cho 12 ngư i khách, thì ph i có 8 con heo nư ng trên l a. Không ch là th t heo, các lo i rau c i ngon, vô s rư u quý, ch c n hô m t ti ng, ngay l p t c em ra dâng lên cho khách. N hoàng Cléopatre có khi cùng Antony i câu cá du ngo n bên bi n. Không bi t vì sao, cá u c n câu c a Antony, mà không c n câu c a N hoàng. N
hoàng Cléopatre c m th y r t kỳ l , bà qan sát c n th n, th y Antony s d ng th l n dư i nư c treo cá vào c n câu c a ông. Cléopatre không la lên, sau khi tr v cung ình còn khoe trư c m t m i ngư i là Antony câu cá r t gi i. Ngày th hai, cho m i ngư i th y ư c b n lĩnh câu cá c a Antony, N hoàng l i m i r t nhi u ngư i cùng Antony i n bên b bi n. Cléopatre cho th l n c a mình xu ng nư c l y con cá m n khô có bi n en r t l n treo vào c n câu c a Antony. Antony kéo c n câu lên th y th kinh s m t s c, m i ngư i ó không nín ư c, cư i l n. bên Antony, Cléopatre nói ý nghĩa thâm sâu: “Anh có th b t cá l n hơn th , d ng tâm c a N hoàng mu n nói, cái anh c n ph i câu là ô th , qu c vương và i l c….”, ý mu n cho Antony t nh ra, n u không l i chìm m trong thanh s c t u d c. Nhưng lòng anh hùng c a Antony ã suy gi m, ý chí tiêu mòn, tư duy ch m ch p m u i, không th nào v c d y n i. Lúc này, tình hình chính tr c a qu c La Mã sôi ng không yên, v và em trai c a Antony mang quân ch ng c Octavian, b i quân hùng h u c a Octavian ánh b i. Vì th , Antony ành r i Alessandria tr v La Mã, quy t so cao th p v i Octavian, Octavian quy t li t ch ng c s tr v La Mã c a Antony và ph i qua ngư i khác hòa gi i m i t m th i th a hi p. Khi Antony r i Ai C p ư c 6 tháng, N hoàng Cléopatre h sinh song thai, con c a bà và Antony, l y tên là “Alexander m t tr i” và “Cléopatre m t trăng”. Trong th i gian m y năm cách bi t Antony, Cléopatre l i phát huy tài năng qu n lý qu c gia. L c lư ng phòng ng c a bà càng thêm m nh, xây d ng h i quân, phát tri n s n xu t nông nghi p và chăn nuôi, tích lũy s lư ng hoàn kim, khi n th c l c qu c gia tăng m nh. Th i gian này, Octavian t mình c m th y chưa n ng l c chi n th ng Antony, ông em ch mình g cho Antony. Antony tuy ch p nh n s s p x p c a Octavian nhưng tình c m hoàn toàn không sâu m. B i vì trong lòng ông không m t giây nào là không nghĩ n N hoàng Cléopatre. Năm 37 trư c công nguyên, Antony b ch c a Octavian, quay tr v Alessandria và chính th c k t hôn N hoàng Cléopatre, cùng N hoàng tr vì Ai C p. Trong nghi th c k t hôn, m i ngư i cùng nhau l y ti n úc, ng phía sau hai ngư i ném lên, kêu leng keng rơi xu ng t i t p, bi u hi n rõ ràng phong cách nghi l hôn nhân c a Vương gia. T ó, s th ng tr c a N hoàng Cléopatre bư c vào m t th i i m i, tình yêu c a bà và Antony cũng bư c vào m t giai
o n m i. Antony l i tr i qua cu c s ng ca vũ y n ti c nhàn r i, s dũng mãnh và ngh l c, phong và ý chí c a m t quân nhân d n d n tiêu m t. S ăn chơi xao nhãng c a ngư i ch soái khi n quân i hoàn toàn suy y u. Hai l n ông th ng lĩnh binh xâm ph m Parthia u i b i. Lúc này, vi c vui ùa v i Cléopatre dư ng như là quan tr ng nh t c a Antony. Antony ã hoàn toàn b Cléopatre thao túng, nhưng Cléopatre v n chưa b ng lòng, c mu n giày vò tình c m c a Antony. Trong k ch b n c a Shakespeare miêu t , Cléopatre h i: “N u anh yêu em chân th t, thì hãy nói cho em bi t yêu nhi u như th nào?”. Antony nói: “Tình yêu mà có th o lư ng sâu c n là nghèo ói v y”. Cléopatre l i nói: “Em mu n ngay lúc này, bi t ư c anh yêu em như th nào?”. Antony áp l i: “Th thì em ph i phát hi n chân tr i m i”. Trên th c t , chi c cân ti u li trong lòng c a Cléopatre, s nghi p Vương tri u không n ng b ng tình yêu c a Antony, nhưng bà l i l y s nghi p Vương tri u và s t n t i c a Antony bu c th t ch c vào, t ó mà d n n bi k ch v sau. Câu chuy Năm 36 trư c công nguyên, Cléopatre 33 tu i cùng Antony kh i binh ti n ánh Ba Tư. Khi quân i ti n vào n sông Euphrates, Cléopatre b k ho ch ti n quân, b i bà ang mang thai. Mùa thu năm y bà h sinh a con th ba c a bà và Antony, t tên là Portlermaios. Mùa ông, Antony m t mình xu t binh ánh Ba Tư, phái ngư i c u vi n N hoàng Ai C p, b i vì quân i c a ông b ngư i Ba Tư ánh tan. Tàn binh b i tư ng ch y n b bi n Syria, i ti p vi n c a N hoàng. N hoàng Cléopatre l p t c mang ti n, lương th c, vũ khí, theo ư ng th y em binh c u vi n, ón Antony tr v Ai C p. Như th , tình c m c a Antony i v i Cléopatre càng thêm sâu n ng. báo áp và l y lòng v N hoàng Ai C p, Antony l p Lyon – con trai c a Caesar và Cléopatre làm Thái t . Ông tuyên b Cléopatre là N hoàng Ai C p, Sip(21) và Stria. em hai vùng t Almenia và Media t ng cho Alexander Thái Dương – con trai c a Cléopatre và ông. Còn vùng Phoenicia,
Syria, Hy L p t ng cho Portlermaios - a con nh c a Cléopatre và ông. Antony là m t ngư i vũ dũng, nhưng thi u u óc c a m t nhà chính tr . Ông l y nh ng th v n thu c v La Mã dâng t ng cho N hoàng Ai C p và con cái c a N hoàng, khi n cho a v c a ông b lung lay trong cu c u tranh quy n l c La Mã. Thêm vào ó ông b rơi ch c a Octavian - ngư i ã k t hôn cùng ông, khi n cho nhân dân La Mã ph n n . kích thích thêm s oán h n c a ngư i La Mã i v i Antony, Octavian v ch rõ di chúc c a Antony trong i n th n, công kích Antony mu n l y Alessandria làm th ô c a La Mã là "mu n l y toàn b La Mã dâng t ng cho k ph n ngh ch ma n sông Nile". N hoàng Cléopatre bi t ư c ý c a Octavian, bi t ư c k ch chính th c c a bà chính là con nuôi c a Caesar - ngư i t La Mã i u khi n các vùng t phía Tây. Bà dùng phương k thuy t ph c, kh n kho n gi c giã Antony t p trung s c l c ánh Octavian - là k thù chính. Bà thuy t ph c Antony s d ng hai bi n pháp: Th nh t, ra tuyên b chính th c ly d ch c a Octavian; th hai, ra l nh cho quân i vư t qua bi n Aegea(22) ti n vào Hy L p, vào năm 32 trư c công nguyên, ã b t ng ti n ánh Octavian. Lúc này, th l c c a N hoàng Cléopatre t n nh cao nh t. Qu c vương c a các nư c d c theo b a Trung H i xưng th n c ng n p cho bà; ngư i Athenes(23) cung kính hoan hô bà, trên v thành Athenes ã p tư ng bà, kính tr ng phong bà làm n th n Afrodidi. Phương sách h th ng này c a Cléopatre và Antony ã ch c t c Octavian; vì th b t u cu c chi n tranh gi a hai bên. Ti n hành quy t chi n tr n này trên bi n và t li n vùng ph c n góc bi n Aktiumu b bi n phía Tây Hy L p. V n dĩ, ưu th i quân chi n u trên t li n c a Antony r t l n so v i i quân chi n u trên bi n, r t nhi u ngư i yêu c u Antony trên t li n s c cùng Octavian. Nhưng N hoàng Cléopatre l i kiên quy t mu n i thuy n phía Ai C p tham gia chi n u trên bi n, cho r ng h m i c a Antony và Ai C p k t h p v i nhau s m nh hơn l c lư ng h m i c a Octavian, và kh năng chi n th ng càng l n. M t vài v tư ng c a Antony kiên quy t ph n i N hoàng tham chi n, Eibabers cho binh sĩ dùng l i thô t c ph n i N hoàng tham chi n và phao tin chi n tranh La Mã là do m t thái giám và các n nô b c c a bà lo li u. Bà càng
thêm ph n n , kiên quy t ph i tham gia chi n u trên bi n, bà n i gi n nói m t câu khá tri t lý: " ánh vào ch y u c a La Mã, cho nh ng k ch ph n i chúng ta không còn thêu d t thêm chuy n! Hi n nay chúng ta ang ch u ng s ch trích trong chi n tranh, là chúa t vương qu c, tôi mu n làm m t ngư i àn ông, xu t hi n chi n trư ng La Mã!". Chính vì th , x chi u ngày 2 tháng 9 năm 31 trư c công nguyên, Antony và N hoàng Cléopatre th ng l nh 10 v n i quân, 500 chi n thuy n; còn Octavian th ng lĩnh 8 v n b binh, 12000 k binh và 250 chi n thuy n, chi n u vùng ph c n góc bi n Aktiumu b bi n phía Tây Hy L p. Cu c chi n u s ti n hành cùng lúc t li n và trên bi n, tuy nhiên chi n trư ng ch y u là trên bi n. B t u vào cu c chi n, th c l c quân i hai bên tương ương nhau, hai bên còn ang gi ng co. Thuy n chi n c a Antony và Ai C p cao l n hơn; còn thuy n chi n c a Octavian thì nh th p. Thuy n nh mu n chi n th ng thuy n l n r t khó khăn, Octavian bèn s d ng chi n thu t du kích linh ho t, phái r t nhi u thuy n nh vây t n công thuy n l n c a Antony và N hoàng, dùng h a công t. Thuy n l n cũng có như c i m, hình dáng c ng k nh, không linh ho t, khi công kích thuy n nh , thuy n nh núp tránh khéo léo, khi n cho thuy n l n c a Antony và N hoàng trong hoàn c nh quay tròn. Nhưng s lư ng thuy n chi n c a Antony và N hoàng g p ôi s lư ng thuy n chi n c a Octavian, nên tình th toàn chi n trư ng hoàn toàn b t l i cho Antony. Nhưng b ng nhiên N hoàng th ng lĩnh h m i rút kh i hàng ngũ chi n u, cho thuy n ch y ngư c v hư ng Ai C p. S vi c quá t ng t, Antony hoàn toàn b t ng . B c c t ng th chi n d ch c a Antony hoàn toàn náo lo n, tay chân ông lu ng cu ng, m t i lý trí và s bình tĩnh, v i vàng sang m t chi c thuy n nh , ch y theo h m i c a N hoàng Cléopatre. Trư c tình c nh y, các thu c h c a Antony nói: "Trái tim c a Antony là nh p p trong cơ th c a Cléopatre". Antony u i theo Cléopatre, khi n cho