Thấy gì qua thực trạng nạo hút thai và công tác kế hoạch hóa gia đình hiện nay?

X· héi häc sè 1 (61), 1998 57<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ThÊy g× qua thùc tr¹ng n¹o hót thai<br /> vµ c«ng t¸c kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh hiÖn nay ?<br /> <br /> §Æng Hµ Ph−¬ng &<br /> NguyÔn Thanh Liªm<br /> <br /> <br /> KÕt qu¶ võa thu ®−îc tõ cuéc §iÒu tra Nh©n khÈu häc Søc kháe (VNDHS 1997) vµ c¸c<br /> cuéc ®iÒu tra tr−íc ®ã cho thÊy møc sinh ë ViÖt Nam ®ang gi¶m nhanh. Tû suÊt sinh tæng céng, ®o<br /> l−êng sè con trung b×nh cña mét phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î, gi¶m tõ 3,3 con trong thêi kú 1989-<br /> 1993 xuèng cßn 2,3 con thêi kú 1994-1997 (TFG, 1997). Nh− vËy chØ trong bèn n¨m, sè liÖu thu<br /> ®−îc cho thÊy tû suÊt sinh ®· gi¶m xuèng trßn 1 con. §©y lµ mét tèc ®é gi¶m sinh ®¸ng ghi nhËn<br /> trong b−íc qu¸ ®é d©n sè ë ViÖt Nam - mét quèc gia cßn ®ang ë tr×nh ®é kÐm ph¸t triÓn! MÆc dï<br /> ®ang cßn nhiÒu bµn luËn vÒ chÊt l−îng sè liÖu ®iÒu tra vµ kÕt qu¶ thu ®−îc, ph©n tÝch sù biÕn ®æi<br /> møc sinh ë ViÖt Nam kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn t×nh tr¹ng n¹o hót thai hiÖn ®ang kh¸ phæ biÕn vµ<br /> cã chiÒu h−íng gia t¨ng. NÕu kÓ c¶ sè sinh ®−îc ng¨n ngõa vµ h¹n chÕ b»ng biÖn ph¸p n¹o hót th×<br /> tû suÊt sinh trªn thùc tÕ sÏ cao h¬n nhiÒu so víi kÕt qu¶ thu ®−îc.<br /> Thùc tr¹ng n¹o hót thai gia t¨ng lµ mét chØ b¸o cho thÊy nhu cÇu sinh ®Î ë ViÖt Nam<br /> ®ang gi¶m nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Trªn b×nh diÖn vÜ m«, cã thÓ nãi r»ng n¹o hót thai lµ<br /> mét trong nh÷ng nÐt ®Æc tr−ng ë nhiÒu quèc gia ®ang tr¶i qua b−íc qu¸ ®é ph¸t triÓn d©n sè.<br /> Trong bèi c¶nh ®ã, song song víi sù suy gi¶m møc sinh lµ xu h−íng gia t¨ng trong nhu cÇu sö<br /> dông tr¸nh thai vµ n¹o hót thai. ë cÊp ®é vi m«, c¸c cÆp vî chång th−êng chñ ®éng sö dông c¸c<br /> biÖn ph¸p tr¸nh thai còng nh− n¹o hót nh»m h¹n chÕ sinh ®Î mét khi hä ®· cã ®ñ sè con mong<br /> muèn. C«ng t¸c ®¸nh gÝa ch−¬ng tr×nh d©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh cÇn thÊy ®−îc b−íc chuyÓn<br /> ®æi trong nhu cÇu nµy vµ tõ ®ã ®Þnh ra chiÕn l−îc míi trong c¸c ho¹t ®éng truyÒn th«ng vµ dÞch vô<br /> nh»m thay thÕ n¹o hót b»ng c¸c ph−¬ng tiÖn tr¸nh thai an toµn vµ hiÖu qu¶ h¬n.<br /> KÓ tõ sau héi nghÞ Cai-r« vÒ D©n sè vµ Ph¸t triÓn n¨m 1994, cïng víi sù chuyÓn h−íng<br /> trong c¸c ho¹t ®éng d©n sè sang lÜnh vùc søc kháe sinh s¶n, vÊn ®Ò n¹o hót thai ®· thu hót ®−îc<br /> nhiÒu mèi quan t©m trong ho¹t ®éng nghiªn cøu d©n sè trªn b×nh diÖn quèc tÕ. §èi víi ViÖt Nam,<br /> n¹o hót thai ®−îc sö dông nh− mét biÖn ph¸p h¹n chÕ sinh ®Î ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng. Víi tû suÊt n¹o<br /> hót cao nh− hiÖn nay (trung b×nh 2,5 ca cho mét phô n÷ trong tuæi sinh ®Î theo b¸o c¸o thèng kª<br /> cña ngµnh y-tÕ) th× cã thÓ nãi r»ng c«ng t¸c d©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ë n−íc ta ch−a ®¸p øng<br /> ®−îc nhu cÇu ®a d¹ng vÒ dÞch vô tr¸nh thai. ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng, sè ca n¹o hót cao t−¬ng ®−¬ng<br /> víi sè sinh hµng n¨m. MÆc dï vÊn ®Ò n¹o hót thai gÇn ®©y ®−îc bµn ®Õn trong mét sè bµi viÕt<br /> còng nh− xuÊt hiÖn trªn ®µi b¸o d−íi d¹ng phãng sù, hÇu hÕt c¸c kh¶o s¸t nµy tiÕn hµnh t¹i c¸c<br /> thµnh phè lín vµ c¸c trung t©m ®« thÞ. Nh÷ng kÕt luËn thu ®−îc cho ®Õn nay cßn t¶n m¹n vµ<br /> ch−a nhÊt qu¸n, ®Æc biÖt lµ sè liÖu sö dông trong c¸c nghiªn cøu vÒ n¹o hót cho ®Õn nay cßn nhiÒu<br /> m©u thuÉn. Ngay c¶ c¸c con sè thèng kª chÝnh thøc vÒ t×nh h×nh n¹o hót trªn toµn quèc cßn thiÕu<br /> chÝnh x¸c, kh«ng ph¶n ¸nh ®−îc b¶n chÊt cña vÊn ®Ò.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 58 ThÊy g× qua thùc tr¹ng n¹o hót thai ...<br /> <br /> ë ViÖt Nam hiÖn nay cã hai nguån sè liÖu chÝnh vÒ n¹o thai vµ hót ®iÒu hßa kinh nguyÖt.<br /> §ã lµ sè liÖu cña ngµnh y-tÕ tæng hîp qua b¸o c¸o tõ c¸c cÊp c¬ së vµ sè liÖu −íc tÝnh qua nh÷ng<br /> cuéc ®iÒu tra chän mÉu. Mçi nguån sè liÖu ®Òu cã nh÷ng −u nh−îc ®iÓm riªng. Sè liÖu thu ®−îc tõ<br /> hai nguån nµy kh«ng trïng khíp nhau mµ th«ng th−êng lµ sè liÖu cña ngµnh y-tÕ cao h¬n nhiÒu so<br /> víi sè liÖu ®iÒu tra kh¶o s¸t. §¬n cö mét vÝ dô, trong thêi kú 1991-1993 sè n¹o hót theo b¸o c¸o<br /> cña ngµnh y-tÕ lµ 4.840.000 ca, cao gÊp n¨m lÇn so víi sè −íc tÝnh ®−îc qua cuéc §iÒu tra Nh©n<br /> khÈu häc gi÷a kú 1994 ngay c¶ khi ®· ®iÒu chØnh theo sai sè cho phÐp (GSO, 1996:5).1<br /> Sè liÖu n¹o hót cã ®−îc qua c¸c cuéc ®iÒu tra th−êng thÊp h¬n thùc tÕ tr−íc hÕt liªn quan<br /> ®Õn c¸c sai sãt trong kü thuËt pháng vÊn vµ c¸c yÕu tè chñ quan chi phèi qu¸ tr×nh thu thËp th«ng<br /> tin trùc tiÕp. §èi t−îng th−êng hay dÊu diÕm v× hä c¶m thÊy xÊu hæ nÕu nh− nãi cho ng−êi kh¸c<br /> biÕt m×nh ®· n¹o hót qu¸ nhiÒu hoÆc do ¸p lùc nãi theo chÝnh s¸ch, phong trµo. Sè liÖu ®iÒu tra<br /> th−êng thÊp h¬n thùc tÕ cßn v× c¸c tr−êng hîp n¹o hót cña phô n÷ ch−a kÕt h«n l¹i kh«ng ®−îc ghi<br /> nhËn mÆc dï ®èi t−îng nµy ®ãng gãp mét tû lÖ n¹o hót kh«ng nhá hiÖn nay, nhÊt lµ ë khu vùc<br /> thµnh thÞ. §iÒu nµy lµ do c¸c cuéc ®iÒu tra nh©n khÈu häc ë n−íc ta cho ®Õn nay chØ kh¶o s¸t ®èi<br /> t−îng n÷ trong tuæi sinh ®Î. V× vËy sè liÖu ®iÒu tra ®· bá qua c¸c tr−êng hîp n¹o hót cña nh÷ng<br /> tr−êng hîp d−íi 15 vµ trªn 49 tuæi. Sù nhÊn m¹nh qu¸ møc ®Õn môc tiªu gi¶m sinh, thùc hiÖn kÕ<br /> ho¹ch hãa gia ®×nh nh»m æn ®Þnh d©n sè trong nhiÒu n¨m qua ®· ®Æt nhãm phô n÷ ngoµi tuæi<br /> sinh ®Î (d−íi 15 vµ trªn 49 tuæi) ra ngoµi c¸c ho¹t ®éng cña ch−¬ng tr×nh mµ kh«ng nhËn thÊy<br /> r»ng c¸c nhãm nµy còng cã nhu cÇu vÒ søc kháe sinh s¶n, bao gåm c¶ n¹o hót thai.<br /> Sè liÖu n¹o hót cña ngµnh y-tÕ mÆc dï ®−îc tæng hîp hµng n¨m trªn diÖn réng nh−ng<br /> th−êng thiÕu ®é tin cËy. Nguån sè liÖu nµy kh«ng bao gåm sè ca n¹o hót t¹i c¸c c¬ së y-tÕ t− nh©n<br /> mÆc dï sè nµy chiÕm kho¶ng 20%-30% trong tæng sè ca n¹o hót. Bªn c¹nh ®ã, sè liÖu thèng kª y-<br /> tÕ l¹i gåm c¶ nh÷ng tr−êng hîp n¹o hót cña nh÷ng phô n÷ kh«ng cã thai nh−ng trÔ kinh hoÆc hót<br /> phßng ngõa tr−íc khi ®Æt vßng. So víi nguån sè liÖu ®iÒu tra, sè liÖu y-tÕ kh«ng cho biÕt nh÷ng<br /> th«ng tin chi tiÕt vÒ n¹o hót theo c¸c tiªu thøc ph©n tæ thèng kª vµ do vËy kh«ng gióp ph©n tÝch<br /> s©u ®−îc vÊn ®Ò theo nh÷ng t−¬ng quan cÇn thiÕt. V× lý do nµy, bµi viÕt cña chóng t«i sÏ chñ yÕu<br /> dùa trªn c¸c sè liÖu vÒ n¹o hót thu ®−îc qua c¸c cuéc ®iÒu tra ë ViÖt Nam. MÆc dï nguån sè liÖu<br /> nµy th−êng ®−a ra con sè thÊp h¬n thùc tÕ, nh−ng quy chiÕu vµ ®èi s¸nh kÕt qu¶ gi÷a c¸c cuéc<br /> ®iÒu tra sÏ cho thÊy xu h−íng vËn ®éng theo thêi gian cña thùc tr¹ng n¹o hót thai.<br /> Trªn b×nh diÖn toµn quèc, n¹o hót thai cã xu h−íng gia t¨ng:<br /> BiÓu 1 d−íi ®©y cho thÊy t×nh h×nh n¹o hót theo nhãm tuæi qua c¸c cuéc ®iÒu tra tiÕn<br /> hµnh ë cÊp quèc gia. Sè liÖu trong biÓu cho thÊy n¹o hót thai ®ang cã xu h−íng gia t¨ng theo thêi<br /> gian. NÕu nh− c¸ch ®©y 10 n¨m chØ cã 6,6% phô n÷ trong tuæi sinh ®Î ®· tõng n¹o hót Ýt nhÊt mét<br /> lÇn th× chØ 5 n¨m sau, tû lÖ nµy ®· lªn tíi gÇn 13% vµ tiÕp tôc t¨ng tíi 15% tÝnh ®Õn thêi ®iÓm hiÖn<br /> nay. Tuy nhiªn, tèc ®é gia t¨ng l¹i kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c nhãm tuæi nhÊt lµ trong 5 n¨m trë l¹i<br /> ®©y. T×nh tr¹ng n¹o hót t¨ng m¹nh ë nhãm n÷ ngoµi 30 tuæi (lµ ®èi t−îng ®· cã kho¶ng hai con)<br /> ph¶n ¸nh sö dông n¹o hót nh− mét biÖn ph¸p h¹n chÕ sinh ®Î ë nhiÒu cÆp vî chång khi ®· cã ®ñ<br /> sè con mong muèn. Tû lÖ n¹o hót ®èi víi nhãm d−íi 20 tuæi chØ ph¶n ¸nh ®−îc mét phÇn rÊt nhá<br /> so víi thùc tÕ. Do h¹n chÕ cña sè liÖu ®iÒu tra, kÕt qu¶ trong biÓu kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng ®èi<br /> t−îng ch−a kÕt h«n mÆc dï møc ®é n¹o hót thai ë nhãm nµy hiÖn cã xu h−íng gia t¨ng m¹nh mÏ.<br /> Tû lÖ n¹o hót 2,4% ®èi víi nhãm n÷ 15-19 cã trong mÉu ®iÒu tra VNDHS 1997 cã thÓ chØ ph¶n ¸nh<br /> c¸c tr−êng hîp n¹o hót v× nh÷ng trôc trÆc trong lÇn mang thai ®Çu tiªn ë nhãm n÷ míi kÕt h«n.2<br /> <br /> <br /> 1<br /> Mét sè nghiªn cøu vÒ n¹o hót sö dông ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn ®èi t−îng t¹i c¸c bÖnh viÖn vµ c¸c c¬ së y-tÕ kh«ng ®em l¹i kÕt qu¶ tin<br /> cËy v× thiÕu tÝnh ®¹i diÖn cña tæng thÓ. Ngay c¶ khi sè phô n÷ trong “mÉu” nghiªn cøu ®−îc lùa chän ngÉu nhiªn hoÆc lùa chän toµn<br /> bé, rÊt cã thÓ lµ c¸c phô n÷ nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt so víi nh÷ng ®èi t−îng tiÕn hµnh n¹o hót t¹i c¸c ®iÓm t− nh©n, hoÆc c¸c<br /> ®èi t−îng ®· cã tiÒn sö vÒ n¹o hót. V× vËy, c¸c nghiªn cøu ¸p dông ph−¬ng ph¸p pháng vÊn t¹i bÖnh viÖn vµ c¸c c¬ së y-tÕ sÏ dÉn ®Õn<br /> kÕt qu¶ sai lÖch.<br /> 2<br /> Bªn c¹nh nh÷ng kh¸c biÖt theo nhãm tuæi, kÕt qña cña nhiÒu ®iÒu tra (kh«ng tr×nh bµy ë ®©y) cßn cho thÊy sù kh¸c biÖt vÒ t×nh h×nh<br /> n¹o hót theo nghÒ nghiÖp, tr×nh ®é häc vÊn còng nh− theo c¸c khu vùc ®Þa lý (xem NCPFP, 1990; GSO, 1995; TFG, 1997). Nh×n<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  §Æng Hµ Ph−¬ng & NguyÔn Thanh Liªm 59<br /> <br /> BiÓu 1: Tû lÖ n¹o thai vµ hót ®iÒu hßa kinh nguyÖt theo tuæi qua mét sè cuéc ®iÒu tra<br /> Nhãm tuæi DHS 1988 ICDS 1994 DHS 1997<br /> <br /> 15 - 19 4,7 6,1 2,4<br /> <br /> 20 - 24 3,9 10,3 6,1<br /> <br /> 25 - 29 5,2 15,4 11,1<br /> <br /> 30 - 34 9,1 15,6 16,9<br /> <br /> 35 - 39 7,0 16,5 20,1<br /> <br /> 40 - 44 8,4 15,7 20,4<br /> <br /> 45 - 49 6,3 15,5 15,6<br /> <br /> Tæng sè 6,6 12,8 15,0<br /> <br /> Nguån: NCPFP (1990), GSO (1995), FGI (1997)<br /> Ghi chó: Sè liÖu trong biÓu lµ tû lÖ n¹o hót cña phô n÷ ®· tõng kÕt h«n.<br /> <br /> KÕt qu¶ nãi trªn ®−îc biÓu diÔn d−íi d¹ng ®å thÞ (H×nh 1), cho thÊy râ xu h−íng gia t¨ng<br /> trong n¹o hót thai theo thêi gian trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y mÆc dï tËp trung vµo nhãm trung<br /> niªn ngoµi 35. So s¸nh t×nh h×nh n¹o hót víi møc sinh (®o b»ng tû suÊt sinh tæng céng thêi kú gÇn<br /> ®©y nhÊt 1995-1997) cßn cho thÊy nhu cÇu n¹o hót ngµy cµng gia t¨ng song song víi sù suy gi¶m<br /> møc sinh. Râ rµng lµ c¸c ph−¬ng tiÖn tr¸nh thai an toµn vµ hiÖu qu¶ hiÖn ch−a ®¸p øng ®−îc nhu<br /> cÇu cña x· héi vÒ kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh.<br /> H×nh 1: Tû suÊt n¹o hót vµ tû suÊt sinh theo tuæi qua c¸c cuéc ®iÒu tra<br /> <br /> 25<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 20<br /> <br /> <br /> <br /> DHS 1988<br /> 15<br /> ICDS 1994<br /> DHS 1997<br /> ASFR<br /> 10<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 5<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 0<br /> 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49<br /> <br /> <br /> <br /> VËy th× t¸c nh©n nµo ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng n¹o hót gia t¨ng m¹nh trong nh÷ng n¨m gÇn<br /> ®©y? ë ®©y chóng t«i chØ xin dÉn ra mét sè nguyªn nh©n chÝnh. Tr−íc hÕt vÒ nhu cÇu, trong bèi<br /> c¶nh gi¶m sinh tû lÖ thÊt b¹i cao trong sö dông tr¸nh thai sÏ lµm gia t¨ng t×nh tr¹ng vì kÕ ho¹ch<br /> <br /> <br /> chung, ®èi t−îng cã häc vÊn cµng cao, nghÒ nghiÖp phi n«ng, ®· cã 2 con trë lªn th−êng n¹o hót thai nhiÒu h¬n so víi nh÷ng ®èi t−îng<br /> cã häc vÊn thÊp, lµm nghÒ n«ng. Trong khi tû lÖ n¹o hót ë thµnh thÞ cao h¬n ë n«ng th«n th× khu vùc phÝa B¾c (bao gåm c¸c tØnh §ång<br /> b»ng s«ng Hång vµ khu vùc miÒn nói phi¸ B¾c) cã tû lÖ n¹o hót cao nhÊt toµn quèc. Thùc tÕ nµy cho thÊy nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc<br /> cung cÊp vµ sö dông hiÖu qu¶ c¸c ph−¬ng tiÖn tr¸nh thai ë c¸c tØnh miÒn B¾c.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 60 ThÊy g× qua thùc tr¹ng n¹o hót thai ...<br /> <br /> vµ t¨ng nhu cÇu n¹o hót thai. Thªm vµo ®ã, nhu cÇu sinh ®Î Ýt, sinh ®Î muén h¬n còng gãp phÇn<br /> lµm gia t¨ng sè ca n¹o hót ngay c¶ khi c¬ cÊu sö dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai vÉn gi÷ nguyªn.<br /> Cïng víi nh÷ng biÕn ®æi trong ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña x· héi, nhu cÇu ho¹t ®éng t×nh<br /> dôc tr−íc vµ trong h«n nh©n ngµy cµng gia t¨ng. Møc sèng n©ng cao còng lµ mét nh©n tè gãp<br /> phÇn c¶i thiÖn søc kháe, t¨ng c−êng kh¶ n¨ng thô thai vµ sinh s¶n ë nhiÒu cÆp vî chång. Nh÷ng<br /> ¶nh h−ëng cña s¸ch b¸o, phim ¶nh x©m nhËp tõ bªn ngoµi vÒ lèi sèng t×nh dôc ®· chi phèi nhËn<br /> thøc vµ hµnh vi cña nhiÒu nhãm x· héi, nhÊt lµ giíi trÎ. MÆc dï sinh ®Î tiÒn h«n nh©n hoÆc ngoµi<br /> gi¸ thó vÉn lµ mét vÊn ®Ò khã ®−îc x· héi chÊp nhËn, th¸i ®é vµ d− luËn x· héi vÒ quan hÖ t×nh<br /> dôc tr−íc hoÆc ngoµi h«n nh©n còng trë nªn “tho¸ng” h¬n trong bèi c¶nh kinh tÕ thÞ tr−êng.3<br /> Trong khi ®ã, c¸c dÞch vô chuÈn ®o¸n vµ n¹o hót thai ph¸t triÓn réng kh¾p ®ang ®¸p øng tèt h¬n<br /> nhu cÇu kh¸m vµ n¹o hót thai t¹i khu vùc thµnh thÞ. Nh÷ng ®æi míi trong c¸c thñ tôc vµ quy<br /> ®Þnh liªn quan ®Õn dÞch vô n¹o hót thêi kinh tÕ më còng ngµy cµng dÔ dµng h¬n. Ng−êi cã nhu<br /> cÇu n¹o hót kh«ng cßn e ng¹i bÞ c¨n vÆn hái han nhiÒu nh− tr−íc, hä kh«ng ph¶i lo c¸c thñ tôc<br /> r−êm rµ mµ cã thÓ tiÕn hµnh dÞch vô nµy t¹i bÊt cø c¬ së y-tÕ cã ®ñ chøc n¨ng sau khi ®· ®ãng gãp<br /> mét kho¶n lÖ phÝ nhÊt ®Þnh. TÊt c¶ nh÷ng t¸c nh©n trªn ®· gãp phÇn lµm gia t¨ng nhu cÇu còng<br /> nh− kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c dÞch vô n¹o hót trªn b×nh diÖn toµn quèc nh− hiÖn nay.<br /> N¹o hót thai vµ c«ng t¸c d©n sè - kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ë cÊp c¬ së:<br /> Nh− ®Ò cËp ë trªn, tû lÖ n¹o hót gia t¨ng lµ mét chØ b¸o ph¶n ¸nh nhu cÇu sinh ®Î ®ang<br /> gi¶m xuèng trªn b×nh diÖn toµn quèc trong khi c¸c ph−¬ng tiÖn vµ dÞch vô tr¸nh thai ch−a ®ñ søc<br /> ®¸p øng ®−îc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhu cÇu x· héi ®èi víi kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh. Trong khi t¹i c¸c<br /> thµnh phè lín vµ c¸c trung t©m ®« thÞ, sö dông tr¸nh thai ngµy cµng trë nªn phæ biÕn vµ thuËn<br /> tiÖn h¬n nhê cã sù ph¸t triÒn cña m¹ng l−íi y-tÕ t− nh©n th× ë khu vùc n«ng th«n n¬i mµ 80% sè<br /> d©n ViÖt Nam c− tró, nhiÒu cÆp vî chång ®· sö dông n¹o hót nh− mét biÖn ph¸p h¹n chÕ sinh ®Î.<br /> KÕt qu¶ nghiªn cøu VNDHS 1997 cho thÊy cã mét nöa sè ca vì kÕ ho¹ch lµ do sö dông c¸c biÖn<br /> ph¸p tr¸nh thai kh«ng an toµn, kÐm hiÖu qña trong khi 50% sè tr−êng hîp vì kÕ ho¹ch nµy l¹i<br /> ®−îc c¸c cÆp vî chång gi¶i quyÕt th«ng qua n¹o hót (TFG, 1997).4<br /> Cã thÓ nãi c«ng t¸c d©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ë cÊp c¬ së lµ c«ng t¸c mïa vô, mang<br /> ®Ëm nÐt cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ViÖt Nam. §Æc tr−ng nµy thÓ hiÖn râ nhÊt trong<br /> nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng ®èi víi c¸c dÞch vô n¹o hót thai. Vµo nhiÒu thêi ®iÓm trong n¨m, do<br /> sù l¬i lµ trong c«ng t¸c vËn ®éng vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch, t×nh h×nh sö dông tr¸nh thai gi¶m sót,<br /> dÉn ®Õn tû lÖ vì kÕ ho¹ch gia t¨ng. ChÝnh ë ®©y, c¸i vßng luÈn quÈn cña cã thai ngoµi ý muèn, råi<br /> n¹o hót, råi l¹i vì kÕ ho¹ch dÉn ®Õn viÖc “n¹o tíi n¹o lui” trë nªn phæ biÕn ë n«ng th«n. §Ó minh<br /> häa cho nhËn ®Þnh nµy, chóng t«i xin tr×nh bµy kÕt qu¶ nghiªn cøu thu ®−îc gÇn ®©y qua kh¶o s¸t<br /> t¹i mét x· ®ång b»ng B¾c Bé.<br /> §å thÞ trªn H×nh 2 ph¸c th¶o t×nh h×nh n¹o hót theo tõng th¸ng t¹i x· Vò Vinh thuéc<br /> huyÖn Vò Th− (Th¸i B×nh), mét x· n«ng nghiÖp cã ®iÒu kiÖn sinh th¸i nh− tr¨m ngµn x· kh¸c<br /> thuéc khu vùc ®ång b»ng B¾c Bé. Chóng t«i sö dông sè liÖu n¹o hót trong 5 n¨m gÇn ®©y (1992-<br /> 1996) do tr¹m y-tÕ x· tæng hîp theo tõng th¸ng. Th«ng th−êng sè liÖu n¹o hót ë cÊp c¬ së ph¶n<br /> ¸nh thùc tÕ chÝnh x¸c h¬n sè liÖu tæng hîp ë c¸c cÊp cao h¬n bëi v× qua mçi cÊp, con sè thèng kª<br /> mÊt dÇn ®é tin cËy. Sè liÖu thu thËp ë mét quy m« nhá nh− cÊp x· cßn h¹n chÕ ®−îc nh÷ng ¶nh<br /> h−ëng ngo¹i vi nh− biÕn ®éng d©n sè, kinh tÕ, x· héi còng nh− ®Æc ®iÓm sinh th¸i.5 MÆc dï hµng<br /> <br /> 3<br /> ë ®©y cÇn nhËn thÊy ¶nh h−ëng cña c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa ®Æc thï ph−¬ng §«ng ®Õn viÖc mang thai vµ n¹o ph¸ thai trong x· héi ViÖt<br /> Nam. Kh¸c víi c¸c x· héi ph−¬ng T©y, quan niÖm khe kh¾t vÒ trinh tiÕt cña ng−êi phô n÷ d−íi ¸p lùc cña lèi sèng céng ®ång §«ng<br /> ph−¬ng ®· khiÕn cho ng−êi ta thµ chÊp nhËn n¹o ph¸ thai h¬n lµ cã con tr−íc khi c−íi hoÆc sinh con ngoµi gi¸ thó bëi lÏ ®ã lµ b»ng<br /> chøng sèng vÒ sù thiÕu trinh tiÕt cña ng−êi phô n÷ mµ céng ®ång rÊt khã chÊp nhËn, ngay c¶ trong thêi buæi kinh tÕ më hiÖn nay.<br /> 4<br /> §iÒu ®¸ng lo ng¹i lµ c¸c ®èi t−îng nµy ch−a nhËn thøc ®−îc n¹o hót lµ biÖn ph¸p bÊt ®¾c dÜ g©y t¸c h¹i xÊu ®Õn søc kháe ng−ëi phô<br /> n÷. Trong nhiÒu tr−êng hîp sÏ g©y nh÷ng tai biÕn nÆng nh− ch¶y m¸u, nhiÔm trïng, thñng tö cung,v.v... dÉn ®Õn v« sinh hoÆc tö vong.<br /> 5<br /> D©n sè x· Vò Vinh tÝnh ®Õn thêi ®iÓm th¸ng 10-1997 lµ 4716 khÈu trong ®ã n÷ chiÕm 54,6%. Theo b¸o c¸o cña x· n¨m 1996, tû lÖ<br /> sinh th« lµ 1,25% vµ cã 105 ca n¹o hót t¹i tr¹m x¸ x· víi ®èi t−îng ®−îc ghi nhËn lµ ng−êi trong x·. Mét d©n sè t−¬ng ®èi nhá nh− Vò<br /> Vinh cho phÐp chóng t«i cã thÓ kiÓm so¸t ®−îc nh÷ng ¶nh h−ëng ngo¹i vi. Ng−îc l¹i, ë c¸c thµnh phè lín, c¸c trung t©m ®« thÞ ®èi<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  §Æng Hµ Ph−¬ng & NguyÔn Thanh Liªm 61<br /> <br /> n¨m t×nh h×nh n¹o hót thai ë Vò Vinh cã nh÷ng dao ®éng theo th¸ng, cã thÓ quan s¸t thÊy mét xu<br /> h−íng t−¬ng tù nh− nhau ®−îc thÓ hiÖn qua c¸c ®iÓm tråi vµ ®iÓm lâm trªn ®å thÞ ®èi víi tÊt c¶ c¸c<br /> n¨m. D¶i ®å thÞ mµu ®en lµ chu kú n¹o hót trung b×nh cho thêi kú 1992-1996, tËp trung cao ®é<br /> vµo ba thêi ®iÒm lµ th¸ng 3, th¸ng 6, vµ th¸ng 8 hµng n¨m (H×nh 2). Chu kú nµy còng kh¸ ®ång<br /> nhÊt cho c¸c n¨m kh¶o s¸t nh− ®−îc quan s¸t thÊy qua ®å thÞ.<br /> <br /> H×nh 2: T×nh h×nh n¹o hót thai theo mïa vô ë x∙ Vò Vinh (Vò Th−, Th¸i B×nh).<br /> 20<br /> <br /> <br /> 18<br /> <br /> <br /> 16<br /> <br /> 1992<br /> 14<br /> 1993<br /> <br /> 12 1994<br /> <br /> 1995<br /> <br /> 10 1996<br /> <br /> TB<br /> 8<br /> <br /> <br /> 6<br /> <br /> <br /> 4<br /> <br /> <br /> 2<br /> <br /> <br /> 0<br /> <br /> Th¸ng Th¸ng Th¸ng Th¸ng Th¸ng Th¸ng Th¸ng Th¸ng Th¸ng Th¸ng Th¸ng Th¸ng<br /> 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12<br /> <br /> <br /> Nh÷ng dao ®éng cña t×nh h×nh n¹o hót tr−íc hÕt ph¶n ¸nh tÝnh mïa vô cña ho¹t ®éng<br /> tuyªn truyÒn vµ dÞch vô kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh. Theo b¸o c¸o cña x·, vµo c¸c thêi ®iÓm mïa vô,<br /> c«ng t¸c tuyªn truyÒn vËn ®éng hÇu nh− kh«ng tiÕn hµnh ®−îc do t×nh h×nh bËn rén gieo cÊy hoÆc<br /> thu ho¹ch lóa cña nh©n d©n. H¬n n÷a, gièng nh− nhiÒu ®Þa ph−¬ng kh¸c, ë Vò Vinh viÖc më mét<br /> chiÕn dÞch ®Æt vßng hoÆc vËn ®éng ®×nh s¶n lµ rÊt kh«ng dÔ dµng vÒ mÆt tæ chøc còng nh− vÒ vËt<br /> lùc. Trong ®iÖu kiÖn eo hÑp nh− vËy, ho¹t ®éng d©n sè ®−îc triÓn khai theo mïa vô nh»m phï hîp<br /> víi hoµn c¶nh thùc tÕ vµ ®¸p øng ®−îc chu kú kÕ ho¹ch. V× lý do ®ã, hµng n¨m chiÕn dÞch n¹o hót<br /> ë Vò Vinh tËp trung vµo ba thêi ®iÓm sau thêi kú n«ng nhµn kho¶ng mét th¸ng nh»m môc ®Ých<br /> gi¶i quyÕt hËu qu¶ ®èi víi c¸c tr−êng hîp vì kÕ ho¹ch. Sù xum häp vî chång vµ kh¶ n¨ng vì kÕ<br /> ho¹ch th−êng diÔn ra vµo nh÷ng dÞp nam giíi ®i lµm ¨n n¬i kh¸c quay vÒ ¨n TÕt hoÆc gióp ®ì gia<br /> ®×nh, vî con trong ngµy mïa. ChiÕn dÞch n¹o hót ®· ®−îc tiÕn hµnh vµo thêi ®iÓm sau TÕt ©m lÞch<br /> mét th¸ng, tøc lµ vµo th¸ng 3; vµo th¸ng 6 vµ th¸ng 8 lµ c¸c thêi ®iÓm sau vô cÊy h¸i hoÆc thu<br /> ho¹ch lóa (c¸c ®iÓm tråi trªn H×nh 2).<br /> Còng ë ®iÓm kh¶o s¸t Vò Vinh, 3/5 sè tr−êng hîp vì kÕ ho¹ch ®−îc gi¶i quyÕt b»ng n¹o<br /> hót, sè cßn l¹i ®−îc ghi nhËn lµ cã con ngoµi ý muèn. §iÒu nµy cã nghÜa lµ c¸c cÆp vî chång cã thai<br /> ngoµi ý muèn vµ kh«ng ®−îc gi¶i quyÕt trong ®ît n¹o hót gÇn nhÊt sÏ cã nguy c¬ vì kÕ ho¹ch<br /> nhiÒu h¬n, nhÊt lµ vµo dÞp cuèi n¨m. Dùa trªn ®Æc tr−ng mïa vô cña c«ng t¸c d©n sè mµ c¸c cÆp<br /> vî chång ®· sö dông n¹o hót nh− mét biÖn ph¸p tr¸nh thai (ë Vò Vinh, cã trªn 62% phô n÷ n¹o<br /> <br /> t−îng n¹o hót qu¸ ®a d¹ng vµ phøc t¹p, l¹i ®ãng trªn mét ®Þa bµn qu¸ réng lín nªn sè liÖu thu ®−îc ë nh÷ng n¬i nµy th−êng kh«ng<br /> ph¶n ¸nh chÝnh x¸c vÊn ®Ò.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 62 ThÊy g× qua thùc tr¹ng n¹o hót thai ...<br /> <br /> hót n¨m 1996 ®· tõng n¹o hót tr−íc ®ã Ýt nhÊt mét lÇn). VÊn ®Ò khiÕn chóng ta ph¶i suy nghÜ<br /> mét c¸ch nghiªm tóc lµ thùc tr¹ng ®ã diÔn ra ngay ë mét ®Þa ph−¬ng cã nhiÒu thµnh tÝch gi¶m<br /> sinh trong mét tØnh nhiÒu n¨m lµ l¸ cê ®Çu trong c«ng t¸c d©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh.<br /> Nh−ng ®iÒu mµ chóng t«i muèn nhÊn m¹nh ë ®©y kh«ng ph¶i lµ tÝnh mïa vô cña n¹o hót<br /> thai mµ chÝnh lµ Èn sè ®»ng sau thùc tr¹ng ®ã. Vò Vinh kh«ng ph¶i lµ mét tr−êng hîp c¸ biÖt bëi<br /> c¸c ho¹t ®éng d©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh theo chu kú diÔn ra kh¸ phæ biÕn ë n«ng th«n. NÕu<br /> nh− c«ng t¸c vËn ®éng, tuyªn truyÒn vµ dÞch vô kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ®−îc tiÕn hµnh cã chÊt<br /> l−îng quanh n¨m; nÕu nh− c¸c cÆp vî chång ®−îc h−íng dÉn vµ cã c¸c ph−¬ng tiÖn tr¸nh thai an<br /> toµn vµ phï hîp; vµ còng nÕu nh− c¸c tr−êng hîp sau khi n¹o hót hiÓu ®−îc hä cÇn ph¶i lµm g× vµ<br /> b»ng c¸ch nµo th× cã lÏ thùc tr¹ng n¹o hót ë c¬ së ®· kh«ng nh− hiÖn nay.<br /> Nh÷ng bÊt cËp hiÖn nay trong c¬ chÕ qu¶n lý vµ thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh:<br /> C©u tr¶ lêi cña thùc tr¹ng n¹o hót tr−íc hÕt ph¶i ®−îc t×m trong c¬ chÕ qu¶n lý vµ thùc<br /> hiÖn ch−¬ng tr×nh. Nh÷ng khã kh¨n tån t¹i trong c«ng t¸c d©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh hiÖn nay<br /> kh«ng thuÇn tóy mang tÝnh kü thuËt vµ viÖc th¸o gì chóng kh«ng chØ gi¶n ®¬n b»ng c¸c biÖn ph¸p<br /> chuyªn m«n.<br /> Trªn thùc tÕ ë khu vùc n«ng th«n, n¹o hót lµ mét biÖn ph¸p h¹n chÕ sè sinh ®−îc coi nh−<br /> mét ph−¬ng ¸n cña cÊp c¬ së nh»m thùc hiÖn chØ tiªu kÕ ho¹ch. Còng nh− viªn thuèc uèng hoÆc<br /> vßng tr¸nh thai, c¸c th«ng tin cÇn thiÕt tr−íc vµ sau khi n¹o hót kh«ng ®−îc cung cÊp cho ng−êi cã<br /> nhu cÇu. Trong nhËn thøc cña c¸n bé lµm c«ng t¸c d©n sè ë c¬ së, nhu cÇu t− vÊn vµ an toµn søc<br /> kháe bÞ coi nhÑ vµ nhiÒu khi xem nh− kh«ng cÇn thiÕt. Víi mét sè Ýt c¸n bé ®−îc ®µo t¹o vµ cã<br /> nghiÖp vô chuyªn m«n, kh¶ n¨ng gi¶i ®¸p c¸c th¾c m¾c cña ng−êi sö dông vÒ n¹o hót vµ c¸c biÖn<br /> ph¸p tr¸nh thai rÊt h¹n chÕ. Ho¹t ®éng t− vÊn nÕu cã lµm th× còng ®ång nghÜa víi tuyªn truyÒn,<br /> vËn ®éng sinh ®Î Ýt.<br /> C¸c ®èi t−îng cã nhu cÇu n¹o hót ë n«ng th«n th−êng ph¶i ®Õn tr¹m x¸ x· hoÆc c¸c trung<br /> t©m kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh, tÝnh kÝn ®¸o riªng t− v× vËy khã gi÷ ®−îc trong ®iÒu kiÖn nh− vËy. §ã<br /> lµ ch−a kÓ ®Õn søc Ðp ®Æt vßng hoÆc ®×nh s¶n mµ hä ph¶i chÞu trong nh÷ng lÇn ®Õn n¹o hót. Do<br /> tÝnh e dÌ, kÝn ®¸o, sè ®«ng chÞ em phô n÷ kh«ng biÕt hái ai ®Ó gi¶i ®¸p nçi b¨n kho¨n, lo l¾ng vµ<br /> nh÷ng th¾c m¾c cña m×nh, nªn viÖc x¶y ra thÕ nµo ®µnh cam chÞu thÕ Êy.6 V× thiÕu th«ng tin,<br /> thiÕu h−íng dÉn cÆn kÏ nªn cã rÊt Ýt c¸c cÆp vî chång thùc sù n¾m ®−îc c¸ch sö dông, ¶nh h−ëng<br /> cña t¸c dông phô vµ biÕt ®−îc nguån cung cÊp c¸c ph−¬ng tiÖn tr¸nh thai. §iÒu nµy g©y nhiÒu<br /> ph−¬ng h¹i cho søc kháe nãi chung vµ søc kháe sinh s¶n nãi riªng cña chÞ em. MÆc dï t− vÊn lµ<br /> mét nhu cÇu chÝnh ®¸ng nh−ng trªn thùc tÕ mèi quan hÖ gi÷a c¸n bé cung cÊp dÞch vô vµ kh¸ch<br /> hµng cßn thiÕu b×nh ®¼ng. Sù ban ¬n chiÕu lÖ, qua loa ®¹i kh¸i cïng víi nh÷ng ¸p ®Æt mang tÝnh<br /> chñ quan cña ng−êi qu¶n lý vµ ng−êi lµm dÞch vô kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh cµng lµm cho mèi liªn hÖ<br /> gi÷a hä vµ kh¸ch hµng thªm c¸ch bøc. Ng−êi thô h−ëng ch−¬ng tr×nh rÊt Ýt khi ®−îc h−íng dÉn<br /> c¸c biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp ®èi víi c¸c sù cè khi mang thai còng nh− khi ¸p dông c¸c biÖn ph¸p<br /> tr¸nh thai. Ngay c¶ sù hiÓu biÕt vÒ c¸c ph−¬ng tiÖn tr¸nh thai còng cßn rÊt m¬ hå, nhÊt lµ ë khu<br /> vùc n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa.<br /> VËy th× ®»ng sau thùc tr¹ng n¹o hót thai, c«ng t¸c d©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ë cÊp c¬<br /> së hiÖn diÔn ra nh− thÕ nµo? Bé m¸y d©n sè ë cÊp c¬ së ho¹t ®éng theo chu kú kÕ ho¹ch víi nguån<br /> ng©n s¸ch vµ c¸c ®Þnh møc chØ tiªu do cÊp trªn giao. Víi ph−¬ng thøc qu¶n lý nh− vËy, viÖc hoµn<br /> thµnh nhiÖm vô trªn giao theo c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch lµ môc tiªu hµnh ®éng cña cÊp c¬ së. NhiÒu<br /> <br /> 6<br /> CÇn ph¶i nhËn thÊy bæn phËn qu¸ nÆng nÒ cña ng−êi phô n÷ trong viÖc mang thai vµ sinh ®Î. Nam giíi d−êng nh− kh«ng cã tr¸ch<br /> nhiÖm g× khi bÞ vì kÕ ho¹ch mµ th−êng cã th¸i ®é bµng quang ®èi víi viÖc n¹o hót. NÕu cã con ngoµi ý muèn th× ng−êi ph¶i g¸nh chÞu<br /> viÖc nu«i con l¹i tr−íc hÕt lµ phô n÷ chø kh«ng ph¶i nam giíi.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  §Æng Hµ Ph−¬ng & NguyÔn Thanh Liªm 63<br /> <br /> n¬i, xu h−íng ch¹y theo thµnh tÝch vµ t¹o dùng c¸c m« h×nh lµ ph−¬ng tiÖn nh»m thu hót ®−îc tµi<br /> trî cña cÊp trªn vµ cña c¸c tæ chøc quèc tÕ. V× c¬ chÕ qu¶n lý hiÖn nay vÉn ch−a ph©n ®Þnh ®−îc<br /> chøc n¨ng râ rµng gi÷a qu¶n lý theo ngµnh vµ theo l·nh thæ nªn c¸i c¶nh “mét cæ - hai qu¶n”<br /> trong ho¹t ®éng d©n sè ë c¬ së rÊt khã cã thÓ ph¸t huy ®−îc tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o vµ søc m¹nh<br /> cña phong trµo.7<br /> Kh«ng thÓ kh«ng thÊy r»ng ng©n s¸ch do trung −¬ng hoÆc c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Çu t− cho<br /> lÜnh vùc x· héi dï kh¸ dåi dµo nh−ng th−êng bÞ thÊt tho¸t, th©m hôt qua c¸c cÊp, vµ khi vÒ ®Õn<br /> cÊp c¬ së th× kh«ng cßn l¹i lµ bao cho ng−êi thô h−ëng ch−¬ng tr×nh. Kh¸c víi lÜnh vùc y-tÕ, gi¸o<br /> dôc, kinh phÝ cho c«ng t¸c d©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ë c¬ së kh«ng huy ®éng tõ sù ®ãng gãp cña<br /> nh©n d©n.8 Trong khi ®ã, kinh phÝ ®Þa ph−¬ng kh«ng ®ñ søc ®Ó ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng<br /> t¸c d©n sè cÊp c¬ së vèn ®· yÕu vÒ chÊt mµ cßn Ýt c¶ vÒ sè l−îng. ChÕ ®é båi d−ìng qu¸ thÊp cho<br /> ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c d©n sè nh− hiÖn nay kh«ng ®ñ ®Ó ®éng viªn hÕt sù nhiÖt t×nh vµ s¸ng<br /> t¹o chø ch−a nãi ®Õn duy tr× tèt chÊt l−îng ho¹t ®éng; C«ng viÖc kiªm nhiÖm qu¸ nhiÒu nªn kh«ng<br /> tr¸nh khái sù chång chÐo trong chøc n¨ng vµ qu¸ t¶i ®èi víi ®éi ngò trùc tiÕp vËn hµnh ch−¬ng<br /> tr×nh ë c¬ së. Ngay c¶ c¸c c¸n bé ®Çu ngµnh nh− tr−ëng phã ban d©n sè x· còng chØ hiÓu biÕt rÊt<br /> h¹n chÕ vÒ nghiÖp vô d©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh. H×nh thøc vËn ®éng chung chung vµ ¸p dông<br /> ®ång lo¹t cho tÊt c¶ mäi ®èi t−îng khã cã thÓ gióp n¾m b¾t ®−îc t©m t− nguyÖn väng, ®Æc ®iÓm<br /> t©m sinh lý vµ nhu cÇu cña tõng cÆp vî chång ®èi víi kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh vµ søc kháe sinh s¶n.<br /> Néi dung c¸c th«ng ®iÖp truyÒn th«ng nÆng vÒ tuyªn truyÒn trong khi thiÕu nh÷ng th«ng tin cô<br /> thÓ vµ Ýt tÝnh gi¸o dôc. ChiÕn dÞch ®Æt vßng hoÆc ®×nh s¶n th−êng thùc hiÖn theo c¸c chØ tiªu kÕ<br /> ho¹ch trªn giao víi søc Ðp vÒ thêi gian, l¹i thiÕu sù phèi hîp ®ång bé víi c«ng t¸c cung cÊp dÞch vô<br /> nªn kh«ng ®¹t ®−îc kÕt qu¶ mong muèn.<br /> MÆc dï c¸c nghiªn cøu vÒ kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh vµ n¹o hót thai ë ViÖt Nam ®· kiÕn nghÞ<br /> nhiÒu ®Õn viÖc ®Èy m¹nh c«ng t¸c t− vÊn kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh cho ng−êi d©n, ®Þnh h−íng nµy<br /> ®ang ®øng tr−íc nhiÒu bøc xóc kh«ng ®¬n thuÇn mang tÝnh kü thuËt. §Ó trë thµnh mét chÕ ®é<br /> tr¸ch nhiÖm cña bé m¸y, c«ng t¸c t− vÊn ®ßi hái ph¶i cã sù ®Çu t− tháa ®¸ng vµ ®ång bé ë cÊp c¬ së<br /> vÒ ng©n s¸ch, vÒ huÊn luyÖn vµ ®µo t¹o c¸n bé, còng nh− dùa trªn mét mÆt b»ng d©n trÝ t−¬ng ®èi.<br /> Song song víi ho¹t ®éng t− vÊn, cÇn cã c¸c dÞch vô vµ ph−¬ng tiÖn tr¸nh thai ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng<br /> tèt nhu cÇu ®a d¹ng cña ng−êi sö dông, chø kh«ng thÓ kÐo dµi t×nh tr¹ng thiÕu ®ång bé gi÷a<br /> truyÒn th«ng vµ dÞch vô. HiÖn nay tû lÖ sö dông tr¸nh thai sau khi sinh hoÆc sau n¹o hót lµ rÊt<br /> thÊp do thiÕu c¸c th«ng tin ®Çy ®ñ vµ biÖn ph¸p phï hîp cho ®èi t−îng. Vµ sau hÕt, c«ng t¸c t−<br /> vÊn d©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh vÒ c¨n b¶n ph¶i ®−îc x©y dùng trªn mét nÒn t¶ng b×nh ®¼ng<br /> gi÷a ng−êi thô h−ëng ch−¬ng tr×nh vµ ng−êi lµm c«ng t¸c t− vÊn chø kh«ng thÓ dùa trªn sù ban<br /> ph¸t nh− hiÖn nay. Mèi quan hÖ b×nh ®¼ng theo ®óng chøc n¨ng ®ã chØ cã thÓ ®−îc h×nh thµnh<br /> khi mµ mÆt b»ng d©n chñ ë n«ng th«n ®−îc t¹o lËp vµ quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n ë c¬ së ®−îc<br /> ph¸t huy.<br /> KÕt luËn:<br /> §Ó thay cho lêi kÕt bµi viÕt nµy, chóng t«i xin ®−a ra mét sè ý kiÕn tãm t¾t liªn quan ®Õn<br /> môc tiªu gi¶m thÊp tû lÖ n¹o hót vµ n©ng cao chÊt l−îng ch−¬ng tr×nh d©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia<br /> ®×nh trong nh÷ng n¨m tíi:<br /> 1. MÆc cho nh÷ng h¹n chÕ vµ khã kh¨n trong c«ng t¸c kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh, møc sinh ë<br /> ViÖt Nam ®ang gi¶m nhanh tr−íc hÕt lµ do t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè ph¸t triÓn, dÉn ®Õn nh÷ng<br /> biÕn ®æi m¹nh mÏ trong nhËn thøc cña ng−êi d©n, cña c¸c cÆp vî chång ®èi víi vÊn ®Ò sinh ®Î.<br /> <br /> 7<br /> LÊy vÝ dô, ho¹t ®éng cña tr¹m y-tÕ x· hiÖn nay chÞu sù qu¶n lý vµ gÝam s¸t ®ång thêi cña phßng y-tÕ huyÖn vµ cña ñy ban nh©n d©n<br /> x·. Mäi ho¹t ®éng cña tr¹m ®Òu ph¶i th«ng qua vµ ®−îc phÐp cña c¶ hai c¬ quan trªn. C¸i c¬ chÕ “mét cæ - hai qu¶n” nµy ®· g©y rÊt<br /> nhiÒu khã kh¨n, ¸ch t¾c cho tr¹m trong ho¹t ®éng d©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh còng nh− ch¨m sãc søc kháe cho ng−êi d©n.<br /> 8<br /> Chóng t«i kh«ng kÓ ®Õn kho¶n thu ph¹t ®èi víi c¸c t−êng hîp sinh con thø 3 ®−îc ¸p dung ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng.<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 64 ThÊy g× qua thùc tr¹ng n¹o hót thai ...<br /> <br /> Gièng nh− nhiÒu quèc gia ®ang ph¸t triÓn, sù nghiÖp d©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ë ViÖt Nam<br /> ph¶i ®−îc xem nh− mét cuéc c¸ch m¹ng s©u réng vÒ thay ®æi nhËn thøc vµ d©n trÝ mµ sù thay ®æi<br /> nµy chØ bÒn v÷ng khi mµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ®¹t ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh.<br /> 2. CÇn cã nh÷ng biÕn ®æi vÒ chÊt trong ho¹t ®éng t− vÊn th«ng tin vµ dÞch vô tr¸nh thai,<br /> nhÊt lµ ®èi t−îng sau khi n¹o hót, nh»m gi¶m thÊp tû lÖ n¹o hót vµ t¸i n¹o hót. Gi¶m thÊp tû lÖ<br /> n¹o hót b»ng c¸ch ®−a dÞch vô tr¸nh thai an toµn, thuËn tiÖn, ®a d¹ng vµ tin cËy ®Õn ng−êi sö<br /> dông, phôc vô tèt h¬n c¸c c¸ nh©n, c¸c cÆp vî chång cã nhu cÇu kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh. TiÕn hµnh<br /> c¸c nghiªn cøu t¸c nghiÖp vÒ nhu cÇu th«ng tin, kiÕn thøc, vµ cung cÊp ph−¬ng tiÖn tr¸nh thai<br /> thÝch hîp cho nhãm vÞ thµnh niªn vµ thanh niªn ch−a kÕt h«n. Më réng ph¹m vi nghiªn cøu vÒ<br /> hËu qu¶ cña n¹o hót ®èi víi an toµn søc kháe sinh s¶n, ®ång thêi tÝch cùc thu thËp sè liÖu vÒ n¹o<br /> thai vµ hót ®iÒu hßa kinh nguyÖt mét c¸ch chÝnh x¸c, t¹o lËp c¬ së khoa häc cho c«ng t¸c ho¹ch<br /> ®Þnh ch−¬ng tr×nh.<br /> 3. Tr−íc sù tån t¹i vµ gia t¨ng cña thùc tr¹ng n¹o hót thai, cÇn t¨ng c−êng c«ng t¸c th«ng<br /> tin, gi¸o dôc, tuyªn truyÒn ®èi víi th«ng ®iÖp r»ng sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn tr¸nh thai sÏ an toµn<br /> h¬n n¹o hót. Th«ng qua sù hiÓu biÕt vµ tham gia cña ®èi t−îng mµ thay ®æi nhËn thøc x· héi vµ<br /> c¸ nh©n vÒ t×nh yªu vµ t×nh dôc, ®ång thêi n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm trong nam giíi, nh÷ng<br /> ng−êi ch−a cã gia ®×nh vÒ n¹o hót thai. Nãi ®¬n gi¶n h¬n lµ h·y t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhãm ®èi<br /> t−îng, ®Æc biÖt lµ giíi trÎ hiÓu vµ biÕt c¸ch thÕ nµo ®Ó ®õng cã thai ngoµi ý muèn còng nh− ý thøc<br /> ®−îc nh÷ng hËu qu¶ søc kháe cña n¹o hót.<br /> 4. §iÒu kiÖn tiªn quyÕt nh»m ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu nãi trªn lµ cÇn cã nh÷ng ®æi thay<br /> trong ho¹t ®éng bé m¸y vµ c¬ chÕ qu¶n lý, thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh d©n sè-kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh.<br /> Khi ®· cã chñ tr−¬ng ®óng, c¸c cÊp c¬ së sÏ gãp phÇn quan träng trong viÖc t¹o ra nh÷ng b−íc ®ét<br /> ph¸ cho nh÷ng thay ®æi ®ã. Cã thÓ nãi r»ng hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c d©n sè vµ cña vèn ®Çu t− cho<br /> ch−¬ng tr×nh sÏ phô thuéc rÊt nhiÒu vµo viÖc t×m ra lêi gi¶i ®óng cho c¸c Èn sè cña “bµi to¸n qu¶n<br /> lý” mµ chóng ta ®ang vµ sÏ ph¶i gi¶i quyÕt trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt<br /> n−íc.<br /> <br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> <br /> <br /> 1. General Statistical Office (GSO). 1995. Major Findings. Statistical Publishing House.<br /> 2. General Statistical Office (GSO). 1996. Abortion, Menstrual Regulation and Unwanted/<br /> Mistimed Pregnancies. Statistical Publishing House.<br /> 3. Goodkind, Daniel. 1994. Abortion in Vietnam: Measure, Puzzles, and Concern. Studies in<br /> Family Planning 25(6): 342-352.<br /> 4. Henshaw, Stanley. 1990. Induced Abortion: A World Review, 1990. Family Planning<br /> Perspectives 22: 78-84.<br /> 5. National Committee for Population and Family Planning. 1990. Vietnam Demographic and<br /> Health Survey 1988. Statistical Publishing House.<br /> 6. Ping, Tu and Herbert J. Smith. 1995. Determinants of Induced Abortion anf Their Policy<br /> Implications in Four Counties in North China. Studies in Family Planning 26(5): 278-286.<br /> 7. The Futures Group International (FGI). 1997. Report on I.E.C. and K.A.P. Prepared for the<br /> Population and Family Health Project, NCPFP.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />