Thiết kế thí nghiệm Vật lí 9 (phần điện) bằng các phần mềm Crcodile Physics 605 và Powerpoint

Journal of Thu Dau Mot University, No 4 (11) – 2013<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> THIEÁT KEÁ THÍ NGHIEÄM VAÄT LÍ 9 (PHAÀN ÑIEÄN)<br /> BAÈNG CAÙC PHAÀN MEÀM CROCODILE PHYSICS 605<br /> VAØ POWERPOINT<br /> Leâ Thò Kim Ngaân , Nguyeãn Thò Phöông,<br /> Tröông Taán Thöùc, Voõ Vaên ÔÙn<br /> Tröôøng Ñaïi hoïc Thuû Daàu Moät<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Trong baøi baùo naøy, chuùng toâi trình baøy sô löôïc caùc böôùc cô baûn cuûa quy trình thieát keá<br /> moät thí nghieäm Vaät lí 9 phaàn ñieän baèng phaàn meàm Crocodile Physics 605 vaø PowerPoint.<br /> Thí nghieäm vaät lí ñöôïc thieát keá baèng phaàn meàm Crocodile Physics 605 raát tröïc quan, coù<br /> tính töông taùc cao, deã söû duïng, coù theå aùp duïng ñeå thieát keá caùc thí nghieäm khaùc hoaëc thay<br /> ñoåi caùc thieát bò ñeå thaønh caùc thí nghieäm vaät lí khaùc trong chöông trình Vaät lí 9.<br /> Töø khoùa: Crocodile, powerPoint, trigger<br /> *<br /> 1. Môû ñaàu taùc nhö ñoái vôùi caùc duïng cuï thaät baèng caùc<br /> Vaät lí laø moät moân khoa hoïc thöïc ñoäng taùc keùo, thaû vaø raùp, noù cuõng cho pheùp<br /> nghieäm vì vaäy trong giaûng daïy vieäc loàng veõ ñoà thò minh hoïa keát quaû moät caùch<br /> gheùp caùc thí nghieäm cho hoïc sinh nhaát laø nhanh choùng, hình aûnh raát tröïc quan.<br /> hoïc sinh trung hoïc cô sôû (THCS) laø moät yeâu Phaàn meàm Microsoft Office PowerPoint<br /> caàu baét buoäc ñeå hoïc sinh naém baét ñöôïc baûn laø phaàn meàm trình chieáu quen thuoäc vôùi<br /> chaát caùc hieän töôïng, caùc ñònh luaät vaät lí haàu heát caùc giaùo vieân THCS, noù cuõng cho<br /> moät caùch deã daøng. pheùp thieát keá caùc thí nghieäm moâ phoûng raát<br /> Hieän nay, caùc tröôøng THCS ñeàu coù tröïc quan vaø sinh ñoäng neáu giaùo vieân söû<br /> phoøng thí nghieäm nhöng caùc giaùo vieân duïng thaønh thaïo kó thuaät naâng cao trigger.<br /> thöôøng raát ngaïi söû duïng cho moãi buoåi leân lôùp Beân caïnh hai phaàn meàm quen thuoäc<br /> vì phaûi chuaån bò laâu, laép raùp khoù, keát quaû naøy, ta cuõng coù theå söû duïng phaàn meàm moâ<br /> khoâng oån ñònh, duïng cuï deã sai, hoûng, thieát bò phoûng Electronic workbench V5.12 ñeå thieát<br /> thay theá raát khoù tìm. Ñeå khaéc phuïc phaàn keá thí nghieäm baèng caùch keùo vaø raùp nhöng<br /> naøo caùc khoù khaên naøy thì vieäc thieát keá caùc ít tröïc quan, khoâng thích hôïp cho baäc THCS,<br /> thí nghieäm vaät lí aûo laø moät löïa choïn, caùc thí noù chæ thích hôïp ñeå thieát keá caùc thí nghieäm<br /> nghieäm vaät lí aûo coù öu ñieåm laø raát tröïc quan, ôû baäc ñaïi hoïc. Phaàn meàm Macromedia Flash<br /> keát quaû oån ñònh, thöïc hieän nhanh choùng. maïnh, coù theå duøng thieát keá caùc thí nghieäm<br /> Phaàn meàm Crocodile Physics 605 cho vaät lí tinh teá, hình aûnh ñeïp, thöïc, nhöng söû<br /> pheùp thieát keá caùc thí nghieäm vaät lí aûo coù duïng khoù, giao dieän phöùc taïp, khoâng thích<br /> tính töông taùc raát cao, giaùo vieân coù theå thao hôïp cho giaùo vieân THCS.<br /> <br /> 66<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 4 (11) - 2013<br /> <br /> 2. Thieát keá thí nghieäm vaät lí baèng - Giaùo vieân xaây döïng caùc thí nghieäm<br /> phaàn meàm Crocodile Physics 605 baèng caùch nhaáp vaøo duïng cuï beân traùi, giöõ<br /> 2.1. Maøn hình laøm vieäc cuûa phaàn chuoät keùo sang khoaûng troáng laøm vieäc beân<br /> meàm Crocodile Physics 605 phaûi, nhaû chuoät vaø raùp maïch. Giaùo vieân coù<br /> theå laép nhieàu thieát bò gioáng nhau baèng caùch<br /> - Chính giöõa laø khu vöïc laøm vieäc chính<br /> copy thieát bò vaø past vaøo vò trí caàn. Giaùo<br /> cuûa phaàn meàm, ñaây laø nôi laép ñaët vaø tieán<br /> vieân cuõng coù theå caét maïch ra hay boû thieát<br /> haønh caùc thí nghieäm chính (hình 1).<br /> bò ñaõ raùp baèng caùch click phaûi vaøo ñoaïn<br /> - Beân traùi laø khung cöûa soå caùc coâng cuï<br /> maïch hay thieát bò caàn boû roài nhaáp Cut.<br /> vaø maøn hình hoã trôï, ñaây laø nôi taäp trung<br /> - Giaùo vieân coù theå theâm lôøi chuù giaûi vaøo<br /> taát caû caùc coâng cuï ñeå coù theå thieát laäp caùc<br /> thí nghieäm baèng caùch click vaøo bieåu töôïng<br /> thieát bò thí nghieäm vaät lí cuï theå.<br /> coù chöõ text ôû döôùi, keùo thaû vaøo döôùi thíeát keá<br /> - Phía treân laø heä thoáng thöïc ñôn vaø thanh<br /> taïo ra.<br /> coâng cuï chính cuûa phaàn meàm.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1: Maøn hình laøm vieäc cuûa phaàn meàm Crocodile Physics 605<br /> <br /> 2.2. Trình töï thieát keá thí nghieäm Thí nghieäm 1: Söï phuï thuoäc cöôøng ñoä<br /> vaät lí doøng ñieän vaøo hieäu ñieän theá hai ñaàu daây daãn<br /> - Phaùc thaûo sô ñoà thí nghieäm tröôùc treân Böôùc 1: Vaøo giao dieän laøm vieäc cuûa<br /> giaáy. Crocodile Physics 605 (hình 2).<br /> - Ñöa caùc thieát bò caàn söû duïng töø kho<br /> vaøo khoâng gian laøm vieäc.<br /> - Saép xeáp, laép raùp caùc thieát bò theo sô<br /> ñoà ñaõ phaùc thaûo. Hình 2<br /> - Ñöa caùc duïng cuï ño: ampe keá, voân keá Böôùc 2: Laép ñaët thí nghieäm<br /> vaøo maïch. - Treân thanh Contents, ta choïn muïc<br /> - Choïn caùc giaù trò vaø ñôn vò cho caùc ñoái Circuits (hình 3).<br /> töôïng: nguoàn, trôû, ampe keá, voân keá,… - Sau ñoù, ta choïn Ohm’s law (hình 4).<br /> - Thieát laäp ñoà thò minh hoïa. - Sau khi choïn Ohm’s law thì treân<br /> - Kieåm tra laïi sô ñoà, tieán haønh thí giao dieän laøm vieäc cuûa noù ta tieán haønh<br /> nghieäm, quan saùt, ño ñaïc. thieát keá thí nghieäm naøy nhö sau:<br /> <br /> 67<br /> Journal of Thu Dau Mot University, No 4 (11) – 2013<br /> <br /> bieåu dieãn moái quan heä giöõa cöôøng ñoä<br /> doøng ñieän (truïc tung) vaø hieäu ñieän theá<br /> (truïc hoaønh), (hình 7).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 3<br /> <br /> <br /> Hình 6<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 7<br /> Ñeå minh hoïa keát quaû thí nghieäm,<br /> chuùng ta caàn phaûi keát noái giöõa ñoà thò vôùi<br /> Hình 4<br /> maïch ñieän ñaõ thieát keá (trong giao dieän<br /> - Ta reâ chuoät keùo ñieän trôû ra, ñoàng Ohm’s law thì ñoà thò vaø maïch ñieän ñaõ<br /> thôøi ta coù theå thay ñoåi giaù trò vaø ñôn vò ñöôïc töï ñoäng keát noái vôùi nhau). Neáu moät<br /> cuûa ñieän trôû (hình 5). maïch môùi thieát keá chöa coù ñoà thò minh<br /> hoïa, muoán ñöa ñoà thò minh hoïa vaøo, ta<br /> thieát keá moät maïch cho thaáy ñoä saùng cuûa<br /> boùng ñeøn phuï thuoäc vaøo hieäu ñieän theá<br /> nguoàn ñaët vaøo hai ñaàu daây daãn (hình 8).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 5<br /> Ta di chuyeån ñieän trôû ñaõ reâ vaø ñaët<br /> vaøo vò trí thích hôïp (hình 6).<br /> Böôùc 3: Tieán haønh laøm thí nghieäm, Hình 8<br /> khi ñieàu chænh giaù trò hieäu ñieän theá cuûa Ta ñöa ñoà thò vaøo thí nghieäm treân<br /> nguoàn (V) thì ñoà thò seõ xuaát hieän ñöôøng theo caùc böôùc sau:<br /> <br /> 68<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 4 (11) - 2013<br /> <br /> - Treân thanh coâng cuï doïc ta choïn: Parts Library  Presentaion  Graph, nhaáp giöõ<br /> chuoät vaø keùo noù vaøo giao dieän laøm vieäc cuûa thí nghieäm treân (hình 9).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 9<br /> Treân ñoà thò ta nhaáp chuoät vaøo kí hieäu muõi teân ñi xuoáng vaø choïn Specific part<br /> property (hình 10).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 10<br /> Sau ñoù treân ñoà thò xuaát hieän kí hieäu ñònh vò (moät treân truïc tung vaø moät treân truïc<br /> hoaønh cuûa ñoà thò), ta laàn löôït keát noái chuùng vôùi töøng vò trí thích hôïp treân maïch ñieän<br /> vaø laøm nhö höôùng daãn nhö sau (hình 11).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 11<br /> Khi ñoù, treân ñoà thò ôû hai vò trò ñònh vò xuaát hieän chöõ Property (hình 12), ta kích vaøo<br /> noù ñeå choïn nhöõng ñôn vò thích hôïp vôùi töøng thieát bò treân maïch ñieän (Ampe-keá, Voân-keá).<br /> <br /> 69<br /> Journal of Thu Dau Mot University, No 4 (11) – 2013<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 12<br /> - Cuoái cuøng ta tieán haønh laøm thí nghieäm sau khi ñaõ keát noái, ñieàu chænh caùc giaù trò phuø<br /> hôïp (hình 13). Khi cho thay ñoåi lieân tuïc giaù trò hieäu ñieän theá cuûa nguoàn thì giaù trò cöôøng ñoä<br /> doøng ñieän cuõng thay ñoåi theo, töông öùng vôùi moãi giaù trò hieäu ñieän theá ñaët vaøo hai ñaàu ñieän<br /> trôû ta coù giaù trò cöôøng ñoä doøng ñieän qua maïch.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 13<br /> 3. Thieát keá thí nghieäm vaät lí baèng + Choïn caùc hieäu öùng thích hôïp cho<br /> phaàn meàm PowerPoint caùc ñoái töôïng theo kòch baûn baèng caùc tuøy<br /> 3.1. Caùc böôùc tieán haønh thieát keá 1 choïn: entrance, emphasis, exit…<br /> nghieäm PowerPoint + Coù theå ñaët theâm hieäu öùng cho moät<br /> - Xaây döïng kòch baûn thí nghieäm. ñoái töôïng khi nhaán vaøo Add Animation.<br /> - Veõ caùc thieát bò cuûa thí nghieäm vaøo + Nhaán vaøo nuùt Animation Pane, ôû<br /> giao dieän PowerPoint. muïc Timing ta tuøy choïn caùc muïc sau:<br /> - Caøi ñaët hieäu öùngcho caùc thieát bò Start: Start on click (baét ñaàu khi click<br /> theo kòch baûn ôû muïc Animations: vaøo ñoái töôïng ñaët trigger), Startwith<br /> <br /> 70<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 4 (11) - 2013<br /> <br /> previous (baét ñaàu cuøng luùc vôùi hieäu öùng<br /> cuûa ñoái töôïng ngay tröôùc noù), Start after<br /> previous (baét ñaàu sau hieäu öùng cuûa ñoái<br /> töôïng tröôùc noù).<br /> Delay: chænh thôøi gian maø ta muoán Hình 14<br /> hoaõn laïi. Kòch baûn cuûa thí nghieäm:<br /> Duration: ñieàu chænh möùc ñoä nhanh - Click vaøo nuùt chuyeån maïch ñeå baät<br /> chaäm khi ñoái töôïng hoaït ñoäng. coâng taét noái vôùi daây daãn coù tieát dieän lôùn ôû<br /> Repeat: laëp laïi tuøy theo caùch ta ñieàu treân, ñeøn seõ saùng hôn. Treân ñoà thò (R,t) seõ<br /> chænh. xuaát hieän ñöôøng ngang döôùi (chæ ñieän trôû<br /> Trigger: click choïn Start effect on nhoû), treân ñoà thò (I,t) seõ xuaát hieän ñöôøng<br /> click of, keá ñeán ta click choïn ñoái töôïng ngang phía treân (chæ doøng lôùn).<br /> caàn ñaët trigger.<br /> - Click vaøo nuùt chuyeån maïch ñeå baät<br /> Thöù töï thôøi gian trong thöïc hieän caùc coâng taét noái vôùi daây daãn coù tieát dieän nhoû<br /> hieäu öùng: ta saép xeáp thöù töï thöïc hieän caùc ôû döôùi, thì ñeøn seõ toái hôn.Treân ñoà thò(R,t)<br /> hieäu öùng cuûa caùc ñoái töôïng theo ñuùng kòch seõ xuaát hieän ñöôøng ngang treân (chæ ñieän<br /> baûn nhôø chöùc naêng Re-order (muõi teân leân,<br /> trôû lôùn), treân ñoà thò (I,t) seõ xuaát hieän<br /> muõi teân xuoáng ôû cuoái baûng Animation<br /> ñöôøng ngang phía döôùi (chæ doøng nhoû).<br /> Pane). Döôùi ñaây laø moät ví duï cuï theå cuûa<br /> vieäc thieát keá Caøi ñaët hieäu öùng vaø trigger cho caùc<br /> ñoái töôïng theo caùc böôùc sau:<br /> Thí nghieäm 2: Söï phuï thuoäc cuûa ñieän<br /> trôû daây daãn vaøo tieát dieän daây. - Böôùc 1, 2, 3, 4 vaø 5 (hình 15).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 15<br /> Ta cuøng choïn caùc ñoái töôïng ôû böôùc 2, keá ñeán click choïn theo thöù töï ñeán böôùc 24.<br /> - Böôùc: 6, 7, 8, 9, 10, 11 vaø 12 (hình 16).<br /> - Böôùc: 13, 14, 15, 16, 17 vaø 18 (hình 17).<br /> - Böôùc: 19, 20, 21, 22, 23 vaø 24 (hình 18).<br /> <br /> 71<br /> Journal of Thu Dau Mot University, No 4 (11) – 2013<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 16<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 17<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 18<br /> Sau khi hoaøn thaønh caùc böôùc, ta cho chaïy thöû thí nhieäm baèng caùch click vaøo nuùt<br /> chuyeån maïch.<br /> <br /> 72<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 4 (11) - 2013<br /> <br /> 3. Keát luaän Thí nghieäm maãu baèng Powerpoint trong<br /> Phaàn meàm Crocodile Physics-605 coù tính baøi baùo coù thay ñoåi chuùt ít ñeå thaønh caùc thí<br /> töông taùc cao, deã söû duïng, thí nghieäm coù tính nghieäm moâ taû söï phuï thuoäc cuûa ñieän trôû vaøo<br /> oån ñònh, giaù thaønh reû. Phaàn meàm PowerPoint chaát lieäu daây, vaøo chieàu daøi daây…<br /> quen thuoäc vôùi caùc giaùo vieân THCS, deã söû Hieän nay coù raát nhieàu phaàn meàm moâ<br /> duïng, caùc hieäu öùng ñöôïc tích hôïp saün, neân phoûng vaät lí, nhöng theo yù kieán chuùng toâi thì<br /> giaùo vieân deã daøng thieát keá caùc thí nghieäm. hai phaàn meàm naøy laø thích hôïp nhaát ñeå giaùo<br /> Caùc böôùc thieát keá thí nghieäm ñöôïc trình vieân THCS söû duïng thieát keá caùc thí nghieäm<br /> baøy trong baøi baùo naøy deã aùp duïng ñeå xaây moâ phoûng. Ñaây laø moät coâng cuï hoã trôï ñaéc löïc<br /> döïng caùc thí nghieäm khaùc tuøy theo noäi dung cho vieäc giaûng daïy.<br /> baøi hoïc.<br /> *<br /> DESIGNING PHYSICS EXPERIMENTS UTILIZING ELECTRICITY<br /> FOR GRADE 9 BY USING POWERPOINT AND CROCODILE<br /> PHYSICS 605 SOFTWARE<br /> Le Thi Kim Ngan , Nguyen Thi Phuong,<br /> Truong Tan Thuc, Vo Van On<br /> Thu Dau Mot University<br /> ABSTRACT<br /> In this paper, we outline the basic steps of the design process of physics experiments<br /> utillizing electricity for grade 9 with Crocodile Physics 605 and PowerPoint software. The<br /> physical experiment designed by Crocodile Physics 605 software is very intuitive, highly<br /> interactive, and easy to use. It can be applied to the design other physics experiments as well.<br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> [1] Nguyeãn Baûo Hoaøng Thanh, Phöông phaùp giaûng daïy Vaät lí, 2004.<br /> [2] Nguyeãn Ñöùc Thaâm, Phöông phaùp daïy hoïc Vaät lí ôû tröôøng phoå thoâng, NXB Ñaïi hoïc<br /> Sö Phaïm Haø Noäi, 2002.<br /> [3] http://phanminhchanh.info<br /> [4] http://thuvienvatly.com<br /> [5] http://www.crocodile-clips.com<br /> [6] http://www.crocodilia.com<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 73<br />