Thời điểm thuận lợi tiến hành chỉnh hình răng mọc chen chúc nhiều

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> <br /> THỜI ĐIỂM THUẬN LỢI TIẾN HÀNH<br /> CHỈNH HÌNH RĂNG MỌC CHEN CHÖC NHIỀU<br /> Nguyễn Thế Dũng*<br /> TÓM TẮT<br /> Hai chiến lược cơ bản sử dụng cho thời điểm chỉnh hình răng mọc chen chúc nhiều thường<br /> được áp dụng: tiến hành điều trị hai giai đoạn, một trong thời kỳ răng hỗn hợp (điều trị sớm) và<br /> một trong thời kỳ răng vĩnh viễn và chỉ thực hiện trong một giai đoạn điều trị tích cực trong<br /> những năm vị thành niên (điều trị muộn). Từ năm 2008 - 2017, một nghiên cứu thuần tập tương<br /> lai được tiến hành đánh giá kết quả điều trị BN có răng mọc chen chúc nhiều do cung hàm kém<br /> phát triển chiều dài (Tooth size arch length discrepancy - TSALD) bằng phương pháp điều trị<br /> sớm và muộn. Kết quả cho thấy việc BN có răng mọc chen chúc nhiều do cung hàm kém phát<br /> triển chiều dài làm thay đổi tình trạng chen chúc của răng, điều trị sớm cho phép theo dõi kiểm<br /> soát tăng trưởng của răng và cung hàm, đặc biệt không phải nhổ răng, làm tăng sự tự tin của<br /> BN khi giao tiếp và hài lòng của cha mẹ. Kết quả điều trị sớm còn là phương pháp hiệu quả để<br /> khôi phục lại khớp cắn bình thường, ổn định hơn, ít tái phát và sẽ giảm mức độ điều trị tích cực<br /> cho bộ răng vĩnh viễn, ít gây tổn hại cho mô nha chu và men răng.<br /> * Từ khóa: Răng mọc chen chúc; Chỉnh nha sớm.<br /> <br /> The Ideal Time for Treatment of Crowded Teeth Orthodontic<br /> Summary<br /> The two basic strategies are often applied to treat crowded teeth: Treated through two stages:<br /> one in mixed dentition stage (early treatment) and one in permanent tooth stage; Tenaciously<br /> treated only during adolescene years (late treatment). From 2008 to 2017, a prospective cohort<br /> study was conducted to evaluate the outcome of early and late treatments of crowded teeth<br /> patients resulted from under developed of arch dimensions (tooth size arch length discrepancy,<br /> TSALD). The results show that early treatment of patients with crowded teeth due to the under<br /> development arch dimension can beneficially adjust the crowded teeth condition; which allows<br /> for monitoring of the growth of both teeth and arch dimension and especially without the necessity of<br /> tooth extractions. The outcomes increase the patient's confidence in communication and parental<br /> satisfaction. The outcomes from early treatment is more effective in restoring normal, more stable<br /> and less relapsed occlusion. It also will reduce the level of tenacity in treatment at permanent<br /> tooth stage; which will not damage the periodontal tissue and tooth enamel.<br /> * Keywords: Crowded teeth, Early orthodontic treatment.<br /> * Trường Cao đẳng Y tế Khánh Hoà<br /> Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Thế Dũng (anmyxpy1954@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 29/07/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 01/09/2017<br /> Ngày bài báo được đăng: 08/09/2017<br /> <br /> 517<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Điều trị chỉnh hình răng sớm và muộn<br /> các trường hợp răng mọc chen chúc<br /> nhiều (crowding) là vấn đề luôn được bàn<br /> cãi giữa nhiều tác giả làm công tác chỉnh<br /> hình răng mặt trong thập niên 80. Lopes<br /> Filho H [4] và CS tổng quan 189 công<br /> trình nghiên cứu khoa học của nhiều tác<br /> giả trên thế giới nhận xét: nhiều nghiên<br /> cứu trong thời gian này cho thấy điều trị<br /> chỉnh hình răng sớm thời kỳ răng hỗn<br /> hợp các trường hợp răng mọc chen chúc<br /> nhiều và điều trị muộn phải nhổ răng tiền<br /> hàm một, mỗi phương pháp đều có<br /> những hạn chế. Người ta quan sát thấy:<br /> “Điều trị chỉnh hình răng sớm thời kỳ răng<br /> hỗn hợp có ưu điểm thuận lợi giảm tái<br /> phát và giảm thời gian điều trị tích cực<br /> (điều trị với các khí cụ cố định), nhưng<br /> mức độ các bằng chứng không đủ sức<br /> thuyết phục để khẳng định đây là phương<br /> pháp tốt nhất”.<br /> Những nghiên cứu gần đây [1, 2, 3, 5]<br /> đưa ra nhiều bằng chứng cho thấy nên<br /> chỉnh hình răng sớm thời kỳ răng hỗn hợp<br /> để ngăn chặn sự tiến triển của sai khớp<br /> cắn, dẫn đến tình trạng chấn thương khớp<br /> cắn, độ cắn chìa ngày càng tăng; điều trị<br /> sớm cho phép theo dõi kiểm soát tăng<br /> trưởng của răng và cung hàm, đặc biệt<br /> không phải nhổ răng, làm tăng sự tự tin<br /> của BN khi giao tiếp và hài lòng của cha<br /> mẹ đối với con mình. Với kết quả điều trị<br /> sớm tốt hơn, ổn định hơn, ít tái phát và sẽ<br /> làm giảm mức độ điều trị tích cực cho bộ<br /> răng vĩnh viễn, ít gây tổn hại cho mô nha<br /> chu và men răng.<br /> Theo O'Shaughnessy K.W và CS [6],<br /> nhiều tác giả đã đề cập chủ đề này, thể<br /> hiện xu hướng lạc quan cùng một hướng<br /> điều trị sớm liên quan đến hiệu quả điều<br /> 518<br /> <br /> trị, giảm tổn thương khớp cắn và gia tăng<br /> ổn định. Tuy nhiên, lời khẳng định của họ<br /> dựa trên kinh nghiệm chuyên môn và<br /> những trường hợp được báo cáo. Do đó,<br /> mục tiêu của nghiên cứu này nhằm trả lời<br /> câu hỏi: Đối với BN răng mọc chen chúc<br /> nhiều do kém phát triển chiều dài cung<br /> hàm, nên điều trị sớm thời kỳ răng hỗn<br /> hợp hay điều trị muộn phải nhổ răng tiền<br /> hàm thứ nhất?. Mục tiêu: Tìm thời điểm<br /> thuận lợi nhất để bắt đầu điều trị chỉnh<br /> hình răng cho BN có răng mọc chen chúc<br /> nhiều so với cung hàm kém phát triển.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> - Nhóm 1: BN sai khớp cắn răng mọc<br /> chen chúc nhiều, can thiệp chỉnh hình răng<br /> sớm thời kỳ răng hỗn hợp, từ 7,5 - 9 tuổi.<br /> - Nhóm 2: BN sai khớp cắn răng mọc<br /> chen chúc nhiều, can thiệp chỉnh hình răng<br /> muộn, thời kỳ răng vĩnh viễn ≥ 12 tuổi.<br /> * Tiêu chuẩn chọn lựa:<br /> - Nhóm 1: 7,5 - 9 tuổi, mọc đầy đủ răng<br /> cửa và răng cối đầu tiên (răng 6); sai khớp<br /> cắn với đặc điểm nhóm răng cửa hai hàm<br /> chen chúc nhiều (crowding), đồng ý tham<br /> gia chỉnh hình răng.<br /> - Nhóm 2: ≥ 12 tuổi, mọc đầy đủ răng<br /> cửa và răng cối đầu tiên (răng 6); sai khớp<br /> cắn với đặc điểm nhóm răng cửa hai hàm<br /> chen chúc nhiều, đồng ý tham gia chỉnh<br /> hình răng.<br /> * Tiêu chuẩn loại trừ: BN bị sai khớp<br /> cắn, nhưng nhóm răng cửa hai hàm không<br /> mọc chen chúc, các trường hợp cắn chéo<br /> (crossbites), không tự nguyện tham gia<br /> chỉnh hình răng.<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> * Thiết kế nghiên cứu: nghiên cứu thuần<br /> tập tương lai, BN được thu nhận điều trị<br /> từ tháng 2 - 2008 đến 2 - 2017.<br /> * Thu thập thông tin:<br /> Tất cả BN nghiên cứu đều được ghi lại<br /> thông tin vào mẫu bệnh án nghiên cứu:<br /> - Khám lâm sàng xác định khớp cắn, chụp<br /> phim sọ nghiêng, Panorex và phân tích<br /> phim, chụp ảnh thẳng, nghiêng, lấy dấu đổ<br /> mẫu bằng thạch cao cứng và đo các chỉ số.<br /> - Lập kế hoạch điều trị và giải thích cho<br /> BN về kế hoạch điều trị.<br /> - Thực hiện kế hoạch điều trị:<br /> + Nhóm 1: điều trị sớm với khí cụ cố<br /> định 2 x 4, lúc đầu sử dụng dây niti 0.14<br /> để khởi động dựng lại trục răng, tiếp đến<br /> bẻ dây SS 0.16 x 0.25 để chỉnh lại trục<br /> răng cửa. Giai đoạn 2, tiếp tục điều trị<br /> bằng khí cụ dây cung thẳng.<br /> <br /> + Nhóm 2: điều trị muộn, nếu tình trạng<br /> răng chen chúc từ 5 - 7 mm và < 15 tuổi,<br /> mài nhỏ răng tiền hàm một; nếu răng chen<br /> chúc nhiều > 9 mm và > 15 tuổi phải nhổ<br /> răng tiền hàm một.<br /> + Theo dõi điều trị: hàng tháng BN đến<br /> khám kiểm soát cho đến khi ổn định khớp<br /> cắn, chức năng và thẩm mỹ. Chụp phim<br /> phim sọ nghiêng và Panorex trước và sau<br /> điều trị để so sánh.<br /> * Xử lý số liệu thống kê: sử dụng phần<br /> mềm SPSS for Windows 22.0.<br /> * Đánh giá kết quả: sự khác nhau về<br /> kết quả trước và sau điều trị được phân<br /> tích với t-test độc lập và kiểm định chi<br /> bình phương, p < 0,05 được coi có ý nghĩa<br /> thống kê. Phân tích phim sọ nghiêng: sử<br /> dụng chương trình phần mềm FACAD®<br /> (Ilexis AB, Thụy Điển) để kiểm tra sự khác<br /> biệt trước và sau điều trị.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> - Nhóm 1: 36 BN: nam 14, nữ 22, tuổi trung bình 8,2917 ± 0,59010. Thời gian điều<br /> trị trung bình: 3,6806 ± 0,57511 năm.<br /> - Nhóm 2: 45 BN: nam 27, nữ 18, tuổi trung bình 18,2444 ± 4,09632. Thời gian điều<br /> trị trung bình: 2,3378 ± 0,29794 năm.<br /> Bảng 1: Trị số trung bình (mm) của cắn chìa, cắn sâu trước và sau điều trị.<br /> Trƣớc điều trị<br /> Tƣơng quan cắn khớp<br /> <br /> Sau điều trị<br /> <br /> Trị số<br /> trung bình<br /> <br /> Độ lệch chuẩn<br /> <br /> Trị số trung<br /> bình<br /> <br /> Độ lệch<br /> chuẩn<br /> <br /> p<br /> <br /> Cắn chìa (overjet)<br /> <br /> 4,7242<br /> <br /> 0,19150<br /> <br /> 2,0689<br /> <br /> 0,1036<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Nhóm 1<br /> <br /> Cắn sâu (overbite)<br /> <br /> 3,4167<br /> <br /> 0,7653<br /> <br /> 2.0089<br /> <br /> 0,0066<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Nhóm 2<br /> <br /> Cắn chìa (overjet)<br /> <br /> 4,6067<br /> <br /> 0,17665<br /> <br /> 2,5060<br /> <br /> 0,1462<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Cắn sâu (overbite)<br /> <br /> 3,4778<br /> <br /> 0,07351<br /> <br /> 1,3935<br /> <br /> 0,0473<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> * Nhóm 1: độ cắn chìa trung bình giảm từ 4,7242 mm còn 2,0689 mm (p < 0,001) và<br /> độ cắn sâu giảm từ 3,4167 mm còn 2,0089 mm (p < 0,001).<br /> * Nhóm 2: độ cắn chìa trung bình giảm từ 4,6067 mm còn 2,5060 mm (p < 0,001) và<br /> độ cắn sâu giảm từ 3,4778 mm còn 1,3935 mm (p < 0,001).<br /> 519<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> Bảng 2: Tình trạng nhóm răng cửa mọc chen chúc trước và sau điều trị.<br /> Trƣớc điều trị<br /> <br /> Sau điều trị<br /> <br /> Số BN<br /> <br /> Số BN<br /> <br /> Răng mọc bình thường<br /> <br /> 9<br /> <br /> 36<br /> <br /> Nhóm 1<br /> <br /> Răng mọc chen chúc<br /> <br /> 27<br /> <br /> 0<br /> <br /> Nhóm 2<br /> <br /> Răng mọc bình thường<br /> <br /> 9<br /> <br /> 45<br /> <br /> Răng mọc chen chúc<br /> <br /> 36<br /> <br /> 0<br /> <br /> Xƣơng hàm trên<br /> <br /> p<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Xƣơng hàm dƣới<br /> Răng mọc bình thường<br /> <br /> 11<br /> <br /> 16<br /> <br /> Nhóm 1<br /> <br /> Răng mọc chen chúc<br /> <br /> 25<br /> <br /> 20<br /> <br /> Nhóm 2<br /> <br /> Răng mọc bình thường<br /> <br /> 16<br /> <br /> 33<br /> <br /> Răng mọc chen chúc<br /> <br /> 29<br /> <br /> 8<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> - Nhóm 1: tất cả BN có nhóm răng cửa hàm trên và dưới mọc chen chúc, sau điều<br /> trị đều trở lại vị trí bình thường (p < 0,05).<br /> - Nhóm 2: tất cả BN có nhóm răng cửa hàm trên và dưới mọc chen chúc, sau điều trị<br /> đều trở lại vị trí bình thường (p < 0,05), trong đó 8 BN (17,77%) có đường giữa dưới bị lệch.<br /> Bảng 3: Giá trị trung bình các số đo trên phim sọ nghiêng trước và sau điều trị.<br /> Số đo trên phim<br /> sọ nghiêng<br /> <br /> Nhóm 1<br /> <br /> Nhóm 2<br /> <br /> Trƣớc điều trị<br /> <br /> Sau điều trị<br /> <br /> Trị số<br /> trung bình<br /> <br /> Độ lệch<br /> chuẩn<br /> <br /> Trị số<br /> trung bình<br /> <br /> Độ lệch<br /> chuẩn<br /> <br /> p<br /> <br /> SNA<br /> <br /> 84,8778<br /> <br /> 0,37880<br /> <br /> 83,7131<br /> <br /> 0,13253<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> SNB<br /> <br /> 79,6431<br /> <br /> 0,11411<br /> <br /> 80,0725<br /> <br /> 0,03008<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> ANB<br /> <br /> 4,3508<br /> <br /> 0,12489<br /> <br /> 2,1569<br /> <br /> 0,06112<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> I-Pal<br /> <br /> 110,28<br /> <br /> 0,32545<br /> <br /> 109,12<br /> <br /> 0,3988<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> I-MP<br /> <br /> 1,1592<br /> <br /> 0,3055<br /> <br /> 1,6186<br /> <br /> 0,1748<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Inter incisal<br /> <br /> 126,63<br /> <br /> 0,40994<br /> <br /> 124,04<br /> <br /> 0,8634<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> SNA<br /> <br /> 85,1044<br /> <br /> 0,29365<br /> <br /> 83,6478<br /> <br /> 0,03661<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> SNB<br /> <br /> 79,6500<br /> <br /> 0,06571<br /> <br /> 80,0738<br /> <br /> 0,01072<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> ANB<br /> <br /> 4,3389<br /> <br /> 0,17993<br /> <br /> 2,1160<br /> <br /> 0,03172<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> I-Pal<br /> <br /> 110,05<br /> <br /> 0,35967<br /> <br /> 109,13<br /> <br /> 0,03513<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> I-MP<br /> <br /> 1,5616<br /> <br /> 0,01127<br /> <br /> 1,6071<br /> <br /> 0,00843<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Inter incisal<br /> <br /> 126,59<br /> <br /> 0,14842<br /> <br /> 124,07<br /> <br /> 0,15268<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> So sánh giá trị trung bình các số đo trên phim sọ nghiêng của 2 nhóm trước và sau<br /> điều trị: góc SNA giảm, góc SNB tăng, góc ANB giảm, góc giữa trục răng cửa trên và<br /> trục răng cửa dưới giảm, góc I-Pal giảm, góc I-MP tăng với p < 0,001.<br /> 520<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> Bảng 4: So sánh giữa 2 nhóm.<br /> Giá trị trung bình của các số đo<br /> Thời gian điều trị trung bình<br /> <br /> Độ cắn chìa sau điều trị<br /> <br /> Độ cắn sâu sau điều trị<br /> <br /> Kết quả sau điều trị<br /> <br /> Nhóm 1<br /> <br /> 3,6806 ± 0,57511 năm<br /> <br /> Nhóm 2<br /> <br /> 2,3378 ± 0,29794 năm<br /> <br /> Nhóm 1<br /> <br /> 2,0689 ± 0,1036<br /> <br /> Nhóm 2<br /> <br /> 2,5060 ± 0,1462<br /> <br /> Nhóm 1<br /> <br /> 2.0089 ± 0,0066<br /> <br /> Nhóm 2<br /> <br /> 1,3935 ± 0,0473<br /> <br /> Nhóm 1<br /> <br /> 83,7131 ± 0,13253<br /> <br /> Nhóm 2<br /> <br /> 83,6478 ± 0,03661<br /> <br /> Nhóm 1<br /> <br /> 80,0725 ± 0,03008<br /> <br /> Nhóm 2<br /> <br /> 80,0738 ± 0,01072<br /> <br /> Nhóm 1<br /> <br /> 2,1569 ± 0,06112<br /> <br /> Nhóm 2<br /> <br /> 2,1160 ± 0,03172<br /> <br /> Nhóm 1<br /> <br /> 109,12 ± 0,3988<br /> <br /> Nhóm 2<br /> <br /> 109,13 ± 0,03513<br /> <br /> Nhóm 1<br /> <br /> 1,6186± 0,1748<br /> <br /> Nhóm 2<br /> <br /> 1,6071 ± 0,00843<br /> <br /> Nhóm 1<br /> <br /> 124,04 ± 0,8634<br /> <br /> Nhóm 2<br /> <br /> 124,07 ± 0,15268<br /> <br /> p<br /> < 0,001<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> SNA sau điều trị<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> SNB sau điều trị<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> ANB sau điều trị<br /> <br /> I-Pal sau điều trị<br /> <br /> I-MP sau điều trị<br /> <br /> Inter incisal sau điều trị<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> 1. Điều trị sớm tình trạng răng mọc<br /> chen chúc.<br /> Tình trạng răng mọc chen chúc do cung<br /> hàm kém phát triển chiều dài có thể điều<br /> trị ở giai đoạn sớm với nhổ răng nối tiếp<br /> trong bộ răng hỗn hợp (đầu tiên giai đoạn<br /> chuyển tiếp) hoặc muộn hơn phải nhổ<br /> răng tiền hàm trong bộ răng vĩnh viễn.<br /> Phương pháp cổ điển điều trị sớm trong<br /> nhổ răng nối tiếp liên quan để loại bỏ răng<br /> nanh sữa cuối cùng; tiếp theo loại bỏ răng<br /> tiền hàm đầu tiên và mục tiêu của nhổ<br /> răng là tạo các khoảng trống cơ bản cho<br /> răng vĩnh viễn tiếp tục mọc đúng vị trí.<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Ngày nay, thời gian lý tưởng cho khởi<br /> đầu của điều trị chỉnh hình răng là một đề<br /> tài luôn được tranh cãi. Theo Lopes Filho<br /> H và CS (2015) [4], 159 tác giả làm công<br /> tác chỉnh nha tại Hoa Kỳ đều đồng ý:<br /> “Những yếu tố thường thấy có lợi trong<br /> điều trị sớm dễ dàng để thực hiện, chi phí,<br /> thời gian điều trị và ổn định tốt hơn điều<br /> trị muộn”.<br /> Từ năm 2008 - 2017, một nghiên cứu<br /> thuần tập tương lai tiến hành để đánh giá<br /> kết quả điều trị 2 nhóm BN có răng mọc<br /> chen chúc do cung hàm kém phát triển<br /> chiều dài bằng phương pháp điều trị<br /> sớm và muộn. Với 36 BN (14 nam, 22 nữ)<br /> 521<br /> <br />