Thực thi cam kết về chính sách lao động theo quy định của các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Việt Nam đã tham gia ký kết hai hiệp ước thương mại quan trọng đó là Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - EU (EVFTA) và Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Bài viết đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi các cam kết về chính sách lao động được quy định tại hai hiệp ước thương mại tự do thế hệ mới trong thời gian sắp tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thực thi cam kết về chính sách lao động theo quy định của các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới tại Việt Nam

Tạp chí Khoa học, Tập 1, Số 2, Tháng 12/2022 THỰC THI CAM KẾT VỀ CHÍNH SÁCH LAO ĐỘNG THEO QUY ĐỊNH CỦA CÁC HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI TỰ DO THẾ HỆ MỚI TẠI VIỆT NAM Dương Thị Hải Yến1,* 1 Trường Đại học Kinh tế Nghệ An, *Email: duongthihaiyen@naue.edu.vn Tóm tắt: Việt Nam đã tham gia ký kết hai hiệp ước thương mại quan trọng đó là Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - EU (EVFTA) và Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Bên cạnh những cam kết về hàng hoá, về thuế quan, bảo vệ môi trường, … các bên còn có cam kết về chính sách lao động. Có ba nhóm chính sách chủ yếu cam kết bao gồm: Tiêu chuẩn về không phân biệt đối xử trong lao động, Tiêu chuẩn về xoá bỏ lao động trẻ em, Tiêu chuẩn về quan hệ lao động cụ thể là đại diện, tự do liên kết, thương lượng. Việt Nam đã nỗ lực thực thi các cam kết này thông qua việc nội luật hoá các tiêu chuẩn để tương thích với các tiêu chuẩn của Tổ chức lao động quốc tế ILO và những chương trình thực thi cụ thể. Tuy nhiên, trong quá trình thực thi vẫn còn những hạn chế nhất định về quá trình lập pháp, sự tuân thủ của doanh nghiệp cũng như cách thức hoạt động của tổ chức công đoàn chưa đáp ứng được các tiêu chuẩn cam kết. Bài viết đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi các cam kết về chính sách lao động được quy định tại hai hiệp ước thương mại tự do thế hệ mới trong thời gian sắp tới. Từ khoá: EVFTA, CPTPP, FTA, thực thi, cam kết lao động. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ thực thi các cam kết về lao động đó. Do đó, Hiệp định Thương mại Tự do Việt những FTA này đã đặt ra nhiều vấn đề đáng Nam - EU và Hiệp định Đối tác Xuyên Thái lưu tâm trong việc hoạch định các chính Bình Dương là những Hiệp định Thương sách lao động phù hợp. Việc không sửa đổi, mại Tự do (FTA) thế hệ mới mà Việt Nam bổ sung chính sách, pháp luật để thực hiện đã tham gia ký kết. CPTPP được ký kết vào những cam kết liên quan đến lao động hoặc ngày 8/3/2018, có giá trị hiệu lực kể từ ngày việc vi phạm các tiêu chuẩn lao động sẽ ảnh 14/01/2019 đối với Việt Nam, EVFTA được hưởng tới việc thực thi FTA mà các bên đã ký kết vào ngày 30/6/2019, có giá trị hiệu ký kết. lực từ ngày 01/8/2020. Đây là những FTA có 2. NỘI DUNG mức độ cam kết cao nhất của Việt Nam từ 2.1. Nội dung các cam kết về chính trước tới nay trong đó có các cam kết về lĩnh sách lao động trong hiệp định thương mại vực lao động. Hiệp ước thương mại Tự do tự do thế hệ mới tại Việt Nam thế hệ mới tạo ra cơ hội về việc làm, về thu 2.1.1. Nội dung các cam kết về chính nhập, bảo đảm tốt hơn các quyền lao động,… sách lao động trong Hiệp định Đối tác Xuyên nhưng cũng là thách thức đối với cơ quan Thái Bình Dương nhà nước, các doanh nghiệp trong quá trình Hiệp định CPTPP là một FTA thế hệ mới 157
Trường Đại học Kinh tế Nghệ An với những tiêu chuẩn cao, toàn diện và cân và phân biệt đối xử nhằm vô hiệu hóa hoặc bằng, nhằm mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng làm suy yếu khả năng đại diện, bảo vệ cho kinh tế, hỗ trợ tạo việc làm, tăng năng suất và quyền và lợi ích của người lao động. Điều sức cạnh tranh; nâng cao mức sống, giảm đói này cũng phù hợp với quy định của ILO. nghèo ở các nước ký kết; bảo vệ môi trường 2.1.2. Nội dung các cam kết về chính và bảo vệ quyền của người lao động. Hiệp sách lao động tại Hiệp định Thương mại Tự định dành riêng một chương 19 với 15 điều do Việt Nam - EU quy định về lao động cũng như các cam kết về Những cam kết về lao động được quy lao động ràng buộc các nước thành viên. Về định tại chương 13 về thương mại và phát cơ bản, Hiệp định CPTPP không đưa ra tiêu triển bền vững của Hiệp ước EVFTA bao chuẩn riêng về lao động mà chỉ tái khẳng định gồm các nội dung chủ yếu như sau (Điều các tiêu chuẩn lao động cơ bản được nêu trong 13.4 - Chương 113 - Hiệp định EVFTA): Tuyên bố năm 1998 của ILO và yêu cầu tất Thứ nhất, Ban hành và sửa đổi luật cả các nước thành viên có nghĩa vụ tôn trọng, pháp, chính sách phù hợp với các tiêu chuẩn thúc đẩy và thực thi với tư cách thành viên được quốc tế công nhận. của ILO (Trần Thị Bảo Khanh, 2022). Những Thứ hai, Tái khẳng định cam kết tôn nội dung chính về lao động trong Hiệp định trọng, thúc đẩy và thực hiện hiệu quả các CPTPP. Những nội dung chính về lao động nguyên tắc và quyền cơ bản trong lao động, trong Hiệp định CPTPP bao gồm: phù hợp với các nghĩa vụ của quốc gia thành Thứ nhất, Về những nội dung liên quan viên ILO và theo Tuyên bố 1998 của ILO về đến xóa bỏ lao động cưỡng bức, lao động trẻ các nguyên tắc và quyền cơ bản trong lao em, xóa bỏ phân biệt đối xử trong lao động. động bao gồm: Thứ hai, Về quyền thành lập tổ chức (a) Tự do liên kết và công nhận một đại diện của người lao động. Theo Hiệp định cách thực chất quyền thương lượng tập thể; CPTPP và cũng phù hợp với quy định của (b) Chấm dứt mọi hình thức lao động ILO, Việt Nam và tất cả các nước tham gia cưỡng bức hoặc ép buộc; Hiệp định CPTPP phải tôn trọng và bảo đảm (c) Loại bỏ một cách hiệu quả lao động quyền của người lao động trong việc thành trẻ em; lập và gia nhập tổ chức của người lao động (d) Chấm dứt phân biệt đối xử về việc tại cơ sở doanh nghiệp. làm và nghề nghiệp. Thứ ba, Hiệp định CPTPP cũng như quy Thứ ba, Đối với việc gia nhập các công định của ILO đều khẳng định tất cả các tổ ước của ILO, các bên sẽ: chức của người lao động phải tuân thủ Hiến (a) Tiếp tục và duy trì các nỗ lực nhằm pháp, pháp luật của nước sở tại và theo các phê chuẩn các công ước cơ bản của ILO; tiêu chuẩn của ILO. (b) Xem xét việc thông qua các công Thứ tư, Hiệp định CPTPP cũng có các ước khác được ILO phân loại là phù hợp với quy định bảo vệ tổ chức của người lao động thời điểm hiện tại, có tính đến các điều kiện để không bị người sử dụng lao động can thiệp trong nước; 158
Tạp chí Khoa học, Tập 1, Số 2, Tháng 12/2022 (c) Trao đổi thông tin với Bên kia về hiệp định thương mại tự do thế hệ mới của việc phê chuẩn nêu tại điểm (a) và (b). Việt Nam Thứ tư, Mỗi bên tái khẳng định cam kết * Đối với nhóm tiêu chuẩn về chống của mình về việc thực hiện có hiệu quả các phân biệt đối xử: công ước ILO đã được Việt Nam và các quốc Bộ luật lao động năm 2019 đã sửa đổi, gia thành viên Liên minh Châu Âu gia nhập bổ sung khái niệm phân biệt đối xử trong lao thông qua luật pháp và thực tiễn ở nước mình động tại Khoản 8 - Điều 3. Theo đó, xác định Thứ năm, Không sử dụng tiêu chuẩn có bảy cơ sở phân biệt đối xử bị nghiêm cấm lao động với mục đích bảo hộ thương mại, bao gồm: chủng tộc, nguồn gốc quốc gia, không coi việc vi phạm các nguyên tắc và nguồn gốc xã hội, độ tuổi, tình trạng thai sản, quyền cơ bản trong lao động là một lợi thế so chính kiến, trách nhiệm gia đình. Đồng thời, sánh chính đáng. quy định về những trường hợp loại trừ không Thứ sáu, Thúc đẩy trách nhiệm xã hội bị xem là phân biệt đối xử bao gồm: Sự phân doanh nghiệp (CSR) thông qua chia sẻ thông biệt, loại trừ hoặc ưu tiên xuất phát từ yêu tin và kinh nghiệm tốt, các hoạt động giáo cầu đặc thù của công việc và Các hành vi dục, đào tạo và tư vấn kỹ thuật. duy trì bảo vệ việc làm cho người lao động Như vậy, có thể nhận thấy cả hai Hiệp định dễ bị tổn thương thì không bị coi là phân biệt đều không tạo ra nghĩa vụ mới, chỉ nhắc lại các đối xử. tiêu chuẩn về lao động của ILO. Tuy vậy, khác Bộ luật lao động năm 2019 đã sửa đổi, với Hiệp định CPTPP, Hiệp định EVFTA không bổ sung các quy định về lao động nữ, bảo có cơ chế giải quyết tranh chấp hay trừng phạt đảm bình đẳng, không phân biệt đối xử dựa thương mại trong trường hợp các bên vi phạm trên yếu tố giới. Một số chính sách áp dụng các cam kết về lao động. Tóm lại, cả hai Hiệp cho cả nam và nữ nhằm bảo đảm bình đẳng định ngoài việc quy định những tuân thủ chung giới bao gồm trách nhiệm của doanh nghiệp các quy tắc của ILO thì chú trọng vào ba vấn đề về hỗ trợ chi phí gửi trẻ mẫu giáo, quyền lợi chính về lao động bao gồm: của người lao động khi chăm sóc con ốm, Một là, Nhóm tiêu chuẩn bảo đảm không thực hiện các biện pháp thai sản; Bảo đảm phân biệt đối xử trong lao động; việc làm cho người lao động nghỉ thai sản, Hai là, Nhóm tiêu chuẩn đối với lao Thay đổi cách tiếp cận bảo đảm quyền của động trẻ em; lao động nữ bằng các quy định cấm sang Ba là, Nhóm tiêu chuẩn đối với quan quy định trao quyền cho lao động nữ quyết hệ lao động như tổ chức đại diện, liên kết, định về những vấn đề của họ; Quyết định thương lượng tập thể. làm hoặc không làm công việc ảnh hưởng 2.2. Thực trạng thực thi các cam kết xấu đến chức năng sinh sản và nuôi con nhỏ; về lao động trong hiệp định thương mại tự Làm việc ban đêm, làm thêm giờ; Đi công do thế hệ mới của Việt Nam tác xa khi đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi. 2.2.1. Những kết quả đạt được trong Tăng cường bảo vệ thai sản áp dụng toàn bộ việc thực thi các cam kết về lao động trong thời gian mang thai và nuôi con nhỏ dưới 12 159
Trường Đại học Kinh tế Nghệ An tháng tuổi; Tăng cường phòng chống quấy việc nhẹ theo danh mục cho phép; Chưa đủ rối tình dục tại nơi làm việc thông qua quy 13 tuổi chỉ được làm công việc nhẹ trong lĩnh định rõ định nghĩa về quấy rối tình dục tại nơi vực nghệ thuật, thể dục, thể thao (Điều 145 - làm việc, trách nhiệm của người sử dụng lao Bộ luật lao động năm 2019). động trong việc xây dựng và thực hiện các Tăng cường trách nhiệm của cha mẹ, biện pháp phòng, chống, quấy rối tình dục tại người giám hộ và vai trò của cơ quan nhà nơi làm việc. Ngoài ra, bộ luật lao động còn nước, mọi trường hợp đều phải có sự đồng ý thu hẹp khoảng cách tuổi nghỉ hưu giữa lao của cha, mẹ, người giám hộ, phải có sự đồng động nam và lao động nữ theo đó, trong điều ý của sở lao động khi sử dụng lao động dưới kiện lao động bình thường, lộ trình tuổi nghỉ 13 tuổi, hưu đối với lao động nam vào năm 2028 là * Đối với nhóm quy định tiêu chuẩn về 62 tuổi, lao động nữ là 60 tuổi vào năm 2035 quan hệ lao động (Khoản 1 - Điều 4 - Nghị đinh số 135/2020/ Người lao động có quyền thành lập, gia NĐ-CP quy định về tuổi nghỉ hưu). nhập và tham gia hoạt động công đoàn hoặc Bên cạnh đó, bộ luật lao động năm 2019 tổ chức của người lao động gọi chung là tổ có những quy định để tăng cường bảo vệ các chức đại điện của người lao động tại cơ sở. nhóm lao động dễ bị tổn thương, bảo đảm Theo đó, tổ chức phải đăng ký với cơ quan không phân biệt đối xử. Cụ thể, trao quyền nhà nước có thẩm quyền khi đủ điều kiện cho người lao động khuyết tật quyết định làm theo quy định. hoặc không làm công việc nặng nhọc, độc hại, Bộ luật lao động năm 2019 quy định nguy hiểm trên cơ sở được thông tin đầy đủ và hai bảo vệ đối với tổ chức đại diện người lao có những điều kiện cần thiết; Quyết định việc động tại cơ sở, bảo vệ người lao động không làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm; Trao bị phân biệt đối xử về việc làm, tổ chức đại quyền linh hoạt cho người lao động có thể ký diện không bị can thiệp, thao túng bởi người nhiều hợp đồng lao động xác định thời hạn, sử dụng lao động. thảo thuận về thời gian làm việc. Về thương lượng tập thể: Trong doanh * Đối với nhóm tiêu chuẩn về lao động nghiệp có thể có nhiều tổ chức đại diện trẻ em nhưng chỉ có một thương lượng tập thể, một Bảo vệ lao động chưa thành niên ở cả thoả ước lao động tập thể được ký kết do tổ khu vực chính thức và phi chính thức, cả lao chức đại diện nhất có số lượng thành viên động có hoặc không có quan hệ lao động là tối thiểu theo quy định của chính phủ hoặc quan điểm của pháp luật lao động Việt Nam. các tổ chức đại diện liên kết để đảm bảo số Quy định điều kiện lao động khác nhau cho lượng thành viên tối thiểu theo quy định của ba độ tuổi khác nhau về công việc, nơi làm chính phủ. việc, thời gian cụ thể: Từ đủ 15 tuổi chưa đủ Tranh chấp lao động và đình công, sửa 18 tuổi không được làm công việc hoặc nơi đổi trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp làm việc theo danh mục bị cấm; Từ đủ 13 bằng con đường độc đạo theo nhiều thủ tục tuổi đến chưa đủ 15 tuổi chỉ được làm công sang hình thức tự nguyện, tự chọn, quy định 160
Tạp chí Khoa học, Tập 1, Số 2, Tháng 12/2022 cơ quan lao động là đầu mối tiếp nhận các thi các cam kết về lao động tại các Hiệp ước yêu cầu về tranh chấp lao động. tự do thương mại thế hệ mới. Đặc biệt, liên Sửa đổi tổ chức hoạt động thông qua quan đến công tác phòng ngừa, giảm thiểu việc mở rộng thẩm quyền phạm vi áp dụng lao động trẻ em luôn được Đảng, Quốc hội, trọng tài lao động đối với mọi loại tranh chấp Chính phủ quan tâm đầu tư đặc biệt thể hiện lao động cá nhân, tập thể về quyền và tranh qua Chương trình quốc gia về phòng ngừa và chấp lao động tập thể về lợi ích. giảm thiểu trẻ em lao động trái với quy định Bên cạnh đó, để có những định hướng của pháp luật giai đoạn 2021 - 2025, định cho doanh nghiệp, các cơ quan trung ương và hướng đến 2030 đã được thủ tướng Chính địa phương thực thi các cam kết về lao động phủ phê duyệt theo Quyết định số 782/QĐ- tại các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, TTg ngày 27/5/2021. Chính phủ đã ban hành Quyết định số 121/ 2.2.2. Những hạn chế trong việc thực QĐ-TTg phê duyệt kế hoạch thực hiện Hiệp thi các cam kết về lao động trong hiệp định định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái thương mại tự do thế hệ mới của Việt Nam Bình Dương, trong đó, Thủ tướng Chính phủ * Đối với nhóm tiêu chuẩn về chống yêu cầu các tổ chức và cơ quan chức năng phân biệt đối xử: phải thiết lập và áp dụng các biện pháp chỉ Mặc dù các nghị quyết của Đảng, hệ đạo, điều hành và các biện pháp khác nhằm thống các văn bản quy phạm pháp luật về mục tiêu thực hiện đầy đủ và có hiệu quả Hiệp lao động như Bộ luật lao động, Luật việc định CPTPP. Ngoài ra, Thủ tướng Chính phủ làm, … đã chú trọng đưa ra các quy định về cũng đã ký ban hành Quyết định số 1201/ chống phân biệt đối xử về giới, về đặc thù QĐ-TTG về phê duyệt kế hoạch thực hiện đối tượng lao động, … nhưng vẫn còn có một Hiệp định giữa Cộng hoà xã hội chủ nghĩa số hạn chế nhất định. Những hạn chế này nếu Việt Nam với Liên minh các nước châu Âu. không được khắc phục sẽ dẫn đến vi phạm Mục tiêu của Chính phủ là đặt hàng đối với tiêu chuẩn về lao động đã cam kết trong hai các cơ quan và tổ chức hữu quan khi ban hiệp ước. Cụ thể, vẫn còn có sự chưa bảo hành quyết định là phải xây dựng, thiết lập đảm thích đáng đối với đối tượng lao động các biện pháp chỉ đạo, điều hành và các biện dễ bị tổn thương. Đối tượng lao động dễ bị pháp khác nhằm triển khai thực hiện đầy đủ tổn thương được đề cập đến chủ yếu là lao và có hiệu quả Hiệp định EVFTA. Ngoài ra, động cao tuổi, lao động nữ, lao động trẻ em, chương trình mục tiêu quốc gia về việc làm lao động khuyết tật trong khi còn có một số bền vững hay chương trình mục tiêu quốc đối tượng lao động dễ bị tổn thương khác gia về giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 có nhắc đến nhưng phạm vi bảo đảm chưa - 2025 đã có những chính sách hỗ trợ việc nhiều, vẫn bị bỏ sót tại nhiều chính sách hỗ làm, thu nhập cho một số nhóm lao động đặc trợ về việc làm hay hỗ trợ về vốn tín dụng thù, chính sách đối với lao động đi làm việc như lao động di cư, lao động làm việc không ở nước ngoài, … cũng là những kết quả đáng có quan hệ lao động. Trong khi đó đây cũng ghi nhận của Việt Nam trong việc nỗ lực thực là một lực lượng lao động có đóng góp cho 161
Trường Đại học Kinh tế Nghệ An quá trình sản xuất kinh doanh, sự phát triển Đặc biệt, các chế tài xử phạt liên quan đến kinh tế. Chính cách tiếp cận thiếu sót này phân biệt đối xử với các nhóm lao động dễ dẫn đến mức độ tổn thương, sự phân biệt đối bị tổn thương vẫn còn khá nhẹ, chưa đủ sức xử với những đối tượng này vẫn đang còn răn đe. tiếp diễn. Tại Điều 2 - Bộ luật lao động có Trong quá trình thực thi FTA, các doanh đề cập đến đối tượng điều chỉnh bao gồm cả nghiệp vẫn còn bỡ ngỡ và chưa thực sự hiểu người lao động không có quan hệ lao động rõ việc thực hiện cam kết lao động về phân nhưng đối tượng này lại gần như không được biệt đối xử chính là một trong các điều kiện điều chỉnh bằng các quy định một cách cụ để doanh nghiệp hợp tác, phát triển tại các thị thể và đặc thù như các nhóm lao động dễ bị trường đó. Đồng thời, thực hiện Bộ luật lao tổn thương đã nêu ở trên. Bộ luật lao động động hay các văn bản quy phạm pháp luật đã sửa đổi nhưng Luật việc làm không sửa khác là chưa đủ, doanh nghiệp còn phải chú đổi tương thích kịp thời điều này cũng dẫn ý thực hiện bộ quy tắc ứng xử trong đó có đến một số vấn đề bất cập như phạm vi điều vấn đề về lao động mà đối tác đặt ra. Về vấn chỉnh của Bộ luật lao động có đề cập nhưng đề này, các doanh nghiệp vẫn đang gặp sự Luật việc làm lại chưa được đề cập đến, Đây lúng túng và sai phạm. cũng chính là sự chậm trễ trong quá trình lập * Đối với nhóm tiêu chuẩn về lao động pháp để đáp ứng điều kiện xây dựng pháp trẻ em luật thực hiện các cam kết của các FTA. Với nhóm tiêu chuẩn liên quan đến lao Khi tham gia FTA, vấn đề lao động Việt động trẻ em về cơ bản hệ thống văn bản quy Nam đi làm việc ở nước ngoài và ngược lại phạm pháp luật tương đối đầy đủ tuy nhiên lao động nước ngoài sẽ đến làm việc tại Việt trong quá trình thực thi vẫn còn nhưng hạn Nam. Tuy nhiên, hệ thống pháp luật Việt chế nhất định từ phía người sử dụng lao động, Nam vẫn đang chưa chú trọng điều chỉnh gia đình của lao động trẻ em. Trước hết, là bảo đảm quyền của nhóm lao động này. Việc sự tự nguyện của trẻ em trong quan hệ lao có những bảo đảm mang tính đặc thù không động nhưng thực chất vẫn còn nhiều trường mang tính phân biệt đối xử sẽ chứng tỏ rằng hợp việc thực hiện quan hệ lao động là do Việt Nam sẵn sàng mở rộng môi trường làm gia đình ép buộc. Điều này cản trở trong việc việc thuận lợi để lao động nước ngoài cũng thực hiện các quyền tương ứng của lao động được đối xử một cách bình đẳng với lao động trẻ em. Vấn đề này vẫn chưa thực sự được trong nước. các tổ chức có liên quan đặc biệt quan tâm Một vấn đề đặt ra là hệ thống pháp luật Về khía cạnh các quy định pháp luật, còn Việt Nam đã có những quy định về các chế có một số quy định của pháp luật Việt Nam tài xử lý khi người sử dụng lao động, cá nhân, vẫn chưa tương thích với các công ước của tổ chức có những quy định hoặc hành vi phân ILO về lao động trẻ em ngay cả khi sửa đổi biệt đối xử trong lao động nhưng những chế Bộ luật lao động năm 2019. Trước hết, pháp tài này còn chưa đầy đủ về khía cạnh đối với luật Việt Nam chưa cụ thể hoá đối với những những lao động không có quan hệ lao động. loại hình công việc được phép sử dụng lao 162
Tạp chí Khoa học, Tập 1, Số 2, Tháng 12/2022 động trẻ em và cấm sử dụng lao động trẻ em lao động theo quy định tại Điều 296 - Bộ theo tiêu chuẩn ILO. Về thời giờ làm việc, luật hình sự 2015. Bộ luật hình sự 2015 quy thời giờ nghỉ ngơi; thời giờ làm việc theo quy định việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối định tại Bộ luật lao động 2019 vẫn giữ nguyên với người sử dụng người dưới 16 tuổi làm quy định về thời lượng là không quá 04 giờ/ công việc nặng nhọc trong khi lao động chưa ngày và 20 giờ/tuần đối với lao động dưới thành niên theo Bộ luật lao động năm 2019 15 tuổi , đối với lao động từ đủ 15 tuổi đến lại là người dưới 18 tuổi. Điều này bỏ ngỏ 18 tuổi được làm việc không quá 08 tiếng/ việc xử lý vi phạm hình sự đối với những vi ngày và 40 giờ/tuần và được làm thêm giờ, phạm trong việc sử dụng lao động từ 16 đến làm việc ban đêm một số công việc theo quy 18 tuổi làm công việc nặng nhọc, độc hại. định của pháp luật. Tuy nhiên theo khuyến * Đối với nhóm quy định tiêu chuẩn về nghị tại Đoạn 13 - Công ước 146 của ILO về quan hệ lao động độ tuổi tối thiểu được nhận vào làm việc cấm Đối với tiêu chuẩn về quan hệ lao động làm thêm giờ đối với lao động trẻ em để đủ cụ thể có liên quan đến vấn đề tổ chức đại thời gian cho việc giáo dục, nghỉ ngơi và các diện, liên kết của người lao động. Bộ luật lao hoạt động khác. Đây chính là sự chưa tương động đã trao quyền cho người lao động có thích giữa giữa pháp luật Việt Nam với công thể lựa chọn, liên kết thành lập các tổ chức ước của ILO. Về thời giờ nghỉ ngơi, hiện nay đại diện quyền lợi chính đáng của mình vẫn chưa có quy định riêng cho lao động chưa trong quan hệ lao động. Tuy nhiên, hiện nay thành niên mà vẫn theo quy định về thời giờ ở Việt Nam vấn đề về quyền tự do lập hội nghỉ ngơi của người lao động nói chung trong đã được ghi nhận tại Hiến pháp 2013 nhưng khi đây là lao động đặc thù về thể chất và tinh quá trình Luật hoá vẫn chưa được thực hiện thần, việc quy định thời gian nghỉ ngơi cụ thể thành công do có quá nhiều quan điểm trong nhằm bảo vệ tối ưu quyền lợi chính đáng cho quá trình xây dựng. Đây là một bất lợi, hình lao động này, phòng tránh lạm dụng sử dụng thành thói quen của người lao động là có duy lao động trẻ em. nhất tổ chức bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp Về thanh tra xử lý vi phạm trong hoạt của mình là tổ chức Công đoàn. Trong khi động lao động trẻ em vẫn còn có nhiều thiếu công đoàn trong các doanh nghiệp thường bị sót. Trước hết, Việt Nam vẫn theo mô hình chi phối bởi người sử dụng lao động. Điều thanh tra lao động hợp nhất và không có này dẫn đến những khó khăn nhất định khi thanh tra chuyên ngành lao động chưa thành thực thi cam kết lao động liên quan đến tiêu niên. Về thực hiện các biện pháp xử phạt thì chuẩn về tự do liên kết, thương lượng trong chủ yếu biện pháp xử phạt áp dụng đối với quan hệ lao động được quy định tại các FTA. người sử dụng lao động chưa thành niên phần 2.2.3. Đánh giá chung về thực trạng thực lớn là biện pháp hành chính, ít áp dụng chế thi cam kết về chính sách lao động trong các tài hình sự do vướng mắc trong việc xác định hiệp định thương mại tự do thế hệ mới hành vi phạm tội như chứng minh trẻ em đi Trước hết, về cơ bản những cam kết về ăn xin, bán hàng rong để xử lý người sử dụng các tiêu chuẩn lao động trong các FTA đã 163
Trường Đại học Kinh tế Nghệ An được nội luật hoá điển hình là Bộ luật lao phụ thuộc vào người sử dụng lao động. Điều động năm 2019 và được cụ thể hoá thành các này dẫn đến tình trạng khó bảo đảm quyền chương trình, chính sách của Chính phủ cũng lợi cho người lao động với tư cách là người như tại các địa phương. Các doanh nghiệp đại diện. Hoạt động của tổ chức công đoàn và người lao động cũng đã có những hành chưa đáp ứng được tiêu chuẩn của FTA. động thực thi các cam kết đó để tránh tình Về phía doanh nghiệp, vẫn còn tình trạng vi phạm các tiêu chuẩn của FTA đặt trạng chưa thích ứng và vi phạm các tiêu ra. Mặt khác, sự lãnh đạo sát sao của Đảng chuẩn về lao động như thời giờ làm việc, thời trong việc thực thi các cam kết của FTA nói giờ nghỉ ngơi, ký kết hợp đồng lao động,.. chung và cam kết về chính sách lao động nói Đặc biệt, một số doanh nghiệp còn chưa chú riêng đã thấy được sự quyết tâm của Đảng và trọng thực hiện bộ quy tắc ứng xử với đối Nhà nước trong vấn đề này. Điều này tạo ra tác trong quan hệ hợp tác kinh doanh xuất, môi trường tốt để các cơ quan nhà nước, các nhập khẩu hàng hoá. Điều này thể hiện tính doanh nghiệp nỗ lực thực thi cam kết. không chuyên nghiệp, chủ động trong hợp Tuy nhiên, trong quá trình thực thi các tác và phát triển mà lẽ ra doanh nghiệp cần cam kết về chính sách lao động tại FTA vẫn đẩy mạnh vấn đề này khi Việt Nam ký kết còn có những hạn chế nhất định. các FTA. Về phía cơ quan nhà nước, vẫn còn tình 2.3. Một số giải pháp nâng cao hiệu trạng chậm trễ trong việc ban hành, sửa đổi quả thực thi các chính sách lao động theo tạo ra sự đồng bộ trong các quy định về pháp các hiệp ước tự do thương mại thế hệ mới luật lao động như Luật việc làm, Luật về lập tại Việt Nam hội. Điều này dẫn đến những chồng chéo Từ những phân tích và đánh giá về thực nhất định khi thực hiện. Một số quy định còn trạng thực thi các chính sách lao động theo thiếu sót như quy định cụ thể về bảo đảm đối các hiệp ước tự do thương mại thế hệ mới tại tượng lao động không có quan hệ lao động, Việt Nam, tác giả đưa ra một số giải pháp và quy định về truy cứu trách nhiệm hình sự đối kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả thực thi các với người sử dụng lao động sử dụng lao động chính sách lao động theo các FTA như sau: từ 16 tuổi đến 18 tuổi làm những công việc Thứ nhất, Việt Nam cần tích cực ban nặng nhọc, độc hại, … Các chế tài xử phạt hành, sửa đổi các quy định pháp luật về lao vi phạm về lao động còn nhẹ, chưa đủ sức động tạo ra sự tương thích với các công ước răn đe. Bên cạnh đó, các chương trình về quốc tế của ILO, tạo sự đồng bộ trong các việc làm, hỗ trợ việc làm vẫn còn bỏ sót hoặc văn bản quy phạm pháp luật có liên quan. chưa đầy đủ một số đối tượng lao động dễ bị Theo đó, cần bổ sung một số quy định cụ tổn thương như lao động di cư trong nước, thể về bảo đảm quyền của lao động không lao động tự do. có quan hệ lao động, về thời giờ làm việc, Về phía tổ chức công đoàn trong quá thời giờ nghỉ ngơi, làm thêm ban đêm đối trình thực thi các cam kết lao động của FTA với lao động chưa thành niên tại Bộ luật lao vẫn còn đang mang tính hình thức và khá động 2019. Mở rộng đối tượng điều chỉnh 164
Tạp chí Khoa học, Tập 1, Số 2, Tháng 12/2022 của Luật việc làm, sửa đổi Bộ luật hình sự và công đoàn và chuẩn bị trước các tiền đề về tội phạm áp dụng cho người sử dụng lao về mặt tổ chức và hoạt động của Công đoàn động sử dụng lao động chưa thành niên. Bên Việt Nam cho phù hợp với pháp luật thay đổi cạnh đó, tăng cường chế tài xử phạt những và phù hợp với mong muốn và nguyện vọng vi phạm về lao động để đủ sức răn đe những của người lao động. hành vi vi phạm. Thứ tư, các doanh nghiệp cần phải xác Thứ hai, Việt Nam cần phổ biến rộng định việc thực thi các cam kết về chính sách rãi những cam kết về chính sách lao động tại lao động tại FTA chính là cơ hội để doanh FTA đến các doanh nghiệp, các tổ chức công nghiệp mở rộng kinh doanh, nâng cao cơ hội đoàn, các doanh nghiệp, coi đây là một nghĩa hợp tác. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần chủ vụ thường xuyên và bắt buộc thực hiện. Đồng động thực hiện tốt các quy định pháp luật về thời, phải có những kế hoạch, chương trình lao động của Việt Nam cũng như tuân thủ bộ cụ thể, các buổi hội thảo để các doanh nghiệp quy tắc ứng xử của các bên khi hợp tác kinh có thể được giải đáp các thắc mắc liên quan doanh. Có như vậy, doanh nghiệp mới có cơ đến các tiêu chuẩn lao động tại FTA. hội tiếp cận lâu dài với thị trường quốc tế. Thứ ba, tổ chức Công đoàn cần đổi mới KẾT LUẬN: Mặc dù các cam kết lao về nội dung và phương thức hoạt động công động trong các FTA chủ yếu là việc tuân thủ đoàn, trọng tâm vào mong muốn và nhu cầu các quy tắc tại các công ước quốc tế của ILO. của người lao động theo phương thức xây Tuy nhiên, trong quá trình thực thi mặc dù đã dựng chương trình hành động từ dưới lên để có nhiều nỗ lực để tương thích với các quy sát với người lao động và để họ thấy công định như sửa đổi, ban hành các quy định, xây đoàn thực sự là tổ chức của mình. Khi CPTPP dựng các chương trình thực hiện cụ thể,… và EVFTA được thực thi, Tổng Liên đoàn cần nhưng vẫn còn những hạn chế mà Việt Nam thể hiện vai trò trong việc giám sát thực thi chưa thực hiện được. Những hạn chế tập các điều khoản lao động của hiệp định và có trung vào quá trình lập pháp, sự quy định cụ kiến nghị cần thiết liên quan tới bảo đảm việc thể các tiêu chuẩn, sự đồng bộ giữa các văn làm, điều kiện làm việc, quyền lao động và bản quy phạm pháp luật có liên quan đến lao quyền công đoàn của người lao động. Tổng động. Bên cạnh đó, tổ chức công đoàn, doanh Liên đoàn cần tích cực tham gia vào các thể nghiệp vẫn còn chưa chủ động cũng như sẵn chế thực thi các điều khoản lao động trong sàng thích ứng với các tiêu chuẩn lao động hiệp định và phát huy vai trò trong các thể của FTA. Do đó, cần thiết phải đưa ra một số chế này; cần tăng cường quan hệ hợp tác với giải pháp về mặt xây dựng, sửa đổi các quy các công đoàn ở các nước tham gia hai hiệp định pháp luật, đa dạng hoá các chương trình định để chia sẻ thông tin và tranh thủ sự ủng thực thi cam kết cũng như nâng cao hiệu quả hộ của công đoàn các nước trong quá trình hoạt động của tổ chức công đoàn, sự tuân thủ thực thi hiệp định và bảo vệ người lao động. của doanh nghiệp thì việc thực thi các cam Ngoài ra, tổng Liên đoàn cần tham gia tích kết về chính sách lao động theo FTA mới đạt cực vào quá trình sửa đổi pháp luật lao động hiệu quả tốt tại Việt Nam. 165
Trường Đại học Kinh tế Nghệ An TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Vân Hà, Trần Tuấn Anh, Lương Thị Ngọc Mai, Nguyễn Hải Nam (2021). Các cam kết lao động trong hiệp định thương mại tự do Việt Nam. Tạp chí tài chính kỳ 1 tháng 6, 28-35. 2. Trần Thị Bảo Khanh (2022). Thực thi các cam kết về lao động, công đoàn trong CTTPP và EVFTA: thực trạng và giải pháp. Tạp chí công thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, số 5, tháng 3, 48-53 . 3. Trần Thị Bảo Khanh (2022). Nghiên cứu, đề xuất giải pháp bảo đảm thực thi cam kết về lao động, công đoàn trong CPTPP và EVFTA. Đề tài nghiên cứu cấp Bộ, Hà Nội. 4. Lê Huy Khôi (2019). Nghiên cứu, đề xuất giải pháp thúc đẩy xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam trong bối cảnh thực thi cam kết về lao động và công đoàn trong Hiệp định Đối tác toàn diện xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ, Hà Nội. 5. Phạm Thị Thu Lan (2019). Thực hiện cam kết về lao động trong Nafta của Mexico và bài học cho Việt Nam, Luận án tiến sĩ kinh tế, Học viên khoa học xã hội. 6. Khúc Thị Trang Nhung, Phạm thị Hương Giang, Hoàn thiện pháp luật về sử dụng lao động trẻ em ở Việt Nam https://vksndtc.gov.vn/tin-tuc/cong-tac-kiem-sat/hoan- thien-phap-luat-ve-su-dung-lao-dong-tre-em-o--d10-t10259.html truy cập ngày 10/7/2022 7. Trần Tuấn Sơn (2022). Pháp luật Việt Nam về bảo vệ quyền của người lao động trong bối cảnh Việt Nam gia nhập hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên thái bình dương, Luận án tiến sĩ Luật học, Đại học Huế. 8. Nguyễn Thị Thơm (2016). Quyền của lao động nữ theo pháp luật Việt Nam, Luận án tiến sĩ Luật học, Học viện khoa học xã hội. IMPLEMENTATION OF COMMITMENTS ON LABOR POLICY AS REGULATIONS OF NEW GENERATION OF FREE TRADE AGREEMENTS IN VIET NAM Dương Thị Hải Yến1 1 Nghean College of Economics Abstract: Vietnam has signed two important trade agreements, namely the EU-Vietnam Free Trade Agreement (EVFTA) and the Trans-Pacific Partnership Agreement (CPTPP). In addition to commitments on goods, tariffs, environmental protection, etc., the parties also have commitments on labor policies. There are three main groups of policies committed to include: Standards on non-discrimination in labor, Standards on the abolition of child 166
Tạp chí Khoa học, Tập 1, Số 2, Tháng 12/2022 labor, Standards on labor relations specifically representation, freedom of association conclude, negotiate. Vietnam has made efforts to implement these commitments through the internalization of standards to be compatible with ILO standards and specific implementation programmes. However, in the implementation process, there are still certain limitations on the legislative process, the compliance of enterprises as well as the way trade unions operate, which have not met the committed standards. The article proposes a number of solutions to improve the efficiency of the implementation of commitments on labor policies specified in the two new-generation free trade agreements in the near future. Keywords: EVFTA, CPTPP, FTA, implementation, labor commitment. 167