TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP HỒ CHÍ MINH<br />
<br />
HO CHI MINH CITY UNIVERSITY OF EDUCATION<br />
<br />
TẠP CHÍ KHOA HỌC<br />
<br />
JOURNAL OF SCIENCE<br />
<br />
KHOA HỌC GIÁO DỤC<br />
EDUCATION SCIENCE<br />
ISSN:<br />
1859-3100 Tập 14, Số 7 (2017): 173-182<br />
Vol. 14, No. 7 (2017): 173-182<br />
Email: tapchikhoahoc@hcmue.edu.vn; Website: http://tckh.hcmue.edu.vn<br />
<br />
THỰC TRẠNG SỬ DỤNG TRÒ CHƠI HỌC TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN<br />
KHẢ NĂNG KHÁI QUÁT HÓA CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI<br />
TRONG HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC<br />
Lý Thị Hoàng Uyên*<br />
Trường Mầm non Chất lượng cao Abi – Bình Dương<br />
Ngày Tòa soạn nhận được bài: 13-7-2016; ngày phản biện đánh giá: 20-7-2016; ngày chấp nhận đăng: 29-7-2017<br />
<br />
TÓM TẮT<br />
Bài báo trình bày kết quả nghiên cứu thực trạng sử dụng trò chơi học tập (TCHT) nhằm phát<br />
triển khả năng khái quát hóa (KQH) cho trẻ mẫu giáo (MG) 5-6 tuổi trong hoạt động khám phá<br />
khoa học (HĐKPKH) của giáo viên (GV) ở một số trường mầm non (MN) thuộc huyện Đức Trọng<br />
tỉnh Lâm Đồng. Kết quả nghiên cứu cho thấy GV sử dụng TCHT chưa đúng với khả năng KQH của<br />
trẻ. GV chỉ chú ý các trò chơi KQH theo dấu hiệu chung bên ngoài mà chưa chú ý sử dụng trò chơi<br />
KQH theo dấu hiệu chung bên trong, KQH bằng ngôn ngữ và KQH theo sự sáng tạo của trẻ trong<br />
HĐKPKH.<br />
Từ khóa: khả năng khái quát hóa, trò chơi học tập, hoạt động khám phá khoa học.<br />
ABSTRACT<br />
Using classroom game in reality in order to develop the generalizatinon competency<br />
of 5 – 6 year preschoolers in science discovery activities<br />
This paper shows the research result of using classroom game in reality in order to develop<br />
the generalization competency of 5 – 6 year preschoolers in science discovery activities by their<br />
teachers at many kindergartens in Duc Trong district, Lam Dong province. The result indicates<br />
that: teachers use classroom games which are not appropriate to their students’s generalization<br />
competency. Teachers often concentrate solely on external signals generalization games, while<br />
much less attention is paid to internal signals generalization, lingual generalization and creative<br />
generalization in science discovery activities.<br />
Keywords: generalization competency, classroom games, science experiment and discovery<br />
activities.<br />
<br />
1.<br />
<br />
Đặt vấn đề<br />
Phát triển tư duy là một trong những<br />
mục tiêu quan trọng của giáo dục MN.<br />
KQH là thao tác trí tuệ thể hiện năng lực tư<br />
duy của con người. Trẻ MG 5-6 tuổi đang<br />
chuẩn bị vào học lớp 1, vì vậy, phát triển<br />
khả năng KQH là cần thiết nhằm chuẩn bị<br />
*<br />
<br />
cho trẻ lĩnh hội các khái niệm khoa học ở<br />
trường phổ thông. Phát triển tư duy KQH<br />
cho trẻ MG có nhiều biện pháp nhưng sử<br />
dụng TCHT được coi là một trong những<br />
biện pháp hữu hiệu để phát triển khả năng<br />
KQH trong HĐKPKH.<br />
Bài viết dựa trên kết quả nghiên cứu<br />
<br />
Email: lythihoanguyen@gmail.com<br />
<br />
173<br />
<br />
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM<br />
<br />
thực trạng sử dụng TCHT nhằm phát triển<br />
khả năng KQH cho trẻ MG 5-6 tuổi trong<br />
HĐKPKH của GV ở một số trường MN<br />
huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng.<br />
2.<br />
Thực trạng sử dụng trò chơi học<br />
tập nhằm phát triển khả năng khái quát<br />
hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt<br />
động khám phá khoa học<br />
2.1. Mục đích khảo sát<br />
Tìm hiểu thực trạng của việc sử dụng<br />
TCHT nhằm phát triển khả năng KQH cho<br />
trẻ MG 5-6 tuổi trong HĐKPKH của GV ở<br />
một số trường MN huyện Đức Trọng, tỉnh<br />
Lâm Đồng để làm cơ sở cho việc đề xuất<br />
một số biện pháp nhằm giúp trẻ MG 5-6<br />
<br />
Tập 14, Số 7 (2017): 173-182<br />
tuổi phát triển tốt khả năng này.<br />
2.2. Đối tượng khảo sát<br />
Đối tượng khảo sát là 50 GV đang<br />
dạy lớp MG 5-6 tuổi ở các trường: MG<br />
Sơn Ca, MG Vành Khuyên, MG Phú An,<br />
MN Vàng Anh, MN Tư thục Thế giới Trẻ<br />
em.<br />
2.3. Phương pháp khảo sát<br />
Đề tài vận dụng các phương pháp<br />
điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn, phân<br />
tích sản phẩm hoạt động của GV, quan sát<br />
các hoạt động trong ngày ở trường MN.<br />
2.4. Kết quả khảo sát thực trạng<br />
2.4.1. Thực trạng sử dụng các nhóm TCHT<br />
(xem Bảng 1 và Biểu đồ 1)<br />
<br />
Bảng 1. Thống kê mức độ sử dụng các nhóm TCHT được GV sử dụng<br />
TT<br />
<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
<br />
Các nhóm trò chơi<br />
KQH theo dấu hiệu chung<br />
bên ngoài<br />
KQH theo dấu hiệu chung<br />
bên trong<br />
KQH bằng ngôn ngữ<br />
KQH theo sự sáng tạo của<br />
trẻ<br />
<br />
Thường xuyên<br />
SL<br />
%<br />
<br />
Chưa bao giờ<br />
SL<br />
%<br />
<br />
20<br />
<br />
40<br />
<br />
28<br />
<br />
56<br />
<br />
2<br />
<br />
4<br />
<br />
7<br />
<br />
14<br />
<br />
13<br />
<br />
26<br />
<br />
30<br />
<br />
60<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
5<br />
<br />
10<br />
<br />
45<br />
<br />
90<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
50<br />
<br />
100<br />
<br />
Bảng 1 cho thấy chủ yếu các GV sử<br />
dụng TCHT nhằm phát triển khả năng<br />
KQH theo dấu hiệu chung bên ngoài, ở<br />
mức độ thường xuyên chiếm 40%, ở mức<br />
độ thỉnh thoảng chiếm 56%. Ở nhóm trò<br />
chơi nhằm phát triển khả năng KQH theo<br />
dấu hiệu chung bên trong ở mức độ thỉnh<br />
thoảng chỉ chiếm 26% và ở mức độ chưa<br />
bao giờ sử dụng chiếm tới 60%. KQH bằng<br />
ngôn ngữ, KQH theo sự sáng tạo của trẻ thì<br />
<br />
174<br />
<br />
Mức độ sử dụng<br />
Thỉnh thoảng<br />
L<br />
%<br />
<br />
hầu hết các GV chưa bao giờ sử dụng. Từ<br />
kết quả trên cho thấy các GV chỉ sử dụng<br />
TCHT nhằm phát triển KQH theo dấu hiệu<br />
chung bên ngoài, chưa chú trọng phát triển<br />
khả năng KQH theo dấu hiệu chung bên<br />
trong, chưa cho trẻ KQH bằng ngôn ngữ và<br />
chưa cho trẻ KQH theo sự sáng tạo của trẻ.<br />
2.4.2. Thực trạng về nguồn TCHT được<br />
GV sử dụng (xem Bảng 2)<br />
<br />
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM<br />
<br />
Lý Thị Hoàng Uyên<br />
<br />
Bảng 2. Thống kê nguồn TCHT và mức độ sử dụng các nguồn TCHT<br />
TT<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
<br />
Nguồn TCHT<br />
<br />
Mức độ sử dụng<br />
Thỉnh thoảng<br />
SL<br />
%<br />
<br />
Thường xuyên<br />
SL<br />
%<br />
<br />
Tài liệu của Vụ GDMN<br />
(Tuyển tập trò chơi)<br />
Học hỏi kinh nghiệm của<br />
đồng nghiệp<br />
Sưu tầm qua các tài liệu<br />
tham khảo khác<br />
Các nguồn khác (internet,<br />
TV…)<br />
<br />
Không bao giờ<br />
SL<br />
%<br />
<br />
49<br />
<br />
98<br />
<br />
1<br />
<br />
2<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
14<br />
<br />
28<br />
<br />
30<br />
<br />
60<br />
<br />
6<br />
<br />
12<br />
<br />
2<br />
<br />
4<br />
<br />
28<br />
<br />
56<br />
<br />
20<br />
<br />
40<br />
<br />
2<br />
<br />
4<br />
<br />
20<br />
<br />
40<br />
<br />
28<br />
<br />
56<br />
<br />
Bảng 2 cho thấy các GV sử dụng<br />
TCHT nhằm phát triển khả năng KQH cho<br />
trẻ MG 5-6 tuổi trong HĐKPKH từ nhiều<br />
nguồn khác nhau, nhưng chủ yếu GV sử<br />
dụng nguồn tài liệu sẵn có của vụ GDMN<br />
(98%). Các GV sử dụng nguồn TCHT từ<br />
việc học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp<br />
ở mức độ thường xuyên chỉ chiếm 28%.<br />
Trò chơi từ việc sưu tầm qua các tài liệu<br />
tham khảo hoặc từ các nguồn khác thì GV<br />
<br />
thỉnh thoảng sử dụng hoặc chưa bao giờ sử<br />
dụng. Kết quả trên cho thấy các trò chơi<br />
phát triển khả năng KQH cho trẻ MG 5-6<br />
tuổi từ các nguồn còn rất ít, và các GV<br />
cũng chưa đầu tư vào việc tham khảo<br />
TCHT từ những tài liệu khác.<br />
2.4.3. Thực trạng các biện pháp TCHT<br />
được GV sử dụng<br />
Kết quả phiếu điều tra (xem Bảng 3)<br />
<br />
Bảng 3. Thống kê các biện pháp TCHT và mức độ sử dụng<br />
STT<br />
1<br />
2<br />
3<br />
<br />
4<br />
5<br />
6<br />
<br />
Biện pháp<br />
Lựa chọn và chỉnh sửa TCHT<br />
phù hợp<br />
Lập kế hoạch sử dụng các<br />
TCHT<br />
Sử dụng TCHT để rèn khả<br />
năng KQH theo dấu hiệu<br />
chung bên ngoài<br />
Sử dụng TCHT để rèn khả<br />
năng KQH theo dấu hiệu<br />
chung bên trong<br />
Sử dụng TCHT để rèn khả<br />
năng KQH bằng ngôn ngữ<br />
Sử dụng TCHT để rèn khả<br />
năng KQH theo sự sáng tạo<br />
của trẻ<br />
<br />
Thường xuyên<br />
SL<br />
%<br />
<br />
Mức độ sử dụng<br />
Thỉnh thoảng<br />
SL<br />
%<br />
<br />
Không bao giờ<br />
SL<br />
%<br />
<br />
3<br />
<br />
6<br />
<br />
8<br />
<br />
16<br />
<br />
39<br />
<br />
78<br />
<br />
30<br />
<br />
60<br />
<br />
13<br />
<br />
26<br />
<br />
7<br />
<br />
14<br />
<br />
40<br />
<br />
80<br />
<br />
8<br />
<br />
16<br />
<br />
2<br />
<br />
4<br />
<br />
2<br />
<br />
4<br />
<br />
3<br />
<br />
6<br />
<br />
45<br />
<br />
90<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
1<br />
<br />
2<br />
<br />
49<br />
<br />
98<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
50<br />
<br />
100<br />
<br />
175<br />
<br />
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM<br />
<br />
Bảng 3 cho thấy tất cả các biện pháp<br />
đều được GV sử dụng nhưng chủ yếu tập<br />
trung vào biện pháp lập kế hoạch sử dụng<br />
các TCHT (60%) ở mức độ thường xuyên<br />
và biện pháp phát triển KQH theo dấu hiệu<br />
chung bên ngoài cũng chiếm (80%) ở mức<br />
độ thường xuyên. Còn những biện pháp<br />
khác có sử dụng nhưng rất ít, chỉ ở mức độ<br />
thỉnh thoảng. Có một số biện pháp mà<br />
nhiều GV không bao giờ sử dụng như biện<br />
pháp: sử dụng TCHT để rèn khả năng<br />
KQH theo dấu hiệu chung bên trong có<br />
90% chưa bao giờ sử dụng, biện pháp sử<br />
dụng TCHT để rèn khả năng KQH bằng<br />
<br />
Tập 14, Số 7 (2017): 173-182<br />
ngôn ngữ, có 98% chưa bao giờ sử dụng.<br />
Đặc biệt là rèn khả năng KQH theo sự<br />
sáng tạo của trẻ thì tất cả các GV trong<br />
nhóm được khảo sát đều không sử dụng<br />
biện pháp này.<br />
Qua đó ta thấy GV chỉ tập trung vào<br />
việc rèn KQH theo dấu hiệu chung bên<br />
ngoài, chưa chú trọng vào các biện pháp<br />
nhằm phát triển KQH theo dấu hiệu chung<br />
bên trong, KQH bằng ngôn ngữ hay KQH<br />
sáng tạo của trẻ.<br />
Kết quả nghiên cứu sản phẩm của<br />
GV (xem Bảng 4)<br />
<br />
Bảng 4. Kế hoạch sử dụng TCHT<br />
Trường MG Vành Khuyên<br />
Hình thức tổ chức<br />
Kế<br />
hoạch<br />
tuần<br />
<br />
Ngày<br />
thực<br />
hiện<br />
<br />
Tên<br />
bài dạy<br />
<br />
Tên<br />
trò chơi<br />
<br />
Hoạt động<br />
có chủ đích<br />
<br />
Hoạt động<br />
góc<br />
<br />
Hoạt<br />
động<br />
ngoài<br />
trời<br />
<br />
Chủ đề: Bản thân<br />
Chỉ số 115: Loại một đối tượng không cùng nhóm với các đối tượng còn lại<br />
Trẻ tìm bạn cùng<br />
Phân biệt bản<br />
5/10/<br />
giới hoặc khác<br />
Tôi là ai<br />
thân bé và 1. Tìm bạn<br />
2015<br />
giới theo yêu cầu<br />
các bạn<br />
của cô<br />
Chủ đề: Động vật<br />
Chỉ số 92: Gọi tên nhóm cây cối, con vật theo đặc điểm chung<br />
2. Sắp xếp<br />
Một số<br />
Bé tìm hiểu con<br />
vật Trẻ phân loại con<br />
16/11/<br />
loại côn<br />
một số loại theo<br />
môi vật theo môi<br />
2015<br />
trùng<br />
côn trùng<br />
trường<br />
trường sống<br />
sống<br />
Chủ đề: Thực vật<br />
Chỉ số 92: Gọi tên nhóm cây cối, con vật theo đặc điểm chung<br />
Trẻ<br />
sắp<br />
Khám<br />
phá<br />
xếp gian<br />
Cây<br />
3.<br />
Cửa<br />
7/12/<br />
cây<br />
khoai<br />
hàng thực<br />
lương<br />
hàng thực<br />
2015<br />
lang, khoai<br />
phẩm<br />
ở<br />
thực<br />
phẩm<br />
mì<br />
góc phân<br />
vai<br />
Các loài 21/12/ Các loài hoa 4. Phân biệt Phân biệt hoa<br />
hoa<br />
2015<br />
trong<br />
sân các loài hoa cánh dài, cánh<br />
<br />
176<br />
<br />
Hoạt<br />
động<br />
chiều<br />
<br />
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM<br />
<br />
Lý Thị Hoàng Uyên<br />
<br />
trường<br />
tròn<br />
Chủ đề: Gia đình<br />
Chỉ số 96: Phân loại được một số đồ dùng thông thường theo chất liệu và công dụng<br />
Yêu cầu trẻ phân<br />
Ngôi<br />
28/12/<br />
5. Đội nào<br />
Ngôi nhà bé ở<br />
biệt nhà trệt, nhà<br />
nhà bé<br />
2015<br />
nhanh hơn<br />
1 lầu, 2 lầu<br />
Bé tìm hiểu<br />
Yêu cầu trẻ sắp<br />
Đồ<br />
11/1/<br />
một số đồ 6. Đồ nào xếp các loại đồ<br />
dùng<br />
2016<br />
dùng<br />
trong phòng nấy<br />
dùng vào căn<br />
gia đình<br />
gia đình<br />
phòng thích hợp<br />
<br />
Trường MG Sơn Ca<br />
Kế<br />
hoạch<br />
tuần<br />
<br />
Ngày<br />
quan<br />
sát<br />
<br />
Hình thức tổ chức<br />
Tên bài<br />
dạy<br />
<br />
Tên trò<br />
chơi<br />
<br />
Bạn giống<br />
hay khác<br />
tôi<br />
<br />
7. Nhóm<br />
bạn<br />
<br />
Hoạt động có<br />
chủ đích<br />
<br />
Hoạt<br />
động góc<br />
<br />
Hoạt động<br />
ngoài trời<br />
<br />
Hoạt<br />
động<br />
chiều<br />
<br />
Chủ đề: Bản thân<br />
Bản thân<br />
bé<br />
<br />
5/10/<br />
2015<br />
<br />
Những bạn có đặc<br />
điểm giống nhau<br />
thì về chung 1<br />
nhóm<br />
<br />
Chủ đề gia đình<br />
Chỉ số 96: Phân loại được một số đồ dùng thông thường theo chất liệu và công dụng<br />
Bé khám<br />
8. Nhanh Trẻ xếp nhóm đồ<br />
Đồ dùng 2/11/<br />
phá<br />
đồ<br />
tay<br />
xếp dùng theo yêu cầu<br />
gia đình<br />
2015<br />
dùng trong<br />
nhóm<br />
của cô<br />
gia đình<br />
Chủ đề: Động vật<br />
Chỉ số 115: Loại một đối tượng không cùng nhóm với các đối tượng còn lại<br />
Bé khám<br />
Động vật<br />
phá một số 9.<br />
Phân Yêu cầu trẻ phân<br />
sống<br />
11/1/<br />
con<br />
vật loại con loại con vật theo<br />
trong<br />
2016<br />
sống trong vật<br />
môi trường sống<br />
rừng<br />
rừng<br />
Chủ đề: Thực vật<br />
Phân loại các loại<br />
Cây có 18/1/<br />
Khám phá 10.<br />
Ai<br />
lá cây trong sân<br />
bóng mát 2016<br />
cây tùng<br />
nhanh hơn<br />
trường<br />
Khám phá<br />
Một số<br />
11. Phân Trẻ phân loại theo<br />
1/2/20 vườn rau<br />
loại rau,<br />
loại rau và nhóm rau, nhóm<br />
16<br />
trong vườn<br />
quả<br />
quả<br />
quả<br />
trường<br />
Phân loại<br />
Một số 15/2/2 Khám phá 12. Phân<br />
hoa cánh<br />
loại hoa<br />
016<br />
hoa hồng<br />
loại hoa<br />
dài, cánh<br />
tròn<br />
<br />
177<br />
<br />