Thực trạng sử dụng trò chơi học tập nhằm phát triển khả năng khái quát hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> HO CHI MINH CITY UNIVERSITY OF EDUCATION<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC<br /> <br /> JOURNAL OF SCIENCE<br /> <br /> KHOA HỌC GIÁO DỤC<br /> EDUCATION SCIENCE<br /> ISSN:<br /> 1859-3100 Tập 14, Số 7 (2017): 173-182<br /> Vol. 14, No. 7 (2017): 173-182<br /> Email: tapchikhoahoc@hcmue.edu.vn; Website: http://tckh.hcmue.edu.vn<br /> <br /> THỰC TRẠNG SỬ DỤNG TRÒ CHƠI HỌC TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN<br /> KHẢ NĂNG KHÁI QUÁT HÓA CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI<br /> TRONG HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC<br /> Lý Thị Hoàng Uyên*<br /> Trường Mầm non Chất lượng cao Abi – Bình Dương<br /> Ngày Tòa soạn nhận được bài: 13-7-2016; ngày phản biện đánh giá: 20-7-2016; ngày chấp nhận đăng: 29-7-2017<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Bài báo trình bày kết quả nghiên cứu thực trạng sử dụng trò chơi học tập (TCHT) nhằm phát<br /> triển khả năng khái quát hóa (KQH) cho trẻ mẫu giáo (MG) 5-6 tuổi trong hoạt động khám phá<br /> khoa học (HĐKPKH) của giáo viên (GV) ở một số trường mầm non (MN) thuộc huyện Đức Trọng<br /> tỉnh Lâm Đồng. Kết quả nghiên cứu cho thấy GV sử dụng TCHT chưa đúng với khả năng KQH của<br /> trẻ. GV chỉ chú ý các trò chơi KQH theo dấu hiệu chung bên ngoài mà chưa chú ý sử dụng trò chơi<br /> KQH theo dấu hiệu chung bên trong, KQH bằng ngôn ngữ và KQH theo sự sáng tạo của trẻ trong<br /> HĐKPKH.<br /> Từ khóa: khả năng khái quát hóa, trò chơi học tập, hoạt động khám phá khoa học.<br /> ABSTRACT<br /> Using classroom game in reality in order to develop the generalizatinon competency<br /> of 5 – 6 year preschoolers in science discovery activities<br /> This paper shows the research result of using classroom game in reality in order to develop<br /> the generalization competency of 5 – 6 year preschoolers in science discovery activities by their<br /> teachers at many kindergartens in Duc Trong district, Lam Dong province. The result indicates<br /> that: teachers use classroom games which are not appropriate to their students’s generalization<br /> competency. Teachers often concentrate solely on external signals generalization games, while<br /> much less attention is paid to internal signals generalization, lingual generalization and creative<br /> generalization in science discovery activities.<br /> Keywords: generalization competency, classroom games, science experiment and discovery<br /> activities.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Đặt vấn đề<br /> Phát triển tư duy là một trong những<br /> mục tiêu quan trọng của giáo dục MN.<br /> KQH là thao tác trí tuệ thể hiện năng lực tư<br /> duy của con người. Trẻ MG 5-6 tuổi đang<br /> chuẩn bị vào học lớp 1, vì vậy, phát triển<br /> khả năng KQH là cần thiết nhằm chuẩn bị<br /> *<br /> <br /> cho trẻ lĩnh hội các khái niệm khoa học ở<br /> trường phổ thông. Phát triển tư duy KQH<br /> cho trẻ MG có nhiều biện pháp nhưng sử<br /> dụng TCHT được coi là một trong những<br /> biện pháp hữu hiệu để phát triển khả năng<br /> KQH trong HĐKPKH.<br /> Bài viết dựa trên kết quả nghiên cứu<br /> <br /> Email: lythihoanguyen@gmail.com<br /> <br /> 173<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM<br /> <br /> thực trạng sử dụng TCHT nhằm phát triển<br /> khả năng KQH cho trẻ MG 5-6 tuổi trong<br /> HĐKPKH của GV ở một số trường MN<br /> huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng.<br /> 2.<br /> Thực trạng sử dụng trò chơi học<br /> tập nhằm phát triển khả năng khái quát<br /> hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt<br /> động khám phá khoa học<br /> 2.1. Mục đích khảo sát<br /> Tìm hiểu thực trạng của việc sử dụng<br /> TCHT nhằm phát triển khả năng KQH cho<br /> trẻ MG 5-6 tuổi trong HĐKPKH của GV ở<br /> một số trường MN huyện Đức Trọng, tỉnh<br /> Lâm Đồng để làm cơ sở cho việc đề xuất<br /> một số biện pháp nhằm giúp trẻ MG 5-6<br /> <br /> Tập 14, Số 7 (2017): 173-182<br /> tuổi phát triển tốt khả năng này.<br /> 2.2. Đối tượng khảo sát<br /> Đối tượng khảo sát là 50 GV đang<br /> dạy lớp MG 5-6 tuổi ở các trường: MG<br /> Sơn Ca, MG Vành Khuyên, MG Phú An,<br /> MN Vàng Anh, MN Tư thục Thế giới Trẻ<br /> em.<br /> 2.3. Phương pháp khảo sát<br /> Đề tài vận dụng các phương pháp<br /> điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn, phân<br /> tích sản phẩm hoạt động của GV, quan sát<br /> các hoạt động trong ngày ở trường MN.<br /> 2.4. Kết quả khảo sát thực trạng<br /> 2.4.1. Thực trạng sử dụng các nhóm TCHT<br /> (xem Bảng 1 và Biểu đồ 1)<br /> <br /> Bảng 1. Thống kê mức độ sử dụng các nhóm TCHT được GV sử dụng<br /> TT<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> <br /> Các nhóm trò chơi<br /> KQH theo dấu hiệu chung<br /> bên ngoài<br /> KQH theo dấu hiệu chung<br /> bên trong<br /> KQH bằng ngôn ngữ<br /> KQH theo sự sáng tạo của<br /> trẻ<br /> <br /> Thường xuyên<br /> SL<br /> %<br /> <br /> Chưa bao giờ<br /> SL<br /> %<br /> <br /> 20<br /> <br /> 40<br /> <br /> 28<br /> <br /> 56<br /> <br /> 2<br /> <br /> 4<br /> <br /> 7<br /> <br /> 14<br /> <br /> 13<br /> <br /> 26<br /> <br /> 30<br /> <br /> 60<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 5<br /> <br /> 10<br /> <br /> 45<br /> <br /> 90<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 50<br /> <br /> 100<br /> <br /> Bảng 1 cho thấy chủ yếu các GV sử<br /> dụng TCHT nhằm phát triển khả năng<br /> KQH theo dấu hiệu chung bên ngoài, ở<br /> mức độ thường xuyên chiếm 40%, ở mức<br /> độ thỉnh thoảng chiếm 56%. Ở nhóm trò<br /> chơi nhằm phát triển khả năng KQH theo<br /> dấu hiệu chung bên trong ở mức độ thỉnh<br /> thoảng chỉ chiếm 26% và ở mức độ chưa<br /> bao giờ sử dụng chiếm tới 60%. KQH bằng<br /> ngôn ngữ, KQH theo sự sáng tạo của trẻ thì<br /> <br /> 174<br /> <br /> Mức độ sử dụng<br /> Thỉnh thoảng<br /> L<br /> %<br /> <br /> hầu hết các GV chưa bao giờ sử dụng. Từ<br /> kết quả trên cho thấy các GV chỉ sử dụng<br /> TCHT nhằm phát triển KQH theo dấu hiệu<br /> chung bên ngoài, chưa chú trọng phát triển<br /> khả năng KQH theo dấu hiệu chung bên<br /> trong, chưa cho trẻ KQH bằng ngôn ngữ và<br /> chưa cho trẻ KQH theo sự sáng tạo của trẻ.<br /> 2.4.2. Thực trạng về nguồn TCHT được<br /> GV sử dụng (xem Bảng 2)<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM<br /> <br /> Lý Thị Hoàng Uyên<br /> <br /> Bảng 2. Thống kê nguồn TCHT và mức độ sử dụng các nguồn TCHT<br /> TT<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> <br /> Nguồn TCHT<br /> <br /> Mức độ sử dụng<br /> Thỉnh thoảng<br /> SL<br /> %<br /> <br /> Thường xuyên<br /> SL<br /> %<br /> <br /> Tài liệu của Vụ GDMN<br /> (Tuyển tập trò chơi)<br /> Học hỏi kinh nghiệm của<br /> đồng nghiệp<br /> Sưu tầm qua các tài liệu<br /> tham khảo khác<br /> Các nguồn khác (internet,<br /> TV…)<br /> <br /> Không bao giờ<br /> SL<br /> %<br /> <br /> 49<br /> <br /> 98<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 14<br /> <br /> 28<br /> <br /> 30<br /> <br /> 60<br /> <br /> 6<br /> <br /> 12<br /> <br /> 2<br /> <br /> 4<br /> <br /> 28<br /> <br /> 56<br /> <br /> 20<br /> <br /> 40<br /> <br /> 2<br /> <br /> 4<br /> <br /> 20<br /> <br /> 40<br /> <br /> 28<br /> <br /> 56<br /> <br /> Bảng 2 cho thấy các GV sử dụng<br /> TCHT nhằm phát triển khả năng KQH cho<br /> trẻ MG 5-6 tuổi trong HĐKPKH từ nhiều<br /> nguồn khác nhau, nhưng chủ yếu GV sử<br /> dụng nguồn tài liệu sẵn có của vụ GDMN<br /> (98%). Các GV sử dụng nguồn TCHT từ<br /> việc học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp<br /> ở mức độ thường xuyên chỉ chiếm 28%.<br /> Trò chơi từ việc sưu tầm qua các tài liệu<br /> tham khảo hoặc từ các nguồn khác thì GV<br /> <br /> thỉnh thoảng sử dụng hoặc chưa bao giờ sử<br /> dụng. Kết quả trên cho thấy các trò chơi<br /> phát triển khả năng KQH cho trẻ MG 5-6<br /> tuổi từ các nguồn còn rất ít, và các GV<br /> cũng chưa đầu tư vào việc tham khảo<br /> TCHT từ những tài liệu khác.<br /> 2.4.3. Thực trạng các biện pháp TCHT<br /> được GV sử dụng<br />  Kết quả phiếu điều tra (xem Bảng 3)<br /> <br /> Bảng 3. Thống kê các biện pháp TCHT và mức độ sử dụng<br /> STT<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> <br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> <br /> Biện pháp<br /> Lựa chọn và chỉnh sửa TCHT<br /> phù hợp<br /> Lập kế hoạch sử dụng các<br /> TCHT<br /> Sử dụng TCHT để rèn khả<br /> năng KQH theo dấu hiệu<br /> chung bên ngoài<br /> Sử dụng TCHT để rèn khả<br /> năng KQH theo dấu hiệu<br /> chung bên trong<br /> Sử dụng TCHT để rèn khả<br /> năng KQH bằng ngôn ngữ<br /> Sử dụng TCHT để rèn khả<br /> năng KQH theo sự sáng tạo<br /> của trẻ<br /> <br /> Thường xuyên<br /> SL<br /> %<br /> <br /> Mức độ sử dụng<br /> Thỉnh thoảng<br /> SL<br /> %<br /> <br /> Không bao giờ<br /> SL<br /> %<br /> <br /> 3<br /> <br /> 6<br /> <br /> 8<br /> <br /> 16<br /> <br /> 39<br /> <br /> 78<br /> <br /> 30<br /> <br /> 60<br /> <br /> 13<br /> <br /> 26<br /> <br /> 7<br /> <br /> 14<br /> <br /> 40<br /> <br /> 80<br /> <br /> 8<br /> <br /> 16<br /> <br /> 2<br /> <br /> 4<br /> <br /> 2<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3<br /> <br /> 6<br /> <br /> 45<br /> <br /> 90<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 49<br /> <br /> 98<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 50<br /> <br /> 100<br /> <br /> 175<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM<br /> <br /> Bảng 3 cho thấy tất cả các biện pháp<br /> đều được GV sử dụng nhưng chủ yếu tập<br /> trung vào biện pháp lập kế hoạch sử dụng<br /> các TCHT (60%) ở mức độ thường xuyên<br /> và biện pháp phát triển KQH theo dấu hiệu<br /> chung bên ngoài cũng chiếm (80%) ở mức<br /> độ thường xuyên. Còn những biện pháp<br /> khác có sử dụng nhưng rất ít, chỉ ở mức độ<br /> thỉnh thoảng. Có một số biện pháp mà<br /> nhiều GV không bao giờ sử dụng như biện<br /> pháp: sử dụng TCHT để rèn khả năng<br /> KQH theo dấu hiệu chung bên trong có<br /> 90% chưa bao giờ sử dụng, biện pháp sử<br /> dụng TCHT để rèn khả năng KQH bằng<br /> <br /> Tập 14, Số 7 (2017): 173-182<br /> ngôn ngữ, có 98% chưa bao giờ sử dụng.<br /> Đặc biệt là rèn khả năng KQH theo sự<br /> sáng tạo của trẻ thì tất cả các GV trong<br /> nhóm được khảo sát đều không sử dụng<br /> biện pháp này.<br /> Qua đó ta thấy GV chỉ tập trung vào<br /> việc rèn KQH theo dấu hiệu chung bên<br /> ngoài, chưa chú trọng vào các biện pháp<br /> nhằm phát triển KQH theo dấu hiệu chung<br /> bên trong, KQH bằng ngôn ngữ hay KQH<br /> sáng tạo của trẻ.<br />  Kết quả nghiên cứu sản phẩm của<br /> GV (xem Bảng 4)<br /> <br /> Bảng 4. Kế hoạch sử dụng TCHT<br />  Trường MG Vành Khuyên<br /> Hình thức tổ chức<br /> Kế<br /> hoạch<br /> tuần<br /> <br /> Ngày<br /> thực<br /> hiện<br /> <br /> Tên<br /> bài dạy<br /> <br /> Tên<br /> trò chơi<br /> <br /> Hoạt động<br /> có chủ đích<br /> <br /> Hoạt động<br /> góc<br /> <br /> Hoạt<br /> động<br /> ngoài<br /> trời<br /> <br /> Chủ đề: Bản thân<br /> Chỉ số 115: Loại một đối tượng không cùng nhóm với các đối tượng còn lại<br /> Trẻ tìm bạn cùng<br /> Phân biệt bản<br /> 5/10/<br /> giới hoặc khác<br /> Tôi là ai<br /> thân bé và 1. Tìm bạn<br /> 2015<br /> giới theo yêu cầu<br /> các bạn<br /> của cô<br /> Chủ đề: Động vật<br /> Chỉ số 92: Gọi tên nhóm cây cối, con vật theo đặc điểm chung<br /> 2. Sắp xếp<br /> Một số<br /> Bé tìm hiểu con<br /> vật Trẻ phân loại con<br /> 16/11/<br /> loại côn<br /> một số loại theo<br /> môi vật theo môi<br /> 2015<br /> trùng<br /> côn trùng<br /> trường<br /> trường sống<br /> sống<br /> Chủ đề: Thực vật<br /> Chỉ số 92: Gọi tên nhóm cây cối, con vật theo đặc điểm chung<br /> Trẻ<br /> sắp<br /> Khám<br /> phá<br /> xếp gian<br /> Cây<br /> 3.<br /> Cửa<br /> 7/12/<br /> cây<br /> khoai<br /> hàng thực<br /> lương<br /> hàng thực<br /> 2015<br /> lang, khoai<br /> phẩm<br /> ở<br /> thực<br /> phẩm<br /> mì<br /> góc phân<br /> vai<br /> Các loài 21/12/ Các loài hoa 4. Phân biệt Phân biệt hoa<br /> hoa<br /> 2015<br /> trong<br /> sân các loài hoa cánh dài, cánh<br /> <br /> 176<br /> <br /> Hoạt<br /> động<br /> chiều<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM<br /> <br /> Lý Thị Hoàng Uyên<br /> <br /> trường<br /> tròn<br /> Chủ đề: Gia đình<br /> Chỉ số 96: Phân loại được một số đồ dùng thông thường theo chất liệu và công dụng<br /> Yêu cầu trẻ phân<br /> Ngôi<br /> 28/12/<br /> 5. Đội nào<br /> Ngôi nhà bé ở<br /> biệt nhà trệt, nhà<br /> nhà bé<br /> 2015<br /> nhanh hơn<br /> 1 lầu, 2 lầu<br /> Bé tìm hiểu<br /> Yêu cầu trẻ sắp<br /> Đồ<br /> 11/1/<br /> một số đồ 6. Đồ nào xếp các loại đồ<br /> dùng<br /> 2016<br /> dùng<br /> trong phòng nấy<br /> dùng vào căn<br /> gia đình<br /> gia đình<br /> phòng thích hợp<br /> <br />  Trường MG Sơn Ca<br /> Kế<br /> hoạch<br /> tuần<br /> <br /> Ngày<br /> quan<br /> sát<br /> <br /> Hình thức tổ chức<br /> Tên bài<br /> dạy<br /> <br /> Tên trò<br /> chơi<br /> <br /> Bạn giống<br /> hay khác<br /> tôi<br /> <br /> 7. Nhóm<br /> bạn<br /> <br /> Hoạt động có<br /> chủ đích<br /> <br /> Hoạt<br /> động góc<br /> <br /> Hoạt động<br /> ngoài trời<br /> <br /> Hoạt<br /> động<br /> chiều<br /> <br /> Chủ đề: Bản thân<br /> Bản thân<br /> bé<br /> <br /> 5/10/<br /> 2015<br /> <br /> Những bạn có đặc<br /> điểm giống nhau<br /> thì về chung 1<br /> nhóm<br /> <br /> Chủ đề gia đình<br /> Chỉ số 96: Phân loại được một số đồ dùng thông thường theo chất liệu và công dụng<br /> Bé khám<br /> 8. Nhanh Trẻ xếp nhóm đồ<br /> Đồ dùng 2/11/<br /> phá<br /> đồ<br /> tay<br /> xếp dùng theo yêu cầu<br /> gia đình<br /> 2015<br /> dùng trong<br /> nhóm<br /> của cô<br /> gia đình<br /> Chủ đề: Động vật<br /> Chỉ số 115: Loại một đối tượng không cùng nhóm với các đối tượng còn lại<br /> Bé khám<br /> Động vật<br /> phá một số 9.<br /> Phân Yêu cầu trẻ phân<br /> sống<br /> 11/1/<br /> con<br /> vật loại con loại con vật theo<br /> trong<br /> 2016<br /> sống trong vật<br /> môi trường sống<br /> rừng<br /> rừng<br /> Chủ đề: Thực vật<br /> Phân loại các loại<br /> Cây có 18/1/<br /> Khám phá 10.<br /> Ai<br /> lá cây trong sân<br /> bóng mát 2016<br /> cây tùng<br /> nhanh hơn<br /> trường<br /> Khám phá<br /> Một số<br /> 11. Phân Trẻ phân loại theo<br /> 1/2/20 vườn rau<br /> loại rau,<br /> loại rau và nhóm rau, nhóm<br /> 16<br /> trong vườn<br /> quả<br /> quả<br /> quả<br /> trường<br /> Phân loại<br /> Một số 15/2/2 Khám phá 12. Phân<br /> hoa cánh<br /> loại hoa<br /> 016<br /> hoa hồng<br /> loại hoa<br /> dài, cánh<br /> tròn<br /> <br /> 177<br /> <br />