Tích hợp văn hóa trong dạy học văn học nước ngoài ở nhà trường phổ thông

TÍCH HỢP VĂN HÓA TRONG DẠY HỌC VĂN HỌC NƯỚC NGOÀI<br /> Ở NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG<br /> NGUYỄN HOÀN ANH 1 - TRẦN HỮU PHONG 2<br /> Trường THPT Chuyên Thoại Ngọc Hầu - An Giang<br /> 2<br /> Khoa Ngữ văn, trường Đại học Sư phạm - Đại học Huế<br /> 1<br /> <br /> Tóm tắt: Tích hợp văn hóa được xem là một yêu cầu, một mục đích trong hoạt<br /> động dạy học đọc hiểu văn bản văn học nước ngoài. Tích hợp văn hóa trong dạy<br /> học văn học nước ngoài sẽ giúp học sinh tiếp nhận đầy đủ vẻ đẹp của tác phẩm văn<br /> học nước ngoài vốn được phôi thai từ một nền văn hóa khác biệt. Bài báo này tập<br /> trung trình bày một số nội dung có liên quan đến vấn đề tích hợp văn hoá trong dạy<br /> học tác phẩm văn học nước ngoài ở nhà trường phổ thông.<br /> <br /> Từ khóa: tích hợp, văn hóa, văn học, văn học nước ngoài, trường phổ thông<br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Văn hóa và văn học là hai phạm trù khác nhau nhưng có mối quan hệ rất chặt chẽ, biện chứng.<br /> Bất cứ nhà văn nào cũng sống, trưởng thành từ một hay một số nền văn hóa nhất định và vì<br /> thế, đứa con tinh thần của họ cũng ít nhiều mang dấu ấn của nền văn hoá đó. Nhận định của<br /> Aleksandr Solzhenitsyn “văn chương trở thành ký ức sống động của một quốc gia” cũng đã<br /> khẳng định rõ hơn điều này. Về phương diện tiếp nhận, người đọc nếu muốn khám phá, giải<br /> mã và đánh giá tác phẩm cũng cần phải đặt nó trong hoàn cảnh lịch sử văn hoá mà nhà văn<br /> sáng tác. Cho nên, trong nghiên cứu, phê bình văn học, người ta thường lựa chọn văn hoá như<br /> một điểm tựa vững chắc để đánh giá tác phẩm. Càng am hiểu về môi trường văn hoá mà nhà<br /> văn sống, về những dấu ấn văn hoá được nhà văn đề cập trong tác phẩm bao nhiêu thì người<br /> nghiên cứu càng đưa ra được nhận định xác đáng bấy nhiêu.<br /> Dạy học đọc hiểu văn bản thực chất là quá trình hướng dẫn, tổ chức để học sinh phân tích,<br /> khám phá vẻ đẹp về nội dung và nghệ thuật của văn bản, nhận ra thông điệp được nhà văn gửi<br /> gắm và từ đó tự “thanh lọc tâm hồn”. Vì thế, việc tích hợp văn hóa trong dạy học đọc hiểu văn<br /> bản được xem là một trong những chiếc chìa khóa mở ra cánh cửa đi vào thế giới nghệ thuật<br /> của tác phẩm. Hơn thế nữa, tác phẩm văn học nước ngoài lại được phôi thai từ một nền văn<br /> hoá khác mà học sinh chưa được tiếp cận một cách đầy đủ nên việc tích hợp trong dạy học<br /> những tác phẩm này lại càng trở nên cấp thiết.<br /> 2. NỘI DUNG<br /> 1. Văn hóa là toàn bộ những giá trị vật chất, tinh thần mà con người tạo ra trong quá trình tác<br /> động vào thực tiễn. Văn học là một loại hình nghệ thuật-nghệ thuật ngôn từ, là một hình thái ý<br /> thức xã hội đặc thù nhưng bản thân nó được xem là một bộ phận, một thành tố của văn hoá và<br /> cũng là nơi bảo tồn, lưu giữ các giá trị một cách tự nhiên và lâu bền nhất: “Văn học là sự tự ý<br /> thức văn hóa. Văn học chẳng những là một bộ phận của văn hóa, chịu sự chi phối ảnh hưởng<br /> trực tiếp của văn hóa mà còn là một trong những phương tiện tồn tại và bảo lưu văn hóa” [1].<br /> Có thể nói, trong mối quan hệ này, văn học không chỉ là bộ phận, là sự biểu hiện đơn thuần<br /> của văn hoá mà còn có những giá trị đặc thù của nó. Nếu văn hoá là những giá trị vật chất và<br /> tinh thần đã được xác lập một cách tương đối rõ ràng, ổn định thì văn học không ngừng mở ra<br /> những giá trị văn hoá mới, văn học có thể phản ánh những giá trị văn hoá vật chất nhưng mục<br /> đích mà nó hướng tới lại là những giá trị văn hoá tinh thần. Nhận thức điều này để tránh việc<br /> Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế<br /> ISSN 1859-1612, Số 01(41)/2017: tr. 45-52<br /> Ngày nhận bài: 01/3/2017; Hoàn thành phản biện: 10/3/2017; Ngày nhận đăng: 31/3/2017<br /> <br /> 46<br /> <br /> NGUYỄN HOÀN ANH - TRẦN HỮU PHONG<br /> <br /> đơn giản, dung tục hoá việc phân tích, giải mã, tiếp nhận và dạy học tác phẩm văn chương<br /> trong nhà trường. Nghĩa là, chỉ nên xem văn hoá như là xuất phát điểm, là nền tảng để tiếp<br /> nhận tác phẩm được sâu sắc và toàn diện hơn chứ không phải tìm kiếm các chi tiết, sự kiện để<br /> chứng minh cho một giá trị văn hoá nào đó.<br /> 2. Những lí giải về mối quan hệ giữa văn hoá và văn học, nhất là sự chi phối của văn hoá tới<br /> việc tiếp nhận, cảm thụ văn chương đã tạo ra những tiền đề lí luận hết sức quan trọng cho việc<br /> dạy học đọc hiểu tác phẩm văn học nước ngoài theo hướng tích hợp văn hoá. Dạy học tích<br /> hợp là sự kết hợp, phối kết các tri thức, kĩ năng của các môn học hoặc các phân môn khác<br /> nhau khi các môn học hoặc các phân môn này có nét tương đồng. “Tích hợp là hành động liên<br /> kết các đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực<br /> khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học” [5] nhằm mục tiêu hình thành một hệ thống<br /> năng lực cụ thể cho học sinh. Việc dạy học tích hợp cũng được tiến hành bằng hai phương<br /> thức chủ đạo là tích hợp ngang và tích hợp dọc. Quan điểm dạy học này không chỉ chi phối<br /> việc xây dựng chương trình, sách giáo khoa hiện nay mà còn được vận dụng vào quá trình tổ<br /> chức dạy học nói chung và dạy học đọc hiểu văn bản nói riêng. Tuy nhiên, tích hợp văn hoá<br /> vẫn còn là một khái niệm cần tiếp tục được làm sáng tỏ trước khi vận dụng vào thực tế dạy<br /> học. Một số câu hỏi được đặt ra là: tích hợp văn hoá trong dạy học đọc hiểu là gì? Tích hợp<br /> văn hoá trong dạy học đọc hiểu cần đảm bảo những yêu cầu và nguyên tắc nào? Dựa vào khái<br /> niệm tích hợp nói chung, chúng tôi cho rằng tích hợp văn hoá về bản chất là phương thức tích<br /> hợp ngang, sử dụng phối hợp có hiệu quả các tri thức về văn hoá trong giờ đọc hiểu để học<br /> sinh có thể cảm thụ, tiếp nhận tác phẩm một cách sâu sắc, đầy đủ và chiếm lĩnh được các giá<br /> trị văn hoá chứa đựng trong nó. Khái niệm này tự nó đã đặt ra hai yêu cầu đối với việc tích<br /> hợp văn hoá trong dạy học đọc hiểu: sử dụng văn hoá như tiền đề, phương tiện để triển khai<br /> hoạt động đọc hiểu và xem văn hoá là một trong những mục đích cần hướng tới của hoạt động<br /> đọc hiểu. Nói cách khác, tích hợp văn hoá đòi hỏi phải xem văn hoá vừa là yêu cầu vừa là<br /> mục tiêu hướng tới của việc đọc hiểu.<br /> Xem văn hoá là yêu cầu, giáo viên cần phải xác định được những tri thức văn hoá có liên<br /> quan đến nhà văn, nhà thơ và những sự kiện, tình huống xuất hiện trong tác phẩm như hoàn<br /> cảnh lịch sử, phong tục tập quán, quan niệm và thị hiếu nghệ thuật, chính trị, tôn giáo….<br /> Những tri thức này cần được sử dụng kết hợp một cách hợp lí, hài hoà sao cho không làm mất<br /> đi đặc trưng của giờ đọc hiểu. Xem văn hoá là mục đích, giáo viên cần giúp học sinh không<br /> những hiểu được nội dung, nghệ thuật của tác phẩm, hình thành cảm xúc thẩm mĩ mà còn góp<br /> phần để học sinh nhận ra được những vẻ đẹp văn hoá vật chất và tinh thần được nhà văn tái<br /> hiện trong đó.<br /> 3. Từ góc độ chương trình dạy học, có thể nói, các tác phẩm văn học nước ngoài được lựa<br /> chọn giới thiệu trong chương trình là những tác phẩm hay, tiêu biểu cho các nền văn học lớn<br /> của thế giới. Tuy nhiên, hiệu quả dạy học đọc hiểu các tác phẩm này trong nhà trường vẫn<br /> chưa tương xứng với vị trí, tầm vóc của nó. Hiệu quả dạy học chưa cao, học sinh tỏ ra thờ ơ,<br /> không hứng thú với các tác phẩm văn học này, nhiều giáo viên chưa chú ý, đầu tư các tiết dạy<br /> một cách đúng mức. Ngoài những nguyên nhân khách quan như các tác phẩm văn học nước<br /> ngoài không nằm trong nội dung thi đại học, một số giáo viên còn xem nhẹ nội dung này…<br /> thì một trong những nguyên nhân dẫn đến thực trạng dạy học đọc hiểu tác phẩm văn học nước<br /> ngoài như hiện nay là do nét đặc thù của nó. Những tác phẩm văn học nước ngoài trong<br /> chương trình Ngữ văn phổ thông hiện nay được sáng tác ở những thời điểm và là sự kết tinh<br /> của những môi trường văn hoá rất khác biệt so với thời đại và không gian văn hoá mà học<br /> sinh đang sống và trải nghiệm. Nói cách khác, giữa học sinh và tác phẩm văn học nước ngoài<br /> tồn tại một khoảng cách thẩm mĩ rất lớn. Không gian tác phẩm ra đời, bối cảnh được nhắc đến<br /> <br /> TIỀN ĐỀ CỦA SỰ TIẾP NHẬN…<br /> <br /> 47<br /> <br /> trong tác phẩm là ở một đất nước khác, thậm chí một châu lục, một phương trời khác mà học<br /> sinh chưa từng biết, chưa từng đặt chân tới. Hơn nữa, với học sinh, tác phẩm văn học nước<br /> ngoài không chỉ có sự khác biệt về thời gian, không gian văn hóa mà còn rất “lạ hoá” về<br /> phong cách nghệ thuật và phương pháp sáng tác... Điều này tất nhiên sẽ ảnh hưởng đến thị<br /> hiếu nghệ thuật và nhất là “tầm đón nhận” của “bạn đọc học sinh”.<br /> 4. Từ những vấn đề lí luận và thực tiễn nói trên, chúng ta cần phải chú trọng sử dụng các biện<br /> pháp tích hợp hợp văn hoá nhằm nâng cao hiệu quả dạy học tác phẩm văn nước ngoài cho học<br /> sinh Trung học phổ thông hiện nay. Các phương thức và biện pháp này vừa phải đảm bảo<br /> những yêu cầu như đã nêu ở mục 2 vừa phải hướng tới mục tiêu nâng cao tầm đón nhận cho<br /> học sinh. Trong khuôn khổ bài báo này, chúng tôi đề xuất một số biện pháp tích hợp như sau:<br /> - Tích hợp ở khâu chuẩn bị của giáo viên và học sinh.<br /> +Giáo viên thiết kế giáo án theo hướng tích hợp văn hóa: Việc tích hợp văn hóa trong giờ dạy<br /> học văn học nước ngoài phải được thể hiện ngay từ khâu thiết kế dạy học: xác định mục tiêu,<br /> lựa chọn nội dung cơ bản và dự kiến phương pháp. Chẳng hạn, thiết kế bài học Ông già và<br /> biển cả, giáo viên cần xác định được mục tiêu về tri thức là: giúp học sinh hiểu được đặc điểm<br /> văn hóa Phương Tây, biết trân trọng những khát khao chinh phục và sức mạnh tinh thần của<br /> con người khi khai thác thông điệp của tác phẩm: “Con người sinh ra không phải để dành cho<br /> thất bại. Con người có thể bị hủy diệt chứ không thể bị đánh bại”.<br /> Tiếp đến, giáo viên cần lựa chọn, sắp xếp các kiến thức cơ bản về văn học, văn hóa theo định<br /> hướng dạy học sao cho vừa đạt mục tiêu đề ra, vừa đảm bảo dung lượng kiến thức cần thiết<br /> đồng thời không vượt quá thời lượng cho phép của tiết học. Chẳng hạn, dạy bài Hồi trống cổ<br /> thành (Trích Tam quốc diễn nghĩa của nhà văn La Quán Trung); giáo viên lựa chọn các kiến<br /> thức cơ bản về văn học sau đây để khai thác: Kiến thức chung về tác giả, tác phẩm; vẻ đẹp<br /> của các nhân vật Trương Phi, Quan Công; nghệ thuật kể chuyện. Song song đó, giáo viên<br /> cũng định hướng nội dung văn hóa được tích hợp để làm nền tảng giúp học sinh cảm thụ tác<br /> phẩm như: bối cảnh lịch sử xã hội cát cứ phân tranh thời Tam quốc; học thuyết Nho gia đề<br /> cao tam cương, ngũ thường, tình nghĩa. Nghĩa là, giáo viên không đi sâu giảng dạy kiến thức<br /> văn hóa, xã hội mà chỉ chọn lựa phối kết những tri thức văn hóa phù hợp để học sinh hiểu về<br /> hoàn cảnh sinh thành tác phẩm và lý giải, đánh giá được vẻ đẹp của các nhân vật đặt trong bối<br /> cảnh văn hóa mà tác phẩm ra đời.<br /> Giáo viên cũng cần dự kiến các phương pháp dạy học theo hướng tích hợp văn hoá: Tích hợp<br /> văn hóa trong giờ đọc hiểu không phải là dạy thêm kiến thức văn hóa trong giờ dạy văn học<br /> mà là lồng ghép, phối kết kiến thức văn hóa, văn học để làm sáng tỏ vẻ đẹp của tác phẩm văn<br /> học. Do vậy, việc lựa chọn phương pháp dạy học thế nào để việc kết hợp kiến thức diễn ra<br /> thuận lợi nhất là yêu cầu lớn đặt ra với người giáo viên. Chúng tôi đề xuất một số phương<br /> pháp dạy học tích cực có thể sử dụng trong dạy học tích hợp văn hóa, văn học như: phương<br /> pháp dạy học theo nhóm, phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp hỏi<br /> đáp linh hoạt. Chẳng hạn, Dạy bài Thuốc của Lỗ Tấn, giáo viên đặt ra bốn vấn đề tích hợp<br /> văn hóa, văn học và giao cho các nhóm như sau:<br /> Nhóm 1: Tìm hiểu phần Tiểu dẫn, giới thiệu chung về tác giả, tác phẩm. Vì sao Lỗ Tấn lại<br /> muốn trở thành nhà văn? Mục đích viết tác phẩm Thuốc? (Dữ liệu văn hóa ở phần này là nạn<br /> mê tín dị đoạn, lối tư duy u mê lạc hậu, căn bệnh tinh thần của dân tộc Trung Quốc đầu thế kỉ<br /> XX; Lỗ Tấn muốn trở thành nhà văn để chữa căn bệnh về tinh thần của người Trung Quốc,<br /> tác phẩm Thuốc ra đời như một khát vọng tìm lấy phương thuốc chữa căn bệnh u mê, đớn hèn<br /> của dân tộc Trung Hoa lúc bấy giờ).<br /> <br /> 48<br /> <br /> NGUYỄN HOÀN ANH - TRẦN HỮU PHONG<br /> <br /> Nhóm 2: Tìm hiểu câu chuyện ở quán trà của gia đình Hoa Thuyên. Ở quán trà đã xảy ra<br /> những chuyện gì? Vì sao người ta tin rằng bánh bao tẩm máu lại có thể chữa được bách bệnh?<br /> Thái độ của mọi người đối với người chiến sĩ cách mạng Hạ Du vừa bị xử tử như thế nào?<br /> (Dữ liệu văn hóa ở phần này là sự lạc hậu trong suy nghĩ về y học, sự u mê về chính trị của<br /> người Trung Hoa, họ tin rằng bánh bao tẩm máu có thể chữa bách bệnh; họ gọi người cách<br /> mạng là giặc, hả hê trước cái chết của người đã chiến đấu hy sinh cho dân tộc, thậm chí dùng<br /> máu người cách mạng để chữa bệnh…)<br /> Nhóm 3: Tìm hiểu câu chuyện ở nghĩa địa giữa Bà Hoa và bà Hạ. Câu chuyện ở nghĩa địa<br /> diễn ra như thế nào? Ý nghĩa của các hình ảnh: những ngôi mộ dày khít như bánh bao nhà<br /> giàu ngày mừng thọ; con đường mòn chia tách khu nghĩa địa dành cho người nghèo và người<br /> chết vì tù tội; vòng hoa trên mộ Hạ Du; con quạ bay vút lên bầu trời? Đoạn cuối tác phẩm, bà<br /> Hoa bước qua con đường mòn đến bên bà Hạ, chi tiết đó có ý nghĩa gì? Vì sao tác giả lại chọn<br /> họ Hoa, Hạ để đặt cho nhân vật? (Dữ liệu văn hóa ở phần này là: sự chết chóc, điêu tàn đẫy<br /> rẫy xã hội Trung Quốc; tư tưởng kì thị, tự chia tách của người Trung Hoa, tên gọi xa xưa của<br /> dân tộc Trung Hoa là Hoa Hạ… để học sinh thấy được dụng ý nghệ thuật, chiều sâu tư tưởng<br /> mà tác giả gửi gắm.)<br /> Nhóm 4: Tìm hiểu đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm. Chú ý các hình ảnh biểu tượng, ẩn dụ;<br /> không gian, thời gian nghệ thuật của tác phẩm. (Dữ liệu văn hóa trong phần này là cảm quan<br /> văn học của người Trung Quốc, cảm quan văn học của người phương Đông).<br /> Nhóm 5: Nhóm chuyên gia (bao gồm một số học sinh giỏi, khá ở lớp): Điều khiển tiến trình<br /> thảo luận, tổng hợp các ý kiến, đưa ra nhận xét ban đầu.<br /> + Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài theo hướng tích hợp: Giáo viên căn cứ vào mục tiêu cụ thể<br /> của mỗi bài học để yêu cầu học sinh chuẩn bị bài theo hướng tích hợp. Bên cạnh nhiệm vụ tìm<br /> hiểu nội dung, nghệ thuật của tác phẩm, giáo viên có thể yêu cầu học sinh tìm hiểu các tri<br /> thức có liên quan đến hoàn cảnh lịch sử văn hoá ra đời tác phẩm, những giá trị văn hoá<br /> (phong tục, tôn giáo, địa danh) được đề cập đến trong văn bản… Chẳng hạn ở bài Uy-lít-xơ<br /> trở về giáo viên có thể yêu cầu học sinh tìm hiểu các vấn đề như:<br /> a) Nhận xét về cuộc đấu trí của Uy-lít-xơ và Pê-nê-lốp?<br /> b) Thử giải thích vì sao người Hy Lạp cổ lại đề cao trí tuệ?...<br /> - Tích hợp trong tiến trình lên lớp<br /> + Tích hợp tri thức văn hóa khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu phần Tiểu dẫn, Chú thích: Ở các<br /> phần này, giáo viên yêu cầu học sinh đọc kĩ các nội dung Tiểu dẫn, Chú thích và yêu cầu học<br /> sinh tìm hiểu những nét khái quát về tác giả, tác phẩm và các thành tố văn hoá có liên quan<br /> đến tác giả và tác phẩm. Sau khi học sinh trả lời, giáo viên diễn giảng, khắc sâu các kiến thức<br /> cơ bản theo mục tiêu, nội dung bài học, trong đó phần kiến thức văn hóa sẽ được nhấn mạnh<br /> để làm cơ sở lý giải phần kiến thức văn học. Chẳng hạn, dạy học tác phẩm Thuốc của Lỗ Tấn,<br /> giáo viên yêu cầu học sinh đọc phần Tiểu dẫn sách giáo khoa đặt câu hỏi:<br /> a) Cho biết hoàn cảnh ra đời của tác phẩm?<br /> b) Bối cảnh đó đã chi phối thế nào đến mục đích sáng tác của tác giả và nội dung của tác<br /> phẩm?<br /> Cơ sở văn hóa để trả lời các câu hỏi này là đặc điểm chính trị- kinh tế- xã hội Trung Quốc<br /> những năm đầu thế kỷ XX, đặc biệt là lối tư duy lầm lạc của người Trung Quốc, những hủ<br /> <br /> TIỀN ĐỀ CỦA SỰ TIẾP NHẬN…<br /> <br /> 49<br /> <br /> tục, sự mê tín dị đoan, sự xa rời quần chúng của một bộ phận người làm cách mạng dẫn đến<br /> những bi kịch lịch sử…<br /> + Tích hợp tri thức văn hóa khi tổ chức cho học sinh khai thác nội dung, nghệ thuật của tác<br /> phẩm: Hướng dẫn học sinh khai thác nội dung, nghệ thuật của tác phẩm là khâu then chốt<br /> trong dạy học tác phẩm văn chương, chiếm nhiều thời lượng nhất trong tiết học. Giáo viên cần<br /> chú ý tích hợp tri thức văn hóa khi hướng dẫn học sinh khai thác nội dung, nghệ thuật của tác<br /> phẩm. Bởi nội dung, nghệ thuật của tác phẩm chính là nơi sự kết hợp văn hóa, văn học hiện ra<br /> rõ nét nhất.<br /> Tuy nhiên, không phải trong toàn bộ tác phẩm đều chứa đựng dữ liệu văn hóa để có thể triển<br /> khai việc tích hợp. Do đó, giáo viên có thể chọn một điểm hoặc một vài điểm nổi bật - nơi<br /> bộc lộ bản chất nghệ thuật, tư tưởng của tác phẩm để triển khai vấn đề tích hợp. Nói một cách<br /> khác, giáo viên phải chọn được một điểm trong tác phẩm mà ở đó vấn đề văn hóa và văn học<br /> hòa quyện vào nhau để hướng dẫn học sinh khai thác nhằm làm sáng tỏ giá trị nội dung, nghệ<br /> thuật của tác phẩm.<br /> Chẳng hạn, trong quá trình phân tích nhân vật Rama trong đoạn trích Rama buộc tội, giáo<br /> viên có thể cho học sinh làm việc cá nhân hoặc làm việc theo nhóm nhỏ để trả lời các câu hỏi:<br /> a) Tìm những chi tiết miêu tả lời nói, thái độ của Rama khi buộc tội Xi ta?<br /> b) Vì sao thái độ của Rama đau đớn, bi thương (cúi gầm mặt xuống đất, mặt chàng nom như<br /> thần chết) nhưng miệng chàng vẫn nói ra những lời buộc tội cứng rắn, xua đuổi Xita trước<br /> bao nhiêu người? Thái độ đó nói lên nét đẹp gì của con người ấn độ?<br /> Cơ sở văn hóa để lý giải vấn đề ở đây là tâm lý trọng bổn phận, danh dự, đạo đức, thái độ coi<br /> trọng cộng đồng của người Ấn Độ. Đó là nét văn hóa riêng của Ấn Độ cũng là nét đẹp của<br /> nhân vật Rama.<br /> Hoặc dạy bài Ông già và biển cả của nhà văn Hê-minh-uê, giáo viên có thể chọn cuộc chiến<br /> đấu của ông lão và con cá kiếm làm điểm nút để triển khai việc tích hợp văn học, văn hóa<br /> nhằm làm bật lên vẻ đẹp của tác phẩm qua hệ thống các câu hỏi như sau:<br /> a) Tìm những chi tiết miêu tả con cá kiếm trong cuộc chiến đấu với ông lão (ngoại hình, sức<br /> mạnh)? Thái độ của ông lão đối với con cá kiếm? Từ đó, anh/chị hãy chỉ ra ý nghĩa của hình<br /> tượng con cá kiếm.<br /> b) Tìm những chi tiết miêu tả nhân vật ông lão Xăng-tin-a-gô trong cuộc chiến đấu với con cá<br /> kiếm (Hành động, lời nói, nghị lực)? Vì sao ông lão yêu quý con cá kiếm nhưng vẫn quyết<br /> tâm giết nó? Từ đó, anh/chị nhận xét gì về tính cách của nhân vật?<br /> c) Thử rút ra thông điệp mà tác giả gửi gắm qua việc miêu tả cuộc chiến đấu của ông lão và<br /> con cá kiếm.<br /> Tri thức văn hóa được tích hợp ở đây là tính cách của con người phương Tây luôn khát khao<br /> chinh phục và chế ngự thiên nhiên, điểm này hoàn toàn khác biệt với tính cách phương Đông<br /> thường ôn hòa, chung sống với thiên nhiên, xem thiên nhiên là bầu bạn. Có hiểu được đặc<br /> điểm văn hóa này mới lý giải được vì sao nhân vật Xăng-ti-a-gô quyết giết cho bằng được con<br /> cá kiếm dù hết sức trân quý nó. Đó là cơ sở để học sinh cảm thụ được vẻ đẹp của con người<br /> trước biển cả mênh mông, trước sức mạnh kỳ diệu của thiên nhiên và sức mạnh của khát vọng<br /> mà con người ấp ủ.<br /> - Tích hợp tri thức văn hóa ở khâu tổng kết, ôn tập<br /> <br />