intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Tiềm năng nghiên cứu kháng nảy mầm sớm trên cây lúa nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu ở Việt Nam

Chia sẻ: Bình Hòa Nguyễn | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST
Báo xấu
22
lượt xem 1
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nảy mầm sớm trên cây (Pre-harvest sprouting - PHS) là một trong những yếu tố gây tác động xấu đến năng suất và chất lượng ngũ cốc trên toàn thế giới. Bản chất của hiện tượng này là do sự thay đổi về nồng độ hormone abscisic acid (ABA) và gibberellic acid (GA) trong phôi, từ đó hạt nảy mầm ngay trên cây mẹ. Các chiến lược chọn giống trên thế giới hiện đang tập trung theo hướng tăng cường sự hoạt động của các gen liên quan đến sinh tổng hợp ABA và kìm hãm GA, từ đó tăng cường tính ngủ nghỉ của hạt. Tại Việt Nam, các nhà chọn giống cũng đang bắt đầu quan tâm đến PHS để giải quyết bài toán cho canh tác lúa ứng phó với biến đổi khí hậu tại các tỉnh miền Trung và đã đạt được những kết quả bước đầu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiềm năng nghiên cứu kháng nảy mầm sớm trên cây lúa nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu ở Việt Nam

  1. khoa họckhoa - công nghệ và đổi mới sáng tạo học - công nghệ và đổi mới sáng tạo Tiềm năng nghiên cứu kháng nảy mầm sớm trên cây lúa nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu ở Việt Nam Nguyễn Quốc Trung1, Hoàng Minh Chính1, Chu Đức Hà2, Nguyễn Thị Hồng1, Dương Thanh Thủy3, Lê Thị Hiên2, Vũ Minh Thiết4 Khoa Công nghệ Sinh học, Học viện Nông nghiệp Việt Nam 1 Khoa Công nghệ Nông nghiệp, Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội 2 3 Khoa Nông học, Trường Đại học Nông lâm Huế 4 Viện Kỹ thuật Công nghệ cao Nguyễn Tất Thành, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành Nảy mầm sớm trên cây (Pre-harvest sprouting - PHS) là một trong những yếu tố gây tác động xấu đến năng suất và chất lượng ngũ cốc trên toàn thế giới. Bản chất của hiện tượng này là do sự thay đổi về nồng độ hormone abscisic acid (ABA) và gibberellic acid (GA) trong phôi, từ đó hạt nảy mầm ngay trên cây mẹ. Các chiến lược chọn giống trên thế giới hiện đang tập trung theo hướng tăng cường sự hoạt động của các gen liên quan đến sinh tổng hợp ABA và kìm hãm GA, từ đó tăng cường tính ngủ nghỉ của hạt. Tại Việt Nam, các nhà chọn giống cũng đang bắt đầu quan tâm đến PHS để giải quyết bài toán cho canh tác lúa ứng phó với biến đổi khí hậu tại các tỉnh miền Trung và đã đạt được những kết quả bước đầu. Hiện tượng PHS ở ngũ cốc Lũ lụt là một trong những yếu tố bất lợi phi sinh học có ảnh hưởng nặng nề và toàn diện đến nền sản xuất nông nghiệp, là một trong những nguyên nhân gây ra hiện tượng PHS [1]. PHS được định nghĩa là hiện tượng hạt hoặc phôi bắt đầu phát triển trước khi chúng tách rời khỏi cây mẹ [2]. Đây là hiện tượng rất phổ biến ở các loài thực vật bậc cao, được ghi nhận ở gần 100 loài cây có hoa (thuộc 40 chi và 23 họ khác nhau) [3, 4]. Đặc biệt, PHS xuất hiện trên nhiều loại cây ngũ cốc, điển hình như lúa mì, lúa mạch, ngô và lúa gạo ở hầu hết các khu vực trên thế giới, gây thiệt hại Hình 1. Hiện tượng PHS xảy ra ở các loại cây ngũ cốc. (A) lúa mỳ, (B) lúa mạch, (C) hàng tỷ USD mỗi năm [5] (hình 1). ngô và (D) lúa gạo. 31 Số 3 năm 2021
  2. Khoa học - Công nghệ và đổi mới sáng tạo Ở hầu hết các cây ngũ cốc, 6-8]. Trong quá trình phát triển Chiến lược nghiên cứu và chọn tạo cơ chế ngủ nghỉ của hạt (seed của hạt, việc tổng hợp ABA của giống cây ngũ cốc kháng lại hiện dormancy) được chứng minh cả cây mẹ và trong nội phôi đều tượng PHS có liên quan chặt chẽ tới quá ngăn cản PHS xảy ra, vì vậy tỷ Đến nay, có hai chiến lược trình mất nước xảy ra trong giai lệ ABA/GA luôn được duy trì ở kháng PHS trên ngũ cốc đã đoạn chín của hạt [6]. Khi đó, mức cao nhằm duy trì trạng thái được chứng minh là hiệu quả [5]. carbohydrate tích lũy tỷ lệ thuận ngủ nghỉ của hạt ngũ cốc [9]. Thứ nhất, kiểm soát cơ chế tín với lượng nước mất đi theo quá Tuy nhiên, kích thích của các bất hiệu GA kích thích nảy mầm [5]. trình phát triển của hạt. Tuy nhiên, lợi phi sinh học (mưa nhiều kèm Nelson và cộng sự (2017) [11] đã các trận mưa trái mùa diễn ra có nhiệt độ) đã hoạt hóa biểu hiện tiến hành so sánh mức độ phiên thể là điều kiện để carbohyrate của một số gen điều hòa, thúc mã toàn hệ gen trên mẫu hạt khô dự trữ bị “ngậm” nước, từ đó phôi đẩy quá trình tổng hợp GA, dẫn của các dòng đột biến sleepy1-2 phát triển ngay bên trong vỏ hạt đến sự mất cân bằng tỷ lệ ABA/ so với đối chứng Arabidopsis khi còn trên cây (hình 2). Cụ thể, GA. Bên cạnh đó, hoạt động của thaliana nòi sinh thái Landsberg điều kiện độ ẩm cao (do mưa liên các enzym thủy phân cũng được erecta (Ler). Trong đó, gen tục và kéo dài) kèm theo nhiệt độ tăng cường, đặc biệt là α-amlyase SLEEPY1 (SLY1) mã hóa cho cao xâm nhập qua lớp vỏ đã phá (gấp 20-40 lần), từ đó làm bột tiểu phần F-box của E3 ubiquitin vỡ quá trình ngủ nghỉ của hạt ngũ ngũ cốc trở nên xốp, dính và mất ligase SCF, một enzym có vai trò cốc thông qua sự thay đổi của màu, giảm giá trị kinh tế của hạt trong phản ứng hình thành phức các hormone, đặc biệt là ABA và 20-50% [10]… hợp GID1-GA-DELLA, gây đột GA [4, 6, 7]. biến mất đoạn trên gen SLY1 có Đến nay, cơ chế điều hòa quá thể làm tích lũy quá mức DELLA, trình ngủ nghỉ và nảy mầm ở hạt từ đó làm giảm khả năng ngủ ngũ cốc thông qua con đường tín nghỉ của hạt, vì vậy chúng có thể hiệu giữa các hormone vẫn chưa đóng vai trò kháng PHS [11]. Thứ hoàn toàn được làm sáng tỏ. Ví hai, tăng cường khả năng ngủ dụ, Yan và Chen (2020) [9] đã tóm nghỉ của hạt thông qua củng cố lược các nghiên cứu trước đây và quá trình sinh tổng hợp và chu chỉ ra rằng, ethylene là hormone trình tín hiệu ABA [5]. Cụ thể, ít hoạt động trong giai đoạn ngủ tăng cường biểu hiện của các gen nghỉ của hạt, nhưng có xu hướng liên quan đến quá trình sinh tổng hoạt động mạnh khi hạt tiếp xúc hợp ABA có thể mang đến tiềm với nước và bắt đầu nảy mầm. năng tăng cường tính ngủ nghỉ Hình 2. Các điều kiện ngoại cảnh thúc Tương tự như GA, ethylene có của hạt và kháng PHS [5, 12]. đẩy hiện tượng PHS ở cây ngũ cốc. tác dụng đối nghịch với ABA, tuy Một số gen có vai trò trong sinh nhiên vẫn còn thiếu bằng chứng tổng hợp ABA nội sinh ở hạt được Về mặt lý thuyết, ABA là cho thấy việc sản xuất ethylene điều hòa lúc dịch mã [12]. Ví dụ, hormone liên quan trực tiếp đến được tăng cường ở giai đoạn nào một bước quan trọng trong sinh quá trình ngủ nghỉ của hạt, trong khi hạt lúa nảy mầm. Ngoài ra, tổng hợp ABA ở thực vật bậc cao khi GA thúc đẩy sự nảy mầm của một số yếu tố di truyền liên quan là phản ứng phân cắt ôxy hóa cis- hạt và phá vỡ trạng thái ngủ đông đến đặc tính giống như khả năng epoxycarotenoids dưới sự tham [8]. Các nghiên cứu trước đây kháng PHS, tính thấm của vỏ hạt, gia của 9-cis-epoxycarotenoid đã chứng minh rằng tỷ lệ ABA/ giai đoạn trưởng thành của hạt và dioxygenase (NCED) [5, 13]. Biểu GA điều khiển trực tiếp quá trình các đặc tính nông sinh học khác hiện quá mức gen PtNCED1 kích chuyển dịch giữa hai trạng thái cũng ảnh hưởng đến quá trình thích sản sinh ABA nội sinh trong nảy mầm và ngủ nghỉ của hạt [4, PHS [10]. hạt của loài Phaius tankervilliae, 32 Số 3 năm 2021
  3. khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo từ đó tăng cường khả năng nảy oxide (NO) [12]. Quá trình này bản địa trong vùng, điển hình mầm [5, 13]. Trong dị hóa, gen cũng mang lại những tiềm năng như Chiêm Tây thể hiện tính CYP707A mã hóa cho enzym trong ngăn chặn PHS, đồng thời kháng PHS rất tốt. Nhóm nghiên ABA 8′-hydrolase, nhờ đó quá phục hồi khả năng nảy mầm hạt từ cứu đã chọn tạo và phát triển 4 trình hydroxyl hóa của ABA ở những cây kháng PHS bởi vì NO dòng lai trở lại cận giao tái tổ hợp vị trí 8’ được xảy ra. Những kết cũng kích thích sự nảy mầm [5]. (backcross recombinant-inbred quả này đã chỉ ra rằng biểu hiện line, BIL) kháng PHS trên nền Có thể thấy rằng, những kết của gen NCED và CYP707A có di truyền của giống Khang Dân quả đạt được trong việc tìm hiểu thể đóng vai trò quan trọng trong 18 (KD18). Trong đó, locus tính bản chất của cơ chế ngủ nghỉ và điều hòa ABA nội sinh trong hạt trạng số lượng (QTL) qPSR7 đã nảy mầm ở thực vật về cơ bản đã khi ngủ nghỉ [14]. được xác định nằm gần chỉ thị sẵn sàng cho việc áp dụng vào R34C6 trên nhiễm sắc thể số 7 Trong khi đó, các gen khác sản xuất. Tuy nhiên, các cơ chế liên kết chặt với sự phân ly tỷ lệ liên quan đến con đường tín này ở từng loài ngũ cốc vẫn rất nảy mầm; trong đó alen từ giống hiệu ABA lại chủ yếu được điều khác nhau. Các đánh giá chất lúa indica TSC3 làm tăng và alen hòa sau dịch mã [12]. ABI5 là chuyển hóa kết hợp với phân từ giống lúa KD18 làm giảm khả một thành viên của họ nhân tố tích hệ protein và hệ phiên mã năng kháng nảy mầm trước gặt. phiên mã bZIP đóng vai trò thiết vẫn cần phải được tiến hành trên Thí nghiệm mô phỏng hiện tượng yếu trong điều hòa quá trình nảy giống mẫn cảm và kháng PHS ở PHS trong điều kiện nhân tạo mầm của hạt và sinh trưởng của các cây ngũ cốc. (ngâm bông lúa vào chậu nước ở cây non giai đoạn sớm. Sự cảm Một số kết quả nghiên cứu về kháng nhiệt độ phòng có chiếu sáng ở nhận tín hiệu ABA ở thực vật chủ nảy mầm sớm trên lúa ở Việt Nam cường độ 4000 lux, 12h sáng/12h yếu phụ thuộc vào các tín hiệu, tối) cho thấy, các dòng lúa cải tiến với hoạt động của thụ thể PYR/ Những năm gần đây, mưa mang QTL qPSR7 có tỷ lệ nảy PYL/RCAR, yếu tố điều hòa to bất thường gây ngập úng lại mầm thấp (
  4. Khoa học - Công nghệ và đổi mới sáng tạo của các dòng kháng PHS ở mức qPSR7 đồng thời với phát hiện [6] S. Nakamura (2018), “Grain tương đương KD18, đạt khoảng các gen/QTL khác trong nguồn dormancy genes responsible for preventing pre-harvest sprouting in 63,0 tạ/ha (vụ xuân) và 61,7 tạ/ gen cây lúa bản địa để ứng dụng barley and wheat”, Breed Sci., 68, ha (vụ mùa). Hiện nay, các dòng trong việc cải tiến bộ giống lúa pp.295-304. lúa đang tiếp tục được triển khai trồng là hướng đi có tính hiệu quả [7] P.A. Tuan, et al. (2018), trên đồng ruộng nhằm theo dõi cao và bền vững. Một số kết quả “Molecular mechanisms underlying tính ổn định, năng suất thực thu, bước đầu của nhóm nghiên cứu abscisic acid/gibberellin balance in phản ứng kháng/nhiễm với sâu trong 123 giống lúa bản địa đã the control of seed dormancy and bệnh hại và chất lượng của cơm. phát hiện 80 giống có tỷ lệ PHS germination in cereals”, Front Plant Những kết quả này là tín hiệu tích Sci., 9, DOI: 10.3389/fpls.2018.00668. 10 ngày rất thấp (
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
4=>1