Tiến tới xác lập đường hướng dạy học tiếng Nga với nội dung dựa trên năng lực giao thoa văn hóa trong xu thế đối thoại văn hoá giữa các dân tộc

v NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TIẾN TỚI XÁC LẬP ĐƯỜNG HƯỚNG<br /> DẠY-HỌC TIẾNG NGA VỚI NỘI DUNG<br /> DỰA TRÊN NĂNG LỰC GIAO THOA<br /> VĂN HÓA TRONG XU THẾ ĐỐI THOẠI<br /> VĂN HOÁ GIỮA CÁC DÂN TỘC<br /> PGS.TS. DƯƠNG QUỐC CƯỜNG1<br /> 1<br /> Đại học Ngoại ngữ Đà Nẵng ✉ cuonganh58@gmail.com<br /> Ngày nhận: 05/10/2016; Ngày hoàn thiện: 08/11/2016; Ngày duyệt đăng: 15/11/2016<br /> Phản biện khoa học: TS. VŨ QUỐC THÁI<br /> <br /> <br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Trong xu thế đối thoại văn hoá giữa các dân tộc ngày nay, cách tiếp cận ngôn ngữ từ góc độ văn<br /> hoá làm cho bức tranh nghiên cứu ngôn ngữ học trở nên đa dạng hơn bao giờ hết. Giá trị văn hóa<br /> như là nội dung ý nghĩa “ẩn” làm cơ sở cho sự hoạt động của ngôn ngữ và những khác biệt về văn<br /> hóa trong hệ thống giá trị có ảnh hưởng tới quá trình giao tiếp bằng ngôn ngữ. Yếu tố văn hóa<br /> trong quá trình giao tiếp bằng ngôn ngữ và giảng dạy ngôn ngữ cần phải bao hàm nội dung giá trị<br /> văn hóa. Càng có nhiều khác biệt giao thoa văn hoá và ngôn ngữ loại hình bao nhiêu thì sinh viên<br /> lại càng phải đương đầu với nhiều khó khăn bấy nhiêu. Như vậy, đối với người sử dụng ngoại ngữ,<br /> bất kỳ một cuộc hội thoại với người bản ngữ của một ngôn ngữ đích nào đều là hình thức đương<br /> đầu về giao thoa văn hoá. Bài viết tập trung trình bày giao thoa văn hoá và những tác động của<br /> giao thoa văn hoá đối với dạy-học tiếng Nga trong xu thế đối thoại văn hoá giữa các dân tộc.<br /> Từ khóa: dạy và học, dân tộc, diễn đạt, giao tiếp, giao thoa, ngôn ngữ, văn hoá.<br /> <br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ khái niệm giao thoa văn hoá, đối thoại văn hoá giữa<br /> các dân tộc làm cho bức tranh nghiên cứu ngôn ngữ<br /> Ngày nay, hội nhập quốc tế đang là một xu thế lớn học trở nên đa dạng hơn bao giờ hết, mặt khác lại có<br /> trên thế giới, bước vào thiên niên kỷ thứ ba, Việt Nam không ít những đường biên giới không rõ ràng trong<br /> cũng như nhiều nước ngày càng quan tâm đến văn cách tiếp cận ngôn ngữ từ góc độ văn hoá. Bởi thế,<br /> hoá và đối thoại văn hoá giữa các dân tộc, dẫn tới việc chúng ta “buộc phải nhìn lại một cách có hệ thống toàn<br /> ra đời một chuyên ngành mới có tính độc lập, đó là bộ các xu hướng nghiên cứu ngôn ngữ có đụng chạm<br /> ngành ngôn ngữ văn hoá học, nằm tại điểm giao nhau đến văn hoá như một “hiện tượng luận” trong bối cảnh<br /> của ngôn ngữ và văn hoá. Đặc biệt, gần đây nhất các chung của ngôn ngữ học hiên đại” (Trương Hoàng Lê,<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 56 Số 4 - 11/2016<br />  NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI v<br /> <br /> <br /> <br /> 2009, tr.19). Nội dung bài viết của chúng tôi đề cập văn hoá nhất định. Theo nghĩa hẹp của thuật ngữ,<br /> đến vấn đề giao thoa văn hoá và tác động của giao thì giao thoa văn hoá luôn bao gồm 2 dạng: những<br /> thoa văn hoá với dạy-học tiếng Nga trong xu thế đối cách hành xử sai lạc trong giao tiếp phi ngôn ngữ và<br /> thoại văn hoá giữa các dân tộc. những cách hành xử sai lạc trong giao tiếp có tính<br /> ngôn ngữ. Ở dạng thứ hai, dạng sau, người ta thường<br /> 2. NỘI DUNG đề cập đến các hiện tượng giao thoa do việc quen<br /> áp đặt, sử dụng những quy tắc nói năng (như trong<br /> 2.1. Văn hoá và việc sử dụng ngôn ngữ thông qua hệ lời chào hỏi, trong cách mở đầu hoặc kết thúc câu<br /> thống giá trị văn hoá chuyện, trong hệ thống các cách sử dụng từ xưng<br /> hô...) của một ngôn ngữ (tiếng mẹ đẻ) sang một ngôn<br /> Có rất nhiều định nghĩa về văn hóa, bởi vì văn hoá là ngữ khác (ngoại ngữ) (Nguyễn Văn Chiến, 2000, tr.38).<br /> khái niệm có nội hàm rộng với nhiều cách hiểu khác<br /> nhau. GS.Trần Ngọc Thêm cho rằng, “Văn hoá là hệ Quan niệm của nhiều nhà ngôn ngữ là văn hóa có<br /> thống hữu cơ những giá trị vật chất và tinh thần, do con một vị trí rất quan trọng và phong phú, song vẫn cần<br /> người sáng tạo ra và tích luỹ qua quá trình hoạt động làm sáng tỏ thêm vai trò của yếu tố văn hóa trong quá<br /> thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi trình này. Ngôn ngữ vừa là một bộ phận của văn hóa<br /> trường tự nhiên và xã hội” (Nguyễn Lân Trung, 2000, và đồng thời là sự phản ánh của một nền văn hóa. M.<br /> tr.10). Còn ngôn ngữ lại chính là sản phẩm văn hoá Clyne đã nhận xét một cách xác đáng rằng: Ngôn ngữ<br /> của nhân loại giống như tất cả những sản phẩm văn là sự thể hiện sâu sắc nhất một nền văn hóa, hệ thống giá<br /> hoá khác, nói cho chính xác, ngôn ngữ là một hiện trị bao gồm cả những giá trị thừa hưởng từ cộng đồng,<br /> tượng văn hoá, nằm trong văn hoá. Văn hoá có ngoại và có một vai trò to lớn tác động đến cách thức sử dụng<br /> diên lớn, trong khi đó ngôn ngữ có ngoại diên hẹp không chỉ ngôn ngữ thứ nhất mà cả những ngôn ngữ<br /> hơn, nhưng có những đặc tính nội hàm rộng lớn hơn. được tiếp thu sau đó (Phạm Thị Anh Nga, 2009, tr. 33-35).<br /> Mối quan hệ giữa văn hoá và ngôn ngữ là mối quan<br /> hệ giao thoa. Giữa chúng có những chỗ khác nhau, 2.2. Tác động của giao thoa văn hoá với dạy-học<br /> giao nhau và giống nhau. tiếng Nga<br /> <br /> Như vậy, văn hoá là phạm trù rất đa diện, nhân tố Khi nói rằng, người dạy và người học cần phải có ý<br /> văn hoá bao trùm lên ngôn ngữ và các sự kiện ngôn thức về văn hoá hay các khác biệt về văn hóa, người ta<br /> ngữ ở tất cả các bình diện và các cấp độ đơn vị ngôn thường chú trọng đến mặt kiến thức hơn là hệ thống<br /> ngữ, ở tổ chức cấu trúc nội ngôn ngữ và ở những hoạt các giá trị văn hóa… Có thể thấy rằng, các giá trị văn<br /> động sử dụng ngôn ngữ như một công cụ giao tiếp hóa thường hay bị bỏ qua. Tuy nhiên, cũng cần phải<br /> của con người – tổ chức cấu trúc ngoại ngôn ngữ. Tuy nhấn mạnh điểm quan trọng là khi dạy cho người học<br /> nhiên, cũng có thể thấy rằng, không phải tất cả các một hệ thống giá trị của ngôn ngữ đích thì mục đích<br /> khía cạnh trên đều có thể tác động tới quá trình giao không phải là họ phải chấp nhận hệ thống mới và<br /> tiếp bằng ngôn ngữ. Các ý niệm, nhất là các giá trị văn từ bỏ hệ thống giá trị của mình. Điều cốt yếu là giúp<br /> hóa, có tác động sâu sắc đến diện mạo của ngôn ngữ người học hiểu rằng, người bản ngữ có thể có một<br /> với tư cách là một phương tiện giao tiếp. hệ thống giá trị khác và cần phải tôn trọng hệ thống<br /> mới đó. Dĩ nhiên, khi giao tiếp trong ngôn ngữ với tư<br /> Còn trong xu thế đối thoại văn hoá giữa các dân tộc, cách là một ngoại ngữ hay ngôn ngữ thứ hai, người<br /> xu thế hội nhập quốc tế giao lưu văn hoá ngày nay học cần phải “chuyển hệ” để có thể thích ứng được với<br /> càng diễn ra mau lẹ cả bề rộng lẫn chiều sâu. Giao hoàn cảnh mới. Theo ý kiến của một số nhà nghiên<br /> thoa văn hoá là sự áp đặt, ảnh hưởng của hệ thống cứu khác, chỉ khi giao tiếp trong hoàn cảnh một ngôn<br /> thói quen, cách hành xử thuộc mô hình văn hoá này ngữ quốc tế (như tiếng Anh chẳng hạn), thì hệ thống<br /> đối với một hệ thống thói quen, cách hành xử của giá trị mới có một vai trò nhỏ đi.<br /> một mô hình văn hoá khác, ở những người tham gia<br /> giao tiếp – những thành viên của các hệ thống văn Tuy kiến thức văn hóa là một nội dung thường được<br /> hoá. Do vậy đã dẫn đến việc bóp méo hoặc hiểu sai đưa vào chương trình dạy tiếng, song chính các giá trị<br /> cái mô hình văn hoá mà mình chưa rõ. Từ đó xuất hiện văn hoá mới có vai trò dẫn dắt hành động giao tiếp.<br /> những hành xử văn hoá sai lạc trong một hệ thống Chẳng hạn như, người Việt Nam thường coi trọng<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 4 - 11/2016 57<br /> v NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI<br /> <br /> <br /> tính “hòa hợp” và giữ “thể diện” của người giao tiếp. thay thế hoàn toàn hay một phần các quy ước hay<br /> Cho nên, họ thường không thích tham gia vào các quy định của các thể loại văn bản của tiếng Nga đang<br /> tình huống phải giải quyết xung đột, bởi lẽ như vậy là học. Đó chính là hiện tượng giao thoa văn hoá giao<br /> thể hiện sự không tôn trọng đối với người cùng tham tiếp ngôn ngữ.<br /> gia giao tiếp. Và điều này đã được thể hiện qua một số<br /> cách diễn đạt được gọi là “gián tiếp’’. Trong các lớp học tiếng Nga, những nguyên tắc giao<br /> văn hoá có những thể hiện sau:<br /> Theo J.B. Grize (tr.61-68) thì có 5 yếu tố chính yếu<br /> đảm bảo cho sự vận hành của quá trình giao tiếp  Mục tiêu dạy học là rèn luyện cho người học cả năng<br /> ngôn ngữ: tính đối thoại, hoàn cảnh giao tiếp, quá lực ngôn ngữ, năng lực văn hoá và năng lực giao văn<br /> trình tái hiện, kiến thức văn hoá định sẵn, quá trình hoá. Học tiếng Nga cũng là tiếp cận một nền văn hoá<br /> tạo dựng thực tại khách quan. J.B.Grize cho rằng, quá Nga, học cách nhận biết môi trường thiên nhiên và xã<br /> trình giao tiếp là quá trình tương tác không ngừng hội Nga, những ứng xử, quan niệm và nhận định khác<br /> giữa hai đối tác giao tiếp, là quá trình nhận thức và với mình và dân tộc Việt. Nó hướng đến sự thấu hiểu<br /> nhận thức lại về chính mình, về đối tác, nội dung và nền văn hoá Nga, một nền văn hoá luôn ở trong trạng<br /> hình thức văn bản giao tiếp. Đặc biệt trong quá trình thái động, giao thoa và tương tác với cả nền văn hoá<br /> đó, có sự tương tác giữa hai khối văn hóa định sẵn khác (Trần Ngọc Thêm, 1999, tr. 118).<br /> khác nhau của hai đối tác (Nguyễn Hòa, 2000, tr. 87-<br /> 94). Trong thực tế giao tiếp tiếng Nga, ta thấy có một   Không dừng lại ở chỗ hiểu biết, tính giao văn hóa<br /> độ lệch văn hóa đáng kể giữa một đối tác xem như là trong lớp học tiếng Nga còn thể hiện ở sự trải nghiệm<br /> người bản ngữ, ở đây muốn chỉ người sử dụng ngôn giao văn hoá, ở đó văn hoá Nga không là cái để mà<br /> ngữ giao tiếp như là tiếng mẹ đẻ hoặc là ngôn ngữ biết, mà còn là “kẻ khác” đặt trong thế giao tiếp,<br /> thứ hai và đối tác sử dụng ngôn ngữ giao tiếp như tương tác với người học, thể hiện qua năng lực giao<br /> là ngoại ngữ. Trường hợp này, việc hai đối tác cùng tiếp, sử dụng tiếng Nga đang học để giao tiếp với<br /> thỏa thuận để đạt được sự chia sẻ một khối kiến người Nga cũng như các hoạt động phù hợp với quy<br /> thức văn hóa chung định sẵn tối thiểu không phải tắc ứng xử của xã hội và văn hoá Nga, và những cảm<br /> là đơn giản. Khối kiến thức văn hóa chung tối thiểu nhận, nhận định, phê phán…có tính chủ kiến của<br /> này không những là cùng có kiến thức hiểu biết nhất người học đối với những yếu tố thuộc văn hoá Nga,<br /> định về các lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học xã trong thế tương quan với văn hoá Việt. Ví dụ, để chỉ<br /> hội-nhân văn, cùng chia sẻ kiến thức hiểu biết những mối quan hệ sếp với nhân viên người Nga có câu: “Ты<br /> tập tục, tập quán tư duy và sinh hoạt của cộng đồng начальник- я дурак, Я начальник - ты дурак” (Anh<br /> thuộc hai nền văn hóa khác nhau để bảo đảm việc là lãnh đạo thì tôi là thằng ngốc. Tôi là lãnh đạo thì<br /> nhận thông tin và xử lý thông tin, tránh những hiểu anh là thằng ngốc). Điều này thể hiện rõ trong giao<br /> lầm, hay sốc văn hóa trong khi giao tiếp. tiếp nơi công sở: xưng hô theo lối hành chính-văn<br /> phòng qua ngôi Я-Вы, xưng hô theo chức trách như:<br /> Sinh viên Việt Nam học tiếng Nga thích giao tiếp Товарищ, Господин + danh từ chỉ chức vụ; Господин,<br /> nhưng lại rụt rè: khi giao tiếp trong cộng đồng những Гражданин + tên, tên lót. Ví dụ: Товарищ ректор;<br /> người quen luôn vui vẻ, xởi lởi, nhưng trước giảng Господин президент; Товарищ, Гражданин Павел<br /> viên người Nga thì rụt rè, e ngại. Chính vì vậy, trong Борисович. Đôi khi người ta thêm các tính từ biểu thị<br /> giờ học nói tiếng Nga sinh viên Việt Nam phần lớn sự kính trọng trước các đại từ chỉ chức vụ hay danh<br /> là ngồi im, thụ động. Họ chỉ trả lời khi được giảng từ riêng, như: Уважаемый товарищ председатель...;<br /> viên gọi đích danh. Thêm vào đó, do tiếng Nga thuộc Дорогая Анна Петровна!<br /> ngôn ngữ biến hình với 6 cách biến đổi phức tạp, chặt<br /> chẽ, hoàn toàn khác vói tiếng mẹ đẻ – ngôn ngữ đơn   Năng lực giao văn hoá không chỉ chú trọng mối<br /> lập, nên sinh viên rất dễ nói sai. Điều đó khiến sinh quan hệ giữa sinh viên tiếng Nga với văn hoá Nga,<br /> viên càng sợ nói. Hơn nữa sinh viên hay pha trộn giữa mà cả mối quan hệ giữa người học với văn hoá Việt.<br /> cách diễn đạt theo văn hóa giao tiếp bằng tiếng Việt Chính trong tiếp cận với văn hoá Nga, văn hoá đích<br /> và cách diễn đạt theo văn hóa giao tiếp bằng tiếng mà mỗi sinh viên tiếng Nga ý thức rõ rệt hơn về văn<br /> Nga đang học, do sinh viên lấy quy chuẩn từ các quy hoá Việt, văn hoá gốc. Trong quá trình học tiếng Nga,<br /> ước hay quy định của các thể loại văn bản tiếng Việt những hiểu biết và trải nghiệm về văn hoá Nga góp<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 58 Số 4 - 11/2016<br />  NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI v<br /> <br /> <br /> <br /> phần củng cố văn hoá Việt, và ngược lại. Hai nền văn những thói quen mới về khả năng ngôn ngữ nhằm có<br /> hoá Nga – Việt có thể xem như được đặt trong thế thể từng bước du nhập về tinh thần vào một thực tế<br /> tương quan soi chiếu lẫn nhau. Ví dụ, người Việt khi mới, với mục đích cuối cùng là hiểu được người khác<br /> gặp nhau tùy thuộc vào tuổi tác, địa vị xã hội, quan và làm cho người khác hiểu mình, cả trong thực tế<br /> hệ huyết thống, mức độ thân quen mà xưng hô trong mình đang sống và thực tế mình mới tiếp cận. Trên<br /> chào hỏi. Người Nga cũng vậy, song bên cạnh đó họ quan điểm đó, “đường hướng chức năng giao tiếp tỏ<br /> rất hay chào nhau theo thời gian trong ngày như : ra hữu hiệu và có vai trò chủ đạo nhất. Tuy nhiên, việc<br /> “Доброе утро; Добрый день; Добрый вечер (Chào chưa chú ý đầy đủ đến mặt văn hoá – văn minh của<br /> buổi sáng, Chào buổi chiều, Chào buổi tổi tốt lành), các ngữ liệu đưa ra đã làm cho các tình huống giảng<br /> nhưng người Việt không có lối chào như vậy nên dạy nghèo nàn đi, mất hứng thú, mất cái mặt nội dung<br /> trong giao tiếp sinh viên rất ít sử dụng kiểu chào này. nhân bản của nó. Chúng ta đã quá thiên về mặt sử dụng<br /> Một lỗi thường gặp ở sinh viên Việt Nam trong văn của ngôn ngữ mà bỏ qua mặt tâm sinh và văn hoá của<br /> hóa chào hỏi là: khi chào các thầy cô giáo bằng tiếng hoạt đông ngôn ngữ” (Балыхина Т. М., Игнательва О.<br /> Nga nhưng lối nói lại theo người Việt: chào + thầy + П., 2010, tr. 348). Đã đến lúc phải xem xét lại giá trị văn<br /> tên: Здравствуйте преподаватель Донд. Nói như thế hoá-giáo dục trong giảng dạy ngoại ngữ trước những<br /> người Nga tiếp nhận như là một điều thiếu tôn trọng. tác động của giao thoa văn hóa, trong đó có dạy-học<br /> Trong giao tiếp ứng xử thưa hỏi người Việt không gọi tiếng Nga?<br /> hết cả họ tên, vì như vậy là xúc phạm, người Nga thì<br /> ngược lại: thưa gọi đầy đủ cả họ, tên đệm và tên là tỏ Tình huống lớp học tiếng Nga cũng là tình huống gặp<br /> sự kính trọng, lịch sự. gỡ, tiếp xúc, giao tiếp, giao thoa văn hoá với đầy đủ<br /> các đặc trưng của giao tiếp, giao thoa văn hoá thực sự,<br />  Tính giao thoa văn hoá có thể được thể hiện trong ở đó người học là “cái tôi” tiếp xúc với “đối tượng khác”<br /> mọi nội dung, mọi môn học, giảng viên cần phải biết là ngôn ngữ, văn hoá, văn học Nga… và giảng viên<br /> kết hợp năng lực giao tiếp với ý thức, sự thể hiện và tiếng Nga đóng vai trò trung gian, trợ thủ và tổ chức.<br /> trải nghiệm về giao thoa văn hoá của sinh viên. Ngôn Sinh viên tiếng Nga cũng cần có tâm thế chủ động,<br /> ngữ Nga, nền văn hoá Nga có những quy luật, chuẩn có thái độ đúng mức đối với văn hoá dân tộc Nga.<br /> mực của mình, có điểm tương đồng cũng có điểm<br /> khác biệt so với ngôn ngữ Việt và văn hoá Việt. Việc Tiếp nhận văn hoá và bản sắc văn hoá Nga: Trước<br /> tiếp cận tiếng Nga trong dạy và học ở mọi khía cạnh, ngôn ngữ Nga và văn hoá Nga, mỗi con người được<br /> góc độ cần tuân thủ tính khác biệt này và cần khơi gợi các học giả văn hoá xem là “người lai văn hoá” và bản<br /> cho sinh viên ý thức trong nhận thức và trải nghiệm sắc văn hoá của mỗi cá nhân được hình thành qua<br /> đối với tiếng Nga đang học. Cần đan xen những khía quá trình trải nghiệm, tiếp xúc và tương tác. Nhưng<br /> cạnh giao thoa văn hoá vào từng giai đoạn, từng nội tiếp nhận đến mức nào là hợp lý, đâu là giới hạn cuối<br /> dung chi tiết của chương trình, từng thao tác lên lớp cùng chấp nhận được của những ảnh hưởng từ văn<br /> của giảng viên. hoá Nga? Sinh viên tiếng Nga hiện nay còn được học<br /> thêm các ngôn ngữ khác như tiếng Anh, tiếng Hàn,<br /> 3. TIẾN TỚI XÁC LẬP ĐƯỜNG HƯỚNG DẠY-HỌC tiếng Trung, tiếng Nhật, tiếng Pháp…. Vậy làm sao để<br /> TIẾNG NGA VỚI NỘI DUNG DỰA TRÊN NĂNG LỰC tránh căn bệnh quá ưa chuộng phương Tây về văn<br /> GIAO THOA VĂN HOÁ TRONG XU THẾ ĐỐI THOẠI hoá mà đã từng cảnh báo? Có không ít người sau một<br /> VĂN HOÁ GIỮA CÁC DÂN TỘC thời gian học các ngoại ngữ trong ứng xử đã tỏ ra “tây<br /> hơn cả tây”, “bảo hoàng hơn cả vua”. Bản lĩnh của mỗi<br /> Lịch sử phát triển của giáo học pháp ngoại ngữ cho con người là ở chỗ trong xu thế đối thoại văn hoá<br /> chúng ta thấy, bất kỳ một phương pháp, một đường giữa các dân tộc dù tiếp xúc với nhiều nền văn hoá<br /> hướng nào khi xây dựng lên đều phải lấy cơ sở là sự khác, nhiều người thuộc các dân tộc khác, dù ít nhiều<br /> lựa chọn một nội dung ưu tiên nào đó. Mỗi phương có ảnh hưởng trong nhận thức, hiểu biết và ứng xử,<br /> pháp với nội dung làm nền tảng đều có những ưu nhưng vẫn còn chủ động giữ được bản sắc văn hoá<br /> điểm của nó. Tuy nhiên, xét cho cùng, làm chủ một riêng. Trong giao tiếp với người nước ngoài, điều cần<br /> ngoại ngữ là xuất phát từ khả năng ngôn ngữ và kinh tinh tế tránh va vấp hơn cả là những điều cấm kỵ trong<br /> nghiệm sống của một chủ thể đang thuộc về một ứng xử hay hội thoại: hỏi tuổi phụ nữ, hỏi mức lương<br /> cộng đồng xã hội nào đó để đi đến lĩnh hội và tạo lập hay thu nhập cá nhân, hỏi về tình trạng gia đình.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 4 - 11/2016 59<br /> v NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI<br /> <br /> <br /> Chúng tôi nhận thấy rằng, giảng viên tiếng Nga cần nhìn thường xuyên. Những thước phim về đất nước,<br /> giúp sinh viên tránh càng nhiều càng tốt việc mắc con người, thiên nhiên Nga, văn hóa nghệ thuật Nga<br /> phải hiện tượng tiêu cực gây nên bởi giao thoa văn cũng như làn điệu dân ca Nga, những bản nhạc Nga<br /> hóa giao tiếp ngôn ngữ trong khi giao tiếp bằng bất hủ…sẽ là con đường ngắn nhất, tự nhiên nhất và<br /> tiếng Nga. Việc tránh những lỗi này sẽ giúp quá trình sinh động nhất đưa sinh viên đến với văn hoá Nga.<br /> giao tiếp diễn ra suôn sẻ hơn và tạo thuận lợi cho hai<br /> đối tác dễ dàng hiểu nhau hơn vì giữa sinh viên và Để sinh viên tiếng Nga hiểu và nắm vững cách diễn<br /> người đối thoại đã tìm được một khối kiến thức văn đạt và diễn nghĩa trong giao tiếp giống như cách<br /> hóa chung định sẵn tối thiểu được huy động và được người Nga và sẽ thực hành trong thực tế công việc<br /> tham chiếu để thực hiện tốt quá trình tái hiện, tức là sau ngày, chúng ta cần phải thiết kế chương trình<br /> quá trình tiếp nhận, xử lý và tổng hợp thông tin cần thực hành tiếng sao cho trong đó sinh viên tiếng<br /> trao đổi. Nga được tiếp xúc và làm quen nhiều thể loại văn<br /> bản khác nhau trong giao tiếp thường ngày, cũng<br /> Tuy kiến thức văn hóa Nga giúp cho sinh viên tiếng như trong giao tiếp nghề nghiệp. Bằng cách tiếp<br /> Nga hiểu biết thêm về nền văn hóa Nga, song các giá cận như thế, sinh viên tiếng Nga sẽ tự tin khi giao<br /> trị văn hóa Nga có vai trò quyết định trong việc định tiếp các tình huống khác nhau và làm chủ được hoạt<br /> hình ngôn ngữ giao tiếp. Để có thể giảng dạy và giao động giao tiếp của mình. Với phương pháp giảng<br /> tiếp giao thoa văn hóa Việt-Nga một cách thành công, dạy giao tiếp này, sinh viên có nhiều cơ hội xây dựng<br /> chúng cần phải được đưa vào nội dung dạy tiếng và rèn luyện phát triển hai kỹ năng không thể thiếu<br /> Nga, và ngoài phần kiến thức văn hóa-văn minh Nga trong giao tiếp: kỹ năng ngôn ngữ xã hội và kỹ năng<br /> ra, người giao tiếp cần phái nắm được hệ thống giá ngữ dụng.<br /> trị của ngôn ngữ Nga. Và điều hiển nhiên là cần phải<br /> có thêm nhiều công trình nghiên cứu khả năng đưa 4. KẾT LUẬN<br /> yếu tố văn hóa giá trị này vào tài liệu giảng dạy cũng<br /> như làm thế nào có thể áp dụng được giá trị văn hóa Trong xu thế giao lưu và đối thoại văn hoá giữa các<br /> Nga trong việc giảng dạy tiếng Nga và giao tiếp liên dân tộc quá trình giao tiếp dựa trên nền tảng giao<br /> ngôn ngữ. văn hoá sẽ là thành công nếu những người tham gia<br /> vào quá trình này tìm được những nét tương đồng,<br /> Từ kinh nghiệm giảng dạy tiếng Nga mà tác giả đã có, biết chấp nhận những khác biệt và biết vượt qua<br /> một số biện pháp có thể được đưa ra như sau: những đối kháng giữa hai hoặc nhiều nền văn hoá.<br /> Trong quá trình đó, khi “những giá trị trùng khớp” –<br /> Ngay từ giờ học tiếng Nga đầu tiên sinh viên cần tức sự giao văn hoá được xác định, kỹ năng giao tiếp<br /> được làm quen với văn hoá Nga trong giao tiếp ứng càng được củng cố và càng tạo điều kiện cho sự tăng<br /> xử cũng như trong ăn, mặc, xưng hô…và thể hiện cường các giá trị chung của kỹ năng giao văn hoá. Ta<br /> điều này qua giao tiếp bằng tiếng Nga để tránh sốc không thể nói tới sự thành công trong dạy học ngoại<br /> về văn hoá khi các các em có điều kiện tiếp xúc, sống ngữ nếu không ý thức đầy đủ những khác biệt giao<br /> với người Nga. Giảng viên cần kiên trì trong việc rèn thoa văn hoá và không đạt tới một mức độ nhất định<br /> luyện sinh viên những mẫu câu, lối nói ứng xử theo trong quá trình văn hoá hoá. Trong quá trình dạy-học<br /> nghi thức lời nói của người Nga, tạo ra ngữ cảnh sống tiếng Nga theo đường hướng giao tiếp, qua từng giai<br /> động, đa dạng, phù hợp để người học tham gia hội đoạn, các yếu tố ngôn ngữ Nga, nhìn chung ngày<br /> thoại với nhau. càng ít nổi trội và các yếu tố văn hoá Nga ngày càng<br /> được và cần được quan tâm hơn. Do vậy, nâng cao<br /> Ngoài năng lực ngôn ngữ, giảng viên còn cần phải nhận thức của sinh viên về những khác biệt giữa văn<br /> có kiến thức sâu rộng, toàn diện về văn hoá, đất nước hoá Việt và văn hoá Nga trong hoạt động giao tiếp là<br /> học của hai dân tộc Việt-Nga. Và giảng viên là người thực sự cần thiết. Tuy nhiên, điều cần lưu ý ở đây là các<br /> hơn ai hết biết được những hiện tượng giao thoa văn yếu tố văn hoá và ngôn ngữ hoàn toàn không đối lập<br /> hoá nào đã trở thành trở ngại cho chính mình và sinh nhau mà có quan hệ tương tác. Song, trong quá trình<br /> viên trong dạy-học tiếng Nga để tìm cách khắc phục. dạy-học tiếng Nga, liều lượng của các yếu tố đó thay<br /> Trong môi trường phi bản ngữ, dạy-học tiếng Nga đòi đổi theo hướng ưu tiên ngôn ngữ Nga sang ưu tiên<br /> hỏi giảng viên tích cực áp dụng phương pháp nghe- văn hoá Nga. Sự quan tâm trước tiên của người giảng<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 60 Số 4 - 11/2016<br />  NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI v<br /> <br /> <br /> <br /> viên tiếng Nga là tạo điều kiện cho cuộc hành trình 9. Косянова О. М. (2015), Вьетнамцы в Оренбужье:<br /> dọc theo quá trình tiệm tiến văn hoá này và sinh viên проблемы языковой, социальной и культурной<br /> tiếng Nga nên tự quyết định cái đích cuối cùng cho адаптации, Русский язык во Вьетнамме,<br /> mình. Những người làm công tác giảng dạy tiếng Nga Российский центр науки и культуры в г. Ханой,<br /> không nên tự hạn chế mình trong khuôn khổ hạn hẹp<br /> 5/2015, с 58-63.<br /> của các cấu trúc ngôn ngữ Nga và khẳng định rằng, ta<br /> đang phát triển các kỹ năng giao tiếp. Sản phẩm tốt 10. Масалкова Э. В. (2014), Учебно – ситуативные<br /> của chúng ta cần là những người không chỉ biết đặt<br /> роли в обучении устно – речевому иноязычному<br /> các câu đúng ngữ pháp tiếng Nga, mà còn phải biết<br /> общению, Теория и практика современной науки,<br /> nói những câu đó với ai, ở đâu và thế nào trong môi<br /> trường nội văn hoá hay giao thoa văn hoá Nga -Việt./. М., c. 199.<br /> <br /> Tài liệu tham khảo:<br /> <br /> 1. Nguyễn Văn Chiến (2000), Ngôn ngữ học và ngôn TOWARDS THE ESTABLISHMENT OF<br /> ngữ giao văn hoá, Kỷ yếu hội thảo khoa học quốc gia RUSSIAN TEACHING APPROACHES BASED<br /> “Thành tố văn hoá trong dạy và học ngoại ngữ”, Trường<br /> ON CROSS-CULTURAL COMPETENCE IN<br /> ĐH Ngoại ngữ – ĐHQG Hà Nội.<br /> THE TREND OF CULTURAL DIALOGUE<br /> 2. Trương Hoàng Lê (2009), Giao thoa văn hoá trong BETWEEN THE NATIONS<br /> giao tiếp ngôn ngữ, Thông báo Khoa học, Trường ĐH<br /> DUONG QUOC CUONG<br /> Ngoại ngữ – ĐH Huế.<br /> Abstract: In the trend of cultural dialogue<br /> 3. Nguyễn Hoà (2000), Giá trị văn hoá và giao tiếp ngôn<br /> between the nations today, the linguistic<br /> ngữ, Kỷ yếu hội thảo khoa học quốc gia “Thành tố văn<br /> approaches from cultural perspective make<br /> hoá trong dạy và học ngoại ngữ”, Trường ĐH Ngoại linguistic studies more diverse than ever<br /> ngữ – ĐHQG Hà Nội. before. Cultural values as the contents of<br /> ‘hidden’ meaning form the basis for linguistic<br /> 4. Phạm Thị Anh Nga (2009), Tính liên văn hoá trong<br /> activity and linguistic difference in the system<br /> dạy và học ngoại ngữ, Thông báo Khoa học, Trường<br /> of value has had an influence on the process<br /> ĐH Ngoại ngữ – ĐH Huế. of linguistic communication. Cultural factors in<br /> the process of linguistic communication and<br /> 5. Trần Ngọc Thêm (1999), Cơ sở văn hoá Việt Nam,<br /> language teaching must include the contents<br /> NXB Giáo dục, Hà Nội.<br /> of cultural values. The more difference<br /> between culture and typo of languages there<br /> 6. Nguyễn Lân Trung (2000), Các yếu tố văn hoá và văn<br /> is, the more problems the students must face.<br /> minh trong giảng dạy ngoại ngữ, Kỷ yếu hội thảo khoa<br /> Therefore, for foreign language speakers, any<br /> học quốc gia “Thành tố văn hoá trong dạy và học ngoại<br /> dialogue with native speakers of the target<br /> ngữ”, Trường ĐH Ngoại ngữ – ĐHQG Hà Nội.<br /> language confront with the forms across<br /> cultures. The article focuses cross-cultural<br /> 7. Балыхина Т. М., Игнательва О. П. (2010),<br /> presentation and its effects on Rusian teaching<br /> Лингводидактическая теория ощибки и пути<br /> and learning in the trend of dialogue between<br /> преодоления ощибок в речи иностранных<br /> the nations.<br /> учащихся. “РУДН”, М.<br /> Keywords: teaching and learning, ethnic,<br /> 8. Доценко М. Ю., Ильина Н. О. (2015), Речевые expression, communication, interference,<br /> ситуации на занятиях по русскому языку на language, culture.<br /> начальном этапе обучения иностранных<br /> студентов, Русский язык во Вьетнаме, Российский<br /> центр науки и культуры в г. Ханой, 5/2015, с 5-11.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 4 - 11/2016 61<br />