Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông

Chia sẻ: Nguyen MrYes | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:14

Thêm vào BST

Báo xấu

700
lượt xem 71
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đám cưới là một phong tục văn hóa trong hôn nhân nhằm thông báo rộng rãi về sự chấp nhận của xã hội và các bên thành hôn về cuộc hôn nhân. Nhưng từ xa xưa cho đến ngày nay có một dân tộc ở vùng Tây Bắc vẫn còn đang hiện hữu một tục cưới rất đặc biệt đó là văn hóa dân tộc H’Mông.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông

Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông A. PHẦN MỞ ĐẦU Đám cưới là một phong tục văn hóa trong hôn nhân nhằm thông báo r ộng rãi về sự chấp nhận của xã hội và các bên thành hôn về cuộc hôn nhân. Nhưng từ xa xưa cho đến ngày nay có một dân tộc ở vùng Tây Bắc vẫn còn đang hiện hữu một tục cưới rất đặc biệt đó là văn hóa dân tộc H’Mông.Và dưới đây là ph ần tìm hiểu của tôi về tục kéo vợ của người H’Mông - nét văn hóa độc đáo còn được lưu giữ lại cho đến ngày nay. Hôn nhân của người H’Mông theo tập quán tự do kén chọn b ạn đ ời. Nh ững người cùng dòng họ không lấy nhau. Người Mông có tục "háy pù", tức là trong trường hợp trai gái yêu nhau, cha mẹ thuận tình nhưng kinh t ế khó khăn, trai gái hò hẹn nhau tại một địa điểm. Từ địa điểm đó bạn trai dắt tay bạn gái về làm vợ. Vợ chồng người H’Mông rất ít bỏ nhau, họ sống với nhau hòa thuận, cùng làm ăn, cùng lên nương, xuống chợ và đi hội hè... Người H’Mông rất coi trọng dòng họ bao gồm những người có chung t ổ tiên, có thể đẻ và chết trong nhà nhau, phải luôn luôn giúp đỡ nhau trong cu ộc sống, cưu mang nhau trong nguy nan. Mỗi dòng họ cư trú quây quần thành một cụm, có một trưởng họ đảm nhiệm công việc chung. Các đặc trưng riêng với mỗi họ thể hiện ở những nghi lễ cúng tổ tiên, ma cửa, ma mụ... như số lượng và cách bày bát cúng, bài cúng, nơi cúng, ở các nghi lễ ma chay như cách quàn người chết trong nhà, cách để xác ngoài trời trước khi chôn, cách bố trí m ộ... Người cùng họ dù không biết nhau, dù cách xa bao đời nhưng qua cách trao đổi các đặc trưng trên có thể nhận ra họ của mình. Phong tục cấm ngặt những người cùng họ lấy nhau. Tình cảm gắn bó giữa những người trong họ sâu sắc. Trưởng họ là người có uy tín, được dòng họ tôn trọng, tin nghe. Gia đình nhỏ, phụ hệ. Cô dâu đã qua lễ nhập môn, bước qua cửa nhà trai, coi như đã thuộc vào dòng họ của chồng. Vợ chồng rất gắn bó, luôn ở bên nhau khi đi chợ, đi nương, thăm hỏi họ hàng. Tháng giêng, khi những rừng mơ nở trắng, báo hiệu mùa cưới lung linh s ắc màu thổ cẩm rộn lên khắp các bản làng Tây B ắc và Ðông B ắc cũng r ộn lên. Người Mông có tục kéo con gái về làm vợ (Cướp vợ). Khi người con trai quen biết một người con gái và muốn cô gái đó làm vợ họ sẽ đi kéo cô gái về nhà. Để kéo được cô gái về nhà, người con trai ph ải chiêu SVTH: Hồ Nguyễn Quỳnh Châu – SP2A Trang 1
Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông đãi, mời rượu một số người bạn cùng lứa tuổi để họ đi kéo giúp. Chàng trai và bạn bè của anh có thể tìm cô gái ở chợ, ở đêm ch ơi trăng hay lúc đi làm n ương. Khi đã kéo được cô gái về nhà, chàng trai lại phải mời rượu bạn để cảm ơn. Chàng trai sẽ phải nhờ chị gái của mình (hoặc em gái) để trông không cho cô gái trốn khỏi nhà mình. Chị gái của chàng trai sẽ có mặt bên cô gái đ ược kéo v ề suốt cả ba ngày đêm. Phong tục chính là thói quen đã ăn sâu vào đời sống xã hội c ủa con ng ười, được mọi người công nhận và làm theo. Có những phong tục mang tính cổ hủ, song có phong tục tô đẹp bản sắc văn hóa người dân Việt Nam. Tục cướp vợ được coi là chế độ lược hôn. Tục này rất phổ biến ở các vùng Tây - Ðông Bắc. ở vùng Tây Bắc giáp biên giới nước Lào, tục cướp vợ có sắc thái biểu cảm thật trữ tình. Vào một đêm trăng thanh, chàng trai mi ền núi vác chiếc thang tựa cửa nhà người yêu, rồi thổi một điệu kèn môi tình tứ bằng chiếc lá. Âm điệu du dương khiến lòng cô gái thổn thức, xốn xang. Nàng bắt đầu hé cửa sổ thì chàng lập tức ghé thang lên, trèo vào và cõng nàng ch ạy vào r ừng. H ọ ở bên nhau 3 ngày, rồi trở về nhà bố mẹ vợ, xin phép cưới. Ở vùng tiếp giáp biên giới Trung Quốc, tục cướp vợ mang tính mạnh mẽ, quyết liệt hơn. Chàng trai đi chợ, bắt gặp một cô gái xinh đ ẹp. Chàng li ền quay về, rủ một số bạn trai thân tình, mượn nh ững con ngựa th ật kho ẻ. H ọ hùng dũng ra chợ, chàng đi sát bên cô gái, bất ngờ bế th ốc cô gái lên ng ựa r ồi phi nước kiệu. Nếu chàng và nàng đã có tình ý từ trước thì chàng đặt tay trái về phía cô, cô đặt tay trái lên rồi đạp chân trái của mình lên mô bàn chân cứng cáp của chàng, theo đà lên ngựa. Họ sống với nhau từ 2 đến 7 ngày. Sau đó, chàng đưa nàng về nhà vợ hỏi cưới. Trong khi đó, tục cướp vợ của người Kinh mang tính chất cộng đồng, làng xóm. Cụ thể, một số làng thuộc huyện Ðông Anh, ngoại thành Hà Nội thường tổ chức tục cướp vợ rất đặc biệt (ngày nay không còn). Vào dịp lễ xướng, dân làng chọn một cô gái xinh đẹp, dịu dàng, chăm chỉ và một chàng trai kh ỏe mạnh, chịu khó. Cô gái ra làng ở, nằm mộng 7 ngày 7 đêm. Chàng trai nấp dưới b ụi khoai nước bờ ao. Khi lễ hội được diễn ra, cô gái cất tiếng hát: “Tao có chiếc yếm lưỡi cày Chẳng để cho mày thì để cho ai” Tiếng hát vừa dứt chàng trai vọt lên bờ vác cô gái chạy đi, theo sau là ti ếng hò reo, đuổi, ném đất dẻo, bắn cung bằng thân dâu của dân làng. Nếu chàng đ ưa SVTH: Hồ Nguyễn Quỳnh Châu – SP2A Trang 2
Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông cô gái sang bờ bên kia an toàn thì năm ấy dân làng làm ăn th ịnh v ượng, được mùa, trẻ em mau lớn. Bằng không thì ngược lại. Nhìn chung, tục lệ cướp vợ ở mỗi vùng khác nhau, song tựu chung lại vẫn là phản ánh tâm tư, tình cảm của con người, đồng thời tạo nên nét độc đáo riêng cho nền văn hóa nước nhà. SVTH: Hồ Nguyễn Quỳnh Châu – SP2A Trang 3
Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông B. PHẦN NỘI DUNG I. Khái quát chung 1. Khái niệm về tục kéo vợ Tục “kéo vợ” hay còn gọi là cướp vợ, cướp dâu là nét riêng độc đáo trong hôn nhân của người H’Mông. Nó chứa đựng các yếu tố nhân văn, được xử lý linh hoạt trên cơ sở đoàn kết thương yêu. Ở Hà Giang, người Mông có dân số đông nhất, với hơn 190.000 người, phân bố chủ yếu ở các huyện vùng cao phía Bắc là Mèo Vạc, Đồng Văn, Yên Minh, Quản Bạ và hai huyện phía Tây là Xín M ần và Hoàng Su Phì. Dân số đông, sống tương đối tập trung nên người Mông ở Hà Giang vẫn giữ được những nét văn hoá truyền thống đặc sắc của mình. Mỗi độ xuân về, khi cành đào tung hoa, cây ngô trổ mầm, những phiên chợ rộn ràng người mua bán, cũng là lúc thanh niên nam nữ người Mông có cơ hội tìm hiểu nhau. Đó chính là tục"Kéo vợ" - một nét văn hóa riêng, độc đáo c ủa người Mông huyện Đồng Văn tỉnh Hà Giang 2. Nguồn gốc của tục “kéo vợ” Ngày xưa, theo phong tục của người H’Mông, nhà gái thách cưới gồm 70 đồng bạc trắng, 2 con lợn, 20 vò rượu và toàn b ộ phí tổn t ổ ch ức đám c ưới nhà hai họ. Phong tục này đã ngăn cản những chàng trai nghèo có được hạnh phúc cho mình. Và tục kéo vợ ra đời chẳng ai biết từ khi nào, đó là m ột hình th ức “lách luật” thách cưới để những chàng trai nghèo có th ể đến được với h ạnh phúc và xây dựng gia đình. Trong thực tế có rất nhiều đôi trai gái yêu nhau tha thiết nhưng lại không được một hoặc cả hai bên cha mẹ đồng ý (chủ yếu là cha mẹ người con gái). Khi cha mẹ không đồng ý mà trái gái khác tự tìm đến sống với nhau thì không những bị coi là bất hiếu mà cuộc hôn nhân còn không được cộng đồng chấp nhận. Thế nên tục “kéo vợ” có thể được coi là một gi ải pháp khá hi ệu qu ả cho SVTH: Hồ Nguyễn Quỳnh Châu – SP2A Trang 4
Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông những đôi trai gái yêu nhau tha thiết nhưng lại gặp phải trở ng ại từ phía gia đình. Tuy nhiên, nếu cứ theo thủ tục thông thường thì khi đi ăn hỏi, hai bên có thể thỏa thuận về khoản lễ cưới nhưng nếu nhà trai dùng tục “kéo vợ” thì nhà gái sẽ ít khi thông cảm và thường phạt bằng cách đòi lễ cao hơn bình thường. Khi đã chấp nhận dùng tục “kéo vợ” thì nhà trai phải xác định ngay là sẽ bị nhà gái phạt. Và khi nhà gái đòi bao nhiêu thì phải trả bấy nhiêu để tránh sự chê cười của làng xóm. Chính vì những lệ này mà không ph ải gia đình nào cũng có thể dùng tục “kéo vợ” cho con trai. Nh ững gia đình mu ốn dùng t ục “kéo vợ” thường phải là những gia đình, dòng họ tương đối khá giả thì mới có th ể đáp ứng nhu cầu khi nhà gái phạt. Bởi có không ít gia đình ph ải m ất vài ba năm mới có thể trả hết lệ phạt mà nhà gái đặt ra. "Kéo vợ" không phải cứ thấy cô nào xinh xắn, giỏi giang, mu ốn l ấy làm v ợ thì kéo về nhà mình, mà thực tế đôi nam nữ đã tìm hiểu nhau rất c ặn k ẽ và đã ưng nhau. Cho nên kéo vợ chỉ là cái tục phải có để người con gái chính th ức bước chân về nhà chồng. Sau khi kéo cô gái về nhà, ba ngày sau chàng trai chỉ việc sang nhà gái thông báo họ đã thành vợ chồng. Cho đến khi con đàn, cháu đống, của cải dư thừa họ mới tổ chức đám cưới. II. Tục kéo vợ của người H’Mông Khi xuân về, tết đến cũng là dịp để thanh niên nam nữ H’Mông có c ơ h ội gặp gỡ, tìm hiểu nhau, đó có thể là các phiên ch ợ cuối năm, h ội hè trong nh ững ngày tết hay đơn giản chỉ là những buổi đi lấy củi, địu nước chuẩn bị cho một năm mới... Khi đôi trai gái ưng ý và thề nguyền đi đến hôn nhân thì về báo cáo với bố mẹ và dòng họ. Nếu mọi chuyện suôn sẻ thì nhà trai sẽ tiến hành mời ông mối sang đánh tiếng dạm hỏi, rồi tiến tới lễ ăn h ỏi (h ẹn cưới) và cu ối cùng là lễ cưới ( đón dâu). Đám cưới của người Mông thường được tổ chức linh đình vào ngày lành tháng tốt mà thường là vào mùa xuân, vì người dân kiêng làm đám cưới vào SVTH: Hồ Nguyễn Quỳnh Châu – SP2A Trang 5
Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông những tháng có sấm sét. Và người ta cho rằng mùa xuân là mùa của vạn vật sinh sôi nảy nở mà con người không nằm ngoài vòng quay đó. Th ế nh ưng, không phải câu chuyện tình yêu nào cũng có một cái kết có hậu mà không phải trải qua sóng gió. Tục kéo vợ là một biểu hiện rõ nét trong văn hóa của người Mông . Họ thường dùng từ kéo cô dâu hay kéo vợ. Trong cuộc sống mặc dù đôi trai gái yêu nhau đắm đuối, từng thề thốt cùng chung sống với nhau cả đời, lúc l ấy nhau thật cũng phải tổ chức kéo thì cô gái mới chịu về nhà chồng, không có cô gái nào tự bước chân về nhà chồng cả, ý nghĩa chính của việc kéo vợ th ể hiện s ự danh giá của người con gái qua ba nghĩa chính: - Thứ nhất: Cô gái không bị xã hội đánh giá thấp hèn cam ch ịu chay theo con trai một cách mù quáng hạ thấp mình để hầu hạ nhà trai. - Thứ hai: Người con trai thực sự cần lấy cô gái làm vợ th ật v ới thiên ch ức của người mẹ mới tổ chức kéo vợ, thể hiện thái độ rõ ràng cụ thể. - Thứ ba: Tránh sự đồn thổi tai tiếng xấu của xã hội và sự ngược đãi sau này của người chồng và người nhà trai. 1.Chuẩn bị đi kéo vợ: Khi đã được nhà trai cho phép con trai được lấy vợ, cả nhà tập trung cùng lo, cho người đi mời phù dâu, phù rể, cô chú cùng đi giúp kéo vợ, đoàn người kéo vợ thường có ít nhất 5 người chính thức và một số người khác phụ giúp. Một cô gái trẻ chưa có chồng khác họ nhà trai làm phù dâu, một chàng trai khác họ với nhà trai chưa có vợ làm phù rể, một người anh hoặc bác ruột có hiểu biết cầm trịch, và chú rể chồng của cô dâu, một người thường là bà cô hay bà dì đ ại di ện mẹ chú rể với một số bạn trai trẻ biết cách kéo vợ đi giúp chàng trai kéo vợ. Tiêu chí những người được chọn tham gia đoàn người kéo vợ gồm 03 tiêu chí chính: - Thứ nhất: Phù dâu, phù rể phải là người chưa có chồng, chưa có vợ, có lối sống đạo đức tốt, kính trên, nhường dưới, nói năng nhẹ nhàng có hiểu biết. SVTH: Hồ Nguyễn Quỳnh Châu – SP2A Trang 6
Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông - Thứ hai: Người cầm trịch và người nữ đại diện cho nhà trai là nh ững người có vợ chồng, con cái đầy đủ (không hoá vợ, hoá chồng), làm ăn phát đạt sống có uy tín với bản làng. - Thứ ba: Tất cả số người này phải biết cách kéo vợ, bởi cách kéo vợ của người H’Mông là cả nghệ thuật sống thực sự, chính cô gái b ị kéo là ng ười ch ịu ảnh hưởng lớn, nếu không biết cách kéo, khi kéo sẽ bị sứt đầu mẻ chán làm đau đớn cho người bị kéo, khi đôi co với người thân và cô gái bên nhà gái. Trước khi đi cả đoàn người hội ý thống nhất, khi đi chia theo tốp để tránh sự nghi ngờ của người khác. Con trai và phù rể đi trước, phù dâu và người đại diện mẹ nhà trai theo sau, người đàn ông cầm trịch nhà trai và tốp con trai đi kéo hộ đi sau cùng. Khi tới điểm hẹn nhà trai bố trí sẵn cho con trai mình h ẹn g ặp người yêu đến cùng tâm sự tại một địa điểm thuận lợi như đón đường nhà gái đi làm, đi chợ hay đi chơi xuân ngày tết… Mọi người nấp vào các bụi rậm hai bên đường để lại chàng trai và phù rể dạo bộ để đón gặp b ạn gái, khi th ấy người yêu xuất hiện thì chàng trai chủ động chào hỏi tán tỉnh giữ chân cô gái l ại nói chuyện một lúc để cô gái không đề phòng nữa 2. Bắt đầu kéo Khi người con trai quen biết một người con gái và muốn cô gái đó làm vợ họ sẽ đi kéo cô gái về nhà. Để kéo được cô gái về nhà, người con trai ph ải chiêu đãi, mời rượu một số người bạn cùng lứa tuổi để họ đi kéo giúp. Mọi chuyện được tính toán trong bí mật, gia đình nhà gái không h ề hay bi ết, cô gái vẫn ngày ngày đi nương, lấy củi, địu nước như thường. Rồi một ngày như đã hẹn... chàng trai xuất hiện. Hai người đang tâm sự thì bạn bè c ủa chàng trai xuất hiện và giúp chàng trai kéo cô gái về nhà mình. Cô gái dù bi ết tr ước mọi chuyện vẫn cảm thấy bất ngờ, kêu toáng lên. Không những thế cô gái phải giả vờ kêu cứu, khóc lóc để mọi người nhà mình biết đến cứu. Người ta cho rằng người con gái bị kéo về làm vợ mà không khóc lóc, kêu la thì đó là đồ con gái rẻ rúng và h ư h ỏng, b ị gia đình và làng xóm coi khinh. Khi người nhà gái mang gậy gộc đến cứu cô gái thì các bạn của chàng trai sẽ xông ra đỡ đòn (theo luật lệ của người Mông là đã đi “kéo vợ” thì nhà trai không được phép đánh lại nhà gái) để chàng trai mang cô gái về nhà. SVTH: Hồ Nguyễn Quỳnh Châu – SP2A Trang 7
Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông Chàng trai và bạn bè của anh có thể tìm cô gái ở chợ, ở đêm chơi trăng hay lúc đi làm nương. Khi đã kéo được cô gái về nhà, chàng trai lại phải mời rượu bạn để cảm ơn. Chàng trai tán tỉnh cô gái một lúc thấy thuận lợi, chàng trai tóm lấy tay cô gái nói: Lần này ta kéo nàng về làm vợ ta đây. Nói xong chàng trai giữ chặt lấy người yêu lại, những người kéo giúp sám vào hai người biết kéo tì vai vào nách cô gái, quẳng hai cánh tay vào vai c ủa hai ng ười kéo gi ữ chặt lại cứ thế nhấc bổng cô gái lên mà chạy về nhà chồng, kéo ki ểu này là người biết cách kéo, không gây thương tích cho người bị kéo, chân người b ị kéo không chạm đất, không có lực giằng co, không đánh trả được, mồm không thể cắn ai được. Hai người kéo cô gái đi một quãng xa thấy mệt thì h ạ cô gái xu ống và giữ chặt, hai người khác đến thay thế và đưa cô gái về đến nhà trai. Nếu như gặp phải sự phản ứng gay gắt của người nhà gái thì hội kéo c ứ thế kéo cô dâu đi, để lại người cầm trịch hát đối đáp với người nhà gái, chú r ể ở lại với người cầm trịch để tạ lỗi với người nhà gái, phù dâu, phù rể cùng cô dâu về nhà trước. Khi về đến gần nhà trai, đoàn người kéo vợ cử một người chạy trước về báo với những người chờ sẵn trong nhà như bố, mẹ hay các cô, chú của chú rể bắt một đôi gà, một gà mái t ơ, m ột gà tr ống ch ưa gáy đ ợi s ẵn ở cửa chính khi đoàn người kéo cô dâu về đến đó thì người đó làm lý gọi hồn. Người Mông quan niệm: con gái đã bị người ta dùng gà trống làm lễ nhập nhà rồi thì có bỏ về bố mẹ đẻ cũng không thể chấp nhận được vì cô ta đã trở thành người của nhà khác, khi chết cũng là ma nhà khác rồi. Chính vì vậy, khi biết con gái mình đã bị SVTH: Hồ Nguyễn Quỳnh Châu – SP2A Trang 8
Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông người ta kéo về làm vợ thì dù có không đồng ý, có ấm ức thì đa ph ần nhà gái cũng đành đồng ý. Lúc đoàn người về đến cửa thì chưa vội đưa cô dâu vào nhà, người ta gi ữ cô dâu, chú rể ở ngoài cửa chính, người làm lý đốt ba nén hương tay cầm đôi gà huơ huơ chân, cào cào từ đầu đến chân cô dâu, chú rể lẩm bẩm gọi h ồn, xong xuôi mang gà mổ thịt làm cơm tiếp đãi đoàn người đi giúp kéo cô dâu. Trong bữa cơm này nhà trai mời một người có hiểu biết cùng ăn cơm, sau đó giúp nhà trai sang nhà gái báo tin cho nhà gái biết, nhà trai đã kéo được con gái họ về làm dâu nhà trai. Chàng trai sẽ phải nhờ chị gái của mình (hoặc em gái) để trông không cho cô gái trốn khỏi nhà mình. Chị gái của chàng trai sẽ có mặt bên cô gái được kéo về suốt cả ba ngày đêm. Khi đã kéo cô gái v ề nhà mình được một ngày, bố mẹ chàng trai sẽ nhờ một người đàn ông, gia đình phúc lộc đi làm mối cho con mình “Tua lểnh xa” (người làm mối). Người này còn được coi là bố mới “xí xi xu” của chàng trai nếu như đôi bạn trẻ nên vợ nên chồng. Người mối này sẽ để một lít rượu vào sừng trâu “cu nhùng trâu ch ớ” đi đ ến nhà gái với mục đích hỏi xem gia đình bên nhà gái cần những gì cho việc cưới của con. Khi người mối đến nhà gái thì người mối không được đi vào gian giữa mà phải vào cửa phụ và ngồi ở bếp lò. Nhà gái đi mời một người đàn ông có phúc phận tốt để thay mặt nhà gái thách cưới cho khách quan; nhà gái đi m ời ông mối( của nhà gái) đến nhà đại diện cho nhà gái tiếp người mối. Người mối sẽ mời thuốc, mời rượu đã mang sẵn từ nhà đến cho người đ ại di ện nhà gái và c ả những người có mặt trong nhà gái để mời mọi người uống. Chỉ cần những cử chỉ như vậy là bố mẹ nhà gái biết được họ hỏi lấy con gái mình. Ng ười m ối chính thức rót hai chén rượu đưa cho người đại diện nhà gái và dạm h ỏi l ễ v ật mà nhà gái cần thách và thời gian để làm lễ cưới. Khi đã đ ược nhà gái công b ố các lễ vật xong, người mối sẽ về nhà trai báo lại toàn bộ sự việc các loại lễ vật cho nhà trai, thời gian để hai bên tổ chức lễ cưới. Ông mối này có quyền thách những thứ cần thiết, s ố lượng phù h ợp nh ư những đám cưới khác. Hai ông mối này còn mang tính ch ất là hai ng ười làm chứng của hai gia đình. Nếu hai đứa ưng thuận lấy nhau thì l ễ v ật nhà trai đem đến phải đầy đủ như ông mối của nhà gái thách cưới, không được thiếu một thứ gì. SVTH: Hồ Nguyễn Quỳnh Châu – SP2A Trang 9
Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông 3. Thủ tục khi “kéo vợ” Từ lúc kéo đến lúc cưới trong vòng 3 tháng. Đây là th ời gian c ần thi ết đ ể nhà trai chuẩn bị những thứ cần thiết cho lễ cưới. Nếu sau 3 ngày kể từ ngày kéo cô gái về, cô gái không đồng ý làm vợ chàng trai thì xin phép nhà trai cho hai bát rượu - cô gái sẽ bưng mời chàng trai một bát và uống cạn một bát, cảm ơn chàng trai đã yêu thương đến mình đồng th ời cô gái cũng nói lên đi ều trân tr ọng của mình với chàng trai đó và xin chỉ làm bạn. Trong trường hợp này, chàng trai sẽ nài nỉ và nói nên tâm tình của mình. N ếu cô gái thay đổi thì họ sẽ lấy nhau. Nếu cô gái không thay đ ổi thì c ả hai bên cùng uống cạn bát rượu và cô gái xin phép ra về. Trong trường hợp cô gái đồng ý làm vợ thì tâm sự với người chị gái của chàng trai. Sau đó người chị gái s ẽ nói với chàng trai và gia đình chuẩn bị những thứ cần thiết cho nh ững việc ti ếp theo. (Chị gái của chàng trai ở với cô gái không chỉ để trông nom, giúp đ ỡ mà còn thuyết phục cô gái đồng ý làm vợ em trai mình.) Từ khi kéo được cô dâu về, nhà trai bố trí cô dâu và phù dâu ngủ chung ba đêm. Sau 3 ngày, để chuẩn bị đám cưới, nhà trai giã bánh d ầy đ ể đ ưa cô dâu v ề nhà mẹ đẻ lấy đồ thay. Đoàn người đi sang nhà cô dâu l ấy đồ g ồm cô dâu, chú rể, phù dâu, cha hay mẹ chú rể, khi đến nhà gái chú rể phải quỳ lậy tất cả các thành viên nhà gái để làm quen. Nhà gái tổ chức bữa cơm tiếp đãi nhà trai, tại bữa cơm này người đại diện nhà gái bà dì hay bà cô hỏi cô gái thật kỹ có th ể chung sống cả đời với nhà trai được không? Khi đến nhà gái, cô gái vui vẻ trả lời và đồng ý về làm dâu nhà trai. Thấy vậy nhà gái yên tâm dọn đồ tư trang của cô gái cho cầm về nhà chồng bắt đầu một cuộc sống mới được ăn nằm chung như vợ chồng thật, mọi việc chuẩn bị cho đám cưới bắt đầu. Cô gái v ề nhà đ ể báo với bố mẹ mình là đồng ý làm vợ chàng trai và xin phép b ố m ẹ đ ể sang bên đó ở. Cô gái đem theo quần áo, đồ thêu của mình sang nhà trai ở - Th ời gian ở bên nhà trai trước khi cưới 3 tháng - cô gái đi lại cả hai bên và làm việc thêu thùa chuẩn bị cho ngày cưới. Nếu như vừa đến nhà gái người con gái buồn rầu, khóc lóc van xin cha mẹ không muốn về nhà trai thì hôn nhân chấm dứt từ đó.Việc làm này g ần nh ư t ạo điều kiện cho cô dâu tương lai được về sống thử với nhà trai trong th ời gian ba ngày, nếu qua cảm nhận trong ba ngày đó được cô dâu chấp thuận thì cuộc sống làm dâu được chính thức bắt đầu diễn ra, nếu không coi như đã chấm dứt. SVTH: Hồ Nguyễn Quỳnh Châu – SP2A Trang 10
Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông Sau 3 tháng ở nhà trai để làm quen với sinh hoạt nhà chồng và chu ẩn b ị xong trang phục cưới, nhà trai cũng chuẩn bị xong lễ cưới. Họ đưa cô gái về nhà b ố mẹ đẻ và xin phép ngày tổ chức cưới. Lễ cưới được tổ chức tại nhà gái trong vòng 1 ngày 1 đêm. Trong đám cưới diễn ra các cuộc mời rượu, hát đối đáp gi ữa các thanh niên nam nữ của hai họ. Trước khi về ở hẳn nhà chồng, cô gái sẽ phải thắp hương cúng tổ tiên, ma nhà, ma cửa, ma cột cái... các ma tốt trong gia đình để bái về việc con gái đi ở với chồng. Khi về nhà chồng, chỉ tổ chức mâm cơm trong nội tộc và cúng tổ tiên gia đình nhà trai là xong lễ cưới. Cô dâu sẽ ở nhà chống chính thức từ đây. Người Mông quan niệm về hôn nhân không khắt khe như các dân t ộc khác. Anh em trong vòng ba đời nội tộc có thể lấy được nhau hoặc con dà, con dì cũng có thể lấy được nhau. Đây là kiểu quan niệm về hôn nhân khép kín từ xa x ưa đ ể l ại nh ằm b ảo v ệ một cách tuyệt đối về tài sản của họ cho con cháu. SVTH: Hồ Nguyễn Quỳnh Châu – SP2A Trang 11
Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông C. PHẦN KẾT LUẬN Tục cướp vợ là một luật tục của đồng bào dân tộc thiểu số H'Mông. khi con cái lớn người con trai đến nhà con gái cướp về làm vợ. Hủ tục ăn sâu bám rễ đến ngày nay vì nó bắt nguồn từ tập tục làm nương, người phụ nữ khi lấy về thường trở thành lao động chính. Tục này nảy sinh chuyện tảo hôn nhiều đôi lấy nhau rồi vẫn "ch ưa bi ết làm gì". Lấy vợ sớm để có thêm người làm, vừa sớm sinh con đ ẻ cái, có thêm nhi ều lao động. Trọng nam, khinh nữ cũng còn rất rõ, lấy vợ về là để phục vụ. Tục “kéo vợ” còn có thể diễn ra bởi nhiều lý do như: Người con trai thích người con gái nhưng người con gái lại từ chối, gia đình người con trai dùng quyền thế “cướp vợ” cho con trai... Nhưng những trường hợp này ch ỉ xảy ra trước đây, dưới xã hội phong kiến. Còn ngày nay, cũng nh ư nhi ều dân t ộc khác, người Mông luôn trọng chế độ hôn nhân một vợ, một chồng và quan niệm cái đẹp lứa đôi là khỏe mạnh, đạo đức và chăm chỉ. Hôn nhân là kết quả của tình yêu tự nguyện, các cuộc “kéo vợ” hiện chỉ là sự khẳng định cho tình yêu mãnh liệt, khát vọng về một gia đình hạnh phúc của trai gái người Mông. Nếu hiểu tục “kéo vợ” của người Mông ngày nay là khi người con trai thích một người con gái, liền rủ bạn bè bắt cóc người đó về làm vợ là rất sai lầm, nghiêng về khía cạnh bạo lực mà không thấy hết được tính nhân văn sâu s ắc trong đó. Có thể nói, người Mông có rất nhiều tục lệ với nh ững ràng bu ộc kh ắt khe song bên đều chứa đựng các yếu tố nhân văn, được xử lý linh hoạt trên cơ sở đoàn kết thương yêu. Nó chính là cốt lõi để giữ gìn sự gắn bó của cộng đồng và bảo lưu các giá trị văn hóa độc đáo của dân tộc. SVTH: Hồ Nguyễn Quỳnh Châu – SP2A Trang 12
Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông TƯ LIỆU THAM KHẢO 1. Cuộc sống Việt - Tục cướp vợ của người H’Mông http://www.cuocsongviet.com.vn/index.asp?act=detail&mabv=7443&/Tuc- Cuop-Vo-Cua-Nguoi-H%27Mong.csv 2. Langbian.net – Tục “kéo vợ” của người H’Mông http://langbian.net/tan-man/do-day/399-tuc-keo-vo-cua-nguoi-hmong.html 3. Báo điện tử - Đảng Cộng Sản Việt Nam http://www.cpv.org.vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx? co_id=30672&cn_id=368305 4. Wikipedia – Bách khoa toàn thư mở - Lễ cưới (người H'Mông) http://vi.wikipedia.org/wiki/L%E1%BB%85_c%C6%B0%E1%BB%9Bi_ %28ng%C6%B0%E1%BB%9Di_H%27M%C3%B4ng%29 5. Báo Hà Giang – Tục “kéo vợ” của người Mông – Hà Giang http://baohagiang.vn/? lang=V&func=newsdetail&newsid=4406&CatID=104&MN=30 6. Quê Hương Online - Phong tục cưới của người H’Mông http://www.quehuongonline.vn/VietNam/Home/Ban-sac-van-hoa/Gioi-thieu- ban-sac-van-hoa/2011/08/420B166E/ SVTH: Hồ Nguyễn Quỳnh Châu – SP2A Trang 13
Tiểu luận: Lễ hội tục “kéo vợ” của người H’Mông MỤC LỤC A. PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................................1 B. PHẦN NỘI DUNG.....................................................................................................................4 I. Khái quát chung........................................................................................................................4 1. Khái niệm về tục kéo vợ........................................................................................................4 II. Tục kéo vợ của người H’Mông.............................................................................................5 1.Chuẩn bị đi kéo vợ: .............................................................................................................6 2. Bắt đầu kéo.........................................................................................................................7 3. Thủ tục khi “kéo vợ”........................................................................................................10 C. PHẦN KẾT LUẬN...................................................................................................................12 SVTH: Hồ Nguyễn Quỳnh Châu – SP2A Trang 14