Tìm hiểu về công cụ đánh bắt sông nước truyền thống ở Hội An: Phần 2

Chia sẻ: Luis Mathew | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:97

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nối tiếp phần 1, phần 2 của tài liệu "Tìm hiểu về công cụ đánh bắt sông nước truyền thống ở Hội An" trình bày về một số kiêng cữ của ngư dân nghề mành khơi ở Hội An; bảng kê các nghề đánh bắt sông nước truyền thống ở Hội An; các bản vẽ công cụ đánh bắt sông nước truyền thống ở Hội An;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu về công cụ đánh bắt sông nước truyền thống ở Hội An: Phần 2

Ph u lue 55
MOT SO KIÉNG CU CÙA NGU" DÀN NGHÉ MÀNH K H O I Ò HÓI AN Ben canh tàp quàn kiéng cu mang nhùng net ehung cùa ngU dàn Trung Bó, nhùng ngUÒi làm mành khdi d Hói An hién con luu giù mot so' hình thùc kiéng eù riéng khà dòc dào. TrUóc day, so vói càc nghé song nUóc khàc. nghé mành khdi (nghé khcfi) là nghé dành bàt xa bò nhàt. Vói nhùng chiéc thuyén me tre, be gò, buóm dan bang là dém, nhùng ngUÒi làm nghé khdi d Hói An dà tùng có màt tai càc vùng bièn Phan Rang, Phan Ri d phia Nam; Nghé An, Thanh Hdà d phia Bàc de dành bàt cà chuòn - loai cà song d mùc nitóc tu 30-40 sài tay {tUóng dUóng 45-60m) va là mot ldai cà quen thuòc trcng bua àn hàng ngày eùa cU dàn xù Quàng: Ai ve nhàn vói ban (nau) nguón Mit non gùi xuóng eà ehuón gùi lén Hoac: Mot tram eon eà thu khóng bang eài muói (mu) eon eà ehuón. Mot thue tè de nhàn thày là eàng xa bd, xa dàt lién - ndi có nhùng mài àm gia dinh va tó chùc làng van bao nhiéu thì nhùng hiém nguy, bàt trac do bién cà mang lai sé gia tàng bay nhiéu. Vi le dò. de tao niém tin nhàm vùng tay lèo lai ghe nghé vUdt qua song td gió lón, di ve an tdàn va dành bàt dat hièu qua, n h ù n g ngUÒi làm nghé khdi dà có nhùng le cùng va quy dinh 0/
kiéne cu nhiéu hdn so vói eae nehé bién khac. Mói ddt ra khdi d a n h bàt. ho tó chùc nhiéu le cune- Khi rdi bién. ho tó chùc cùng ^'Mà dòi". Le vàt eùng thitòng ddn gian góm ao giày (vàng ma), gao miiòi. hoa qua. Dòi khi eo thém mot eon eà giò. Gà ditde luóe ehm, bàt chéd chàn lén t h à n va de nguyén con. Càp chàn gà [già gai sé ditdc mang ra xeni theo n h ù n g cach thùe riéng de doan két qua eùa ehuyén di. Xéu eàp giò tòt, khóng eo quàp. thit day. khóng ti vét thì chu ghe có thè hy vong ve mot ehuyén d a n h bàt eó két qua kha quan. Khi ra dén cùa (Cùa Dai), eàe chù ghe tó ehùc eùng eua. cung cac vi ehua Lach. ehua Cang mòn. song nitóe. Lue ghe n g a n e qua bòn One. ('àe chù ghe lai ghé vào de cung Ong. Cung xong. ngitòi ta co le de lai mot it eao muói trone n h ù n e chié(^ bù va thà mot eon gà trong. Vi le dò. t
tàm rùa tày uè trUóc lue ra khdi. Khi ra ngò rat ki gap dàn ba, vi thè, vào nhùng lue dò, dàn bà thuòng lành di ngò khàc hoac ddi che nhùng ngUÒi làm nghé di qua rói mói tiép tue di. Lue ghe nghé khòi hành. t r à n h gap phài ghe khàc chay ngang hdàc vit bdi ngang trUóc mùi, vi nhu vày là "eàn mùr khóng tòt che viéc ra khdi dành bàt. Trdng lue có ngUÒi ra khdi dành bàt thì d nha khóng cho ngUÒi khàc dén gành nitóc hoac xm nitóc. Ho cho ràng nUóc cùng nhu cà, néu cho thì cà sé vào luói nguòi khàc. Khi dén dia diém giàng htói, moi hành dòng eùa lai bcan déu phài càn thàn, t r à n h sU dò vd, va dàp xày ra trén thuyén hdàc dành rót dò vàt xuòng bién. Lue nàu nitóe khóng ditde de nitóc sòi trac duói bép hoac de rdi nàp vimg xuóng bién... Cùng VÓI nhùng tue le kiéng eù khi hành nghé, trcng qua trình nói nàng, giad tiép nhùng ngitòi làm nghé mành ehuón litu hành mot he thòng tu mang tinh kiéng eù khà dàe tritng. Do tbòi gian situ tàm qua ngàn ngùi nén chùng tòi chi mói ghi lai dUdc mot so it ddn vi cùa he thòng tu nói chéch này: N h ò m tì^ chi càc hoat d ò n g cùa n g h é Hoat dóng Càch goi Ròi ben md dòi Trai giàn nghé ra bó mùc Dành cà ngói nghé Kéo {vàt gì dò) dòc 59
Kéo b u ó m dòc dòc Kéo neo dòc m à u Deni tói di vó Dàt eò (de dành dàu) dàt b u o n Tàt (nude) lach Tàt m i é n g nude lach i m è n e r à o Lày (vàt gi dò) ehùng Lày gad chùng eàu Lày cài g à u c h u n g cai mò Ra biéu. làm biéu (de diéu ehiéu ehinh vièe keo luàij. Ve ben tói An chip An n h i é u chip né Xàii edm n à u chip Dém {vàt gì do) eài N h ò m tì^ c h i stf vàt, h i é n ti^ofng Su vàty hién tuofng Càch goi Dò n g h é (danh ea) bàli T h ù n g chai bòng Dà g a n b dòm G à u (tat nude) mo T h u n g (dUng dò) doi y,\iòc rào 60
Muói diém Buóm doc Neo màu Nói go Dao thép Giò dung cà cài oi Con gà che Con vit con chun (ehàn) tròi Con khi con rau khó Con ehó con rau tu {tùcfi?) Cà {nói ehung) dàu Cà nhiéu dàu nhiéu Cà ehuón mói Cà chuòn bay mòi chdi Con mèo mièu Cày mit cày xd Khoen cót day day tóm Cà khóng màc luói mói trd Khóng có (eà) nò có Cà dóng day nhàt Ghe day cà no Mot chuc cà bó • làm Mot tram cà thién Mot ngàn cà muòn Mot van cà 61
Tuy ehi mói t ì m biéu dudc mot so it tu n h u n g qua dò. eó t h è xàe dinh x u à t p h a t diém eua hién tUdng này là do k i é n e eù eoi t b à n e t é n eàe hoat d ó n e . sU vat. h i é n t u o n g n h à m t r à n h gdi lén d i é m xàu, eó t h è gàv n é n su ehu v. bat bình eua eàe lite litoiig siéii nhién vòn rat bi h i é m va d a y b à t t r a e hoàe de eàu m o n g dUòc niay m a n t r o n g q u a t r i n h d a n h b à t . \'ì vày. n h ù n g ngitòi làm n g h é khdi t r a n h nói cac t u nhit: gay. dò, ehim. làt. UIÌ. tròi. m à t . . . Ho k h ó n g bao eid d u n e tu "du" hoac "du'". "thùa". goi nhit vày ho sd sé bi t h a n Imh t u chòi tiép tue g i u p dò, p h ù trd. C ù n g vay. ho t r a n h eoi t h a n g tén eae loai ea. ca(^ liièn t u o n g tit n h i é n n h u mot h a n h dong n h a m t h è hién sit k m h t r o n g va (pia do cau m o n e n h a n dit()c sU ho ti'o. Tue le va cach suv nghi nav von rat j)hò bicn doi vói neit dan mién T r u n g va dU(ic t h e hien d a m net d ngit d à n nghé m a n h khoi tai Hòi An. Ve cach t h ù e eàu tao, c h u n g d\t()c h m h t h a n h b a n g n h i é u cach. Mot so t u eó su lién bé n h à t dinh den mot vai dac diém nao dò eùa sit vàt, hién titdng nhit neo dUde goi là (>) ' m à u ' ; dao > ' t h é p " . gau > "mo"; t h u n g chai > '•bóng"; càv mit > "eày xd". Mot so tit có góe H a n nhit muói > " d i é n i ' ; mèo > '•micu'; mot n g a n > "thién". Mot so t u k h à c eó t h è là t u co dia j)hU(ine nhit gà > "che" (que): t h u n g > "doi" {doi dUng thùc àn): ca k h ó n g vào ludi > "trd" (tra mình, nUàc trd...). k h ó n g có > "no eò" Con lai la mot so t u c h u a xac d i n h d\U}c li do h m h t h a n h n h u lày > "chùng"; gao > "eàu"; con khi C^'l
> "con rau khó"; mot chuc > "bó"... Chùng tòi cho ràng có the day là nhùng tu co lién quan dèn nghé khdi hdàc là nhùng tu mang tinh quy uóc, truóe day vòn có sU lién bé nàd dò ve nghia ma dèn nay, dd qua trình lUu hành làu dai, sU lién he dò dà bi mai mot di. Dèn nay nghé mành khdi hàu nhu khóng con. nhùng thuyén mày va nhùng giàn luói hién dai dà thay thè càc ghe nan, ghe me va giàn mành xUa eù. Tuy vày, nhùng tue le kiéng eù, nhùng kinh nghiém dành bàt cùa nghé khdi vàn dang dUde bàc tòn tai dia phUdng nhu mot bang chùng ve qua trình giao lUu - tiép xùe vàn hoà ngành nghé, ve sU có màt cùa mot nghé bièn truyen thòng, trUóe day dà tùng boat dóng manh me d ven bièn mién Trung nói ehung, Hòi An nói riéng. 63
BANG KE CAC NGHE DANH BAT SONG Nl/ÒC TRUYEN THONG Ò HÒI AN A. Mòi tru'òng nu'óc ngot 1. Dành hàm 2. Dàt nhà 3. Dàt lo 4. Dàt dò 5. Dàt nò 6. Vài ehài 7. Càt vó 8. Bua luói ben 9. Cam òng trùm 10. Càu 11. Ndm 12. Nhùi 13. Tha chitdm 14. Tha dia 15. Tàt 16. Mò 17. Dooc cà 18. Càm thò (^1
B. Mòi t r U ò n g ntfòc lo? 1. Ludi r ù n g 2. Luói t u a (li/ài tua) 3. Luói rd 4. Luói ben 5. Già cào 6. Dàt chitdm 7. Dàt nò. dò 8. Di dang 9. Vài ehài 10. Dàt lo 11. R ó e h ó 12. Ró ngac 13. Trù 14. Kéd te (trù tóm) 15. Tré (ra tóm) 16. Nhùi 17. Ndm 18. Mò 19. Mò xiét 20. Giàm ddp 21. Cào hén 22. D a n h rue rùc bo
23. Dào eua 24. Dào ludii 25. D i SOI 26. Càu tòni 27. Càu eà 28. Càu èch 29. Tha ràp eua 30. Tha bòne eua 31. Tha bò 32. Dàt day 33. Càt vó 34. ( lo bau, bat òe C. Mói tru'òng nu'óc* m a n 1. (ìia cào 2. (ìia ruòc 3. Xàm 4. Mành ehòt 5. Mành md (dinh ) 6. Mành khdi 7. Càu òng 8. Càu bua 9. Càu xóng(.so/?^ ^) 10. Càu khan (\(^
11. Luói quàt 12. Lo mUc 13. Cào nghéu, ò'c 14. Ró giàn {ró ehó) 15. Dooc cà 16. Lan ò'c, bào ngU 17. Gò bau, vù nàng,vù sad 18. Bàt eua dà. {Nhùng nghé mói hinh thành sau này chùng tói khóng dUa vào bang ké). 67
BANG KÉ TU DIA PHUdNG LIÉN QUAN DÉN GÒNG CU DÀNH BAT SONG NUÒC TRUYEN THÓNG SUU TAM DUtìC Ò HÒI AN =^ NHOM TU DIA PHUdNG LIÉN QUAN DÈN CÒNG CU DANH B.\T à BIÉN (THEO A, B, C) Bong: Dung cu don gio de tao lue day eho ghe. thuvén. thuòng làm bang dém. di dói vdi buòni (huòm). Bi/ng: xà}) day bang tre trong òng sào cùa ludi ehuón. Buòni: Ciióng bong nhitng bui h()ii. treo eao hdn lioug. Cài hù, cài tram, cài dùng: Cài phi\n ì)àng gò nhe (thong, dòng...) de dò dav eaii. gian ludi trone n g h é e à u , n g h é kh(yi, n g h é lu'òi q u à t . Càn càu: Dung cu bang t n \ tray de càm khi càu cà. ' " ' I . Càu: Còng cu bàt tóm. cà bang móc .sàt nho (goi la ludi eàu). thitdng eó màc mòi, buóe ò dàu mot .sdì day va eó eàn bang tre. trày hoàe khóng. Càu bua: Oiàn eàu góm nhiéu htói eàu trai dai theo cU li nhat dinh. Càu cuónicàu hhuóc: Dung cu eàu có òng gò quan day càu. tha ra cuón vào neav. ludi có mói })àng la càv hoàe dàv kim tuvén. (ìs
Càu khàu: Dung cu bàt cà chinh bièn. góm mot ludi càu sàc gàn vào càn gó, dùng mòi nhù cà ra khòi bang de giàt. Càu song (xóng?): Là loai càu dùng d bièn vói ludi càu va day càu to de càu càc loai cà lón nhU cà chinh, mù Cày chà: Còng cu nhù, du cà bang cày tre có quàn day là dùa, che bóng cho cà dùng, dUdc su dung trong nghé mành chà. Cày ngàng: Mot doan gò dùng de chòng (giàng) trén phao va t n é n chi trong càc nghé luói quàt, xàm. Chòt: Bò phàn làm bang gò de giù day chòt va day dòi trong mành chà. Giàn mành: Còng cu dành bàt cà bién, góm nhiéu tàm htói lién két vói nhau. Day bóng: Day buoc hình chù V d hai dàu cành htói trong mành chà. Day chày: Day nói giùa day là dùa va cày tre trong mành chà. Day chòt: Doan day eó buòc chòt gò de khoa cài nài (lo) trong mành chà. Day doi: Day buòc vào mot vàt nang thà xuòng nitóe de làm dàu. Day don: Day nói tu ghe dèn mành chà. 69
Day dàn: Hai day chinh hai ben eua giàn luói quàt. Day dòi: Day gai có cót bòn da de eàng htói trong mành chà. Day ganh: Day giù cho càn giàn htói trong mành chà. Day lù: Day nói giùa càc bù (phao) vói giàn lììành dinh. Day neo: Day buòc mò neo dùng eò' dinh ghe thuyén. Day ngàng: Day có gàn òng tre buòc tu cày ngàng cùa mành chà tha ngang de làm chiiàn khi kéo htói. De càu: Hai dàu eùa doan day Riéii ben eon tit de buóe vao day doi trong nghé càu bua. Dòm: D;i ganh litng chùng ditói màt nitóc de theo dòi gian litói trong nghé khcfi. Dòm òng: Ong tre bó tròn de càn sue ép cùa song trong nghé khai. Du chà: Phàn trén bang là dùa cùa cày chà. Dà doi: Dà de giàng giàn mành chà, mành mò. Dà dai neo: Dà buòc sau dòc neo. Dà dàu neo: Dà buòc vào phàn mò neo. Dà de: Mòn dà buòc ò giùa day giàng eùa nghé là niUc. 70
Dà dòi: Hai bòn dà hai ben cành luói cùa mành chà. Dà dòi: Dà cót d hai dàu day giàng cùa nghé là mUc. Dà oc: Dà cót d day neo, phàn sàt vói neo. Dà dùng: Dà buòc giàng giùa trién chi cùa luói quàt. Dà ganh: Dà ditdc buóe vào day ganh cùa mành chà. có tàe dung de ghe thàng bang. Dà giàng: Hòn dà dUdc buòc vào day doi trong mành chà. Doc neo: Thanh gó nàm giùa hai cành neo. Dut: Tùi ludi phàn sau mành chà, mành mò, mành dinh, luói quàt, xàm. Có chùc nàng chùa cà, gom cà. Ghe me: Ghe bang tre dan, có be bang gò hay cày tre ngàm che dòi. Ghe san: Ghe làm bang gó. Già cào: Loai dung cu dành bàt cà, dan bang sdi, hình phéu, có ghe kéo. Già ruòc: Loai già dùng bàt ruòc. Hom: Bò phàn làm bang que tre nhon. sàp hình ehóp, chùa lòi cho cà, mUc vào nhUng khóng ra dUdc là bò phàn bay cùa lo, nhà, dò. Kién neo: Thanh gò xuyén qua mùi neo, thàng góe vói hai mò. 71
Leo ram: Rdm càt ngàn t ù n g doan. ben nhu day phao de du ca d nghé khai. Là mUc: Dò dan bang tre. h m h chù nhàt co mot hom de du n h u bàt mUc. Là giàn: Xhiéu cài lo mUc nói vào mot sdi day chinh. Lòt mi: Doan cuòi cùng eua day càu b a n g day dàn hav day thau de còt ludi càu ti^ành cà eàn dut phan cuòc, nha. Luói càu: Bò phàn móc mói b a n g kim loai ò" nghé càu. Luói: Dung cu lam b a n e càc loai .sdi, dan thành tàm. eòni nhièu mat. de danh 1);U càc loai tòni, cà Luói quàt: Dune ^'M d a n h bat d a n bang sdì, có hinh vone cung, dùng de d.'Uih bat cà xa bd. phàn san cùng co day de chùa ca. Luón luói: Chiéu sàu thuòc phan t h à n cùa htói. Alci dòli ma kinh/ma phao: Day trién dòi kep phao d giùa. Mành: Tàm luói ditdc dan b a n g càc locii soi. gòni nhiéu màt. dùng de lién két vói n h a u tao t h à n h giàn m a n h. Màt luói: X h ù n g ò htói hinh thoi. Mcj neo: Hai t hanli gó có hinh mùi tén trong cài lieo. 72
Nài: Vòng day bàt tréo hình so' 8 de buòc dòm òng va day don trong mành chà. Neo: Vat nàng bang gò (hoac sàt). thà chìm duói nUdc cho càm chat d day de giù ghe thuyén hay vàt nói ó mot vi tri có dinh. Nèo: Dung cu de ghim miéng luói quàt hàng tre. Ngoi ràu: Bó phan bang rdm ben t h à n h tàm dàt trong òng sào de du cà chuòn d nghé khoi. Ong dùa: Dung cu bàt cà làm bang nep tre ben tròn. có hom, buòc vào day don dùng d vi tri thù hai tmh ili giàn nghé khoi. Ong nhùtióng sào: Gióng óng dùa nhitng d vi tri thù nhàt. Phao tre: Vàt nói bang tre duoc su dung trong mành chà, mành mò, nghé khoi, luói quàt. Riéng càu: Là day chinh giàng ngang de buòc càc day càu vào, ditdc su dung trong nghé càu bua. Tay bùng: Cành htói gap hình chù V d nghé khai. Tay luói dàn: Hai cành litói hai ben eùa nghé khai. Theo: Day buòc eùa òng sào trong nghé khoi. Theo càu: Phàn day càu nàm dUói nitóc. Thiuig IBóng: Phitdng tién bdi di theo dòi cà, clan bàne tre, hinh tròn. 73
Tràu nói: Kiéu nói day nói tiép d mành chà, mành mò, là. Tràu lo (khoen): Kiéu nói dàv \òng d mành chà, mành mò, là. Trién: Soi day xuyén qua màt htói ngoài cune eua tàm litói. Trién chi: Day hàng càc loai sdi có gàn chi bang dàt nung de dìm ludi xuòng. Trién phao: Day t n é n co két phao b a n g gò nói nhu thóng reo. tùng de kéo htói nói lén. Tru mUc: Loai lit('ii de bàt mite dan b a n g sdì td. có hmh phéu. X(ììn\ Loai cóne
Beo: Bó phàn d dàu càn càu, ndi de buóe day càu vào. Bóng: Mot loai bay eua, dan bang tre. hình tròn. miéng loe có bùng sàp. Bùng: Bó phan nàp day ed dóng có thè md ditdc cùa nhà, là. Cach dòn gành: Bò phan cùa ehó ró. góm hai doan tre nàm ngang de chiù luc trUc tiép cùa óng truc va guòng ehó. Cài àch: Miéng gò (3x Sem) due lo cài chòt tre, làm vat trung gian de day nghéu trong nghé trù dUdc xoay tròn. Cài tuyén: Bó phàn bang tre, hình vòng cung, nàm giùa cài cào hén de giù càn cào có dinh. Cào hén: Dung cu dan bang tre, có càn dai, day là mot mat phàng de cào hén. Cào lUOn: Dung cu bàt lUdn bang màu sàt, có càn tre. Càn cào: Bang tre hay gò, cài tu cót cào lén, có tàe dung de kéo cào di ehuyén. Càn trù: Hai doan tre buoc hai dàu cùa luói trù {con goi là te, còng eu bàt tóm). Càn bóng: Là mot ho phàn cùa cài hónglrap bang tre càt uòn eong noi vói day cung có tàe dung làm bay sàp. 75