Tìm hiểu về lịch sử của vùng đất Huế: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:402

Thêm vào BST

Báo xấu

83
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn sách "700 năm Thuận Hóa – Phú Xuân – Huế" là tài liệu tổng hợp về triều Nguyễn và Huế xưa của nhà Huế học Nguyễn Đắc Xuân. Sách gồm 6 chương giới thiệu về địa danh, văn hóa, lịch sử, triều Nguyễn xưa văn học nghệ thuật, danh nhân… giúp bạn đọc có thêm nhiều tư liệu quý giá khi tìm hiểu và nghiên cứu về vùng đất Kinh kỳ này. Ngoài những thông tin tư liệu bổ ích sách còn có hình minh họa để những ai chưa một lần đến Huế có dịp du lịch, khám phá Huế qua sách.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu về lịch sử của vùng đất Huế: Phần 1

BIỂU GHI BIÊN MỤC TRƯỚC XUẤT BẢN ĐƯỢC THỰC HIỆN BỞI THƯ VIỆN KHTH TP.HCM Nguyễn Đắc Xuân 700 năm Thuận Hóa - Phú Xuân - Huế / Nguyễn Đắc Xuân. - T.P. Hồ Chí Minh : Trẻ, 2009. 959tr. : minh họa ; 24cm. 1. Thuận Hóa (Việt Nam) -- Lịch sử. 2. Huế (Việt Nam) -- Lịch sử. 3. Phú Xuân (Huế, Việt Nam) -- Lịch sử. 959.74 -- dc 22 N573-X18
N XU N
HOAN NGHÊNH BẠN ĐỌC GÓP Ý PHÊ BÌNH NHÀ XUẤT BẢN TRẺ 161b Lý Chính Thắng - Quận 3 - TP. Hồ Chí Minh Điện thoại: 39316211 - 38465595 - 38465596 - 39316289 Fax: 84.8.38437450 E-mail: nxbtre@hcm.vnn.vn Website: http://www. nxbtre.com.vn 4
L i nói u H N H N N T N H T H T P T H H H N H - N N H UN N 7 T P H G N N H T - H - H M A H - H - 00 H Huế bí ẩn H P M H U - P H H 5
Đề cập đến thông tin về lịch sử văn hóa Huế, người ta thường nhắc đến các bộ sử của triều Nguyễn như Đại Nam thực lục, Đại Nam liệt truyện, Đại Nam nhất thống chí, Đại Nam hội điển sự lệ, bộ Tập san Đô thành hiếu cổ (Bulletin des Amis du Vieux Hué). Nhưng trải qua các cuộc chiến tranh diễn ra trên đất Huế (1947, 1968), các cuộc di tản khỏi Huế (1972, 1975), lũ lụt (1953)... tất cả những sách sử quan trọng nêu trên, sau năm 1975 hầu như không còn được giữ ở Huế. Ngay cả những sách báo nghiên cứu của các học giả Thái Văn Kiểm, Bửu Kế, Phan Văn Dật, Nguyễn Thế Anh... cũng rất khó kiếm. Muốn làm người cầm bút xứ Huế, tác giả phải đi hỏi chuyện từ các bậc thầy của mình đến những người lớn tuổi biết chuyện cũ ghi chép lại. Có dịp vào Nam, ra Bắc, tác giả đã sục vào các tiệm sách cũ, tìm mua những sách báo có liên quan đến Huế. Từ sau ngày đất nước mở cửa, ông có dịp sang Pháp, sang Mỹ “tìm Huế xưa”. Đến nay, như ông nói, đã có được những tư liệu cần thiết để hình thành ngành Huế học ở Huế. Để phục vụ những người yêu Huế và cũng để đền đáp công ơn những người buổi đầu đã giúp ông nghiên cứu Huế, ông đã giải đáp nhiều thắc mắc của bạn đọc gần xa, những sinh viên làm luận văn lịch sử văn hóa Huế. Một số những giải đáp đó đã in thành 6 tập Hỏi đáp về triều Nguyễn và Huế xưa do Nxb Trẻ ấn hành. Nay theo yêu cầu của độc giả, nội dung 6 tập đã xuất bản được biên tập lại, bổ sung thêm nhiều hình ảnh, giải đáp mới nữa (tương đương một tập) và tái bản với tựa đễ 700 năm Thuận Hóa - Phú Xuân - Huế. Tập sách được chia làm 5 chương: 1. Địa danh; 2. Lịch sử; 3.Triều Nguyễn; 4.Văn hóa văn nghệ; 5. Danh nhân. Thứ tự các bài được sắp xếp theo diễn tiến thời gian lịch sử. Và, để được như ý, như trước đây chúng tôi đã trình bày, tác giả và Nhà xuất bản Trẻ rất mong nhận được ý kiến đóng góp xây dựng bộ sách của độc giả. Rất mong được ủng hộ! NHÀ XUẤT BẢN TRẺ 6
Đ A L - Đ A DANH
8
Vị trí địa l t nh Thừa Thiên Huế trong ản đồ Việt Nam 700 NĂM THUẬN HÓA - PHÚ XUÂN - HUẾ 9
Thành phố Huế có từ bao giờ? Thành phố Huế nằm trên đôi bờ sông Hương, giữa miền Trung nước Việt, lưng dựa vào dãy Trường Sơn hùng vĩ, mặt hướng ra biển Đông cách xa chừng 12km. Huế nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa với hai mùa mưa nắng rõ rệt. Đầu triều Nguyễn, thành phố Huế ngày nay là đất kinh sư của triều đình. Đến đời Pháp thuộc, vào ngày 20-10-1898, vua Thành Thái ra dụ thành lập thị xã Huế và đến ngày 12-12-1929, Toàn quyền Đông Dương ra nghị định chuyển thị xã Huế lên thành phố Huế. Hiện nay Huế là thành phố loại 1 trực thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế, với dân số 323.808 người (theo niêm giám thống kê của Tp Huế năm 2006), phân bố không đều trên diện tích 67,77km2 gồm 24 phường nội thành (Phú Thuận, Phú Bình, Tây Lộc, Thuận Lộc, Phú Hiệp, Phú Hậu, Thuận Hòa, Thuận Thành, Phú Hòa, Phú Cát, Kim Long, Vĩ Dạ, Phường Đúc, Vĩnh Ninh, Phú Hội, Phú Nhuận, Xuân Phú, Trường An, Phước Vĩnh, An Cựu, An Đông, An Tây, Hương Sơ, An Hòa) và 3 xã ngoại thành (Thủy Biểu, Hương Xuân, Thủy Xuân). Thành phố Huế nằm cách Hà Nội 675km về phía bắc và cách Thành phố Hồ Chí Minh 1.060km về phía Nam. Phần thành phố bên bờ bắc sông Hương có Kinh thành Huế của nhà Nguyễn (1802-1945) xây dựng từ năm 1805, đến năm 1993 được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa của nhân loại. Đối diện với Kinh thành về phía bờ nam, cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, được xem là một khu Tây (quartier européen) với các cơ quan hành chính, khu buôn bán, trường học của chính quyền Bảo hộ mà tiêu biểu là tòa Khâm sứ Huế (đặt cơ sở từ năm 1876), hãng buôn và khách sạn Morin (1901), trường Quốc Học (1896) và trường nữ sinh Trung học Đồng Khánh (1917). Trong Kinh thành, nửa trước gồm hai phường Thuận Thành và Thuận Hòa, nửa sau là phường Thuận Lộc và phường Tây Lộc. Bên NGUYỄN ĐẮC XUÂN 10
ngoài Kinh thành, mặt trước thuộc phường Phú Hòa, mặt phía tây vòng qua phía bắc và phía đông bắc thuộc phường Phú Thuận và Phú Bình. Phía đông bắc Kinh thành là vùng Gia Hội - Bãi Dâu gồm các phường Phú Cát, Phú Hiệp và Phú Hậu. Phía tây Kinh thành là vùng Kim Long có phường Kim Long và xã Hương Long (có chùa Thiên Mụ và Văn Thánh), phía cực bắc có xã Hương Sơ (có di tích Cống chém An Hòa). Trên bờ nam sông Hương, khu vực hành chánh, trường học, khách sạn quốc tế nằm trên ba phường Vĩnh Ninh, Phú Hội, Phú Nhuận. Về phía thượng lưu có Phường Đúc (có Hổ quyền) và xã Thủy Biểu, phía hạ lưu có phường Vỹ Dạ. Vùng đồi chập chùng ở phía tây nam có các phường Trường An (có chùa Từ Đàm, lăng mộ nhà yêu nước Phan Bội Châu) và phường Phước Vĩnh (có nhà thờ Phú Cam) và xã Thủy Xuân (có lăng Tự Đức). Tiếp giáp với huyện Hương Thủy ở phía Nam có phường An Cựu và xã Thủy An (có núi Ngự Bình). Huế là một trong những trung tâm văn hóa du lịch quan trọng của Việt Nam, ngoài các di tích của nhà Nguyễn, các chùa chiền, các danh lam thắng cảnh, Huế còn là nơi hình thành tư tưởng yêu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh, của các vị lãnh đạo cách mạng nổi tiếng thế kỷ XX như Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, nhà thơ Tố Hữu... Năm 2000, Huế được chọn làm thành phố Festival của quốc gia và quốc tế. Thừa Thiên Huế có thành phố Huế là trung tâm văn hóa du lịch quốc gia, cho biết những “cái đặc biệt nhất” trong lịch sử, con người và thiên nhiên ở đây. Không phải vì Huế từng là Kinh đô của thịnh thời nước Việt Nam quân chủ nên Huế đã có những cái mà các thành phố Việt Nam khác không thể có mà sự thật Huế - Thừa Thiên còn có những quà tặng của tạo hóa thuộc loại kỷ lục quốc gia rất đặc biệt. 700 NĂM THUẬN HÓA - PHÚ XUÂN - HUẾ 11
I. Những k lục do Huế t ng là Kinh đô của nư c Việt Nam thời quân chủ: 1. Huế có Kinh thành Huế xây dựng từ đầu triều Nguyễn (1804), lớn nhất: chu vi vòng của Kinh thành trên 10,5km, diện tích khoảng 6,76km2 (theo Kinh thành Huế của Phan Thuận An); Bản đồ hành chính thành phố Huế NGUYỄN ĐẮC XUÂN
2. Có nhiều cung điện, lăng tẩm hùng tráng, uy nghi, thơ mộng, lộng lẫy nhất: Điện Thái Hòa, điện Cần Chánh (đã bị đốt), điện Long An... Có bảy lăng vua (Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức (bao gồm cả Kiến Phước), Dục Đức (bao gồm cả lăng Thành Thái và Duy Tân), Đồng Khánh, Khải Định và hàng trăm lăng mộ chín đời chúa, lăng các bà hoàng hậu (như lăng bà Từ Dũ), các hoàng tử (như Định Viễn vương, Tùng Thiện vương, Tuy Lý vương...), vua Hiệp Hòa (mới được hậu duệ cải táng và xây dựng mới). 3. Có Kỳ đài cao nhất: 50,065m (theo Phan Thuận An); 4. Có lầu Tàng thơ để lưu giữ công văn giấy tờ sách vở xưa nhất; xây dựng từ năm 1825; 5. Có Bảo tàng cổ vật lưu giữ được nhiều cổ vật triều Nguyễn nhất; 6. Có hồ Tịnh Tâm đẹp nhất; 7. Có Trấn Bình đài (thành Mang Cá) - một pháo đài quân sự cổ hoàn chỉnh nhất và kiên cố nhất (nay là doanh trại của tỉnh đội Thừa Thiên - Huế); K đài Ảnh: Hoài Hương 700 NĂM THUẬN HÓA - PHÚ XUÂN - HUẾ
Hồ Tịnh Tâm Ảnh: Hoài Hương 8. Có nhà hát Duyệt Thị cổ nhất, ra đời từ năm 1826; 9. Có nhà thờ Lão Tử độc nhất - Linh Hựu quán, nay là nơi tọa lạc của nhà thờ Tây Linh (1829); 10. Có nhiều phủ phòng của các ông hoàng, bà chúa nhất; 11. Chung quanh Kinh thành và Hoàng thành có nhiều hồ có tên tuổi được ghi vào bản đồ địa chính nhất: Theo L.Cadiere (BAVH 1913), riêng trong Kinh thành có đến 32 hồ, những hồ nổi tiếng nhất là hồ Tịnh Tâm, hồ Học Hải, hồ Xã Tắc, hồ Khám Đường; 12. Kinh thành và vùng chung quanh có nhiều sông nhất: sông Ngự Hà, sông Hương, sông Đông Ba, sông Bạch Yến (sông An Hòa), sông Cái Vạn, sông Thọ Lộc, sông Lợi Nông (còn có tên sông Phủ Cam, sông An Cựu), sông Phổ Lợi, tổng cộng 7 con sông; 13. Do nhiều hồ, nhiều sông nên Huế cũng có nhiều cầu cổ nổi tiếng nhất: trong Hoàng thành có 2 cầu, 6 cầu đi vào Hoàng thành (trước 3 cầu, sau 1 cầu, bên phải và bên trái 2 cầu), khu vực hồ Tịnh Tâm trong Kinh thành có 5 cầu có mái che (Cầu Bồng Do- NGUYỄN ĐẮC XUÂN 14
anh, cầu Hồng Cừ, cầu Bích Tảo, cầu Lục Liễu, cầu Bạch Tần), Ngự Hà xuyên qua Kinh thành, nối sông Cái Vạn với sông Đông Ba có 10 cầu (cầu xe lửa, cầu Hoằng Tế, cầu Tây Thành Thủy Quan, cầu Vĩnh Lợi, cầu Bình Kiều, cầu Khánh Ninh, cầu Ngự Hà, cầu Đông Thành Thủy Quan, cầu Thanh Long, cầu Bác Tế), 10 cầu đi vào Kinh thành (10 cửa vào Kinh thành có 10 cầu), 3 cầu bắc qua sông Hương (cầu Trường Tiền, cầu Phú Xuân, cầu Dã Viễn); 6 cầu bắc qua sông Lợi Nông (cầu Ga, cầu Nam Giao, cầu Bến Ngự, cầu Kho Rèn, cầu An Cựu), 3 cầu bắc qua sông Thọ Lộc (Đập Đá, cầu Vỹ Dạ, cầu Vân Dương), 3 cầu bắc qua sông Đông Ba (cầu Gia Hội, cầu Đông Ba, cầu Bãi Dâu), 2 cầu bắc qua sông Cái Vạn (cầu Bạch Hổ, cầu Cái Vạn), 1 cầu bắc qua sông Kim Long (sông đã cạn nhưng vẫn có cầu Kim Long), 7 cầu bắc qua sông Bạch Yến (cầu Xước Dũ, cầu Huyền Không, cầu An Ninh Hạ, cầu An Hòa, cầu Huyền Yến, cầu Cửa Hậu, cầu Bao Vinh)... mới thống kê sơ bộ đã có đến trên 58 cầu, chưa kể cầu Chợ Dinh bắc qua sông Hương. Cửa Thư ng Tứ Ảnh: Hoài Hương 700 NĂM THUẬN HÓA - PHÚ XUÂN - HUẾ 15
II. Do ảnh hưởng của Kinh đô Huế: 1. Huế là nơi có nhiều chùa nhất: Theo lịch sử Phật giáo xứ Huế, tại Thừa Thiên Huế có 124 ngôi chùa chính, chưa kể 318 khuôn hội (Niệm Phật đường); 2. Huế có Thiền sư Liễu Quán có ảnh hưởng lớn nhất (đặc biệt đối với Phật giáo xứ Đàng Trong); 3. Có chuông chùa Thiên Mụ lớn nhất: 3.285 cân (2.021 kg), cao 2,6m, rộng 1,2m; 4. Có chiếc trống cổ chùa Đông Thuyền lớn nhất: Đường kính khoảng 2m, chiều dài có đến 3m. Bên trong lòng trống có những móc thép kéo chéo với nhau. Do đó ở Huế có câu: “Trống Đông Thuyền, chiêng (chuông) Thiên Mụ” 5. Có nhiều nhà vườn nổi tiếng nhất: nhà vườn An Hiên, vườn nhà bà Công chúa Ngọc Sơn, nhà vườn Lạc Tịnh viên; Cầu Tràng Tiền Ảnh: Hoài Hương NGUYỄN ĐẮC XUÂN 16
Trường Quốc học Huế Ảnh: Hoài Hương 6. Có Sở Nhà thương (nay là bệnh viện Trung ương Huế) để chữa trị bệnh cho dân theo Tây y, do triều đình Huế thành lập sớm nhất (1894); 7. Có trường Quốc Học do triều đình Huế mở để dạy cho người Việt Nam học văn minh văn hóa phương Tây sớm nhất (1896); 8. Quốc Học cũng là ngôi trường xuất thân của nhiều lãnh tụ cách mạng nhất: Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tổng bí thư Trần Phú, Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, nhà thơ Tố Hữu, Bí thư Sài Gòn Gia Định Nguyễn Chí Diểu, nhà lý luận Mác-xít Hải Triều v.v... và v.v... (chưa kể những lĩnh vực khác); 9. Có trường nữ Trung học Đồng Khánh (nay là Hai Bà Trưng) được ca ngợi nhiều nhất; 10. Có cầu Trường Tiền bắc qua sông Hương đẹp nhất và được thơ văn ca ngợi nhiều nhất; 11. Có sân vận động Bảo Long (nay là sân vận động Huế) có lòng chảo để đua xe đạp sớm nhất (1936). 700 NĂM THUẬN HÓA - PHÚ XUÂN - HUẾ 17
Hải Vân uan III. Do thiên nhiên ban tặng cho Th a Thiên Huế: 1. Đèo Hải Vân hiểm trở và cao nhất: 490m (Đệ nhất hùng quan); 2. Vùng núi Bạch Mã cao 1.450m, có khí hậu ôn đới ở gần biển nhất (từ chân núi Bạch Mã ra bờ phá Cầu Hai chỉ 3km); 3. Có sông Hương đẹp nhất; 4. Có lượng mưa hàng năm lớn nhất và các trận mưa kéo dài nhất. Nguyễn Bính đã từng than: Trời mưa ở Huế sao buồn thế, Cứ kéo dài ra mãi mấy ngày Đến Tố Hữu cũng phải kêu lên: Nỗi niềm chi rứa Huế ơi, Mà mưa xối xả trắng trời Thừa Thiên. NGUYỄN ĐẮC XUÂN 18