Tìm hiểu về NATO trong thời kỳ chiến tranh Lạnh 1949 - 1991: Phần 1

Chia sẻ: Tramnam Codon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:50

Thêm vào BST

Báo xấu

98
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 tài liệu NATO trong thời kỳ chiến tranh Lạnh 1949 - 1991 giới thiệu tới người đọc các nội dung: Sự ra đời của NATO, NATO với cuộc đối đầu và chạy đua vũ trang trên thế giới. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu về NATO trong thời kỳ chiến tranh Lạnh 1949 - 1991: Phần 1

nhµ xuÊt b¶n mong b¹n ®äc gãp ý kiÕn, phª b×nh  ChØ ®¹o néi dung: ThiÕu tíng, PGS, TS. TrÞnh v¬ng hång  Chñ biªn: §¹i t¸ h¸n v¨n t©m  Biªn so¹n: - §¹i t¸ H¸n v¨n t©m - Trung t¸, Ths. lª ®øc h¹nh - ThiÕu t¸ phïng thÞ hoan 355 (N) 64-2008 Q§ND-2008 3 4
Liªn X« vµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa; trªn c¬ së ®ã ph¸t ®éng ngay mét cuéc chiÕn tranh míi mµ hä gäi lµ "ChiÕn tranh l¹nh". Tuy lµ cuéc "chiÕn tranh kh«ng tiÕng sóng, kh«ng ®æ m¸u", nhng ChiÕn tranh l¹nh ®· ®Æt hai hÖ thèng chÝnh trÞ - x· héi trªn thÕ giíi "lu«n lu«n ë t×nh tr¹ng chiÕn Lêi nãi ®Çu tranh", t¹o nªn thÕ ®èi ®Çu hÕt søc c¨ng th¼ng gi÷a hai "cùc" X« - Mü vµ l«i cuèn nhiÒu quèc gia, khu vùc vµo vßng xo¸y cña cuéc ®èi ®Çu nµy. ChÝnh ChiÕn tranh l¹nh ®· lµm bïng næ nhiÒu T rong thÕ kû XX, hai cuéc ®¹i chiÕn thÕ giíi do chñ nghÜa ®Õ quèc ch©m ngßi ®· cíp ®i sinh cuéc chiÕn tranh "nãng" vµ xung ®ét vò trang trªn kh¾p thÕ giíi, thËm chÝ tõng ®Æt loµi ngêi ®øng m¹ng cña hµng tr¨m triÖu ngêi trªn tr¸i ®Êt, ®Ó tríc nguy c¬ bïng næ chiÕn tranh h¹t nh©n. l¹i nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ vµ l©u dµi vÒ kinh tÕ - Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh cuéc ChiÕn tranh x· héi cho nhiÒu quèc gia. Gi÷ vai trß chñ yÕu l¹nh, Mü ®· t×m c¸ch l«i kÐo c¸c níc t b¶n vµo trong viÖc ®¸nh b¹i chñ nghÜa ph¸t xÝt §øc vµ c¸c liªn minh kinh tÕ, chÝnh trÞ, qu©n sù vµ biÕn qu©n phiÖt NhËt trong ChiÕn tranh thÕ giíi thø c¸c tæ chøc nµy thµnh c«ng cô thùc hiÖn môc tiªu hai, cøu loµi ngêi tho¸t khái th¶m ho¹ cña chñ chiÕn lîc cña m×nh. Mét trong nh÷ng liªn minh nghÜa ph¸t xÝt, Liªn X« ®· chøng minh trªn thùc tÕ lín nhÊt do Mü ®øng ®Çu vµ ®îc tæ chøc chÆt tÝnh u viÖt cña chñ nghÜa x· héi. Noi theo Liªn chÏ nhÊt lµ Tæ chøc HiÖp íc B¾c §¹i T©y D¬ng X«, nhiÒu níc míi ®îc gi¶i phãng vµ giµnh ®éc (North Atlantic Treaty Organization - thêng lËp ë ch©u ¢u vµ ch©u ¸ ®· lùa chän con ®êng ®i ®îc viÕt t¾t lµ NATO). Th«ng qua NATO, Mü chi lªn chñ nghÜa x· héi, dÉn tíi sù h×nh thµnh hÖ phèi chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña c¸c níc thèng x· héi chñ nghÜa trªn thÕ giíi. ®ång minh t b¶n ph¬ng T©y nh»m ng¨n chÆn Liªn X« vµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa kh«ng hÒ ¶nh hëng cña Liªn X« vµ hÖ thèng x· héi chñ cã ý ®Þnh tiÕn hµnh chiÕn tranh x©m lîc còng nghÜa ngµy cµng lín m¹nh sau ChiÕn tranh thÕ nh kh«ng cã bÊt kú hµnh ®éng nµo ®e do¹ nÒn an giíi thø hai. MÆc dï Mü cha hÒ trùc tiÕp sö ninh cña c¸c níc kh¸c. ThÕ nhng, víi tham väng dông vò lùc chèng Liªn X« nhng Liªn X« ®· tan thùc hiÖn giÊc méng b¸ chñ thÕ giíi, Mü ®· tëng r· vµ hÖ thèng x· héi chñ nghÜa ®· sôp ®æ. KÕt tîng ra "nguy c¬ cña chñ nghÜa céng s¶n" ®Õn tõ côc ®ã cã phÇn ®ãng gãp nhÊt ®Þnh cña NATO. 5 6
§¸p øng nhu cÇu nghiªn cøu, gi¶ng d¹y vµ c¸c trung t©m lu tr÷ trong vµ ngoµi qu©n ®éi ®· t×m hiÓu vÒ lÞch sö qu©n sù thÕ giíi trong c¸c c¬ t¹o ®iÒu kiÖn cho tËp thÓ t¸c gi¶ tiÕp cËn t liÖu quan, ®¬n vÞ vµ nhµ trêng qu©n ®éi còng nh trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, c¶m ¬n Nhµ xuÊt b¶n cña ®«ng ®¶o b¹n ®äc, ViÖn LÞch sö qu©n sù ViÖt Qu©n ®éi nh©n d©n ®· céng t¸c xuÊt b¶n c«ng Nam tæ chøc nghiªn cøu, biªn so¹n cuèn "NATO tr×nh nµy. trong thêi kú ChiÕn tranh l¹nh (1949-1991)". Sau khi lµm s¸ng tá nguyªn nh©n, môc ®Ých ra ViÖn LÞch sö qu©n sù ViÖt Nam ®êi khèi liªn minh qu©n sù lín nhÊt cña chñ nghÜa ®Õ quèc, c¸c t¸c gi¶ t¸i dùng qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña NATO theo tõng giai ®o¹n. Trong mçi giai ®o¹n ®ã, c¸c t¸c gi¶ tr×nh bµy nh÷ng ®Æc ®iÓm t×nh h×nh thÕ giíi t¸c ®éng ®Õn c¸c chiÕn lîc qu©n sù cña NATO vµ néi dung c¬ b¶n cña c¸c chiÕn lîc nµy; trªn c¬ së ®ã ph©n tÝch sù ph¸t triÓn cña NATO vÒ c¬ cÊu tæ chøc, bao gåm tæ chøc chØ huy, chØ ®¹o, tæ chøc chiÕn trêng còng nh sù ph¸t triÓn vÒ lùc lîng, vò khÝ trang bÞ chñ yÕu cïng víi nh÷ng ho¹t ®éng cña Khèi, chñ yÕu trªn lÜnh vùc qu©n sù, cho ®Õn khi ChiÕn tranh l¹nh kÕt thóc. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng, song do t liÖu hiÕm hoi vµ t¶n m¹n nªn cuèn s¸ch khã tr¸nh khái h¹n chÕ, thiÕu sãt. RÊt mong ®îc ®«ng ®¶o b¹n ®äc ®ãng gãp ý kiÕn x©y dùng ®Ó cuèn s¸ch ®îc hoµn chØnh vµ ®Çy ®ñ h¬n trong lÇn xuÊt b¶n sau. Nh©n dÞp cuèn "NATO trong thêi kú ChiÕn tranh l¹nh (1949-1991)" ra m¾t b¹n ®äc, ViÖn LÞch sö qu©n sù ViÖt Nam xin ch©n thµnh c¶m ¬n 7 8
c¸c liªn minh qu©n sù ®îc h×nh thµnh víi quy m« ngµy cµng lín. §Õn thêi ®¹i ®Õ quèc chñ nghÜa ®· xuÊt hiÖn h×nh thøc liªn minh míi lµ c¸c khèi chÝnh trÞ - qu©n sù. C¸c khèi nµy thêng gåm mét sè níc ®Õ quèc vµ c¸c níc th©n hoÆc phô thuéc hä, ®îc thµnh lËp trong thêi b×nh vµ cã Ch¬ng mét hiÖu lùc trong mét thêi gian dµi nh»m phèi hîp nç lùc Sù ra ®êi cña NATO chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ qu©n sù cña c¸c níc ®Õ quèc, c¸c ®ång minh cña hä ®Ó chèng l¹i Liªn X« vµ c¸c níc kh¸c 1. ChÝnh s¸ch liªn minh, quan ®iÓm chiÕn lîc qu©n sù thuéc hÖ thèng x· héi chñ nghÜa, chèng l¹i phong trµo c¸ch cña Mü vµ bèi c¶nh quèc tÕ dÉn ®Õn sù ra ®êi cña NATO. m¹ng vµ phong trµo gi¶i phãng d©n téc. §Ó ®èi phã víi nh÷ng ©m mu vµ hµnh ®éng cña chñ nghÜa ®Õ quèc, Liªn Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c¸c liªn minh qu©n sù lu«n X« vµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa còng thµnh lËp liªn minh g¾n víi chiÕn tranh - mét hiÖn tîng lÞch sö cña x· héi chÝnh trÞ - qu©n sù cña m×nh. nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu chÝnh trÞ - kinh tÕ b»ng c¸c Liªn minh qu©n sù lín nhÊt vµ tån t¹i l©u dµi nhÊt cho biÖn ph¸p qu©n sù. Do kÕt côc cña chiÕn tranh chñ yÕu ®Õn nay lµ liªn minh cña c¸c níc ®Õ quèc vµ t b¶n th©n phô thuéc vµo so s¸nh lùc lîng cña c¸c bªn tham chiÕn Mü víi tªn gäi Tæ chøc HiÖp íc B¾c §¹i T©y D¬ng, nªn trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ vµ tiÕn hµnh chiÕn tranh, c¸c thêng gäi lµ khèi NATO. Ra ®êi theo s¸ng kiÕn cña Mü, quèc gia kh«ng chØ t×m c¸ch huy ®éng tèi ®a mäi nguån lùc NATO ®îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng phï hîp víi chÝnh s¸ch trong níc mµ cßn cè g¾ng l«i kÐo c¸c lùc lîng bªn ngoµi, vµ c¸c quan ®iÓm chiÕn lîc qu©n sù cña ®Õ quèc Mü. t×m kiÕm ®ång minh, lËp nªn c¸c liªn minh qu©n sù ®Ó tiÕn ChÝnh s¸ch vµ c¸c quan ®iÓm chiÕn lîc qu©n sù cña ®Õ hµnh chiÕn tranh x©m lîc, chia l¹i ®Êt ®ai, khu vùc ¶nh quèc Mü ph¶n ¸nh mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt cña hëng hoÆc chiÕn tranh chèng x©m lîc. Néi dung c¸c liªn x· héi Mü lµ x· héi mµ ë ®ã b¹o lùc ®îc coi lµ mét trong minh nµy phô thuéc vµo b¶n chÊt x· héi cña c¸c níc nh÷ng biÖn ph¸p hµng ®Çu ®Ó gi¶i quyÕt mäi vÊn ®Ò. Nhµ tham gia vµ chÝnh s¸ch liªn minh cña c¸c níc ®ã, vµo tÝnh ho¹t ®éng chÝnh trÞ Mü W. Ph«n-brai ®· cã mét nhËn xÐt chÊt thêi ®¹i vµ bèi c¶nh lÞch sö ra ®êi cña c¸c liªn minh. rÊt x¸c ®¸ng vÒ x· héi Mü: "Chóng ta (Mü - TG) ®· x©y Trong lÞch sö ®· tõng xuÊt hiÖn vµ tan r· nhiÒu liªn dùng mét x· héi mµ nghÒ nghiÖp chÝnh lµ b¹o lùc. Mèi ®e minh qu©n sù mang tÝnh chÊt phßng thñ hoÆc x©m lîc, do¹ nghiªm träng nhÊt ®èi víi quèc gia chóng ta kh«ng hay liªn minh c¸ch m¹ng vµ liªn minh ph¶n c¸ch m¹ng. ph¶i lµ mét lùc lîng bªn ngoµi nµo ®ã mµ lµ chñ nghÜa C¸c liªn minh qu©n sù ®îc ký kÕt gi÷a hai hoÆc nhiÒu qu©n phiÖt néi t¹i cña chóng ta. §· h×nh thµnh mét Ên quèc gia, cã thÓ ng¾n h¹n hoÆc dµi h¹n. Cïng víi thêi gian, tîng nÆng nÒ r»ng, dêng nh ë níc Mü, chóng ta ®· 9 10
quen víi c¸c cuéc chiÕn tranh. Trong suèt nhiÒu n¨m, vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn, søc m¹nh kinh tÕ vµ qu©n sù cña chóng ta hoÆc lµ tiÕn hµnh chiÕn tranh, hoÆc lµ s½n sµng ®Êt níc còng nh so s¸nh lùc lîng trªn thÕ giíi. Giai nhanh chãng khai chiÕn ë bÊt kú n¬i nµo trªn thÕ giíi. ®o¹n ®Çu, tõ cuèi thÕ kû XVIII ®Õn cuèi thÕ kû XIX, quan ChiÕn tranh vµ c¸c chiÕn binh ®· trë thµnh bé phËn kh«ng ®iÓm chiÕn lîc vµ chÝnh s¸ch qu©n sù cña Mü ®îc c¸c thÓ t¸ch rêi cña cuéc sèng chóng ta, cßn b¹o lùc lµ s¶n chiÕn lîc gia níc nµy gäi lµ "ChiÕn lîc phßng thñ T©y phÈm quan träng nhÊt ë ®Êt níc chóng ta"1. Nãi c¸ch b¸n cÇu"; cßn c¸c nhµ sö häc Mü th× gäi chiÕn lîc nµy lµ kh¸c, chiÕn tranh lµ mét thuéc tÝnh cè h÷u cña ®Õ quèc "Chñ nghÜa biÖt lËp". Trong giai ®o¹n nµy, giai cÊp t s¶n Mü, lµ mét nghÒ nghiÖp x· héi phæ biÕn, ®em l¹i nhiÒu lîi non trÎ Mü muèn ph¸t triÓn quèc gia b»ng c¸ch ng¨n chÆn Ých cho giíi tµi phiÖt Mü. ChÝnh v× vËy, nguy c¬ chiÕn ¶nh hëng cña níc ngoµi vµ cñng cè ®Þa vÞ cña m×nh ë tranh lu«n b¾t nguån tõ b¶n chÊt hiÕu chiÕn cña chñ nghÜa B¾c, Trung vµ Nam Mü. §Æc ®iÓm næi bËt cña "Chñ nghÜa biÖt lËp" lµ Mü khíc tõ mäi liªn minh dµi h¹n víi bÊt kú ®Õ quèc Mü vµ viÖc chuÈn bÞ g©y chiÕn tranh lµ nÐt ®Æc cêng quèc nµo. ChÝnh s¸ch qu©n sù cña Mü giai ®o¹n nµy trng trong chÝnh s¸ch qu©n sù cña ®Õ quèc Mü. chñ yÕu tËp trung vµo môc ®Ých s¸p nhËp nh÷ng miÒn ®Êt Trong lÞch sö h¬n 200 n¨m tån t¹i cña m×nh, trung míi cña lôc ®Þa B¾c Mü vµo l·nh thæ cña m×nh vµ giµnh b×nh mçi n¨m níc Mü g©y ra mét cuéc chiÕn tranh. ChiÕn ¶nh hëng u thÕ ë toµn bé T©y b¸n cÇu. B¶n chÊt chÝnh tranh ®em l¹i cho c¸c tËp ®oµn c«ng nghiÖp Mü nh÷ng s¸ch qu©n sù Mü trong giai ®o¹n nµy ®îc thÓ hiÖn râ nhÊt kho¶n lîi nhuËn khæng lå. Theo con sè thèng kª cña Mü, trong c¸i gäi lµ "Häc thuyÕt M«n-r«" ra ®êi n¨m 1831. Díi c¸c c¬ së s¶n xuÊt hµng qu©n sù ®em l¹i lîi nhuËn lín h¬n ngän cê "Ch©u Mü dµnh cho ngêi Mü", ®Õ quèc Mü tiÕn so víi c¸c c¬ së d©n sù tíi 60%. ChÝnh v× vËy, c¸c tËp ®oµn hµnh can thiÖp qu©n sù vµo nhiÒu níc Mü Latinh nh Cu lín chuyªn s¶n xuÊt vò khÝ, kü thuËt qu©n sù lu«n cè g¾ng thiÕt lËp mèi quan hÖ chÆt chÏ víi giíi cÇm quyÒn ®Ó cñng Ba, Mª-hi-c«, Ha-i-ti, C«-l«m-bi-a, §«-mi-ni-ca, Ni-ca-ra-goa, cè ®Þa vÞ cña m×nh, trªn c¬ së ®ã ®¶m b¶o thêng xuyªn cã Pa-na-ma, Goa-tª-ma-la… §iÒu ®ã chøng tá khÈu hiÖu ®îc c¸c hîp ®ång s¶n xuÊt siªu lîi nhuËn. Liªn minh néi "Ch©u Mü dµnh cho ngêi Mü" cña häc thuyÕt M«n-r« thùc bé nµy ®îc gäi lµ tæ hîp c«ng nghiÖp qu©n sù vµ lµ lùc chÊt cã nghÜa lµ "Ch©u Mü dµnh cho níc Mü". ChÝnh "Häc lîng cã vai trß to lín trong viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch thuyÕt M«n-r«" víi c¸c chÝnh s¸ch "ChiÕc gËy lín" vµ qu©n sù cña Mü. "Ngo¹i giao ®« la" ®· lµm béc lé ®Çy ®ñ b¶n chÊt cña ®Õ ChÝnh s¸ch vµ quan ®iÓm chiÕn lîc qu©n sù cña Mü ®· quèc Mü tríc m¾t nh©n d©n c¸c níc Mü Latinh; ®ång tr¶i qua mét sè giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh, tuú thuéc thêi chøng tá ngay tõ buæi ®Çu, chiÕn lîc qu©n sù Mü ®· mang tÝnh chÊt x©m lîc, hiÕu chiÕn; song do ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng cã h¹n nªn tÝnh chÊt ®ã míi chØ ®îc thÓ hiÖn 1. Pe-trèp N., X«-c«-lèp N., Vla-®i-mi-rèp I., Ka-tin P., Mü vµ NATO: nguån gèc nguy c¬ chiÕn tranh, (b¶n tiÕng Nga), Nxb Qu©n sù, M¸t-xc¬-va, trong ph¹m vi giíi h¹n "s©n sau" cña Mü lµ ch©u Mü 1979, tr. 11. Latinh. 11 12
Quan ®iÓm chi phèi chÝnh s¸ch qu©n sù cña Mü giai chÝ, trong giai ®o¹n ®îc coi lµ thêi hoµng kim cña "chñ ®o¹n tõ cuèi thÕ kû XIX ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 40 cña thÕ nghÜa biÖt lËp", Mü còng ®· tiÕn hµnh 19 chiÕn dÞch qu©n kû XX lµ quan ®iÓm "can thiÖp cã chän läc" hay "can thiÖp sù bªn ngoµi ph¹m vi T©y b¸n cÇu1. cã môc ®Ých ®Æc biÖt". §Ó thö nghiÖm quan ®iÓm nµy, Mü Cèt lâi chÝnh s¸ch qu©n sù cña Mü trong giai ®o¹n tiÕp ®· tiÕn hµnh cuéc chiÕn tranh chèng T©y Ban Nha (n¨m theo, tøc lµ tõ sau khi ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai kÕt 1898). "Môc ®Ých ®Æc biÖt" cña cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc thóc ®Õn gi÷a thËp kû 60 cña thÕ kû XX, lµ chñ nghÜa ®Çu tiªn trong lÞch sö nµy lµ chia l¹i thÕ giíi; kÕt qu¶ lµ chèng céng, chèng phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë c¸c Mü chiÕm ®îc Phi-lÝp-pin, quÇn ®¶o Gu-am, Pu-Ðc-t« Ri- níc ®ang ph¸t triÓn vµ phong trµo c«ng nh©n, d©n chñ ë c«, thiÕt lËp chÕ ®é b¶o hé ®èi víi Cu Ba vµ ®iÒu quan c¸c níc ph¸t triÓn. träng lµ Mü trë thµnh mét cêng quèc ®Õ quèc. Víi ®Þa vÞ Trong nh÷ng n¨m ®Çu sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø ®ã vµ chÝnh s¸ch "ChiÕc dïi cui lín", Mü ®· híng môc hai, viÖc tiªu diÖt tËn gèc chñ nghÜa ph¸t xÝt vµ thùc hiÖn tiªu qu©n sù cña m×nh vµo viÖc x©m chiÕm c¸c ®Þa bµn nh÷ng c¶i c¸ch d©n chñ ë c¸c níc ph¸t xÝt chiÕn b¹i ®· chiÕn lîc cña c¸c níc ®Õ quèc t¬ng ®èi m¹nh vÒ kinh tÕ thóc ®Èy phong trµo c¸ch m¹ng thÕ giíi ph¸t triÓn réng b»ng c¸ch sö dông H¶i qu©n - c«ng cô chñ yÕu cña chÝnh kh¾p, gi¸ng cho chñ nghÜa ®Õ quèc nh÷ng ®ßn m¹nh mÏ s¸ch "ChiÕc dïi cui lín", ®Ó thiÕt lËp sù thèng trÞ cña Mü cha tõng thÊy. §Çu n¨m 1947, chÝnh quyÒn d©n chñ nh©n trªn biÓn, tõng bíc thùc hiÖn c¸c ý ®å bµnh tríng. Mü d©n dÇn dÇn ®îc thiÕt lËp ë c¸c níc An-ba-ni, Bun-ga-ri, hy väng viÖc hä giµnh quyÒn thèng trÞ trªn biÓn sÏ t¸c Ru-ma-ni, Hung-ga-ri, Nam T, Ba Lan, TiÖp Kh¾c vµ ®éng m¹nh ®Õn t×nh h×nh so s¸nh lùc lîng ë ch©u ¢u; lµm §«ng §øc. ë c¸c níc Thæ NhÜ Kú, Hy L¹p, tuy nh©n d©n nã biÕn ®æi cã lîi cho Mü vµ ®ã lµ yÕu tè b¶o ®¶m th¾ng lîi cha giµnh ®îc chÝnh quyÒn nhng phong trµo ®Êu tranh cho c¸c hµnh ®éng x©m lîc cña Mü ë Mü Latinh, §«ng vò trang do §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o ®· ph¸t triÓn víi mét Nam ¸ vµ khu vùc Th¸i B×nh D¬ng. søc sèng míi; cßn ë Ph¸p, I-ta-li-a vµ BØ, §¶ng Céng s¶n Trong khi thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch vµ hµnh ®éng qu©n tham gia chÝnh phñ ®· tÝch cùc ®Êu tranh nh»m thùc hiÖn sù hiÕu chiÕn nh trªn, Mü l¹i ra søc tuyªn truyÒn vÒ tÝnh nh÷ng c¶i c¸ch tiÕn bé. ë ch©u ¸, nh©n d©n Trung Quèc chÊt "phßng thñ" cña c¸c chÝnh s¸ch ®ã. Song, theo thèng díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ®· gi¸ng cho Qu©n kª cña chÝnh phÝa Mü, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh ®éi Tëng Giíi Th¹ch - mét qu©n ®éi ®îc Mü hËu thuÉn, s¸ch qu©n sù theo quan ®iÓm "chñ nghÜa biÖt lËp" vµ "can nh÷ng ®ßn chÝ m¹ng. Tæng thèng Mü Tê-ru-man cho r»ng: thiÖp cã chän läc", tøc lµ khi chÝnh s¸ch qu©n sù Mü mang c¸c níc §«ng ¢u "võa míi bÞ céng s¶n th«n tÝnh" vµ tÝnh chÊt "phßng thñ" ®Ëm nÐt nhÊt, Mü ®· 159 lÇn sö nh÷ng ®e do¹ t¬ng tù ®ang diÔn ra ë nhiÒu níc kh¸c; v× dông Qu©n ®éi cña m×nh ë ngoµi l·nh thæ níc Mü, trong ®ã 73 trêng hîp kh«ng cã tuyªn bè chiÕn tranh. ThËm 1. Pe-trèp N., X«-c«-lèp N., Vla-®i-mi-rèp I., Ka-tin P., S®d, tr. 16. 13 14
vËy Mü ph¶i ®øng ra "®¶m nhiÖm sø m¹ng l·nh ®¹o thÕ Tê-ru-man" mµ thùc chÊt lµ ®êng lèi chiÕn lîc "Ng¨n giíi tù do", "gióp ®ì" c¸c d©n téc trªn thÕ giíi chèng l¹i "sù chÆn chñ nghÜa céng s¶n". Tuyªn bè "Chñ nghÜa Tê-ru- ®e do¹" cña chñ nghÜa céng s¶n, chèng l¹i sù bµnh tríng man", chÝnh quyÒn Mü c«ng khai ph¸ vì nh÷ng hiÖp íc cña níc Nga, ph¶i "gi¬ n¾m ®Êm s¾t cho ngêi Nga vµ ®· ký víi Liªn X« trong nh÷ng n¨m ChiÕn tranh thÕ giíi ph¶i nãi víi hä b»ng nh÷ng lêi lÏ cøng r¾n, kh«ng thÓ cã thø hai. ¢m mu c¬ b¶n cña chiÕn lîc "Ng¨n chÆn chñ bÊt kú sù tho¶ hiÖp nµo"1. nghÜa céng s¶n" lµ thu hÑp biªn giíi cña hÖ thèng x· héi §Ó ®èi phã víi chñ nghÜa céng s¶n, chèng l¹i "sù bµnh chñ nghÜa trªn thÕ giíi; tÝch cùc can thiÖp vµo c«ng viÖc néi tríng cña níc Nga", bíc ®Çu Mü l«i kÐo Anh, mét ®ång bé c¸c níc x· héi chñ nghÜa, tríc hÕt lµ Liªn X«, nh»m minh tin cËy ë ch©u ¢u vÒ phÝa m×nh ®Ó cïng chèng l¹i phôc håi chñ nghÜa t b¶n ë c¸c níc ®ã. Liªn X«. Ngµy 5 th¸ng 3 n¨m 1946, Thñ tíng Anh §iÓm míi trong chÝnh s¸ch qu©n sù Mü thêi kú ®Çu sau W. Síc-sin ®· cã bµi ph¸t biÓu t¹i thµnh phè Phun-t¬n ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai lµ c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn (Mü) víi sù chøng kiÕn cña Tæng thèng Mü Tê-ru-man. môc tiªu chiÕn lîc toµn cÇu: liªn minh chÆt chÏ víi c¸c Trong bµi ph¸t biÓu cña m×nh, Síc-sin kªu gäi c¸c níc níc ®Õ quèc, s½n sµng ®¸nh tr¶ å ¹t vµo c¸c níc x· héi ph¬ng T©y tËp hîp lùc lîng chèng Liªn X« vµ ®e do¹ kh¶ chñ nghÜa b»ng mäi thø vò khÝ cã trong tay, kÓ c¶ vò khÝ n¨ng sö dông vò khÝ h¹t nh©n cho môc ®Ých nµy. §©y lµ h¹t nh©n. Néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch qu©n sù Mü thêi mét ®éng th¸i nguy hiÓm nh»m chia rÏ c¸c níc ®ång kú nµy ®îc thÓ hiÖn trong chiÕn lîc "Tr¶ ®òa å ¹t" (1953- minh trong ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai vµ thùc chÊt lµ sù 1960) vµ ®îc Tæng thèng Ai-xen-hao kh¸i qu¸t nh sau: ph¸t ®éng mét cuéc chiÕn chèng Liªn X«. ChÝnh bµi ph¸t "ChÝnh s¸ch cña Mü ph¶i ®i ®«i víi mét chÝnh s¸ch liªn biÓu ngµy 5 th¸ng 3 n¨m 1946 cña Síc-sin ®îc coi lµ lêi minh. Lùc lîng cña chóng ta cã h¹n. Chóng ta kh«ng thÓ ph¸t ®éng chÝnh thøc cuéc ChiÕn tranh l¹nh2. TiÕp theo cung cÊp tÊt c¶ c¸c lùc lîng Bé binh, H¶i qu©n vµ Kh«ng nh÷ng lêi lÏ ®e do¹ trªn, th¸ng 3 n¨m 1947, Tæng thèng qu©n cho c¶ thÕ giíi tù do. Vai trß l«-gÝch cña c¸c ®ång minh cña chóng ta lµ lµm thÕ nµo nhê sù gióp ®ì cña Mü Tê-ru-man ®· ®a ra häc thuyÕt víi tªn gäi "Chñ nghÜa chóng ta, hä cã ®ñ nh÷ng g× cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o nÒn an ninh cña hä t¹i chç, ®Æc biÖt lµ nh÷ng lùc lîng Bé binh. Chóng ta sÏ kh«ng nhîng bé tríc bÊt kú sù ®e do¹ nµo 1. A.O. Tru-bi-ri-an (Chñ biªn), LÞch sö thÕ giíi, tËp 11 (b¶n tiÕng Nga), Nxb T tëng, M¸t-xc¬-va, tr. 517. vµ kh«ng tù h¹n chÕ chóng ta trong viÖc dïng c¸c lo¹i vò 2. ThuËt ng÷ “ChiÕn tranh l¹nh” do Ba-rót, t¸c gi¶ kÕ ho¹ch nguyªn khÝ cÇn thiÕt. Kh«ng cÇn ph¶i duy tr× mét lùc lîng th«ng tö lùc cña Mü ë Liªn hîp quèc ®Æt ra vµ xuÊt hiÖn lÇn ®Çu tiªn trªn b¸o Mü thêng lín ®Ó lµm sen ®Çm kh¾p thÕ giíi... Chóng ta sÏ ngµy 26 th¸ng 7 n¨m 1947. Theo c¸c nhµ chiÕn lîc qu©n sù Mü, ChiÕn tranh l¹nh lµ cuéc chiÕn tranh kh«ng næ sóng, kh«ng ®æ m¸u nhng lu«n ë cho phÝa céng s¶n biÕt r»ng nÕu hä g©y ra mét cuéc tiÕn trong t×nh tr¹ng chiÕn tranh nh»m “ng¨n chÆn”, tiÕn tíi “tiªu diÖt” Liªn X«. c«ng quy m« ®¸ng kÓ th× chóng ta sÏ ®¸nh hä b»ng nh÷ng 15 16
vò khÝ chóng ta lùa chän"1. Do cßn t¹m thêi n¾m u thÕ vò sinh trong vµ sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, ®Æc biÖt lµ khÝ h¹t nh©n, quan ®iÓm hµnh ®éng cña Mü thêi kú nµy lµ m©u thuÉn gi÷a c¸c cêng quèc xung quanh vÊn ®Ò tæ chøc hµnh ®éng "trªn thÕ m¹nh", dïng vò khÝ h¹t nh©n lµm l¹i "trËt tù thÕ giíi" vµ sù thay ®æi so s¸nh lùc lîng gi÷a chiÕc « che ch¾n ®Ó b¶o vÖ cho c¸c níc ®ång minh vµ c¸c hai hÖ thèng x· héi. chÕ ®é tay sai cña Mü, chèng ph¸ c¸ch m¹ng thÕ giíi. XuÊt Khi qu¸ tr×nh diÔn tiÕn cña cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi ph¸t tõ quan ®iÓm ®ã, Mü ®· thùc hiÖn hµng lo¹t biÖn thø hai cho thÊy thÊt b¹i cña khèi ph¸t xÝt ®· hiÓn hiÖn râ ph¸p thùc tÕ, trong ®ã cã biÖn ph¸p bao v©y c¸c níc x· nÐt, trong néi bé phe ®ång minh chèng ph¸t xÝt ®· n¶y héi chñ nghÜa b»ng hÖ thèng c¸c nhãm vµ khèi chÝnh trÞ - sinh nhiÒu m©u thuÉn, tranh chÊp gay g¾t xung quanh c¸c qu©n sù; x©y dùng hµng lo¹t c¨n cø qu©n sù trªn toµn bé vÊn ®Ò do chiÕn tranh ®Æt ra, nhÊt lµ c¸c vÊn ®Ò vÒ tæ chøc vµnh ®ai bao quanh c¸c níc x· héi chñ nghÜa. l¹i "trËt tù thÕ giíi" sau chiÕn tranh vµ ph©n chia ph¹m vi Cã thÓ nãi, tõ khi h×nh thµnh vµo nöa cuèi thÕ kû XVIII ¶nh hëng gi÷a c¸c níc th¾ng trËn. §Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn cho ®Õn khi thµnh lËp khèi NATO vµ kÓ c¶ sau nµy, c¸c ®Ò ®ã, c¸c cêng quèc chèng ph¸t xÝt ®· tiÕn hµnh hµng quan ®iÓm chiÕn lîc vµ chÝnh s¸ch liªn minh qu©n sù cña lo¹t héi nghÞ quèc tÕ quan träng. Mü lu«n g¾n liÒn víi tham väng b¸ chñ toµn cÇu. Song, dï Th¸ng 10 n¨m 1943, Héi nghÞ ngo¹i trëng c¸c níc ®· v¬n lªn gi÷ vÞ trÝ hµng ®Çu trong thÕ giíi t b¶n, Mü Mü, Anh, Liªn X« häp t¹i M¸t-xc¬-va ®· th«ng qua nhiÒu vÉn kh«ng thÓ mét m×nh thùc hiÖn ®îc ý ®å ®ã. V× vËy, quyÕt ®Þnh quan träng. Ngoµi c¸c vÊn ®Ò vÒ c¸c bíc tiÕp giíi cÇm quyÒn Mü ph¶i ®iÒu chØnh chiÕn lîc cho phï hîp theo cña khèi ®ång minh ®Ó ®i ®Õn th¾ng lîi cuèi cïng, víi nh÷ng hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ ®Ó t×m kiÕm ®ång minh, tËp hîp lùc lîng chèng l¹i Liªn X«, c¸c níc x· héi ®¸nh b¹i hoµn toµn khèi ph¸t xÝt, Ngo¹i trëng ba níc ®· chñ nghÜa vµ phong trµo c¸ch m¹ng thÕ giíi - nh÷ng trë bíc ®Çu ®Ò cËp vÊn ®Ò phèi hîp hµnh ®éng sau chiÕn lùc chñ yÕu ng¨n c¶n Mü thùc hiÖn tham väng cña m×nh. tranh ®Ó duy tr× hoµ b×nh vµ an ninh cho c¸c d©n téc trªn c¬ së ®êng lèi chung, vÒ sù hîp t¸c gi÷a ba cêng quèc vµ Tham väng b¸ chñ thÕ giíi cïng víi chñ nghÜa chèng vÒ viÖc thiÕt lËp mét hÖ thèng b¶o ®¶m hoµ b×nh, an ninh céng vµ chÝnh s¸ch qu©n sù hiÕu chiÕn lµ nh÷ng nguyªn nh©n s©u xa dÉn ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c l©u dµi. Tríc khi bÕ m¹c, ngµy 30 th¸ng 10 n¨m 1943, héi liªn minh qu©n sù cña ®Õ quèc Mü. Trong sù ra ®êi cña nghÞ th«ng qua v¨n b¶n cuèi cïng, b¶n "Tuyªn bè vÒ vÊn NATO, bªn c¹nh nh÷ng nguyªn nh©n s©u xa ®ã cßn cã sù ®Ò an ninh chung", trong ®ã nhÊn m¹nh sau khi chiÕn t¸c ®éng cña nh÷ng nh©n tè míi trong quan hÖ quèc tÕ n¶y tranh kÕt thóc, c¸c níc ®ång minh sÏ tËp trung cè g¾ng ®Ó b¶o vÖ hoµ b×nh vµ an ninh quèc tÕ b»ng c¸ch: "thµnh lËp cµng sím cµng tèt mét tæ chøc quèc tÕ chung ®îc x©y 1. NguyÔn Anh Dòng, VÒ chiÕn lîc qu©n sù toµn cÇu cña ®Õ quèc Mü (1946-1990), Nxb Sù thËt, Hµ Néi, 1990, tr. 14-15. dùng trªn c¬ së b×nh ®¼ng vÒ chñ quyÒn gi÷a c¸c níc lín 17 18
vµ nhá yªu chuéng hoµ b×nh"1. §©y ®îc coi lµ bíc ®Çu mäi c¸ch xoay xë ®· ®îc thö th¸ch trong nhiÒu thËp kû tiªn cña c¸c cêng quèc trong qu¸ tr×nh tiÕn tíi thµnh lËp nhng lu«n bÞ thÊt b¹i. Chóng ta ®Ò nghÞ thay vµo tÊt c¶ Liªn hîp quèc sau nµy, mét tæ chøc quèc tÕ nh»m "Phßng nh÷ng c¸i ®ã b»ng mét tæ chøc toµn cÇu mµ tÊt c¶ c¸c níc ngõa cho nh÷ng thÕ hÖ t¬ng lai khái th¶m ho¹ chiÕn yªu chuéng hoµ b×nh cã thÓ gia nhËp. T«i kh«ng nghi ngê tranh ®· hai lÇn x¶y ra trong ®êi chóng ta, g©y cho nh©n r»ng Quèc héi vµ nh©n d©n Mü sÏ chÊp nhËn nh÷ng kÕt lo¹i ®au th¬ng kh«ng kÓ xiÕt… T¹o mäi ®iÒu kiÖn cÇn luËn cña héi nghÞ nµy vµ thÊy ë ®ã bíc ®Çu cña mét c¬ thiÕt ®Ó gi÷ g×n c«ng lý…; khuyÕn khÝch sù tiÕn bé x· héi cÊu thêng trùc vÒ hoµ b×nh"1. vµ n©ng cao ®iÒu kiÖn sèng trong mét nÒn tù do réng r·i Trong giai ®o¹n cuèi cña cuéc chiÕn tranh, t×nh h×nh h¬n"2. TiÕp ®ã, t¹i Héi nghÞ Y-an-ta (tõ ngµy 4 ®Õn ngµy 12 thÕ giíi chuyÓn biÕn rÊt nhanh chãng. ChÝnh quyÒn d©n th¸ng 2 n¨m 1945), ngoµi c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chiÕn chñ nh©n d©n do nh÷ng ngêi céng s¶n l·nh ®¹o ®îc tranh nh buéc chñ nghÜa ph¸t xÝt ph¶i ®Çu hµng v« ®iÒu thiÕt lËp ë hµng lo¹t c¸c níc §«ng Nam ¢u. §iÒu ®ã kiÖn, vÊn ®Ò ph©n chia khu vùc chiÕm ®ãng níc §øc sau khiÕn cho Mü, Anh rÊt lo ng¹i nªn hä ®· nhiÒu lÇn ®ßi khi ph¸t xÝt §øc ®Çu hµng, ®¹i diÖn ba cêng quèc trong thµnh lËp nh÷ng chÝnh quyÒn d©n chñ t s¶n theo kiÓu MÆt trËn ®ång minh chèng ph¸t xÝt cßn bµn vÒ c¸c vÊn ph¬ng T©y th«ng qua "bÇu cö tù do" nhng kh«ng cã kÕt ®Ò b¶o ®¶m hoµ b×nh, an ninh cho thÕ giíi vµ ®· gi¶i qu¶. §Ó ®èi phã víi t×nh h×nh ¶nh hëng cña Liªn X« ®ang lan réng, Tæng thèng Tê-ru-man (lªn thay Ru-d¬-ven quyÕt ®îc nh÷ng vÊn ®Ò cuèi cïng cña viÖc thµnh lËp th¸ng 4 n¨m 1945), mét nh©n vËt chèng céng quyÕt liÖt, Liªn hîp quèc. ®· quyÕt ®Þnh chÊm døt ngay c¸c kho¶n cho Liªn X« vay Trªn b×nh diÖn "trËt tù thÕ giíi", mét trËt tù míi ®îc nh»m g©y ¸p lùc buéc Liªn X« thay ®æi chÝnh s¸ch vµ thiÕt lËp trªn c¬ së tho¶ thuËn cña ®¹i diÖn ba cêng quèc giµnh thÕ chñ ®éng trong nh÷ng cuéc ®Êu tranh ngo¹i giao Liªn X«, Mü vµ Anh, ®ã lµ "TrËt tù hai cùc Y-an-ta". Ngay xung quanh viÖc thiÕt lËp trËt tù thÕ giíi sau chiÕn tranh. sau Héi nghÞ Y-an-ta, Tæng thèng Ru-d¬-ven ®· kªu gäi T¹i Héi nghÞ quèc tÕ häp ë San Fran-xi-xc« tõ ngµy 25 Quèc héi vµ nh©n d©n Mü chÊp thuËn nh÷ng kÕt qu¶ cña th¸ng 4 ®Õn ngµy 25 th¸ng 6 n¨m 1945, HiÕn ch¬ng Liªn héi nghÞ vµ tuyªn bè héi nghÞ nµy ®· gi¶i quyÕt "viÖc chÊm døt hµnh ®éng ®¬n ph¬ng, nh÷ng liªn minh khÐp kÝn, hîp quèc ®· ®îc ký kÕt. Sau khi ®îc phª chuÈn theo quy nh÷ng khu vùc ¶nh hëng, nh÷ng c©n b»ng lùc lîng vµ ®Þnh, Liªn hîp quèc b¾t ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng tõ th¸ng 10 n¨m 1945 víi 51 thµnh viªn. 1. ViÖn LuËt häc ñy ban khoa häc x· héi ViÖt Nam, Liªn hîp quèc, tæ chøc, nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý c¬ b¶n, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1985, tr. 14. 2. Vô c¸c tæ chøc quèc tÕ Bé Ngo¹i giao, C¸c tæ chøc quèc tÕ vµ ViÖt 1. Robert Dallek, Franklin D. Roosevelt and American Foreign Policy Nam, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1999, tr. 261. 1932-1945, Oxford University Press, New York, 1979, p. 520. 19 20
Tuy nhiªn, ngay sau khi ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai sau chiÕn tranh, c¸c níc t b¶n chñ nghÜa, ®Õ quèc chñ kÕt thóc, c¸c cêng quèc b¾t ®Çu chia rÏ trªn nhiÒu vÊn ®Ò nghÜa ®Òu bÞ suy yÕu do chiÕn tranh tµn ph¸, trõ Mü. quèc tÕ. Qu¸ tr×nh th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò ®iÒu chØnh thÕ giíi VÒ qu©n sù, c¸c níc §øc, I-ta-li-a, NhËt B¶n b¹i trËn, sau chiÕn tranh cho thÊy, giíi cÇm quyÒn Mü vµ Anh ngµy Qu©n ®éi bÞ tiªu diÖt vµ gi¶i gi¸p. Ph¸p còng lµ níc bÞ tæn cµng xa rêi nh÷ng quyÕt ®Þnh ®· tho¶ thuËn víi Liªn X« thÊt nÆng nÒ, Qu©n ®éi míi ®îc håi phôc phÇn nµo trong trong thêi gian chiÕn tranh. H¬n thÕ n÷a, hä cßn gi÷ th¸i giai ®o¹n cuèi chiÕn tranh. Anh tuy th¾ng trËn nhng ®é thï ®Þch ®èi víi Liªn X« vµ c¸c níc d©n chñ nh©n d©n. Qu©n ®éi suy yÕu nhiÒu. Trªn chiÕn trêng ch©u ¢u, c¸c T¹i Héi nghÞ P«-s®am (häp tõ ngµy 17 th¸ng 7 ®Õn níc ®ång minh tham gia ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai lÇn ngµy 2 th¸ng 8 n¨m 1945), vÊn ®Ò chÝnh quyÒn ë c¸c níc lît rót qu©n vÒ níc, cho gi¶i ngò vµ thu hÑp lùc lîng. §«ng ¢u tiÕp tôc ®îc ®Æt ra; nhng tríc hÕt héi nghÞ tËp Vµo th¸ng 8 n¨m 1945, Mü cã h¬n 3 triÖu qu©n ë ch©u ¢u, trung gi¶i quyÕt vÊn ®Ò níc §øc, vÊn ®Ò chuÈn bÞ c¸c hoµ n¨m sau chØ cßn ®Ó l¹i 391 ngh×n; Ca-na-®a cã 299 ngh×n íc víi c¸c níc ®ång minh cña §øc; vÊn ®Ò biªn giíi, l·nh qu©n tham chiÕn ®· rót toµn bé vÒ níc. Qu©n ®éi Anh tõ thæ cña Ba Lan vµ c¶ Liªn X«. Mét sù kiÖn ®¸ng chó ý t¹i h¬n 1 triÖu gi¶m xuèng cßn 488 ngh×n1. So víi Mü, Liªn X« Héi nghÞ P«-s®am lµ Tê-ru-man th«ng b¸o cho Xta-lin viÖc tuy còng lµ siªu cêng vÒ qu©n sù (lóc nµy Qu©n ®éi Liªn Mü chÕ t¹o thµnh c«ng bom nguyªn tö ®Ó th¨m dß ph¶n X« cã h¬n 4 triÖu qu©n) mÆc dï cha cã bom nguyªn tö. øng cña Xta-lin vµ còng cã ý ph« tr¬ng søc m¹nh ®Ó Qu©n ®éi Liªn X« kh«ng nh÷ng ®· gi¶i phãng ®Êt níc giµnh thÕ m¹nh trong th¬ng lîng, nhng Xta-lin tá ra m×nh khái sù chiÕm ®ãng cña ph¸t xÝt §øc mµ cßn gióp kh«ng quan t©m v× ®· biÕt tríc. Sau nh÷ng cuéc ®Êu nh©n d©n c¸c níc §«ng ¢u, khu vùc Ban C¨ng vµ Trung tranh trªn bµn héi nghÞ, c¸c cêng quèc ®i ®Õn tho¶ thuËn ¢u tho¸t khái ho¹ ph¸t xÝt vµ dÇn dÇn ®i theo m« h×nh chia ch©u ¢u lµm hai khu vùc ¶nh hëng: §«ng ¢u n»m chÝnh trÞ - kinh tÕ - x· héi cña Liªn X«, t¹o nªn mét khu trong khu vùc thuéc ¶nh hëng cña Liªn X« vµ T©y ¢u vùc ¶nh hëng réng lín. thuéc ¶nh hëng cña Mü. VÒ kinh tÕ, theo ®¸nh gi¸ cña ph¬ng T©y, Liªn X« Mét nguyªn nh©n quan träng kh¸c vµ lµ nguyªn nh©n ph¶i mÊt 15 - 20 n¨m míi cã thÓ ®uæi kÞp Mü vµ ®ñ søc ®èi trùc tiÕp dÉn ®Õn sù ra ®êi cña NATO lµ sù thay ®æi c¨n phã víi mäi t×nh huèng cã thÓ x¶y ra2. Tuy nhiªn, nhê b¶o b¶n so s¸nh lùc lîng trªn trêng quèc tÕ sau ChiÕn tranh toµn ®îc vÒ c¬ b¶n nÒn c«ng nghiÖp b»ng c¸ch di chuyÓn thÕ giíi thø hai. NÕu nh vµo gi÷a nh÷ng n¨m 1930, c¸c c¸c c¬ së s¶n xuÊt sang phÝa §«ng nªn ngay sau chiÕn níc Anh, Ph¸p, §øc, I-ta-li-a, NhËt B¶n, Mü vµ Liªn X« ®îc coi lµ nh÷ng cêng quèc víi søc m¹nh qu©n sù kh«ng 1. Phßng Sö Bé Tæng tham mu Qu©n ®éi ViÖt Nam Céng hoµ, Minh chªnh lÖch nhau nhiÒu vµ mçi níc cã thÓ g©y ¶nh hëng íc B¾c §¹i T©y D¬ng (tµi liÖu ®¸nh m¸y lu TVQ§, ký hiÖu VP 551), tr. 4. nhÊt ®Þnh ë khu vùc nµy hay khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi th× 2. Henry Kissinger, Diplomate, Ed. Fayard, 1996, p. 356. 21 22
tranh, nÒn kinh tÕ cña Liªn X« ®îc phôc håi nhanh Céng s¶n Mü ®· viÕt, bÊt kú mét níc t b¶n nµo khi trë chãng, võa ®¶m b¶o ®îc nhu cÇu trong níc, võa cã kh¶ thµnh cêng quèc cã thÕ vµ lùc hïng m¹nh, tÊt yÕu níc n¨ng gióp ®ì c¸c níc trong khu vùc ¶nh hëng cña m×nh ®ã cã mu m« giµnh lÊy ng«i vÞ b¸ chñ thÕ giíi: "§ã lµ b¶n ë Trung vµ §«ng ¢u. Víi sù gióp ®ì, ñng hé cña Liªn X«, tÝnh thó vËt cña chñ nghÜa t b¶n. Kh«ng thÓ tëng tîng chØ trong vßng mÊy n¨m sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, ®îc r»ng bÊt cø mét níc t b¶n chñ nghÜa nµo thÊy mét sè níc ch©u ¸ còng thùc hiÖn th¾ng lîi c¸ch m¹ng m×nh cã mét ®Þa vÞ t¬ng ®èi thuËn lîi nh Mü hiÖn nay d©n téc d©n chñ nh©n d©n. mµ kh«ng t¸o b¹o t×m c¸ch giµnh ng«i b¸ chñ thÕ giíi ®óng Trong thÕ giíi t b¶n, Mü kh«ng nh÷ng kh«ng bÞ chiÕn nh níc Mü ®ang lµm b©y giê"1. tranh tµn ph¸, kinh tÕ kh«ng bÞ gi¶m sót mµ cßn giµu lªn ë T©y ¢u, sau chiÕn tranh, c¶ Anh vµ Ph¸p ®Òu suy nhê chiÕn tranh, ph¸t triÓn thµnh mét siªu cêng vÒ kinh yÕu rÊt nhiÒu, tríc hÕt lµ suy yÕu vÒ kinh tÕ; uy tÝn chÝnh tÕ vµ qu©n sù. Sau chiÕn tranh, tæng s¶n phÈm quèc d©n trÞ còng gi¶m ®i râ rÖt. C¸c thuéc ®Þa cña hä bÞ lung lay. cña Mü chiÕm kho¶ng mét nöa tæng s¶n phÈm thÕ giíi vµ C¸c lùc lîng c¸nh t¶ ë Ph¸p còng nh ë c¸c níc T©y ¢u ®øng ®Çu thÕ giíi trong nhiÒu lÜnh vùc nh n¨ng lîng, kh¸c tiÕp tôc cã ¶nh hëng to lín trong ®êi sèng chÝnh trÞ c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp. Mü cßn lµ níc cã dù tr÷ vµng ®Êt níc, lµm cho giíi cÇm quyÒn ë c¸c níc nµy hÕt søc lo lín nhÊt, chiÕm hai phÇn ba cña toµn thÕ giíi vµ trë thµnh sî. Trong bèi c¶nh ®ã, Anh ®Æt môc tiªu chÝnh trong chÝnh mét níc chñ nî, cho vay duy nhÊt trªn thÕ giíi. VÒ qu©n s¸ch cña m×nh lµ cñng cè ®Þa vÞ níc Anh trong nÒn chÝnh sù, Mü cã lùc lîng h¶i, lôc, kh«ng qu©n hïng hËu vµ n¾m trÞ vµ kinh tÕ thÕ giíi, nhÊt lµ phôc håi vai trß vµ ¶nh ®éc quyÒn bom nguyªn tö. Víi nh÷ng lîi thÕ ®ã, Mü lµ hëng cña ®Õ quèc Anh ë T©y ¢u. Ngoµi ra, Anh còng lµ níc t b¶n duy nhÊt cßn gi÷ ®îc vÞ thÕ siªu cêng sau níc T©y ¢u ®Æt môc tiªu chèng céng quyÕt liÖt nhÊt sau chiÕn tranh vµ vît lªn vÞ trÝ ®øng ®Çu thÕ giíi t b¶n, chiÕn tranh. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng môc tiªu ®ã, mét mÆt ®¶m nhËn vai trß chØ huy cuéc ®èi ®Çu chèng chñ nghÜa Anh nu«i tham väng thèng trÞ ch©u ¢u vµ t×m kiÕm ®ång céng s¶n. Ngay sau khi Mü nÐm 2 qu¶ bom nguyªn tö minh ë ngay ch©u ¢u; mÆt kh¸c l¹i muèn cã viÖn trî cña xuèng ®Êt NhËt (ngµy 6 vµ ngµy 9 th¸ng 8 n¨m 1945), Mü vµ tæ chøc liªn minh chèng céng. TÝnh m©u thuÉn Tæng thèng Tê-ru-man tuyªn bè: "Chóng ta cã thÓ nãi r»ng trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Anh cßn thÓ hiÖn trong chóng ta lµ mét níc hïng m¹nh nhÊt thÕ giíi sau chiÕn quan ®iÓm vÒ níc §øc: mét mÆt Anh chèng l¹i viÖc nhanh tranh, mét níc cã thÓ lµ hïng m¹nh nhÊt trong toµn bé chãng kh«i phôc chñ nghÜa qu©n phiÖt Céng hoµ liªn bang lÞch sö"1. Vµ, nh U. Z. Ph«-st¬, nguyªn Tæng BÝ th §¶ng §øc, mÆt kh¸c Anh l¹i nhËn thÊy Céng hoµ liªn bang §øc 1. Ph¹m Gi¶ng, LÞch sö quan hÖ quèc tÕ tõ ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®Õn chiÕn tranh TriÒu Tiªn (giai ®o¹n 1939-1952), Nxb ChÝnh trÞ quèc 1. Uy-li-am Z. Ph«-st¬, §¹i c¬ng lÞch sö chÝnh trÞ ch©u Mü, Nxb Sù gia, Hµ Néi, 2005, tr. 169. thËt, Hµ Néi, 1960, tr. 248. 23 24
lµ mét ngêi b¹n quan träng trong môc tiªu chèng c¸c héi vµ D©n chñ Thiªn Chóa gi¸o. §Çu n¨m 1947, Thñ níc x· héi chñ nghÜa. ChÝnh v× vËy, trong bµi ph¸t biÓu tíng §ê-g¸t-pª-ri thuéc §¶ng D©n chñ Thiªn Chóa gi¸o t¹i Phun-t«n th¸ng 3 n¨m 1946, mÆc dï ph¶i dµnh nhiÒu g¹t c¸c bé trëng céng s¶n ra khái chÝnh phñ vµ tõ ®ã lêi cho viÖc buéc téi Liªn X« bµnh tríng vµ ®Ò nghÞ Mü I-ta-li-a ®· "®i theo ®êng lèi d©n chñ, t«n träng tù do c¸ thµnh lËp liªn minh c¸c níc Anh - S¾c-x«ng ®Ó b¶o vÖ lîi nh©n vµ nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña con ngêi"1, thùc chÊt Ých chung cña phe t b¶n, chèng ¶nh hëng ngµy cµng lµ ng¶ theo Mü. t¨ng cña chñ nghÜa x· héi, song Síc-sin còng kh«ng quªn Nh×n chung, kÕt côc cña ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai tuyªn bè ñng hé Céng hoµ liªn bang §øc tham gia "b¶o vÖ" kh«ng chØ lµm thay ®æi vÞ thÕ cña tõng níc riªng biÖt mµ thÕ giíi t b¶n chñ nghÜa. cßn lµm biÕn ®æi tËn gèc so s¸nh lùc lîng gi÷a c¸ch m¹ng So víi Anh, ®Þa vÞ cña Ph¸p sau chiÕn tranh cã khã vµ ph¶n c¸ch m¹ng trªn thÕ giíi. Cao trµo c¸ch m¹ng thÕ kh¨n h¬n. Sù suy sôp vÒ kinh tÕ, viÖc mÊt mét phÇn thuéc giíi sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®· dÉn ®Õn sù h×nh ®Þa, sù tæn h¹i thanh danh cña giai cÊp cÇm quyÒn vµ vai thµnh hÖ thèng x· héi chñ nghÜa thÕ giíi. Trong sè h¬n 100 trß næi bËt cña c¸nh t¶ trong phong trµo kh¸ng chiÕn ®· níc míi ®îc gi¶i phãng do sù sôp ®æ cña hÖ thèng thuéc lµm cho ®Þa vÞ thèng trÞ cña giai cÊp t s¶n bÞ lung lay. ®Þa, nhiÒu níc ®· lùa chän con ®êng ph¸t triÓn x· héi Sau ngµy gi¶i phãng, mét chÝnh phñ liªn hiÖp ®îc thµnh chñ nghÜa. Trong khi ®ã, cuéc tæng khñng ho¶ng cña chñ lËp víi thµnh phÇn chñ yÕu thuéc vÒ c¸c ®¶ng Céng s¶n, nghÜa t b¶n bíc vµo thêi kú thø ba lµm cho hµng lo¹t X· héi vµ Céng hoµ b×nh d©n. Sau khi §ê G«n tõ chøc Thñ níc t b¶n suy yÕu nghiªm träng. §øng tríc nh÷ng khã tíng (ngµy 20 th¸ng 1 n¨m 1946), níc Ph¸p ®· nhiÒu kh¨n vÒ kinh tÕ vµ nh÷ng thay ®æi trong t×nh h×nh chÝnh lÇn thay ®æi chÝnh phñ. C¸c chÝnh phñ cña Ph¸p tiÕn hµnh trÞ thÕ giíi, c¸c níc t b¶n T©y ¢u qu¶ thùc khã cã sù lùa mét ®êng lèi ®èi ngo¹i ng¶ theo Mü, vay mîn tÝn dông chän nµo kh¸c lµ liªn minh víi Mü. Ngoµi ra, mçi níc cßn vµ nhËn viÖn trî, tranh thñ sù ñng hé cña Mü trong chÝnh cã nh÷ng toan tÝnh riªng cña m×nh. Ch¼ng h¹n, Anh muèn s¸ch thuéc ®Þa, tríc m¾t lµ ñng hé Ph¸p trë l¹i §«ng kh¼ng ®Þnh vai trß ba mÆt rÊt ®Æc biÖt cña m×nh trong nÒn D¬ng. §Õn khi ChÝnh phñ cña Thñ tíng Ra-ma-di-ª thuéc chÝnh trÞ thÕ giíi: mét ®èi t¸c chÝnh cña Mü, mét cêng §¶ng X· héi lªn cÇm quyÒn (th¸ng 5 n¨m 1947), g¹t h¼n quèc chÝnh ë T©y ¢u vµ "thñ lÜnh" cña c¸c d©n téc trong nh÷ng bé trëng lµ ngêi cña §¶ng Céng s¶n ra khái céng ®ång Liªn hiÖp Anh. Ph¸p dù tÝnh sö dông liªn minh chÝnh phñ, Ph¸p g¾n chÆt dÇn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i víi Mü víi Mü ®Ó kh«i phôc ®Þa vÞ cêng quèc cña m×nh còng nh vµ Anh. ®Ó n¾m gi÷ c¸c tØnh An-giª-ri thuéc Ph¸p… T×nh h×nh ë I-ta-li-a diÔn ra t¬ng tù nh ë Ph¸p. Sau chiÕn tranh, §¶ng Céng s¶n I-ta-li-a trë thµnh ®¶ng 1. Yves Durand, Naissance de la guerre froide (1944-1949), Ed. m¹nh nhÊt trong ChÝnh phñ liªn hiÖp víi c¸c ®¶ng X· Messiddor, Paris, 1984, p. 210. 25 26
Râ rµng, sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, chñ nghÜa ®Õ mét viÖc kh«ng hÒ ®¬n gi¶n v× ngoµi d luËn x· héi cßn cã quèc kh«ng ®ñ søc ®éc quyÒn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ nh÷ng quy ®Þnh cña luËt ph¸p quèc tÕ. vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn cho thÕ giíi. Trong ®iÒu kiÖn khi Tríc hÕt, viÖc thµnh lËp c¸c liªn minh qu©n sù nh»m chñ nghÜa t b¶n víi t c¸ch lµ mét hÖ thèng thÕ giíi bÞ môc ®Ých x©m lîc lµ hµnh ®éng vi ph¹m luËt ph¸p quèc lung lay th× viÖc cñng cè vai trß chñ ®¹o cña Mü ®îc thÓ tÕ. Trong khi kh«ng c¶n trë viÖc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh hoÆc hiÖn trªn hai híng: mét mÆt Mü muèn më réng ¶nh thµnh lËp c¸c tæ chøc khu vùc, Liªn hîp quèc quy ®Þnh c¸c hëng chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cña m×nh trong toµn thÕ giíi t hiÖp ®Þnh, tæ chøc khu vùc nµy vµ c¸c ho¹t ®éng cña chóng b¶n; mÆt kh¸c tÝch cùc ®Êu tranh chèng ¶nh hëng cña ph¶i phï hîp víi môc ®Ých vµ nguyªn t¾c cña Liªn hîp chñ nghÜa x· héi, muèn xo¸ bá c¸c níc x· héi chñ nghÜa quèc lµ "cÊm mäi hµnh vi x©m lîc hoÆc ph¸ ho¹i hoµ mµ Mü coi lµ kÎ thï chÝnh, lµ trë lùc chñ yÕu trªn con b×nh"1. Theo ®Þnh nghÜa cña Liªn hîp quèc, "x©m lîc lµ ®êng thèng trÞ thÕ giíi. Song, kh«ng mét níc ®Õ quèc viÖc mét níc sö dông lùc lîng vò trang ®Ó chèng l¹i chñ nµo, kÓ c¶ níc giµu m¹nh nhÊt, cã thÓ hy väng vµo th¾ng quyÒn, toµn vÑn l·nh thæ hoÆc nÒn ®éc lËp chÝnh trÞ cña lîi qu©n sù tríc hÖ thèng x· héi chñ nghÜa vµ kh«ng thÓ mét quèc gia kh¸c hoÆc b»ng mét c¸ch kh¸c tr¸i víi HiÕn mét m×nh chèng l¹i phong trµo gi¶i phãng d©n téc ®ang "®e ch¬ng Liªn hîp quèc"2. Trong khi ®ã, khèi chÝnh trÞ - do¹ quyÒn lîi" cña c¸c níc ®Õ quèc. Do ®ã, sù liªn kÕt cña qu©n sù mµ Mü dù ®Þnh thµnh lËp thùc sù lµ mét liªn c¸c níc ®Õ quèc trong c¸c liªn minh chÝnh trÞ - qu©n sù lµ minh x©m lîc. Giíi chøc Mü ph¶i che ®Ëy môc ®Ých vµ hy väng quan träng nhÊt cña ®Õ quèc Mü trong ý ®å kh«i b¶n chÊt ®Ých thùc cña liªn minh qu©n sù míi tríc nh©n phôc vµ cñng cè ®Þa vÞ cña m×nh trªn thÕ giíi vµ k×m h·m d©n níc m×nh b»ng c¸c thñ ®o¹n lõa dèi, t×m c¸ch "chøng tiÕn tr×nh lÞch sö. minh" r»ng liªn minh ®ã ®îc thµnh lËp lµ ®Ó b¶o ®¶m an Tuy nhiªn, Mü vµ c¸c ®ång minh T©y ¢u kh«ng thÓ ninh cho níc Mü vµ ph¬ng T©y. Nh»m môc ®Ých ®ã, ngµy mét, ngµy hai sau chiÕn tranh c«ng khai b¾t tay vµo chÝnh quyÒn Mü ®· chuÈn bÞ kü lìng cho d luËn x· héi h×nh thµnh khèi qu©n sù míi mµ ph¶i chuÈn bÞ kh¸ c«ng trong níc vµ quèc tÕ, ®ång thêi cè g¾ng h×nh thµnh "c¬ së phu trªn tÊt c¶ c¸c mÆt. ph¸p lý" b»ng c¸ch mét mÆt tuyªn truyÒn nh÷ng luËn ®iÖu bÞa ®Æt vÒ "nguy c¬ chiÕn tranh" tõ phÝa Liªn X«. MÆt 2. Qu¸ tr×nh chuÈn bÞ thµnh lËp NATO. kh¸c, ®Ó vît qua rµo c¶n HiÕn ch¬ng Liªn hîp quèc, Mü truyÒn b¸ t tëng "céng ®ång B¾c §¹i T©y D¬ng", cho ChuÈn bÞ thµnh lËp mét khèi chÝnh trÞ - qu©n sù chèng r»ng c¸c d©n téc trong khu vùc nµy cã sù g¾n kÕt vÒ truyÒn l¹i Liªn X« vµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa ë ngay mét khu thèng lÞch sö. B»ng nh÷ng viÖc lµm ®ã, giíi chÝnh trÞ vµ vùc mµ chØ Ýt n¨m tríc ®ã míi ®îc gi¶i phãng khái ¸ch ph¸t xÝt b»ng sinh m¹ng cña hµng triÖu chiÕn sÜ X«-viÕt lµ 1, 2. ViÖn LuËt häc ñy ban khoa häc x· héi ViÖt Nam, S®d, tr. 265. 27 28
qu©n sù Mü cè g¾ng chøng tá r»ng Liªn minh B¾c §¹i T©y qu©n sù tíi Hy L¹p. Tõ n¨m 1944, ë Hy L¹p ®· x¶y ra cuéc D¬ng, mÆc dï ®ang trong bíc lËp kÕ ho¹ch, chØ lµ "mét néi chiÕn gi÷a lùc lîng c¸ch m¹ng do §¶ng Céng s¶n l·nh hiÖn tîng míi" trong ®êi sèng quèc tÕ vµ nã b¶o ®¶m tÝnh ®¹o vµ chÝnh quyÒn qu©n chñ ph¸t xÝt ®îc Anh gióp ®ì, thèng nhÊt lÞch sö ®· tån t¹i l©u ®êi gi÷a c¸c níc B¾c Mü ñng hé. Thùc tÕ ®©y lµ viÖc Mü thÕ ch©n Anh tiÕp tôc b¶o vµ T©y ¢u. vÖ mét chÕ ®é qu©n chñ ®éc tµi. Ngay tõ th¸ng 12 n¨m 1945, Tæng thèng Mü Tê-ru-man Bæ sung cho "Häc thuyÕt Tê-ru-man" vÒ mÆt kinh tÕ, vµ trong th«ng ®iÖp chÝnh thøc vÒ vÊn ®Ò tæ chøc l¹i lùc lîng kh«ng chØ vÒ kinh tÕ, lµ "KÕ ho¹ch M¸c-san". KÕ ho¹ch nµy vò trang ®· c«ng khai nãi lªn t tëng thèng trÞ thÕ giíi theo ®uæi nh÷ng môc tiªu rÊt réng. R. ¤s-gót, mét trong cña Mü sau chiÕn tranh. ¤ng ta cho r»ng Mü lµ ngêi nh÷ng nhµ lý luËn næi tiÕng cña Mü nhËn xÐt: "Trong chiÕn th¾ng trong ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai vµ chiÕn ch¬ng tr×nh phôc håi ch©u ¢u (®îc biÕt ®Õn víi tªn gäi th¾ng ®ã ®· ®Æt "nh©n d©n Mü tríc yªu cÇu thêng xuyªn "KÕ ho¹ch M¸c-san"), Mü híng nç lùc chñ yÕu vµo x©y vµ nãng báng lµ l·nh ®¹o thÕ giíi"1. Còng trong n¨m 1945, dùng thÕ m¹nh vµ tiÕn hµnh thµnh c«ng ChiÕn tranh Tham mu trëng Qu©n ®éi Mü, Tíng J. K. M¸c-san l¹nh"1. trong b¸o c¸o vÒ kÕt thóc chiÕn tranh ®· x¸c ®Þnh ph¬ng VÒ h×nh thøc, "KÕ ho¹ch M¸c-san" lµ kÕ ho¹ch phôc håi híng chÝnh s¸ch qu©n sù cña Mü sau chiÕn tranh víi kinh tÕ ch©u ¢u. Song, thùc chÊt ®©y lµ sù bÝ mËt chuÈn bÞ nh÷ng t tëng nh sau: "Kü thuËt qu©n sù ®· ®a níc c¬ së kinh tÕ vµ qu©n sù cho mét liªn minh qu©n sù - chÝnh Mü… lªn tuyÕn ®Çu trong cuéc xung ®ét cña thÕ giíi… häc trÞ, nh Thñy s ®« ®èc Anh B. M«n-g«-me-ri trong håi ký thuyÕt b¶o vÖ nöa tr¸i ®Êt mµ chóng ta theo ®uæi cho ®Õn cña m×nh ®· viÕt: "KÕ ho¹ch M¸c-san" cÇn "dän ®êng cho nay kh«ng thÓ tiÕp tôc coi lµ c¬ së an ninh cña chóng ta. sù bµnh tríng kinh tÕ Mü ë T©y ¢u th«ng qua viÖc kiÓm Giê ®©y chóng ta cÇn quan t©m ®Õn hoµ b×nh trªn toµn thÕ so¸t c¸c ngµnh kinh tÕ quan träng nhÊt vµ lµm suy yÕu giíi. Mµ hoµ b×nh chØ cã thÓ gi÷ g×n b»ng søc m¹nh"2. ¶nh hëng cña Anh vµ Ph¸p ë khu vùc nµy"2. Ph¶i nãi Sau nh÷ng chuÈn bÞ vÒ t©m lý, t tëng cho sù ra ®êi r»ng, c¸c níc x· héi chñ nghÜa còng ®îc mêi tham gia cña NATO, Mü cã nh÷ng bíc ®i kiªn quyÕt h¬n. Ngµy 12 "Ch¬ng tr×nh phèi hîp kinh tÕ cña c¸c níc ch©u ¢u" vµ th¸ng 3 n¨m 1947, ph¸t biÓu tríc Quèc héi Mü, Tæng còng sÏ ®îc nhËn "viÖn trî" cña Mü theo "KÕ ho¹ch thèng Tê-ru-man kªu gäi "gióp ®ì" Hy L¹p vµ Thæ NhÜ Kú M¸c-san". Nhng, c¶nh gi¸c tríc ©m mu cña Mü trong 400 triÖu ®« la, ch¬ng tr×nh nµy vÒ sau ®îc gäi lµ kÕ ho¹ch "viÖn trî" ®ã, Liªn X« vµ c¸c níc x· héi chñ "Ch¬ng tr×nh Tê-ru-man", ngoµi ra cßn cö "chuyªn gia" nghÜa §«ng ¢u ®· tõ chèi tham gia ch¬ng tr×nh nµy. 1, 2. Giu-li-an Li-®¬, NATO - lîc sö vµ c¸c häc thuyÕt (b¶n tiÕng Nga), 1. Giu-li-an Li-®¬, S®d, tr.29. Nxb S¸ch chÝnh trÞ, M¸t-xc¬-va, 1964, tr. 28, 29. 2. B. Montgomery, The Memoirs, London, 1958, p. 506. 29 30
Nh»m ®¹t c¸c ý ®å chÝnh trÞ, khi "KÕ ho¹ch M¸c- kiÖn mµ HiÕn ch¬ng Liªn hîp quèc ®· quy ®Þnh vÒ viÖc san" ®i vµo giai ®o¹n thùc hiÖn, Mü vµ c¸c níc T©y thµnh lËp c¸c tæ chøc khu vùc, ®ã lµ "nh÷ng hiÖp ®Þnh hoÆc ¢u tiÕn hµnh bao v©y kinh tÕ ®èi víi Liªn X« vµ c¸c c¸c tæ chøc Êy vµ nh÷ng ho¹t ®éng cña chóng" ph¶i "phï níc §«ng ¢u, lËp ra danh môc nh÷ng mÆt hµng cÊm hîp víi môc ®Ých vµ nguyªn t¾c cña Liªn hîp quèc"1. Còng bu«n b¸n víi c¸c níc nµy. ChÝnh s¸ch cña Mü ®èi víi cÇn nh¾c l¹i r»ng, c¸c nguyªn t¾c quan hÖ quèc tÕ ®îc c¸c níc t b¶n T©y ¢u còng ®îc tÝnh to¸n nh»m HiÕn ch¬ng Liªn hîp quèc quy ®Þnh rÊt râ t¹i c¸c ®iÒu 1 buéc c¸c ®ång minh t¬ng lai cña m×nh ph¶i phô thuéc vµ 2 cña v¨n kiÖn nµy. Ch¼ng h¹n, Kho¶n 1 §iÒu 1 cã ghi: vµo Mü vÒ kinh tÕ. Trªn c¬ së ®ã, Mü thµnh lËp Ban "®Ó phßng ngõa vµ lo¹i trõ mèi ®e do¹ hoµ b×nh, cÊm mäi qu¶n lý hîp t¸c kinh tÕ (ECA) vµ ký c¸c hiÖp ®Þnh song hµnh vi x©m lîc hoÆc ph¸ ho¹i hoµ b×nh kh¸c". C¸c kho¶n 3 ph¬ng víi tõng níc T©y ¢u, quy ®Þnh ®iÒu kiÖn vµ 4 §iÒu 2 yªu cÇu: "TÊt c¶ c¸c thµnh viªn Liªn hîp quèc nhËn viÖn trî hÕt søc chÆt chÏ. Níc nhËn viÖn trî gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp quèc tÕ cña hä b»ng biÖn ph¸p kh«ng ®îc phÐp tù do sö dông nguån nµy mµ ph¶i sö hoµ b×nh, sao cho kh«ng tæn h¹i ®Õn hoµ b×nh, an ninh dông phï hîp víi lîi Ých cña Mü. NÕu sö dông viÖn trî quèc tÕ vµ c«ng lý; tÊt c¶ c¸c thµnh viªn Liªn hîp quèc tõ tr¸i víi lîi Ých cña Mü, cã thÓ Mü sÏ ®×nh ho·n hoÆc bá ®e do¹ b»ng vò lùc hoÆc sö dông vò lùc trong quan hÖ c¾t ®øt viÖn trî. C¸c níc nhËn viÖn trî cßn cam kÕt quèc tÕ nh»m chèng l¹i sù bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ l·nh thæ dµnh cho c«ng d©n vµ c¸c c«ng ty ®éc quyÒn Mü nh÷ng hay nÒn ®éc lËp chÝnh trÞ cña bÊt cø quèc gia nµo…"2. u ®·i vÒ khai th¸c tµi nguyªn vµ xuÊt nhËp c¶ng nh Víi nç lùc vËn ®éng cña giíi chøc chÝnh trÞ, qu©n sù, c«ng d©n cña chÝnh níc m×nh. ngµy 11 th¸ng 6 n¨m 1948, H¹ viÖn Mü th«ng qua NghÞ §Ó chuÈn bÞ vÒ mÆt ph¸p lý cho viÖc thµnh lËp NATO, quyÕt sè 239 cã tªn gäi "NghÞ quyÕt Van-®en-bÐc". NÕu nh giíi chøc chÝnh trÞ, qu©n sù Mü ®· thuyÕt phôc c¬ quan lËp ®¹o luËt ®îc th«ng qua th¸ng 3 n¨m 1947 chñ yÕu liªn ph¸p tõ bá "chñ nghÜa biÖt lËp" b»ng c¸ch viÖn dÉn §iÒu 51 quan ®Õn "viÖn trî" qu©n sù th× "NghÞ quyÕt Van-®en-bÐc" vµ §iÒu 52 cña HiÕn ch¬ng Liªn hîp quèc cho phÐp "¸p tuyªn bè Mü cÇn trùc tiÕp tham gia trong c¸c khèi qu©n sù - dông nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó duy tr× hoµ b×nh vµ an chÝnh trÞ. §iÓm 3 cña nghÞ quyÕt nªu râ: Mü cÇn "tham ninh quèc tÕ" vµ cho phÐp "sù tån t¹i cña nh÷ng hiÖp ®Þnh gia… trong c¸c s¸ng kiÕn cña khu vùc vµ c¸c s¸ng kiÕn hoÆc nh÷ng tæ chøc khu vùc nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn kh¸c ®îc ®a ra trªn c¬ së tù vÖ vµ t¬ng trî thêng ®Ò cã liªn quan ®Õn viÖc duy tr× hoµ b×nh vµ an ninh quèc xuyªn vµ thiÕt thùc…"3. §ång thêi, H¹ viÖn Mü còng th«ng tÕ b»ng nh÷ng hµnh ®éng cã tÝnh chÊt khu vùc"1. Trong qua quyÕt ®Þnh ®Ó ChÝnh phñ thµnh lËp hÖ thèng c¸c liªn khi viÖn dÉn c¸c ®iÒu kho¶n trªn, hä cè t×nh bá qua ®iÒu 1, 2 . ViÖn LuËt häc ñy ban khoa häc x· héi ViÖt Nam, S®d, tr. 274, 265. 1. ViÖn LuËt häc ñy ban khoa häc x· héi ViÖt Nam, S®d, tr. 274, 265. 3. Giu-li-an Li-®¬, S®d, tr. 29. 31 32
minh qu©n sù - chÝnh trÞ díi sù b¶o trî cña Mü chèng l¹i trêng hîp x¶y ra chiÕn tranh th× chÝnh c¸c níc ch©u ¢u Liªn X«. sÏ trë thµnh chiÕn trêng, lµ bia ®ì ®¹n; cßn Mü ë xa nªn Víi "NghÞ quyÕt Van-®en-bÐc", chÝnh quyÒn Tê-ru-man sÏ tr¸nh ®îc ®ßn ®¸nh tr¶. Häc thuyÕt "Thanh kiÕm vµ l¸ ®· tõ bá "chñ nghÜa biÖt lËp" cæ truyÒn, chÝnh thøc ghi ch¾n" ®îc Mü tuyªn truyÒn lµ mét häc thuyÕt mang tÝnh nhËn vÒ mÆt ph¸p lý viÖc tõ bá nguyªn t¾c kh«ng can chÊt phßng thñ nhng thùc chÊt nã lµ phiªn b¶n qu©n sù thiÖp vµo c¸c cuéc xung ®ét ë c¸c khu vùc trªn thÕ giíi. cña häc thuyÕt chÝnh trÞ "Ng¨n chÆn chñ nghÜa céng s¶n", "NghÞ quyÕt Van-®en-bÐc" cho phÐp ChÝnh phñ Mü, lÇn cã sø mÖnh b¶o ®¶m qu©n sù cho viÖc thùc hiÖn chiÕn lîc ®Çu tiªn trong lÞch sö, cã quyÒn ®îc ký kÕt trong thêi "Ng¨n chÆn chñ nghÜa céng s¶n". b×nh liªn minh qu©n sù víi c¸c níc ngoµi ch©u Mü. Vµi th¸ng tríc khi Mü ®¹t ®îc sù chÊp thuËn cña c¸c Cïng víi viÖc chuÈn bÞ nÒn t¶ng kinh tÕ vµ c¬ së ph¸p ®ång minh (th¸ng 11 n¨m 1949) ®èi víi quan ®iÓm "Thanh lý cho viÖc thµnh lËp NATO, ®Ó chuÈn bÞ vÒ qu©n sù, Mü kiÕm vµ l¸ ch¾n", quan ®iÓm nµy ®· bÞ lung lay tríc vô vµ c¸c níc t b¶n chñ chèt ®· thay ®æi chiÕn lîc qu©n thö thµnh c«ng bom nguyªn tö cña Liªn X« (th¸ng 9 sù, ®iÒu chØnh c¸c häc thuyÕt qu©n sù cña m×nh cho phï n¨m 1949). Sù kiÖn nµy lµ ®ßn m¹nh mÏ ®Çu tiªn ®¸nh hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ. Häc thuyÕt qu©n sù míi cña Mü vµo kÕ ho¹ch chiÕn lîc qu©n sù cña c¸c nhµ tæ chøc víi tªn gäi "Thanh kiÕm vµ l¸ ch¾n" ®îc x©y dùng dùa NATO vµ ®· nhanh chãng ph¸ vì thÕ ®éc quyÒn h¹t nh©n trªn lý luËn chiÕn tranh tæng lùc vµ chiÕn tranh toµn cÇu cña Mü. chèng Liªn X« vµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa. Theo häc Tuy nhiªn, Mü vÉn bá ra kh«ng Ýt c«ng søc vµ tiÒn cña thuyÕt nµy, "thanh kiÕm" lµ søc ®ét kÝch cña kh«ng qu©n ®Ó thùc hiÖn häc thuyÕt "Thanh kiÕm vµ l¸ ch¾n"; chØ chiÕn lîc Mü mang vò khÝ h¹t nh©n; cßn "l¸ ch¾n" lµ lùc trong mét thêi gian ng¾n hä ®· ®a vµo T©y ©u mét khèi lîng vò trang th«ng thêng cña c¸c níc t b¶n T©y ¢u. lîng lín vò khÝ, trang bÞ kü thuËt, ®ång thêi ®ßi hái c¸c §Ó thùc hiÖn häc thuyÕt "Thanh kiÕm vµ l¸ ch¾n", c¸c nhµ níc ®ång minh T©y ¢u t¨ng cêng ch¹y ®ua vò trang vµ chiÕn lîc qu©n sù Mü cho r»ng cÇn b¶o ®¶m nh÷ng ®iÒu x©y dùng c¸c s ®oµn bé binh cho NATO. Mü còng b¾t ®Çu kiÖn nhÊt ®Þnh ë ch©u ¢u, cô thÓ lµ x©y dùng c¸c lùc lîng chuÈn bÞ chiÕn trêng theo c¸i gäi lµ "ch¬ng tr×nh c¬ së vò trang th«ng thêng thËt m¹nh ë khu vùc cã thÓ x¶y ra h¹ tÇng" cña NATO dùa vµo hÖ thèng c¸c c¨n cø qu©n sù dµy chiÕn tranh. Bªn c¹nh ®ã, quan ®iÓm chiÕn tranh toµn cÇu ®Æc bè trÝ gÇn c¸c níc x· héi chñ nghÜa. §Æc biÖt, vµo ®Çu cã sö dông kh«ng qu©n chiÕn lîc ®ßi hái ph¶i tæ chøc ë nh÷ng n¨m 1950, Mü gia t¨ng søc Ðp ®èi víi c¸c ®ång minh Trung ¢u mét hÖ thèng c¨n cø ®Ó m¸y bay nÐm bom chiÕn ch©u ¢u nh»m buéc hä t¨ng cêng ch¹y ®ua vò trang. lîc cã thÓ nhanh chãng tiÕp cËn c¸c trung t©m chÝnh trÞ, Trong khi Mü r¸o riÕt xóc tiÕn chuÈn bÞ thµnh lËp kinh tÕ, qu©n sù cña Liªn X« vµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa. NATO, ®îc sù ñng hé tÝch cùc cña Mü, c¸c níc T©y ¢u Theo tÝnh to¸n cña c¸c nhµ chiÕn lîc qu©n sù Mü, trong ®· ký kÕt hµng lo¹t c¸c hiÖp íc liªn minh khu vùc, më 33 34
®êng tiÕn tíi thµnh lËp khèi NATO. Ngµy 4 th¸ng 3 Theo HiÖp íc Bróc-xen, lùc lîng vò trang cña c¸c n¨m 1947, Anh vµ Ph¸p ký HiÖp íc §¨ng-cít vÒ liªn minh níc thµnh viªn Liªn minh ph¬ng T©y ®îc ®Æt díi sù vµ t¬ng trî. VÒ h×nh thøc, hiÖp íc nµy ®îc ký kÕt nh»m chØ huy trùc tiÕp cña bé chØ huy tèi cao thèng nhÊt, chèng kh¶ n¨ng x©m lîc cña §øc nhng thùc chÊt ®©y lµ nhng viÖc tæ chøc, trang bÞ vò khÝ, c«ng t¸c huÊn luyÖn tiÒn ®Ò quan träng cho viÖc thµnh lËp mét liªn minh gi÷a chiÕn ®Êu vµ b¶o ®¶m vÉn do mçi níc tù ®¶m nhiÖm. c¸c níc t b¶n T©y ¢u. Trong lóc m©u thuÉn §«ng - T©y Vai trß chñ ®¹o trong Liªn minh ph¬ng T©y, nhÊt lµ ®ang næi lªn nh÷ng nh©n tè míi th× th¸ng 2 n¨m 1948, trong tæ chøc qu©n sù cña nã, thuéc vÒ Anh, víi sù ñng §¶ng Céng s¶n TiÖp Kh¾c tæ chøc quÇn chóng ®Êu tranh hé cña Mü. Thñy s ®« ®èc Anh B. M«n-g«-me-ri gi÷ ®ßi Tæng thèng chÊp thuËn chÝnh quyÒn míi do §¶ng Céng chøc Tæng t lÖnh tèi cao c¸c lùc lîng vò trang Liªn s¶n chiÕm ®a sè vµ chuyÓn h¼n TiÖp Kh¾c sang chÕ ®é d©n minh ph¬ng T©y. ñy ban qu©n sù cña Liªn minh cã trô chñ nh©n d©n. C¸c níc T©y ¢u cho r»ng, ®©y lµ "mét cuéc së t¹i Lu©n §«n do c¸c tíng lÜnh ngêi Anh ®øng ®Çu. ®¶o chÝnh" ph¶n d©n chñ vµ lËp tøc chíp thêi c¬ tËp hîp Giíi cÇm quyÒn Anh ®· ®¶m b¶o cho m×nh mét ®Þa vÞ lùc lîng trong mét liªn minh qu©n sù cña m×nh, võa kh¸ ch¾c ch¾n trong liªn minh ®ã nhê quan ®iÓm cña nh»m chèng céng s¶n, võa h¹n chÕ ®îc søc Ðp cña Mü. W. Síc-sin vÒ vai trß chñ ®¹o cña c¸c d©n téc nãi tiÕng Ngµy 17 th¸ng 3 n¨m 1948, n¨m níc Anh, Ph¸p, BØ, Hµ Anh. §Ó g©y ¶nh hëng cña m×nh ®èi víi ho¹t ®éng cña Lan, Lóc-x¨m-bua ký b¶n HiÖp íc Bróc-xen lËp ra Liªn Liªn minh ph¬ng T©y, Mü cho thµnh lËp ñy ban c«ng hiÖp T©y ¢u (cßn gäi lµ Liªn minh ph¬ng T©y) víi hiÖu t¸c cña c¸c níc thµnh viªn ngay t¹i Oa-sinh-t¬n; ®ång lùc trong vßng nöa thÕ kû. Trªn danh nghÜa, ®©y lµ hiÖp thêi cö mét Thø trëng Bé Ngo¹i giao tham gia vµo c¸c íc vÒ hîp t¸c kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸ vµ phßng thñ tËp c«ng viÖc cña ñy ban nµy. thÓ, song thùc chÊt nã nh»m chèng c¸c phong trµo x· héi, ®×nh c«ng, biÓu t×nh, tríc hÕt lµ chèng c¸c phong trµo ®Êu Tuy nhiªn, díi con m¾t cña c¸c nhµ chiÕn lîc Mü, c¸c tranh cña giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng do c¸c liªn minh khu vùc cña c¸c níc t b¶n T©y ¢u, kÓ c¶ Liªn ®¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o, ®ång thêi ng¨n ngõa c¸i gäi lµ minh ph¬ng T©y, tá ra kh«ng ®¸p øng yªu cÇu chiÕn lîc "hiÓm ho¹" ®Õn tõ Liªn X« vµ c¸c níc d©n chñ nh©n d©n cña Mü lµ kiÒm chÕ vµ ®Èy lïi chñ nghÜa céng s¶n, v× vËy Trung vµ §«ng ¢u. Liªn minh ph¬ng T©y, còng nh Mü tiÕn hµnh ®µm ph¸n víi c¸c níc T©y ¢u nh»m l«i kÐo NATO sau nµy, lµ mét tæ chøc hiÖp íc mang tÝnh chÊt c¸c níc nµy vµo mét liªn minh qu©n sù lín h¬n, ®ã lµ khÐp kÝn cña c¸c níc t b¶n, kh«ng cho phÐp Liªn X« vµ khèi NATO. Trong bíc chuÈn bÞ trùc tiÕp cho viÖc thµnh c¸c níc §«ng ¢u tham gia; trong khu«n khæ cña nã, lÇn lËp NATO, sau khi ®a ra b¶n dù th¶o HiÖp íc B¾c §¹i ®Çu tiªn trong thêi b×nh ®· h×nh thµnh mét tæ chøc phèi T©y D¬ng cho c¸c níc thµnh viªn t¬ng lai nghiªn cøu; hîp ho¹t ®éng qu©n sù gi÷a c¸c níc nµy. Mü võa tiÕn hµnh ®µm ph¸n, l«i kÐo, võa c«ng khai ®e do¹ trõng ph¹t nÕu c¸c níc nµy kh«ng tham gia HiÖp íc B¾c 35 36
§¹i T©y D¬ng. Thîng nghÞ sÜ Mü thuéc §¶ng Céng hoµ ý ®å thµnh lËp mét liªn minh qu©n sù ®i ngîc HiÕn Uy-li-am Kn©u tuyªn bè: "VÒ ph¬ng diÖn tinh thÇn kh«ng ch¬ng Liªn hîp quèc cña Mü vµ c¸c níc t b¶n ph¬ng mét níc nµo cã quyÒn û l¹i níc kh¸c trong khi söa so¹n T©y kh«ng chØ gÆp sù ph¶n ®èi m¹nh mÏ cña Liªn X« vµ chèng mét cuéc tÊn c«ng cã thÓ x¶y ra… Hoa Kú sÏ ®×nh c¸c níc x· héi chñ nghÜa mµ cßn bÞ chèng ®èi gay g¾t cuéc gióp ®ì cho níc nµo tõ chèi kh«ng tham gia HiÖp íc ngay c¶ ë trong níc. ë I-ta-li-a, H¹ nghÞ viÖn ®· häp tõ 3 §¹i T©y D¬ng"1. Ba níc Na-uy, Thôy §iÓn vµ §an M¹ch giê s¸ng ®Õn 8 giê tèi ngµy 17 th¸ng 3 n¨m 1949 ®Ó chÊt vÊn nhiÒu lÇn bÞ Mü ®e do¹ kh«ng chi viÖn vò khÝ, trang bÞ kü ChÝnh phñ §ê-g¸t-pª-ri vÒ viÖc níc nµy tham gia HiÖp thuËt trong trêng hîp bÞ tÊn c«ng nÕu kh«ng tõ bá lËp íc B¾c §¹i T©y D¬ng. Trong qu¸ tr×nh chÊt vÊn ®· x¶y trêng trung lËp. Cuèi cïng, tríc søc Ðp cña Mü, c¸c níc ra c¸c cuéc Èu ®¶ gi÷a c¸c ngµi nghÞ sÜ. L·nh tô §¶ng nµy ®· buéc ph¶i tho¶ hiÖp, mÆc dï tríc ®ã ®· ký víi Liªn Céng s¶n I-ta-li-a, «ng Pan-mi-r«-gli-¸t-ti ®· tè c¸o sù X« hiÖp íc kh«ng x©m ph¹m lÉn nhau. ph¶n béi cña §ê-g¸t-pª-ri: "Trong cuéc bÇu cö ngµy 18 Trong c¸c cuéc ®µm ph¸n vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn th¸ng 4, §ê-g¸t-pª-ri ®· thÒ tríc §øc Chóa lµ kh«ng bao viÖc thµnh lËp NATO diÔn ra t¹i Oa-sinh-t¬n, Lu©n §«n giê ®a níc ý vµo bÊt cø mét khèi nµo"1. Liªn ®oµn lao vµ Pa-ri, trë ng¹i lín nhÊt ®èi víi c¸c níc thµnh viªn ®éng I-ta-li-a ra tuyªn bè ph¶n ®èi viÖc níc nµy gia nhËp t¬ng lai lµ §iÒu 5 cña b¶n dù th¶o HiÖp íc B¾c §¹i T©y khèi NATO. Nh÷ng cuéc biÓu t×nh, tuÇn hµnh chèng HiÖp D¬ng vÒ vÊn ®Ò t¬ng trî lÉn nhau, kÓ c¶ t¬ng trî vÒ íc B¾c §¹i T©y D¬ng diÔn ra ë ngo¹i « R«-ma suèt ngµy 19 qu©n sù, trong trêng hîp mét trong c¸c níc thµnh viªn th¸ng 3 n¨m 1949. bÞ tÊn c«ng. §iÒu lo ng¹i nhÊt ®èi víi c¸c níc T©y ¢u lµ ë Ai-x¬-len, trong khi NghÞ viÖn ®ang tiÕn hµnh bá Mü sÏ kh«ng dµnh cho hä sù gióp ®ì cÇn thiÕt vÒ tµi chÝnh phiÕu vÒ viÖc níc nµy gia nhËp NATO th× ë bªn ngoµi vµ vò khÝ. Song, mäi trë ng¹i ®· ®îc kh¾c phôc nhê sù quÇn chóng nh©n d©n rÇm ré biÓu t×nh ph¶n ®èi, c¶nh s¸t vËn ®éng tÝch cùc cña c¸c chÝnh kh¸ch hiÕu chiÕn Mü vµ sù ph¶i dïng h¬i cay ®Ó gi¶i t¸n. lo sî cña c¸c chÝnh phñ ph¶n ®éng T©y ¢u tríc sù ®e do¹ Ngay t¹i c¸c níc ®i ®Çu trong chñ tr¬ng thµnh lËp tæ cña Mü. C¸c chÝnh phñ nµy ®· dïng mäi biÖn ph¸p, kÓ c¶ chøc HiÖp íc B¾c §¹i T©y D¬ng, phong trµo ph¶n ®èi sö dông Qu©n ®éi ®Ó g©y søc Ðp ®èi víi c«ng chóng nh»m HiÖp íc còng diÔn ra rÊt m¹nh mÏ. T¹i Mü, «ng Oa-la-sa, giµnh ®a sè phiÕu t¸n thµnh gia nhËp NATO. Cuèi cïng, l·nh tô §¶ng CÊp tiÕn lªn ¸n tÝnh chÊt hiÕu chiÕn vµ ph¶n ngµy 18 th¸ng 3 n¨m 1949, toµn v¨n b¶n HiÖp íc ®· ®îc béi HiÕn ch¬ng Liªn hîp quèc cña HiÖp íc B¾c §¹i T©y c«ng bè. D¬ng. Mét cuéc biÓu t×nh, tuÇn hµnh gåm phÇn ®«ng lµ phô n÷ ®· diÔn ra ë bÕn tµu Niu Yoãc ®ßi tÈy chay Thñ 1. Bé chØ huy Liªn khu I, HiÖp íc §¹i T©y D¬ng, 1949 (b¶n viÕt tay, lu TVQG, ký hiÖu 1055). 1. Bé chØ huy Liªn khu I, HiÖp íc §¹i T©y D¬ng, Tl®d. 37 38
tíng Anh Síc-sin, khi «ng nµy ®ang tuyªn bè ñng hé HiÖp ®éng qu©n sù cña mçi níc còng nh cña Tæ chøc HiÖp íc íc B¾c §¹i T©y D¬ng. NghÞ sÜ Anh P¬-l¸t Min-gia chØ nãi chung; ®iÒu nµy còng ®ång nghÜa víi viÖc ph¸t ®éng râ, viÖc ChÝnh phñ ký HiÖp íc B¾c §¹i T©y D¬ng lµ mét c¸c níc tham gia vµo mét cuéc ch¹y ®ua vò trang. §iÒu 4 hµnh ®éng ph¶n béi HiÖp íc Anh - X« ký n¨m 1941. C¸c quy ®Þnh trong trêng hîp xuÊt hiÖn nguy c¬ ®e do¹ "®éc chiÕn sÜ tù do Ph¸p ®· göi th cho Tæng thèng Mü Tê-ru-man lËp chÝnh trÞ hoÆc an ninh" cña c¸c níc trong Khèi, c¸c v¹ch râ hµnh vi ph¶n béi HiÖp íc Ph¸p - X« cña ChÝnh níc thµnh viªn cÇn tham vÊn lÉn nhau trong khu«n khæ phñ Ph¸p. Lµn sãng ph¶n ®èi HiÖp íc B¾c §¹i T©y c¸c cuéc häp cña Héi ®ång B¾c §¹i T©y D¬ng. §iÒu 5 lµ D¬ng còng lan réng ë nhiÒu níc ch©u ¸, ch©u ¢u vµ ®iÒu quan träng nhÊt, cho r»ng viÖc mét hay nhiÒu níc thµnh viªn bÞ tÊn c«ng vò trang sÏ ®îc coi lµ toµn Khèi bÞ khu vùc Trung §«ng. tÊn c«ng vµ trong trêng hîp ®ã mçi níc cã tr¸ch nhiÖm BÊt chÊp sù ph¶n ®èi m¹nh mÏ cña d luËn trong níc "gióp ®ì mét hoÆc nhiÒu níc… b»ng c¸ch cã ngay hµnh vµ quèc tÕ, giíi cÇm quyÒn Mü vµ c¸c níc t b¶n ph¬ng ®éng mµ hä cho r»ng cÇn thiÕt kÓ c¶ viÖc dïng lùc lîng vò T©y vÉn quyÕt ®Þnh ký kÕt HiÖp íc B¾c §¹i T©y D¬ng. trang, riªng lÎ vµ còng tháa thuËt víi c¸c níc kh¸c, ®Ó thiÕt lËp b¶o ®¶m an ninh trong vïng B¾c §¹i T©y 3. NATO thµnh lËp, c¬ cÊu tæ chøc vµ c¸c quan ®iÓm D¬ng". ý nghÜa s©u xa cña ®iÒu kho¶n nµy lµ cho phÐp chiÕn lîc ®Çu tiªn. Mü tù do hµnh ®éng chèng l¹i c¸c níc x· héi chñ nghÜa, chèng l¹i phong trµo gi¶i phãng d©n téc vµ d©n chñ trªn Ngµy 4 th¸ng 4 n¨m 1949, sau c¸c cuéc ®µm ph¸n kÐo thÕ giíi. dµi gÇn mét n¨m, t¹i Oa-sinh-t¬n, Bé trëng Ngo¹i giao c¸c níc BØ, §an M¹ch, Ph¸p, Hµ Lan, Ai-x¬-len, Ca-na- Tuy nhiªn, vÊn ®Ò ®îc c¸c níc thµnh viªn ch©u ¢u quan ®a, Lóc-x¨m-bua, Na-uy, Bå §µo Nha, Mü, Anh vµ I-ta-li-a t©m sèt s¾ng nhÊt lµ vÊn ®Ò "viÖn trî" qu©n sù. ChØ mét ngµy ®· ký HiÖp íc B¾c §¹i T©y D¬ng. sau khi HiÖp íc ®îc ký kÕt, ngµy 5 th¸ng 4 n¨m 1949, ®¹i B¶n HiÖp íc gåm phÇn më ®Çu nãi vÒ môc ®Ých cña tæ diÖn chÝnh phñ 5 níc tham gia ký HiÖp íc Bróc-xen ®· chøc nµy vµ 14 ®iÒu kho¶n cô thÓ1, trong ®ã ®¸ng chó ý lµ chÝnh thøc ®Ò nghÞ ChÝnh phñ Mü viÖn trî qu©n sù vµ tµi nh÷ng ®iÒu ®Çu tiªn. §iÒu 1 nãi vÒ môc ®Ých cña Khèi chÝnh. Ngoµi c¸c níc thuéc HiÖp íc Bróc-xen, mét sè níc b»ng nh÷ng tõ ng÷ hoa mü nh "phßng thñ", "an ninh". kh¸c nh §an M¹ch, Na-uy vµ I-ta-li-a còng tá ra kh«ng §iÒu 2 kh¼ng ®Þnh c¸c níc thµnh viªn cÇn hîp t¸c chÆt kÐm phÇn quan t©m ®Õn vÊn ®Ò "viÖn trî". chÏ v× sù nghiÖp b¶o vÖ chÕ ®é x· héi cña c¸c níc NATO VÒ phÝa Mü, ngay sau khi HiÖp íc B¾c §¹i T©y D¬ng ("cñng cè c¸c thÓ chÕ tù do", "æn ®Þnh"). §iÒu 3 yªu cÇu c¸c ®îc phª chuÈn (ngµy 25 th¸ng 7 n¨m 1949), Tæng thèng níc thµnh viªn ph¶i duy tr× vµ gia t¨ng kh¶ n¨ng hµnh Tê-ru-man ®· ®Ö tr×nh lªn Quèc héi b¶n Dù luËt vÒ "viÖn trî" qu©n sù (Mutual Defence Assistance Bill). Theo ®ã 1. Xem: Bé chØ huy Liªn khu I, Tl®d. viÖn trî sÏ ®îc thùc hiÖn díi 3 h×nh thøc: chuyÓn giao vò 39 40
khÝ (trõ vò khÝ h¹t nh©n), cung cÊp tÝn dông cho viÖc s¶n cña Khèi trong thêi gian gi÷a c¸c kú häp Héi ®ång NATO xuÊt vò khÝ trang bÞ vµ gióp ®ì vÒ ph¬ng ph¸p x©y dùng ®îc thùc hiÖn th«ng qua Héi ®ång Thêng trùc gåm c¸c lùc lîng vò trang. Dù luËt ®îc Quèc héi th«ng qua ngµy 28 ®¹i sø ®¹i diÖn thêng trùc cña c¸c níc trong Héi ®ång. th¸ng 9 n¨m 1949 vµ ngµy 6 th¸ng 10 n¨m 1949, Tæng C¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c c¬ quan l·nh ®¹o cao nhÊt NATO thèng Tê-ru-man ký ban hµnh. Mét th¸ng sau, Bé Quèc thêng ®îc th¶o luËn trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n s¬ bé, phßng Mü thµnh lËp mét ñy ban chuyªn tr¸ch vÒ vÊn ®Ò viÖn kh«ng chÝnh thøc vµ chØ sau ®ã míi ®a ra lÊy ý kiÕn trî qu©n sù cho níc ngoµi. Oa-sinh-t¬n dù kiÕn trong n¨m thèng nhÊt trong Héi ®ång NATO. Quy tr×nh nµy bªn 1950 sÏ viÖn trî cho c¸c níc ®ång minh 1,45 tØ ®« la, trong ngoµi tá ra lµ mét sù t«n träng ý kiÕn cña c¸c níc thµnh ®ã 1,13 tØ dµnh cho c¸c níc T©y ¢u1. §Ó triÓn khai kÕ viªn, nhng thùc chÊt nã nh»m b¶o ®¶m thùc hiÖn mét ho¹ch viÖn trî, ngµy 27 th¸ng 1 n¨m 1950, Mü ký HiÖp íc c¸ch bÊt kh¶ kh¸ng mäi quyÕt ®Þnh cã lîi cho Mü vµ c¸c song ph¬ng vÒ viÖn trî qu©n sù víi 8 níc ®ång minh níc ®Õ quèc hµng ®Çu trong Khèi. ch©u ¢u vµ ngµy 8 th¸ng 3 n¨m 1950, nh÷ng con tµu ®Çu Trùc thuéc Héi ®ång NATO vµ c¸c c¬ quan l·nh ®¹o tiªn ®· nhæ neo ®em vËt t qu©n sù Mü sang ch©u ¢u. kh¸c cña Khèi cã c¸c ñy ban chÊp hµnh vµ t vÊn ®îc Song song víi viÖc triÓn khai kÕ ho¹ch viÖn trî qu©n sù, thµnh lËp vµ ho¹t ®éng thêng xuyªn; trong khu«n khæ tõ th¸ng 9 n¨m 1949 ®Õn th¸ng 6 n¨m 1950, toµn bé c¬ NATO cã h¬n 20 ñy ban vµ c¸c tæ chøc nh vËy. ViÖc phèi cÊu chÝnh trÞ - qu©n sù cña tæ chøc HiÖp íc B¾c §¹i T©y hîp c¸c ho¹t ®éng qu©n sù - chÝnh trÞ, qu©n sù - kinh tÕ vµ D¬ng còng b¾t ®Çu h×nh thµnh. C¬ quan l·nh ®¹o cao c«ng t¸c tuyªn truyÒn cña Khèi nh t vÊn c¸c vÊn ®Ò vÒ nhÊt cña Khèi cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò chÝnh chÝnh trÞ vµ kinh tÕ liªn quan ®Õn viÖc th«ng qua c¸c quyÕt trÞ vµ qu©n sù lµ Héi ®ång NATO (cßn gäi lµ Héi ®ång B¾c §¹i T©y D¬ng). Theo quy ®Þnh, Héi ®ång lµm viÖc ë cÊp ®Þnh cña Héi ®ång NATO, c¸c vÊn ®Ò vÒ s¶n xuÊt qu©n sù, Bé trëng Ngo¹i giao víi sù tham gia cña c¸c bé trëng vËn t¶i, hµng kh«ng, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng… ®Òu ®îc Quèc phßng, Tµi chÝnh, Kinh tÕ cña c¸c níc trong Khèi. thùc hiÖn th«ng qua c¸c ñy ban nµy. Trong c¸c vÊn ®Ò §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt, c¸c kú häp thêng ®îc ®a ra t vÊn, quan träng nhÊt lµ nh÷ng vÊn cña Héi ®ång NATO ®îc triÖp tËp ë cÊp ngêi ®øng ®Çu ®Ò vÒ phèi hîp c¸c biÖn ph¸p ®µn ¸p ho¹t ®éng cña c¸c lùc chÝnh phñ c¸c níc. Th«ng thêng, c¸c kú häp cña Héi lîng c¸ch m¹ng, tríc hÕt lµ lùc lîng c¸ch m¹ng ë c¸c ®ång NATO xem xÐt c¸c vÊn ®Ò cÊp b¸ch vÒ ®êng lèi níc trong Khèi, trao ®æi th«ng tin vµ quan hÖ v¨n hãa chÝnh trÞ vµ qu©n sù; sau ®ã th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh cã phôc vô cho c«ng t¸c tuyªn truyÒn chèng céng vµ truyÒn tÝnh chÊt kiÕn nghÞ ®èi víi chÝnh phñ c¸c níc trong Khèi b¸ t tëng "®oµn kÕt §¹i T©y D¬ng"... vÒ ho¹t ®éng ®èi ngo¹i. ViÖc l·nh ®¹o, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng Trong c¸c ñy ban chÊp hµnh vµ t vÊn, vÞ trÝ quan träng nhÊt thuéc vÒ ñy ban so¹n th¶o c¸c kÕ ho¹ch ®Æc 1. Giu-li-an Li-®¬, S®d, tr. 43. biÖt trong lÜnh vùc d©n sù, do mét trong nh÷ng th ký cña 41 42