Tìm lại mùa trâm
Tôi nghe lại câu hát đồng dao được chuyển thành điệu ru hời của chị hàng xóm khi
dỗ giấc cho thằng bé con đang cục cựa trên cái võng bên hiên nhà: Ầu ơ… trời
mưa lâm râm cây trâm có trái, con gái có chồng, đàn ông có vợ, đàn ông có vợ ờ…
ầu ơ… đàn ông có vợ đàn bà có con….
Nhớ lại cái hồi mà đã gần chục năm về trước, anh em tôi còn là hai đứa con nít
suốt ngày chạy nhông ngoài đồng ngoài rẫy. Đi bắt dế, đi tắm sông, nạo đất sét
dưới lòng kênh nặn mấy con trâu có đôi sừng bóng lưỡng, rồi chơi trò nắn tu na ở
bờ đê nên tay chân mặt mũi lúc nào cũng lấm lem và dơ bẩn đến nỗi phải bị đòn.
Tính hiếu động ấy cũng là nét đặc thù của trẻ nhỏ ở miền quê thiếu thốn những thứ
đồ chơi xa xỉ.
Mấy món đồ ăn vặt cũng chẳng có gì mà kén, mùa nào thì ăn thức ấy, đơn giản và
dễ tìm ngay ở xung quanh nhà thôi. Nào là trái bình bát chín vàng bị rụng cuống
vớt được ở ven sông, dầm với đường cát trắng mà ăn không biết ngán. Trái nhãn
lồng chín múp ngọt lịm núp trong bụi tre gai nên lũ trao trảo chẳng khi nào tìm tới.
Trái thù lù có hương vị là lạ mọc hoang trong ruộng bắp của mẹ tôi… Nhưng món
mà anh em tôi thích nhất thì phải đợi đến đầu mùa mưa mới có. Bắt đầu bằng cái
chớp sáng ngời vạch dài qua bầu trời thăm thẳm, khoảng tháng năm tháng sáu, lúc
cây trâm ở sau vườn bắt đầu ra một lượt những chùm bông trăng trắng phớt hồng.
Cây trâm này có từ khi ông nội còn khỏe mạnh, có thể vác trên lưng bao lúa chạy
cời cời để tránh mưa.Thân nó phải cả vòng tay của ông tôi mới giáp. Cây hút nhựa
của đất phù sa, tỉ mỉ chắt chiu nuôi từng trái bé xíu cỡ chiếc tăm, rồi lớn dần bằng
đầu ngón tay cái. Cơn mưa mùa hạ vội vã ùa về, trái no tròn tắm mình thơi thới
như trẻ nhỏ thích đùa nghịch trong làn nước thiên nhiên tươi mát. Chờ thêm chút
nữa để cho trái dần chuyển từ tim tím sang một màu đen bóng và căng mọng trong
đôi mắt thòm thèm và háo hức của lũ trẻ con.
Anh Hai tôi lúc đó cũng độ mười ba, mười bốn tuổi rồi mà vẫn cởi trần, đầu trọc và
mặc độc chiếc quần xà lỏn, suốt ngày leo tuốt lên ngọn cây. Bà nội nói cây cao
bóng cả, coi chừng có ông bà khuất mặt khuất mày trú ngụ quở phạt thì khổ thân,
vậy mà anh cũng đâu có sợ. Ăn mấy trái trâm đầu mùa có vị ngòn ngọt, chua chua
và hơi chát kia, cũng đâu có dễ, lũ kiến vàng trú ngụ ở trên cây là đội quân háo
chiến và hung tợn. Có khi bị cắn, rồi bị nó tiết ra cái chất nước gì có mùi hăng
hăng làm cho da bỏng rát, anh đau điếng tuột lẹ xuống đất mà phủi lia lịa, mà la ó
giẫy giụa. Tôi căm thù kiến vàng và chà xát giúp anh, tôi còn nhè đầu của nó mà
ngắt. Bị đứt đầu ra khỏi thân mình mà nó còn kiên trì ngoạm hai chiếc răng hàm to
tướng vào thịt người chứ chẳng chịu buông ngay, làm chúng tôi cũng phải kiêng sợ
phần nào. Ông nội mới bày cho anh tôi một cách:
- Bây hốt tro bếp bỏ vô cái bọc vắt ở lưng quần, rồi vừa leo vừa bốc tro rải lũ kiến
vàng, nó sợ mà chạy ráo trọi chớ gì. Hồi khỏe còn leo được tao cũng hay làm vậy
đó.
Anh Hai làm y theo lời của nội thì quả thật là có công hiệu đến bất ngờ. Lũ kiến
vàng cứ tránh xa ra nhường chỗ cho anh hái trái. Trái trâm nhiều đến mức hoa cả
mắt. Từng chùm chín đen mọng và lủng lẳng làm cho tôi đứng ở dưới đất nhìn lên
mà thèm rỏ nước dãi, giậm đôi chân bé xíu và nhõng nhẽo với anh:
- Anh ẵm em lên đó đi anh Hai, cho em leo lên hái với anh đi mà!
Vừa nói tôi vừa giơ cánh tay đòi được bế lên trên cây. Anh trở xuống cõng tôi trên
lưng, tay tôi quàng vào cổ anh và ôm siết vì sợ rơi xuống đất. Và thế là hai anh em
tôi trở thành Tôn Ngộ Không đi ăn trộm vườn đào của Vương Mẫu nương nương,
cũng không thèm nhả hột mà cứ nuốt chửng cho nhanh, no một bụng, lè lưỡi ra mà
nhát nhau. Ôi cái lưỡi tím ngắt, cái môi đen xì lì như quỷ sứ và quần áo thì bị trây
trét toàn màu tím, nó khô lại và trở thành đen sẫm. Chúng tôi nhìn nhau rồi cười
vang trên đọt cây. Ông nội đang ngủ trưa giật mình thức giấc chạy ra la om sòm,
biểu thả con em mày xuống đất, nhánh cây giòn dữ lắm mà nếu không thì lỡ trợt
chân là đỡ không kịp.
Ba xách cây roi, đứng ở dưới gốc cây mà dọa. Nhưng ba bị ông nội kéo vô nhà,
ông nội dặn ba đợi cho nó trèo xuống an toàn cái đã, nếu không mày làm quá, nó
hoảng sợ run tay là rớt như trái rụng cho coi. Anh Hai kêu tôi ôm ghì vào cổ rồi
rón rén tuột xuống. Tôi tưởng tượng trong đầu đủ thứ cảnh anh bị ba đánh đòn, la
khóc om sòm, rồi lúc đó ai trèo cây hái trái cho tôi ăn nữa. Chưa kịp suy nghĩ hết là
hai anh em đã tới mặt đất rồi. Tôi rơm rớm nước mắt chạy vô nhà, mặc cho ba
đang hầm hừ tức giận, tôi níu ống quần đi đồng bạc phết của ba, năn nỉ bằng cái
giọng nhè nhè vì vị chát của trái trâm làm cho ứ cổ:
- Ba, ba đừng đánh anh con nghen ba! Ba đánh anh Hai rồi mai mốt ai hái trâm cho
con ăn nữa!
Cả nhà cười ồ lên. Té ra nó hổng có thương anh Hai bằng thương mấy... trái trâm.
Mẹ bế tôi vào lòng, xoa cái đầu khét lẹt mùi nắng và nhè vào cái trán hôi rình ướt
đẫm mồ hôi của tôi mà hun chùn chụt:
- Thôi mình cho tui xin tội giùm hai đứa con của tui, mình đừng có đánh nó tội
nghiệp, con nít mà.
Mẹ quay sang anh Hai đang ngồi gỡ mấy con kiến vàng còn bâu trên lưng, trên cổ,
trên cái bụng óc ách dính đầy bụi bẩn.Mẹ lấy dầu bôi lên mấy chỗ bị sưng đỏ cho
anh rồi trách mắng nhẹ nhàng:
- Cái ông anh Hai này quý dữ à! Leo lên đó mà còn ẵm con em lên nữa, lỡ sẩy tay
rớt một lượt hai đứa rồi làm sao?
Anh Hai tỉnh bơ, cầm ca nước dừa uống ừng ực rồi quay qua nhìn tôi cười, chỉ
ngón trỏ vô cái má phụng phịu của tôi mà rằng:
- Mai mốt cô nương đứng ở dưới đất đừng có đòi anh Hai cõng leo cây giùm cái
nghen. Anh Hai chút xíu nữa là no đòn của ba rồi đó!
Hôm đó ba tức tốc xách cây dao chành chặt một cây trúc thiệt dài ở trước cửa nhà,
rồi ông nội tẩn mẩn làm thành một cây lồng xinh xắn cho tôi đứng dưới đất hái trái.
Còn anh Hai thì vẫn “khỉ khọt”, trèo lên cây vừa ăn trái vừa nhè đầu tôi mà nhả
hột, hoặc lúc tôi giơ cây lồng lên đến chùm trái múp míp nào là y như rằng, anh
rung cây cho trái rụng xuống lịch bịch. Anh chọc tức làm cho tôi giận dữ vô cùng,
định chạy vô nhà méc mẹ thì anh đã bẻ nguyên một nhánh trái chín mà buông
xuống cho tôi như một lời xin lỗi. “Tha cho anh một lần này thôi nhé!”. Tôi nguýt
một cái rõ dài nhưng không thể làm lơ mà không đón nhận mấy trái trâm còn ấm
nóng nắng mặt trời. Anh em cứ xúm xít bên gốc cây, nhìn nhau cười ha ha vì môi
mỏ đứa nào cũng tím rịm mà quên đi giận dỗi. Ừ! Thì trẻ con có giận dai bao giờ!
Năm nay chắc là thuận thời tiết nên cây trâm nhà tôi trái đậu chi chít. Nhánh cây
rụng bớt lá nhường chỗ cho toàn trái là trái. Mẹ nói đợi ít ngày nữa bẻ vụ bắp để
nấu bán ban đêm, rồi hai anh em hái trâm đem theo ngồi bên cạnh mẹ mà bán, tiền
để bỏ ống heo đợi tựu trường lấy ra mua tập sách đi học. Chứ trái nhiều, trời mưa
xuống là rụng nhớt gốc, thấy tiếc hùi hụi. Anh Hai lấy hộp sữa Ông Thọ, đục đục
khoét khoét cả buổi trời mới được cái lon dành để đong trâm. Mẹ chuẩn bị cái sề
lót tấm vải lược dừa ở dưới cho trái khỏi bị dập, không quên làm chén muối ớt
mang theo để những người ghét vị chát của trâm có thể chấm kèm. Tôi ra vườn cắt
mấy tàu lá chuối tươi dùng để quấn lại làm thành cái loa mà đựng khi bán, vì hồi
đó không có bọc nilông như bây giờ.
Xế chiều, mẹ đẩy xe bắp với chuối nấu ra lộ xã, anh em tôi cũng hớn hở đi theo.
Bày hàng ở cạnh một bến đò đông khách, gặp mấy em nhỏ cứ níu tay đòi mẹ mua
cho mình một lon trâm khi nghe cái giọng sang sảng của anh Hai tôi rao:
- Trâm đây trâm đây, năm trăm đồng một lon, mại dô mại dô.
Sề trâm nhanh hết quá chừng, nhưng không biết tại bán được nhiều hay tại anh em
tôi ngồi “bốc vụng”. Mẹ nói vừa bán vừa ăn là hết vốn nghen con. Hai anh em lắc
đầu nguầy nguậy mà chối, mẹ rờ lên môi chúng tôi, chối sao được vì miệng của
đứa nào cũng nham nhở một màu tím thẫm, còn lâu lắm mới phai.
Khi anh tôi đi học, đi công tác ở xa và bận bịu rất nhiều, còn tôi háo hức trong
niềm vui nơi giảng đường mà quên dần tuổi thơ của một thuở xa xưa, thì cây trâm
mỗi lúc một già. Tôi thấy rõ từng ổ mối đùn lên ăn ruồng vào thớ gỗ và cành cây