Tín ngưỡng thờ tổ nghề từ làng ra phố (nghiên cứu trường hợp cộng đồng nghề ở làng Đại Bái, Gia Bình, Bắc Ninh và phố Hàng Đồng, Hoàn Kiếm, Hà Nội)

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE<br /> Social Sci., 2016, Vol. 61, No. 10, pp. 97-102<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> DOI: 10.18173/2354-1067.2016-0090<br /> <br /> TÍN NGƯỠNG THỜ TỔ NGHỀ TỪ LÀNG RA PHỐ<br /> (NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP CỘNG ĐỒNG NGHỀ Ở LÀNG ĐẠI BÁI,<br /> GIA BÌNH, BẮC NINH VÀ PHỐ HÀNG ĐỒNG, HOÀN KIẾM, HÀ NỘI)<br /> Nguyễn Thùy Linh<br /> <br /> Khoa Việt Nam học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> Tóm tắt. Dưới tác động của xu hướng biến đổi văn hóa, làng nghề, phố nghề đang chịu<br /> những ảnh hưởng mạnh mẽ, không ngừng. Những cuộc di dân từ làng ra phố, mang theo<br /> đó là những truyền thống văn hóa địa phương, bí kíp và phương thức sản xuất của nghề<br /> truyền thống để hòa nhập với bối cảnh mới của thời đại. Sự chuyển di và hòa nhập ấy đã<br /> tạo nên diện mạo mới của làng nghề, phố nghề. Trong những nhân tố mang diện mạo mới<br /> ấy, tín ngưỡng thờ tổ nghề được xem như một nét văn hóa chịu những đổi thay nhiều chiều.<br /> Làm thế nào để bảo lưu nét sinh hoạt tín ngưỡng của cộng đồng nghề mà không đi ngước<br /> lại đổi thay của thời đại, đó chính là vấn đề chúng ta cần phải quan tâm.<br /> Từ khóa: Tín ngưỡng thờ tổ nghề, biến đổi, làng, phố, cộng đồng nghề.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Mở đầu<br /> <br /> Biến đổi văn hóa là hiện tượng phổ biến nhưng nó diễn ra không giống nhau ở mỗi xã hội,<br /> mỗi quốc gia và nhỏ hơn nữa là vùng miền lãnh thổ. Theo tác giả Lê Hồng Lý [6] thì đây là một<br /> quá trình diễn ra theo hai xu hướng: (1) xu hướng thích ứng: trong quá trình chịu sự tác động của<br /> những yếu tố bên ngoài, các thành tố của văn hóa tự vận động vừa giữ được bản sắc vừa thích ứng<br /> với điều kiện mới; (2) xu hướng bảo thủ: các thành tố văn hóa không thích ứng với điều kiện mới,<br /> khả năng hội nhập kém, bản sắc văn hóa sẽ bị mai một. Trong những thành tố thuộc quỹ đạo của sự<br /> biến đổi văn hóa, làng nghề, phố nghề chịu sự biến đổi khá mạnh mẽ và sâu sắc. Sở dĩ có sự biến<br /> đổi như vậy bởi lẽ Việt Nam đang trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nền kinh tế hàng<br /> hóa thâm nhập sâu, rộng vào đời sống của người nông dân cả ở những vùng thành thị cũng như<br /> những vùng xa thành thị. Điều này dẫn đến hệ quả tất yếu là nhiều làng nghề biến mất do người<br /> dân không có nhu cầu sử dụng loại sản phẩm do làng nghề đó sản xuất. Không còn thị trường, làng<br /> nghề không còn môi trường để tồn tại - đó là xu hướng bảo thủ. Nhiều làng nghề đứng trước nguy<br /> cơ mai một bởi thị trường co lại do nhu cầu ít ỏi của một bộ phận người sử dụng, các làng nghề<br /> muốn tồn tại và phát triển, người thợ thủ công buộc phải thay đổi một số khâu trong quy trình sản<br /> xuất, loại hình sản phẩm, mẫu mã, công năng sử dụng. . . để phù hợp với nhu cầu của thị trường,<br /> phù hợp với quy luật khách quan của quá trình đổi mới tư duy, phát triển nền kinh tế thị trường<br /> theo định hướng xã hội chủ nghĩa - đó là xu hướng thích ứng.<br /> Ngày nhận bài: 15/5/2016. Ngày nhận đăng: 20/7/2016<br /> Liên hệ: Nguyễn Thùy Linh, e-mail: thuylinh7987@gmail.com<br /> <br /> 97<br /> <br /> Nguyễn Thùy Linh<br /> <br /> 2.<br /> 2.1.<br /> <br /> Nội dung nghiên cứu<br /> Từ làng nghề lên phố nghề - quá trình chuyển đổi diện mạo văn hóa cộng<br /> đồng nghề Đại Bái<br /> <br /> Đại Bái thuộc huyện Gia Bình tỉnh Bắc Ninh, là một trong số những làng nghề đúc đồng nổi<br /> tiếng của Việt Nam. Theo thời gian, nghề đồng đã có những thay đổi mạnh mẽ. Do tính động của<br /> quá trình chuyển đổi dân cư, không gian sống của cộng đồng nghề có sự thay đổi từ làng Đại Bái<br /> lên phố Hàng Đồng. “Về không gian sống, theo địa giới hành chính cũ thì Đại Bái và làng Nôm<br /> ở Hưng Yên cùng một địa giới hành chính. Nhưng theo quy hoạch địa giới mới thì làng Nôm tách<br /> ra thuộc Hưng Yên, xã Đại Bái thuộc huyện Gia Bình tỉnh Bắc Ninh” [1;5]. Trong phạm vi không<br /> gian sống này thì chúng tôi phân định không gian sống của làng Đại Bái theo địa giới hành chính<br /> mới. Về không gian di cư, cộng đồng nghề Đại Bái có sự chuyển đổi dân cư lên phố Hàng Đồng,<br /> quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Cộng đồng nghề Đại Bái di cư đến nhiều nơi như phố Hàng Đồng,<br /> phường Trương Định, phường Bạch Mai (Hà Nội). Ngoài ra họ còn di cư vào Cà Mau, Cần Thơ để<br /> làm ăn buôn bán. Tuy nhiên hiện nay chỉ có phố Hàng Đồng vẫn còn tập trung 13 hộ gia đình quê<br /> gốc Đại Bái kinh doanh mặt hàng đồng. Còn các nơi khác hầu như khi lên phố họ đã chuyển sang<br /> làm nghề khác. Vì vậy, nghiên cứu chỉ tập trung vào phố Hàng Đồng - với 13/48 hộ gia đình quê<br /> gốc Đại Bái trên phố Hàng Đồng vẫn giữ nghề.<br /> Những khoảng thời gian đánh dấu sự chuyển biến mạnh mẽ của tín ngưỡng thờ tổ nghề là<br /> năm 1954, năm 1986 và năm 2000. Quan tâm đến mốc năm 1954, chúng tôi muốn nêu bật quá<br /> trình chuyển đổi dân cư của người dân Đại Bái khi lên phố Hàng Đồng sinh sống và lập hội, lập<br /> phố nghề. Quan tâm đến mốc năm 1986, chúng tôi muốn nhấn mạnh đến những thay đổi trước và<br /> sau năm 1986. Những quyết sách của Đảng đã ảnh hưởng trực tiếp tới sự biến đổi diện mạo các<br /> làng nghề, phố nghề và văn hóa cộng đồng nghề. Trước năm 1986, nền kinh tế Việt Nam mang<br /> nặng tính tự cung tự cấp, theo phương thức bao cấp từ trung ương xuống địa phương. Cơ chế tập<br /> trung, quan liêu, bao cấp trong nền kinh tế không còn hợp với thời kì phát triển kinh tế - xã hội nên<br /> bước sang năm 1986, Việt Nam bắt đầu thực hiện đường lối đổi mới, chuyển đổi từ nền kinh tế kế<br /> hoạch hóa tập trung sang vận hành theo cơ chế thị trường, phát triển nền kinh tế nhiều thành phần<br /> trong đó khu vực dân doanh đóng vai trò ngày càng quan trọng, chủ động hội nhập kinh tế khu vực<br /> và thế giới một cách hiệu quả và phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam. Sau năm 1986, do<br /> chính sách mở cửa nền kinh tế, khuyến khích hoạt động buôn bán kinh doanh nên khu phố Hàng<br /> Đồng nói riêng cũng như toàn Hà Nội phát triển mạnh mẽ hoạt động buôn bán kinh doanh, sự di<br /> dân ồ ạt từ các tỉnh lân cận đến Hà Nội, sự xuất hiện các cửa hàng kinh doanh, đa dạng hóa các<br /> phương thức mua bán đã khiến diện mạo phố Hàng Đồng có nhiều thay đổi rõ rệt. Lựa chọn mốc<br /> nghiên cứu từ năm 1986 đến nay, chúng tôi nhấn mạnh vào mốc thời gian nghiên cứu từ năm 2000<br /> trở lại đây. Bởi lẽ, từ năm 2000 đến nay, quá trình đô thị hóa mạnh với những biến đổi to lớn về<br /> kinh tế, văn hóa, xã hội đã ảnh hưởng đến quá trình sản xuất và kinh doanh mặt hàng đồng, bởi do<br /> nhu cầu tiêu dùng của người dân thay đổi, họ chuyển sang lựa chọn những công cụ bằng chất liệu<br /> tiện dụng và giá rẻ hơn. Đô thị hóa khiến tâm lí người dân cũng thay đổi. Lợi ích kinh tế chủ quan<br /> trước mắt để phục vụ kinh doanh, buôn bán khiến quan hệ cộng đồng bị lỏng lẻo, làm phai nhạt<br /> những sinh hoạt văn hóa đã có từ lâu đời.<br /> <br /> 2.2.<br /> <br /> Những thành tố biến đổi của tín ngưỡng thờ tổ nghề của cộng đồng Đại Bái<br /> <br /> Người dân Đại Bái bao đời nay vẫn kính yêu thờ phụng cụ tổ nghề Nguyễn Công Truyền<br /> và xem ông như một nhà phát minh xuất sắc, một vị cứu tính mặc dù chính quyền nhà nước chỉ<br /> phong cho ông chức Trung đẳng thần. Nguyễn Công Truyền đã tạo nên một bước ngoặt mới trong<br /> 98<br /> <br /> Tín ngưỡng thờ tổ nghề từ làng ra phố (nghiên cứu trường hợp cộng đồng nghề ở làng Đại Bái...<br /> <br /> sự phát triển nghề gò đúc đồng ở Việt Nam. Sau ngành luyện đồng, đúc đồng đã xuất hiện ngành<br /> mới là gò đồng. Toàn làng trong một năm có 3 lễ để tưởng nhớ vị Tổ nghề. Ngày 6/2 là ngày lễ<br /> tiết đầu năm, ngày 16/8 lễ nhị tiết. Ngày giỗ Tổ là ngày mất của ông Nguyễn Công Truyền diễn ra<br /> vào ngày 29/9 âm lịch hàng năm. Ngoài những ngày này, thì những ngày rằm, mùng 1 trong tháng,<br /> người dân Đại Bái đều chuẩn bị đồ lễ để ra thắp hương tại đình Diên Lộc và Lăng thờ cụ Tổ nghề.<br /> Cộng đồng nghề Đại Bái có một lệ rất đặc biệt là lễ thắp hương của những người đồng niên.<br /> Dù sống ở nơi nào cứ đến tuổi 49 (tạ tuổi, ra lềnh) người nào cũng có nhiệm vụ thắp hương hàng<br /> ngày ở đền thờ Tổ và chịu trách nhiệm trực tiếp tổ chức lễ hội. Lần lượt năm nay số người đồng<br /> niên đến lễ, năm sau lại là lớp người đồng niên kế tiếp thắp hương từ sáng và trông coi đêm. Nếu<br /> đi xa thì nhờ người cùng tuổi thắp hương hộ. Trong lễ hội của làng tuổi 49 phải chịu trách nhiệm<br /> tất cả các công việc: đón tiếp khách, ăn uống, chuẩn bị lễ tế. . . Tuy nhiên, trong lễ hội giỗ tổ nghề<br /> (diễn ra từ 27/9 đến 1/10 âm lịch) thì tối 28 buổi giao lưu văn nghệ đờn ca tài tử thì tuổi 49 không<br /> phải chịu trách nhiệm thuê, mà do Ủy ban Nhân dân xã Đại Bái thuê. Tuy làng không bắt buộc<br /> tuổi 49 phải ra trình lão nhưng nếu không ra trình thì sau này có lên lão cũng không được làng<br /> công nhận, tất cả công việc lớn nhỏ của làng đều không được tham gia.<br /> Trong lễ hội, nhiều hoạt động được diễn ra và nhận được sự giúp đỡ ủng hộ của cấp Uỷ<br /> Đảng và nhận được sự ủng hộ của người dân trong làng ở nhiều độ tuổi khác nhau như tuổi 45, 46,<br /> 47, 48, 59 cùng thanh niên trong làng là con của những người trong độ tuổi này.<br /> Phần lễ vẫn được duy trì theo nghi thức truyền thống với các nghi lễ: lễ tế tổ, lễ trình lão<br /> trình trầu, lễ rước kiệu từ Đình Diên Lộc ra Lăng cụ Tổ. Trình tự đám rước như sau:<br /> (1) Đi đầu tiên là tuổi 45: 1 cờ lệnh (1 người); 10 cờ thần (10 cháu mặc áo lậu, tức áo màu<br /> đỏ); 1 chiêng (2 cháu mặc áo lậu); 1 trống cái (2 cháu mặc áo lậu); Xích mã, bạch mã (8 cháu mặc<br /> áo lậu).<br /> (2) Tiếp theo là tuổi 46: bát biểu (8 cháu mặc áo lậu); Nhang án (12 cháu mặc áo lậu); Ban<br /> nhạc (7 người), các cụ 36 người. Tổng là 43 người.<br /> (3) Tiếp theo là tuổi 47: 2 tàn cái (2 cháu mặc áo vàng); 2 lọng (2 cháu mặc áo lậu); rước<br /> Long Đình (12 cháu mặc áo đỏ). Những cháu trong đám rước là con của các thầy từ 45 đến 48<br /> tuổi. Những năm trước chỉ có tuổi 47, 48 nhưng những năm gần đây độ tuổi giảm dần xuống 45 do<br /> lễ vật dâng cúng lên nhiều và cũng để cho con cháu biết tập tục lễ nghi nhiều hơn mà không cần<br /> phải hướng dẫn nhiều.<br /> (4) Tiếp theo là tuổi 59: rước Phật Đình nhà chùa (12 cháu gái mặc áo dài đỏ).<br /> (5) Cuối cùng là tuổi 48: 2 tán (2 cháu mặc áo lậu); 2 lọng (2 cháu mặc áo lậu); Rước Bát<br /> Cống (16 cháu mặc áo lậu); 16 ông chỉ huy, mỗi tuổi có 4 ông chỉ huy, quần áo mặc màu xanh.<br /> Khi làm lễ Tế vào lăng: 2 cờ đi vào trước, đứng hai bên đường đi vào. Trống và chiêng đi<br /> vào, mỗi bên một cái. Đoàn bát bửu mỗi bên 4 người. Nhang án của độ tuổi 46 đặt trước vào lăng,<br /> tiếp đến là phật đình của tuổi 49 đi vào đặt bên tay trái (theo hướng đi vào). Trong quá trình tế:<br /> 10 người làm lễ tế: hàng 1 chủ tế, tuổi 50, mặc quần áo đỏ. Hàng 2: 2 người, hàng 3: 3 người (hai<br /> hàng này đều là các cụ mặc quần áo đỏ). Hàng 4, 5: mỗi hàng 2 người tuổi 49, mặc quần áo xanh.<br /> Sau khi 10 người trên làm lễ tế xong thì các độ tuổi 79, 69, 59 đi lên tế.<br /> Tuy nhiên, trải qua những thăng trầm của lịch sử, tín ngưỡng thờ tổ nghề đã có những đổi<br /> thay không ngừng, sự đổi thay ấy được thể hiện trên một số phương diện như sau:<br /> * Mở rộng thời gian thờ cúng<br /> Thời gian thờ cúng được mở rộng. Người dân ở quê Đại Bái chỉ thờ cúng vào ngày mùng 1,<br /> mười rằm, ngày giỗ tổ, ngày lễ tiết đầu năm, ngày lễ nhị tiết, ngày tết. Nhưng, khi lên phố, những<br /> người ở Hàng Đồng thờ cụ Tổ vào các ngày trong năm. Thời gian thờ trong ngày vào tất cả các<br /> 99<br /> <br /> Nguyễn Thùy Linh<br /> <br /> buổi sáng. Khi mở hàng, họ đều có lễ vật thắp hương để cầu mong cụ Tổ và các thần linh phù hộ<br /> cho một ngày buôn may bán đắt.<br /> * Thay đổi không gian thờ cúng<br /> Không gian thờ cúng vị Tổ nghề có sự khác nhau từ làng ra phố. Nếu như không gian thờ<br /> cúng cụ Tổ nghề ở Đại Bái tập trung ở hai nơi chính là đình Diên Lộc và Lăng cụ Tổ và tại các<br /> gia đình trong làng không có bàn thờ Tổ nghề, thì khi lên phố, 13 hộ gia đình gốc Đại Bái tại phố<br /> Hàng Đồng đều có bàn thờ Tổ nghề. Bàn thờ tổ nghề được đặt cùng với bàn thờ tổ tiên, bàn thờ<br /> Phật, thần linh. . . và đặt ở vị trí trang trọng là tầng cao nhất trong ngôi nhà.<br /> * Giữ lại và biến đổi trong lễ hội thờ tổ nghề<br /> Giữ lại - tục nam 49 tuổi ra trình làng vẫn được duy trì đều đặn<br /> Người dân Đại Bái dù ra phố nhưng họ luôn ý thức được vai trò của mình trong việc giáo<br /> dục và gìn giữ phong tục tốt đẹp của quê hương. Qua quá trình phỏng vấn sâu chúng tôi được biết:<br /> trước đây, mỗi dịp lễ hội, người dân lại nô nức về tham gia và phục vụ cho lễ hội. Ngày này, mặc<br /> dù cuộc sống bận rộn, những người dân gốc Đại Bái vẫn cố gắng về tham gia và đóng góp cho lễ<br /> hội. Theo lệ của làng từ mấy trăm năm trước, nam giới trong tuổi 49 phải đứng ra lo liệu việc làng<br /> trong một năm, đặc biệt vào dịp Hội Thánh và Hội Tổ nghề, nếu không về được thì phải nhờ người<br /> cùng tuổi giúp. Cho đến năm 2015, tức là 946 năm ngày giỗ của vị Tổ nghề Nguyễn Công Truyền,<br /> lệ này vẫn được duy trì đều đặn.<br /> Tất cả những người quê gốc trên phố trong độ tuổi 49 khi được hỏi đều cảm thấy rất phấn<br /> khởi mỗi khi làng sắp mở hội và cảm thấy tự hào khi được tham gia vào ban tổ chức lễ hội. Trước<br /> khi lễ hội diễn ra một tháng, họ đều về họp mặt với những tuổi đồng niên ở Đại Bái để lên kế<br /> hoạch cụ thể cho từng khâu trong quá trình tổ chức lễ hội. Ngoài những khoản thuộc trách nhiệm<br /> phải đóng góp, họ còn cúng tiến những lễ vật có giá trị như: lư hương, hạc đồng.<br /> Lệ là một thứ luật bất thành văn, là những tập tục truyền thống và giao ước của người dân<br /> trong làng xã được người dân vui vẻ tuân theo. Có thể nói: tục lệ tuổi 49 ra trình làng ở làng Đại<br /> Bái chính là trung gian gắn kết cộng đồng nghề làng Đại Bái. Đó là sức mạnh có tính chất tâm lí<br /> nằm sâu trong tiềm thức của mọi dân làng. Sức mạnh lớn nhất bởi dư luận khen chê của làng, nếu<br /> đến tuổi 49 mà không ra trình làng thì không được mọi người thừa nhận. Vì thế những người dân<br /> khi ra phố, dù công việc có bận rộn đến đâu thì cứ đến tuổi 49 đều phải về tham gia tổ chức lễ hội.<br /> Tục lệ này vừa uốn người ta vào khuôn phép và động viên người ta hành động gắn bó dân làng<br /> thành một cộng đồng chặt chẽ dù bất kì sống ở nơi đâu, đồng thời điều tiết các trách nhiệm và các<br /> quyền lợi của mọi thành viên trong làng vai trò quan trọng trong việc ổn định nếp sống trong làng.<br /> Ngoài những người thuộc độ tuổi 49, thì những người con ở quê gốc Đại Bái trên phố Hàng<br /> Đồng(đa phần từ độ tuổi 40 trở lên) khi đến ngày giỗ tổ đều thu xếp công việc về tham gia lễ hội.<br /> Họ không tham gia vào các phần lễ tế, lễ rước mà họ chỉ sắp lễ vật để cầu cúng.<br /> Biến đổi - thiếu vắng thành viên trên phố trong dịp lễ hội giỗ tổ nghề<br /> Tiếp nối sự thành công của lễ hội diễn ra các năm trước, lễ hội Đại Bái 2015 một lần nữa<br /> thể hiện sự cố kết cộng đồng chặt chẽ của người dân khi mọi người từ các độ tuổi khác nhau tại<br /> làng Đại Bái đều nhiệt tình tham gia lễ hội. Ngoài phần việc của độ tuổi 49 kể trên, thì trước khi<br /> lễ hội diễn ra một tuần, cán bộ xã đã huy động các em học sinh khối trường tiểu học và trung học<br /> quét dọn đường làng ngõ xóm để tạo quang cảnh sạch đẹp. Đặc biệt hơn, lễ rước kiệu đã huy động<br /> những độ tuổi 45, 46, 47, 59 và các nam nữ thanh niên trong làng từ 18 tuổi trở lên phục vụ trực<br /> tiếp trong quá trình rước kiệu. Tất cả mọi người đều cảm thấy đây là niềm tự hào rất lớn khi được<br /> trực tiếp rước cụ Tổ làng mình. Tuy nhiên, trong lễ hội lại thiếu vắng những thành viên trên phố.<br /> Số lượng người về ít hơn, thường chỉ có ông bà, bố mẹ (là những người thuộc độ tuổi 49, 59) về.<br /> 100<br /> <br /> Tín ngưỡng thờ tổ nghề từ làng ra phố (nghiên cứu trường hợp cộng đồng nghề ở làng Đại Bái...<br /> <br /> Con cháu rất ít người về và thậm chí là không có người nào tham gia vào lễ rước Tổ. Qua quá trình<br /> phỏng vấn sâu chúng tôi còn nhận thấy rất nhiều bạn trẻ trên phố Hàng Đồng thậm chí không nhớ<br /> ngày giỗ là ngày bao nhiêu và không biết cụ Tổ của mình là ai. Đây chính là sự mai một những<br /> sinh hoạt văn hóa chung của người dân làng nghề. Điều này khiến chúng ta lo ngại về một tương<br /> lai không xa, khi những thanh niên được sinh ra và lớn lên tại khu phố này quên mất vị tổ nghề và<br /> lễ hội truyền thống độc đáo của làng mình.<br /> Tổng hợp lại sự biến đổi, chúng ta có thể đưa ra bảng tổng kết như sau:<br /> Từ làng<br /> <br /> Ra phố<br /> <br /> Cụ Tổ Nguyễn Công Truyền<br /> <br /> Cụ Tổ Nguyễn Công Truyền<br /> <br /> Thời gian thờ<br /> cúng<br /> <br /> 6/2: lễ tiết đầu năm, 16/8: lễ<br /> nhị tiết, 29/9: giỗ tổ nghề,<br /> ngày rằm, mùng một<br /> <br /> 29/9 âm lịch và tất cả các<br /> buổi sáng các ngày trong<br /> năm.<br /> <br /> Không gian<br /> thờ cúng<br /> <br /> Đình Diên Lộc, lăng cụ Tổ,<br /> dòng họ Nguyễn Công<br /> <br /> Không gian thờ cúng: tầng<br /> cao nhất trong ngôi nhà.<br /> <br /> Tục lệ<br /> <br /> Tuổi 49 phải ra trình làng và<br /> phụ trách các công việ trong<br /> lễ hội<br /> <br /> Tuổi 49 về trình làng và<br /> tham gia tổ chức lễ hội.<br /> <br /> Thành viên<br /> tham gia<br /> <br /> Thành viên tham gia lễ hội:<br /> tất cả những người dân trong<br /> làng ở nhiều độ tuổi khác<br /> nhau đều tham gia nhiệt tình<br /> <br /> Thành viên tham gia lễ hội:<br /> chỉ những người thuộc độ<br /> tuổi 49 và những người ở độ<br /> tuổi từ 40 trở lên về cúng tiến<br /> <br /> Thành tố<br /> Nhân vật thờ<br /> cúng<br /> <br /> Sự biến đổi<br /> Giữ được: nhân vật<br /> thờ cúng, tục 49<br /> - Biến đổi:<br /> + Thay đổi không<br /> gian và mở rộng thời<br /> gian thờ cúng.<br /> + Thiếu vắng thành<br /> viên trên phố trong<br /> dịp giỗ tổ nghề (đặc<br /> biệt là thế hệ trẻ).<br /> <br /> Sau khi phân tích, chúng tôi nhận thấy sự biến đổi tín ngưỡng thờ tổ nghề của đồng nghề<br /> Đại Bái biến đổi theo cả hai xu hướng: vừa thích ứng, vừa bảo thủ.<br /> Những thành tố biến đổi theo xu hướng thích ứng là: sự mở rộng về thời gian và biến đổi<br /> không gian thờ cúng trong tín ngưỡng thờ Tổ nghề Nguyễn Công Truyền. Mặc dù có sự tác động<br /> của đời sống phố thị, nhưng họ vẫn giữ được niềm tôn kính vị Tổ nghề trong việc thay đổi không<br /> gian và thời gian thờ cúng. Bàn thờ tổ nghề được đặt ở vị trí tầng cao nhất trong nhà, thời gian thờ<br /> cúng được mở rộng vào buổi sáng trong tất cả các ngày trong năm. Điều này chứng tỏ tín ngưỡng<br /> thờ tổ nghề có vai trò hết sức quan trọng trong đời sống cộng đồng nghề làng Đại Bái.<br /> Thành tố biến đổi theo xu hướng bảo thủ là sự thiếu vắng các thành viên trên phố trong dịp<br /> giỗ Tổ nghề. Trong tâm thức của nhiều thanh niên thuộc thế hệ trẻ được sinh ra trên phố thì tín<br /> ngưỡng thờ Tổ nghề làng Đại Bái đang có nguy cơ bị phai nhạt khi một số bạn không biết một<br /> chút thông tin gì về ngày giỗ Tổ. Đây là điều đáng báo động ảnh hưởng trực tiếp đến văn hóa cộng<br /> đồng nghề.<br /> Đứng trước nguy cơ bị mai một dần nhiều thành tố trong tín ngưỡng thờ Tổ nghề, chúng<br /> cần phải có những xuất gìn giữ và phát triển lễ hội truyền thống ở quê gốc. Với lễ hội truyền thống<br /> trong tín ngưỡng thờ tổ nghề, chúng ta tiến hành quy hoạch lại toàn bộ không gian diễn ra lễ hội.<br /> Tổ chức lễ hội dưới hình thức như một sự kiện bằng việc phục dựng các trò chơi truyền thống, tổ<br /> chức đêm văn nghệ hướng về cội nguồn với điểm nhấn là diễn kịch về huyền tích cụ Tổ nghề. Đồng<br /> thời kết hợp trưng bày sản phẩm giới thiệu đến du khách.<br /> Người dân ở Đại Bái và phố Hàng Đồng ngoài việc giữ nghề và truyền nghề cho thế hệ sau<br /> thì cần phải kết hợp dạy dỗ con em mình nhớ về cội nguồn cộng đồng nghề thông qua các câu<br /> 101<br /> <br />