Tình hình nhiễm escherichia coli O157 ở bò ngoại ô Thành phố Hồ Chí Minh

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> TÌNH HÌNH NHIỄM ESCHERICHIA COLI O157<br /> Ở BÒ NGOẠI Ô THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> Hà Mai Dung*, Trần Nhật Khoa*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Vi khuẩn E. coli O157 gây bệnh cảnh tiêu chảy xuất huyết và biến chứng hội chứng tán<br /> huyết urê huyết cao đe doạ tính mạng bệnh nhân. Bệnh lý nhiễm khuẩn này chưa được nghiên cứu thoả<br /> đáng ở Việt Nam và chưa có nghiên cứu nào được thực hiện ở miến Nam Việt Nam.<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu tỉ lệ nhiễm E. coli O157 ở bò ngoại ô TPHCM.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Các chủng E. coli O157 được phân lập từ 122 mẫu phân bò<br /> bao gồm 57 bò sữa và 65 bò thịt bằng kỹ thuật nuôi cấy với môi trường SMAC. Các chủng vi khuẩn được<br /> định danh bằng API-20E của BioMerieux và kháng huyết thanh kháng E. coli O157 của Oxoid. Kháng sinh<br /> đồ được thực hiện bằng phương pháp đĩa giấy Kirby-Bauer theo tiêu chuẩn CLSI với 16 loại kháng sinh.<br /> Kết quả: Tỉ lệ nhiễm E. coli O157của mẫu là 38,5%. Tính đề kháng kháng sinh chỉ quan sát thấy ở bò<br /> sữa với các tỉ lệ: 10,5% (Gentamycin); 15,8% (Chloramphenicol); 21,1% (Ampicillin) và 26,3%<br /> (Trimethoprim-Sulfamethoxazole). Không thấy đề kháng kháng sinh ở bò thịt.<br /> Kết luận: Đây là nghiên cứu đầu tiên về E. coli O157 ở miền Nam Việt Nam. Tỉ lệ nhiễm 38,5% ở bò đưa<br /> đến một cảnh báo về khả năng nhiễm khuẩn ở người. Các biện pháp phòng bệnh, các phác đồ điều trị cũng như<br /> các nghiên cứu tiếp theo trên người về bệnh lý nhiễm khuẩn này cần được các cơ sở y tế tiến hành.<br /> Từ khóa: Escherichia coli O157, bò, ngoại ô TPHCM.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> ESCHERICHIA COLI O157 AMONG CATTLE IN SUBURBS OF HO CHI MINH CITY<br /> Ha Mai Dung, Tran Nhat Khoa * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 31 - 35<br /> Background: E. coli O157 infection causes a hemorrhagic diarrhea and a life threatening complication,<br /> a hemolytic uremic syndrome. This infectious disease has not been studied well in Vietnam and there has<br /> not had any study about this matter in the South of Vietnam.<br /> Aims: Study the rate of E. coli O157 infection among cattle in suburbs of Ho Chi Minh city.<br /> Subjects and Methods: E. coli O157 were isolated from fecal samples of 122 cattle including 57dairy<br /> cattle and 65 beef cattle by culture technique using SMAC medium. E. coli O157 identification was<br /> determined using API-20E of BioMerieux and O157 specific antiserum from Oxoid. Antibiotic sensitivity<br /> testing was done using Kirby-Bauer disk diffusion method with 16 types of antibiotics following<br /> CLSI standards.<br /> Results: The rate of E. coli O157 infection of samples was 38.5%. Antibiotic resistance was observed<br /> in dairy cattle as follow: 10.5% (Gentamycin); 15.8% (Chloramphenicol); 21.1% (Ampicillin) and 26.3%<br /> (Trimethoprim-Sulfamethoxazole). Antibiotic resistance was not observed in beef cattle.<br /> Conclusion: This is the first study about E. coli O157 in the South of Vietnam. The rate of E. coli<br /> O157 infection among cattle, 38.5% alerts an ability of this bacterial infection in Human. Specific<br /> <br /> *<br /> <br /> Trường Đại học Quốc tế - Đại học Quốc gia Tp.Hồ Chí Minh<br /> ĐT: 0937957058<br /> <br /> Địa chỉ liên hệ: TS. BS Hà Mai Dung<br /> <br /> Chuyên Đề Khoa học Cơ bản<br /> <br /> Email: hmdung@hcmiu.edu.vn<br /> <br /> 31<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> preventative strategies, specific therapy regimes and also more studies about this infection in Human need<br /> to be done by medical authorities.<br /> Keywords: Escherichia coli O157, cattle, suburbs of Ho Chi Minh city<br /> hoặc gây bệnh cho người thông qua nhiễm<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> vào thức ăn và nước uống. Tỉ lệ nhiễm E. coli<br /> Nhóm vi khuẩn Escherichia coli là một<br /> O157 ở trâu bò trên thế giới dao động từ 0%<br /> nhóm vi khuẩn lớn và đa dạng; đa số là các vi<br /> đến 100% ở những nghiên cứu khác nhau (3).<br /> khuẩn thường trú trong ruột người và động<br /> Ở Việt Nam không có nhiều nghiên cứu về vi<br /> vật và không gây bệnh. Một số chủng vi<br /> khuẩn này. Có thể nói các nghiên cứu đầu<br /> khuẩn E. coli gây bệnh do sản xuất độc tố<br /> tiên ở Việt Nam là của các tác giả ở Viện Vệ<br /> Shiga và được gọi là Shiga toxin-producing E.<br /> sinh Dịch tễ Trung ương Hà Nội. Năm 2004<br /> coli (STEC). Độc tố này được gọi là độc tố<br /> tác giả Nguyễn Bình Minh và cộng sự báo cáo<br /> Shiga vì có cấu trúc giống với độc tố do vi<br /> tìm thấy 4 chủng STEC từ 42 bò ở ngoại ô Hà<br /> khuẩn Shigella dysenteriae sản xuất (9). STEC<br /> Nội (tỉ lệ 9,5%) (8). Năm 2005 các tác giả Nhật<br /> còn được gọi là Verotoxin-producing E. coli<br /> phối hợp với các tác giả củaViện Vệ sinh Dịch<br /> (VTEC) vì khả năng gây độc trên tế bào Vera<br /> tễ Trung ương Hà Nội báo cáo tỉ lệ STEC ở bò<br /> của độc tố này(5) hay còn được gọi là EHEC<br /> ngoại ô Hà Nội là 8% với số lượng mẫu bò là<br /> (enterohemorrhagic E. coli) vì vi khuẩn gây ra<br /> 100 (6). Nghiên cứu thứ ba cũng là nghiên cứu<br /> bệnh cảnh tiêu chảy xuất huyết (7). Đa số STEC<br /> gần đây nhất là của tác giả Vũ Khắc Hùng và<br /> gây bệnh cho người là E. coli O157H7 dựa vào<br /> tác giả Cornick người Mỹ năm 2008; trong<br /> kháng nguyên thân O và kháng nguyên chiên<br /> nghiên cứu này các tác giả đã nghiên cứu trên<br /> mao H, E. coli O157H7 thường được gọi ngắn<br /> một lượng mẫu lớn là 568 động vật bao gồm<br /> gọn là E. coli O157.<br /> cả trâu, bò và dê ở miền Trung Việt Nam. Kết<br /> quả cho thấy tỉ lệ nhiễm STEC là 27% ở trâu,<br /> E. coli O157 lần đầu tiên được xác định là<br /> 23% ở bò và 38,5% ở dê (12). Hiện chưa có<br /> tác nhân gây bệnh vào năm 1982 do gây ra hai<br /> trận dịch tiêu chảy xuất huyết tại hai bang<br /> nghiên cứu nào thực hiện ở miền Nam về E.<br /> Oregon và Michigan của Mỹ (11). Sau đó vi<br /> coli O157 trên cả trâu bò hay người.<br /> khuẩn này cũng được xác định là có gây ra<br /> MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU<br /> hội chứng tán huyết urê huyết cao (Hemolytic<br /> Tìm hiểu tần suất nhiễm E. coli O157 ở bò<br /> Uremic Syndrome: HUS) ở 5-10% bệnh nhân<br /> ngoại<br /> ô thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM).<br /> nhiễm E. coli O157 (4). HUS được xem là một<br /> Với đặc điểm vệ sinh thực phẩm và môi<br /> biến chứng nguy hiểm vì có thể gây tỉ lệ tử<br /> trường còn kém của Việt nam và đặc điểm<br /> vong cao ở bệnh nhân. Ngày nay E. coli O157<br /> kênh rạch sông nước của TPHCM và miền<br /> được xem là một tác nhân quan trọng trong<br /> Nam, việc lây nhiễm vi khuẩn này từ bò nếu<br /> các bệnh lý tiêu chảy nhiễm khuẩn do thức ăn<br /> có vào người là điều không tránh khỏi.<br /> trên thế giới với các đặc điểm tiêu chảy xuất<br /> ĐỐI TƯỢNG- PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> huyết, đau bụng, nôn mửa và đặc biệt là có<br /> thể đưa đến hội chứng tán huyết urê huyết<br /> Thu thập mẫu<br /> cao.<br /> Tổng cộng 122 mẫu phân bò từ 57 bò sữa<br /> Trâu bò được xem là ký chủ tự nhiên của<br /> và 65 bò thịt được lấy trong hai tháng 3 và 4<br /> E. coli O157, vi khuẩn tồn tại trong ruột các<br /> năm 2010 từ 4 trại bò sữa ở xã Vĩnh Lộc A,<br /> động vật này nhưng không gây bệnh. Tuy<br /> huyện Bình Chánh và 2 trại bò thịt ở quận<br /> nhiên khi các vi khuẩn này thải ra ngoài qua<br /> Thủ Đức thành phố Hồ Chí Minh. Que gòn vô<br /> phân bò có thể nhiễm vào các động vật khác<br /> trùng được dùng để lấy phân ở trong hậu<br /> <br /> 32<br /> <br /> Chuyên Đề Khoa học Cơ bản – Y tế Công cộng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> môn bò, cho vào ống chứa que vô trùng, sau<br /> đó tất cả cho vào thùng giữ lạnh và chuyển<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ngay về phòng thí nghiệm. Tất cả mẩu phân<br /> được xữ lý trong vòng 2 giờ.<br /> <br /> Hình 1: Bò sữa và bò thịt ở ngoại ô TPHCM<br /> <br /> Phân lập chủng vi khuẩn<br /> Một gam phân từ mỗi mẫu phân được cho<br /> vào 5ml nước muối sinh lý 0,9% vô trùng và<br /> trộn đều bằng máy trộn. Dung dịch phân này<br /> sau đó được cấy lên môi trường SMAC<br /> (Sorbitol<br /> MacConkey<br /> agar)<br /> và<br /> MC<br /> 0<br /> (MacConkey agar) của Difco, ủ 37 C 24 giờ và<br /> đọc kết quả. Các khóm khuẩn cho thấy lên<br /> men Lactose trên MC nhưng không lên men<br /> Sorbitol trên SMAC được làm phản ứng<br /> ngưng kết với kháng huyết thanh của E. coli<br /> O157 của Oxoid. Các chủng cho phản ứng<br /> ngưng kết dương tính được định danh bằng<br /> kít API-20E của BioMerieux cho ra kết quả<br /> Escherichia coli.<br /> <br /> Kháng sinh đồ<br /> Các chủng E. coli O157 phân lập được làm<br /> kháng sinh đồ bằng phương pháp đĩa giấy<br /> Kirby-Bauer theo tiêu chuẩn CLSI (Clinical<br /> and Laboratory Standards Institute) của Mỹ,<br /> với đĩa kháng sinh của công ty Biorad và<br /> thạch Mueller-Hinton của công ty BectonDickinson.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Tần suất nhiễm E. coli O157<br /> Tần suất nhiễm E. coli O157 thay đổi ở 4<br /> trại bò sữa từ thấp nhất 20% đến cao nhất<br /> <br /> Chuyên Đề Khoa học Cơ bản<br /> <br /> 50%; tỉ lệ dương tính chung cho bò sữa là<br /> 33,3%. Tỉ lệ nhiễm trung bình của hai trại bò<br /> thịt là 43,1%. Tỉ lệ nhiễm chung của mẫu là<br /> 38,5% (bảng 1).<br /> Bảng 1: Tỉ lệ nhiễm E. coli O157<br /> Nơi lấy mẫu<br /> <br /> Số mẫu<br /> thu thập<br /> được<br /> <br /> Số chủng E.<br /> Tỉ lệ<br /> coli O157<br /> dương tính<br /> phân lập<br /> (%)<br /> được<br /> <br /> Bò sữa<br /> Trại 1<br /> <br /> 9<br /> <br /> 4<br /> <br /> 44,4<br /> <br /> Trại 2<br /> <br /> 7<br /> <br /> 2<br /> <br /> 28,6<br /> <br /> Trại 3<br /> <br /> 16<br /> <br /> 8<br /> <br /> 50,0<br /> <br /> Trại 4<br /> <br /> 25<br /> <br /> 5<br /> <br /> 20,0<br /> <br /> Tổng cộng của bò<br /> sữa<br /> <br /> 57<br /> <br /> 19<br /> <br /> 33,3<br /> <br /> Trại 5<br /> <br /> 35<br /> <br /> 14<br /> <br /> 40,0<br /> <br /> Trại 6<br /> <br /> 30<br /> <br /> 14<br /> <br /> 46,7<br /> <br /> Tổng cộng của bò<br /> thịt<br /> <br /> 65<br /> <br /> 28<br /> <br /> 43,1<br /> <br /> Tổng cộng cả bò<br /> sữa và bò thịt<br /> <br /> 122<br /> <br /> 47<br /> <br /> 38,5<br /> <br /> Bò thịt<br /> <br /> Khả năng kháng kháng sinh của các<br /> chủng vi khuẩn E. coli O157 phân lập<br /> được<br /> Tổng cộng 16 kháng sinh được sử dụng<br /> trong kháng sinh đồ theo hướng dẫn của CLSI<br /> đối với thực hiện kháng sinh đồ cho trực<br /> khuẩn gram âm. Tỉ lệ kháng kháng sinh được<br /> quan sát ở bò sữa với 4 loại kháng sinh với<br /> <br /> 33<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> các tỉ lệ sau: 10,5% (Gentamycin); 15,8%<br /> (Chloramphenicol); 21,1% (Ampicillin) và<br /> 26,3%<br /> (Trimethoprim-Sulfamethoxazole).<br /> Không thấy sự kháng kháng sinh đối với 16<br /> loại kháng sinh được thử ở bò thịt.<br /> Bảng 2: Tỉ lệ kháng kháng sinh của các chủng E.<br /> coli O157<br /> Tên kháng sinh<br /> Ampicillin<br /> Cefotaxime<br /> Ceftazidime<br /> Cefuroxime<br /> Chloramphenicol<br /> Ciprofloxacine<br /> TrimethoprimSulfamethoxazole<br /> Gentamycin<br /> Imipenem<br /> Cefepime<br /> Pefloxacin<br /> Ticarcillin<br /> Aztreonam<br /> Cefpodoxime<br /> Cefotaxime +<br /> Clavuclanic acid<br /> Ceftazidime +<br /> Clavuclanic acid<br /> <br /> Tỉ lệ kháng kháng sinh (%)<br /> Tổng<br /> Bò sữa<br /> Bò thịt<br /> cộng<br /> 21,1<br /> 0<br /> 8,5<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 15,8<br /> 0<br /> 6,4<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 26,3<br /> <br /> 0<br /> <br /> 10,6<br /> <br /> 10,5<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> 4,3<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Đối với đối tượng bò sữa, có một tỉ lệ đề<br /> kháng kháng sinh đáng kể đối với các kháng<br /> sinh Ampicillin (21,1%), Chloramphenicol<br /> (15,8%),<br /> Trimethoprim-Sulfamethoxazole<br /> (26,3%) và Gentamycin (10,5%). Được biết các<br /> trại bò sữa ở ngoại ô TPHCM có sử dụng<br /> thêm các loại thức ăn cám chế biến sẵn. Có thể<br /> các kháng sinh này là các kháng sinh thông<br /> thường được dùng trong chăn nuôi và đã<br /> được cho vào các loại thức ăn cám này. Chính<br /> do việc tiếp xúc thường xuyên với các kháng<br /> sinh này qua thức ăn đã dẫn đến hiện tượng<br /> đề kháng kháng sinh ở các bò sữa.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Tỉ lệ nhiễm E. coli O157 38,5% của nghiên<br /> cứu này cho thấy tương đối cao so với các<br /> nghiên cứu thực hiện ở miền Trung (23%) và<br /> miền bắc (8%) và cũng thuộc loại khá cao trên<br /> thế giới. Không quan sát thấy sự khác biệt rõ<br /> rệt giữa nhiễm E. coli O157 trên bò sữa và bò<br /> thịt. Ở hai trại bò sữa với tỉ lệ phân lập E. coli<br /> O157 tương đối thấp là 20% và 28%, có ghi<br /> nhận khó khăn trong thu thập mẫu do chủ<br /> trại kỹ tính tự lấy mẫu chứ không cho người<br /> của phòng thí nghiệm lấy mẫu. Kết quả là<br /> lượng phân thu thập không được nhiều và tỉ<br /> lệ dương tính hơi thấp. Quan sát tỉ lệ dương<br /> tính của từng trại riêng rẽ ngoại trừ hai trại bò<br /> sữa số 2 và số 4, có thể thấy tỉ lệ nhiễm này<br /> khoảng từ 40% đến 50%.<br /> <br /> 34<br /> <br /> Quan sát tính đề kháng kháng sinh của các<br /> chủng E. coli O157 phân lập được từ bò thịt<br /> không thấy có một sự đề kháng kháng sinh<br /> nào. Với điều kiện chăn nuôi thả với thức ăn<br /> chính là cỏ, bò từ hai trại bò thịt ở Thủ Đức có<br /> thể nói không có tiếp xúc với các kháng sinh<br /> từ các nguồn thức ăn công nghiệp chế biến<br /> sẳn. Điều này giải thích tỉ lệ đề kháng kháng<br /> sinh 0% ở các bò thịt trong nghiên cứu này.<br /> <br /> Mặc dù việc đề kháng kháng sinh của các<br /> chủng E. coli O157 phân lập được ở bò ngoại ô<br /> TPHCM là không đáng ngại vì tỉ lệ đề kháng<br /> thấp và chỉ đề kháng với một vài kháng sinh<br /> thông thường. Tuy nhiên điều này không hề<br /> thay đổi sự nguy hiểm khi nhiễm phải loại vi<br /> khuẩn này vì vi khuẩn gây bệnh thông qua cơ<br /> chế độc tố. Một số nghiên cứu còn cho thấy<br /> việc sử dụng kháng sinh có thể tạo điều kiện<br /> thuận lợi cho hội chứng tán huyết urê huyết<br /> cao xảy ra do việc ly giải hàng loạt vi khuẩn<br /> đưa đến việc hấp thu một lượng độc tố Shiga<br /> lớn hơn vào cơ thể bệnh nhân (1, 2, 10, 11). Việc<br /> nhạy cảm với nhiều kháng sinh cũng có thể<br /> đưa đến tình trạng bệnh nhân nhập viện với<br /> hội chứng tán huyết urê huyết cao, có tiền sử<br /> tiêu chảy xuất huyết nhưng không thể phân<br /> lập được vi khuẩn gây bệnh E. coli O157 từ<br /> phân bệnh nhân vì bệnh nhân đã sử dụng<br /> kháng sinh trước đó.<br /> <br /> Chuyên Đề Khoa học Cơ bản – Y tế Công cộng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> KẾT LUẬN<br /> Đây là nghiên cứu đầu tiên về E. coli O157<br /> ở miền Nam với tỉ lệ nhiễm E. coli O157 ở bò<br /> ngoại ô TPHCM là 38,5%. Với điều kiện vệ<br /> sinh môi trường và thực phẩm kém ở Việt<br /> Nam, cộng với điều kiện sông nước của<br /> TPHCM và Nam bộ, việc lây nhiễm vi khuẩn<br /> này từ bò vào người là không tránh khỏi. Việc<br /> nhạy cảm với nhiều kháng sinh của vi khuẩn<br /> có thể đưa đến tình trạng bệnh nhân nhập<br /> viện với hội chứng tán huyết urê huyết cao,<br /> có tiền sử tiêu chảy xuất huyết nhưng không<br /> thể phân lập được vi khuẩn gây bệnh E. coli<br /> O157. Để đối phó với bệnh lý nhiễm khuẩn<br /> này việc phòng bệnh và thiết lập các phác đồ<br /> điều trị thích hợp là các vấn đề mà ngành y tế<br /> cần quan tâm trước mắt.Những nghiên cứu về<br /> nhiễm khuẩn E. coli O157 ở người cũng cần<br /> nên được thực hiện tiếp theo.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 11.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> 4.<br /> <br /> Carter AO, Borczyk AA, Carlson JAK, Harvey B, Hockin JC,<br /> Karmali MA, Krishnan C,. Korn DA and Lior H (1987). A<br /> severe outbreak of Escherichia coli O157:H7-associated<br /> hemorrhagic colitis in a nursing home. New England<br /> Journal of Medicine; 317:1496–1500<br /> Cimolai N, Carter JE, Morrison BJ and Anderson JD (1990).<br /> Risk factors for the progression of Escherichia coli O157:H7<br /> enteritis to hemolytic-uremic syndrome. Journal of<br /> Pediatrics; 116:1496–1500<br /> Gyles CL (2007). Shiga toxin-producing Escherichia coli: An<br /> overview. Journal of Animal Science; 85(E. Suppl.):E45–E62<br /> Karmali MA, Steele BT, Petric M, Lim C (1983). Sporadic<br /> cases of hemolytic uremic syndrome associated with fecal<br /> <br /> Chuyên Đề Khoa học Cơ bản<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> 8.<br /> <br /> 9.<br /> <br /> 10.<br /> <br /> 12.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> cytotoxin and cytotoxin producing Escherichia coli in stools.<br /> Lancet; 1:619—620<br /> Konowalchuk J, Speirs JI and Stavric S (1977). Vero response<br /> to a cytotoxin of Escherichia coli. Infection and Immunity;<br /> 18:775–779<br /> Nakasone N., Tran H. H., Nguyen B.M. , Higa N. , Toma C.,<br /> Song T., Ichinose Y. And Iwanaga M (2005). Short report:<br /> Isolation of Escherichia coli O157:H7 from fecal samples of<br /> cows in Vietnam. American Society of Tropical Medicine<br /> and Hygiene; 73(3):586–587<br /> Nataro JP and Kaper JB (1998). Diarrheagenic Escherichia<br /> coli. Clinical Microbiology Reviews; 11:142–201<br /> Nguyen BM, Phung DC, Nakasone N, Toma C, Higa N,<br /> Iyoda S and Iwanaga M (2004). Shiga-Toxin producing<br /> Escherichia coli in Vietnam. Tropical Medicine and Health;<br /> 32(4):339-341<br /> O’Brien AD, LaVeck GD, Thompson MR and Formal SB<br /> (1982). Production of Shigella dysenteriae type 1-like<br /> cytotoxin by Escherichia coli. Journal of Infectious Diseases;<br /> 146:763-769<br /> Pavia AT, Nichols CR, Green DP, Tauxe RV, Mottice S,<br /> Greene KD, Wells JG, Siegler RL, Brewer ED, Hannon D<br /> and Blake PA (1990). Hemolytic uremic syndrome during<br /> an outbreak of Escherichia coli O157:H7 infections in<br /> institutions for mentally retarded persons: clinical and<br /> epidemiological observations. Journal of Pediatrics; 116:544–<br /> 551<br /> Riley LW, Remis RS, Helgerson SD, McGee HB, Wells JG,<br /> Davis BR, Hebert RJ, Olcott ES, Johnson LM, Hargrett NT,<br /> Blake PA and Cohen ML (1983). Hemorrhagic colitis<br /> associated with a rare Escherichia coli serotype. New England<br /> Journal of Medicine; 308:681–685<br /> Vu KH, Cornick NA (2008). Prevalence and genetic profiles<br /> of Shiga toxin-producing Escherichia coli strains isolated<br /> from buffaloes, cattle, and goats in central Vietnam<br /> Veterinary<br /> Microbiology;<br /> 131(1-2):212-21<br /> <br /> 35<br /> <br />