Tình hình tội phạm vị thành niên, thực trạng, nguyên nhân và các giải pháp - TS. Ngô Hoàng Oanh

Tình hình tội phạm vị thành niên, thực trạng, nguyên nhân <br /> và các giải pháp. <br />                                                          TS. Ngô Hoàng Oanh<br /> Giảng viên Khoa đào tạo luật sư Học viện Tư pháp<br /> <br /> Tình trạng trẻ em phạm tội ngày càng tăng ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt<br /> nam, là một những vấn đề nóng bỏng và là một trong những vấn đề đang được xã hội quan<br /> tâm. Ngày 1/9/2009 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành chỉ thị số 1408/CT-TTG về công<br /> tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em. Thực hiện Chỉ thị 1408/CT-TTG, Bộ Lao động – Thương<br /> binh và Xã hội đã dự thảo Chương trình hành động quốc gia (CTHĐQG) vì trẻ em giai<br /> đoạn 2011-2020, với mục tiêu của Chương trình là tạo cơ hội phát triển bình đẳng cho mọi<br /> trẻ em và thực hiện ngày càng tốt hơn các quyền cơ bản của trẻ em. Bảo đảm cho mọi trẻ<br /> em đều được bảo vệ, chăm sóc và giáo dục (BVCSGD) một cách tốt nhất. Một trong 6 hoạt<br /> động chủ yếu của chương trình là hoàn thiện hệ thống phát lý có liên quan đến việc thực<br /> hiện Công ước quốc tế của Liên Hợp Quốc về quyền trẻ em, nhất là Luật Bảo BVCSGD<br /> trẻ em. Bên cạnh đó, Thủ tướng yêu cầu Bộ Công an chỉ đạo công an các cấp xây dựng và<br /> thực hiện các kế hoạch đấu tranh quyết liệt, liên tục với tội phạm lứa tuổi chưa thành niên<br /> bằng nhiều hình thức khác nhau. Bài viết này phản ánh thực trạng về tội phạm vị thành<br /> niên trên địa bàn thành phố Hà nội và một số địa bàn trên cả nước, phân tích các nguyên<br /> nhân dẫn đến tình trạng này và từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm bảo vệ quyền và lợi ích<br /> của trẻ em chưa thành niên phạm tội.<br /> <br /> 1. Phân tích các số liệu về tình hình tội phạm chưa thành niên trong thời gian gần đây<br /> <br /> Báo động về số trẻ em phạm tội đang "gia tăng và trẻ hóa" thực sự trở thành mối lo ngại<br /> với con số trung bình 10.000 vụ tội phạm hình sự do trên 15.000 trẻ em gây ra trên toàn<br /> quốc mỗi năm1. Năm qua, riêng trẻ em dưới 14 tuổi có 7000 vụ vi phạm, chiếm đến 70%<br /> tội phạm vị thành niên dưới 18 tuổi. Con số này là một lời cảnh báo về tình trạng trẻ em<br /> nhỏ tuổi phạm tội. Thống kê từ Hội thảo về Chương trình Hành động Quốc gia vì Trẻ em<br /> giai đoạn 2011 - 2020, do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội tổ chức tại Đà Nẵng (diễn<br /> ra từ 16 đến 18/8) cho thấy chỉ trong sáu tháng đầu năm 2010 đã có gần 60 vụ giết người<br /> và hơn 200 vụ cướp do trẻ em gây ra2.<br /> <br /> Dưới đây là con số thống kê tình hình tội phạm vị thành niên ở một số tỉnh:<br /> <br /> 1. Thống kê số lượng tội phạm vị thành niên trên địa bàn thành phố Hà nội năm<br /> 20093:<br /> <br /> Năm 2009 tại Hà nội công an đã bắt giữ số 416 tội phạm vị thành niên, trong đó:<br /> • Phạm tội đặc biệt nghiêm trọng và nghiêm trọng chiếm 53% percent (223 vụ).<br /> • Phạm tội ít nghiêm trọng là 47% (193 vụ)<br />                                                         <br /> 1 Theo Phó Cục trưởng Cục cảnh sát Hình sự Bộ công an Nguyễn Chí Việt (Hội thảo về Chương trình Hành<br /> động Quốc gia vì Trẻ em giai đoạn 2011 - 2020, do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội tổ chức tại Đà<br /> Nẵng (diễn ra từ 16 đến 18/8). <br /> 2 http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2010/08/100820_child_safety.shtml<br /> <br /> <br />  <br /> 3 Thống kê hàng năm của Viện Kiểm sát Nhân dân TP Hà nội <br /> <br /> <br />   1<br />   <br /> Transferred2 10,145 4.6%<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> P<br /> etitions Filed 112,383 50.9<br /> <br /> <br /> THỐNG KÊ VỀ GIỚI TÍNH<br /> <br /> Trong số 416 người vị thành niên bị bắt giam có:<br /> • Nữ chiếm 5% (25 trẻ)<br /> • Nam chiếm 95% (391 trẻ)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> CƠ CẤU TỘI PHẠM THEO GIỚI TÍNH<br /> <br /> <br /> <br /> <br />   2<br /> Có 391 trẻ vị thành niên là nam phạm tội, trong đó<br /> - Phạm tội đặc biệt nghiêm trọng và nghiêm trọng chiếm 77% (245 vụ)<br /> - Phạm tội ít nghiêm trọng chiếm 33% (74 vụ).<br /> Có 25 trẻ là nữ phạm tội, trong đó:<br /> - Phạm tội đực biệt nghiêm trọng và ít nghiêm trọng là 40% (10 vụ)<br /> - Phạm tội ít nghiêm trọng là 60% (15 vụ) .<br /> <br /> ĐỘ TUỔI CỦA TRẺ PHẠM TỘi<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trong số 73 trẻ phạm tội có độ tuổi từ 14 đến chưa đủ 16 tuổi có<br /> - 53 vụ phạm tội đặc biệt nghiêm trọng và nghiêm trọng chiếm 72,6% .<br /> - 20 vụ phạm tội ít nghiêm trọng chiếm 27,4%<br /> Trong số 343 trẻ phạm tội có độ tuổi từ 16 đến chưa đủ 18 tuổi, có:<br /> - 191 vụ phạm tội đặc biệt nghiêm trọng và nghiêm trọng chiếm 56%<br /> - 151 vụ phạm tội ít nghiêm trọng chiếm 44%<br /> <br />   3<br /> Riêng từ đầu năm đến nay (tháng 10/2010), thành phố Hà Nội xảy ra 79 vụ trộm cắp, cướp<br /> và cưỡng đoạt tài sản..., trong đó có 181 đối tượng gây án là trẻ chưa thành niên4.<br /> <br /> Tại một số tỉnh thành phố khác như Quảng nam, con số tội phạm vị thành niên cũng tăng<br /> mạnh. Năm 2009 trên địa bàn Quảng Nam đã xảy ra 396 vụ vi phạm pháp luật ở lứa tuổi<br /> chưa thành niên; trong số 587 đối tượng vi phạm thì có đến 278 trẻ dưới 16 tuổi.5<br /> <br /> Trong 5 năm trở lại đây, trên địa bàn tỉnh Lào Cai đã xẩy ra 197 vụ vị thành niên phạm tội<br /> với 310 đối tượng. Số vụ việc trẻ vị thành niên phạm tội tăng nhiều. Nếu năm 2000 toàn<br /> tỉnh có 9 vụ với 16 đối tượng gây án thì đến năm 2003 là 19 vụ - 38 đối tượng; năm 2004<br /> xẩy ra 152 vụ với 179 đối tượng6.<br /> <br /> 2. Cơ cấu tội phạm:<br /> <br /> Theo con số thống kê của Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, trẻ em dễ mắc phải những tội<br /> như: cướp của, giết người, vận chuyển ma túy. Tuy nhiên Đại tá Hồ Thanh Đình, Phó tổng<br /> Cục trưởng Tổng Cục Cảnh sát thi hành án hình sự và hỗ trợ Tư pháp (TCVIII) tội phạm vị<br /> thành niên đã nhúng tay vào hầu như tất cả hình thức phạm tội của người lớn. Theo thống<br /> kê của Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội (PC14) - Công an Quảng Nam,<br /> gần đây tội phạm trong lứa tuổi vị thành niên ngày càng gia tăng với các tội danh như cướp<br /> giật, trộm cắp, đánh nhau…; cá biệt có một số trường hợp giết người. Đặc biệt về hình<br /> thức tham gia phạm tội, nếu như trước đây vị thành niên thường phạm một số ít những loại<br /> tội như trộm cắp tài sản, cố ý gây thương tích với tính chất đơn lẻ, thủ đoạn đơn giản thì<br /> hiện nay xu hướng phạm nhiều loại tội với tính chất ổ nhóm, thủ đoạn phạm tội tinh vi,<br /> phức tạp và manh động hơn. Trẻ vị thành niên đã nhúng tay vào các loại tội rất nghiêm<br /> trọng và đặc biệt nghiêm trọng như cướp tài sản, giết người, hiếp dâm. Đáng chú ý là tính<br /> chất, hành vi vi phạm ngày càng táo bạo và nghiêm trọng hơn. Tuổi của các đối tượng<br /> phạm tội có nguy cơ trẻ hoá (tội phạm dưới 14 tuổi chiếm 11%). Năm 2007 và những<br /> tháng đầu năm 2008, riêng trẻ em dưới 16 tuổi có 7 nghìn vụ vi phạm, chiếm đến 70% tội<br /> phạm vị thành niên dưới 18 tuổi. Công an các địa phương đã khởi tố điều tra 8.531 vụ với<br /> 11.732 đối tượng ở tất cả các tội danh này.<br /> <br /> <br /> 3. Nguyên nhân tình trạng tội phạm vị thành niên gia tăng.<br /> <br /> <br /> <br /> <br />                                                         <br /> 4 http://www.baomoi.com/Home/HinhSu/www.anninhthudo.vn/Bao‐dong‐tinh‐trang‐tre‐em‐pham‐<br /> toi/2040067.epi <br /> 5 http://baoquangnam.com.vn/quoc-phong-an-ninh/37/21153-bao-dong-ve-toi-pham-tre-em.html<br /> 6 http://d.violet.vn/uploads/resources/530/557620/CNHBOTNHTRNGTHANHTHIUNINPHMTI.doc. <br /> <br /> <br />   4<br /> Có rất nhiều nguyên nhân nhân gây nên tình trạng phạm tội vị thành niên nhưng có thể<br /> thấy nổi bật là ba nhóm nguyên nhân chính sau:<br /> <br /> Hoàn cảnh gia đình<br /> Hoàn cảnh gia đình là một trong những nguyên nhân cơ bản nhất dẫn đến việc trẻ vị thành<br /> niên phạm tội. Cha mẹ thiếu trách nhiệm trong việc giáo dục con cái hoặc quá nuông chiều<br /> con cái hoặc quá kỳ vọng vào con cái đều là nguyên nhân dẫn đến tình trạng tội phạm của<br /> trẻ. Trong số các trẻ vị thành niên phạm pháp ở Việt nam thì có đến hơn 70% trẻ không<br /> được quan tâm chăm sóc đầy đủ từ gia đình. Theo con số thống kê của trường Đại học An<br /> ninh nhân dân, hoàn cảnh gia đình có ảnh hưởng trực tiếp đến việc trẻ phạm tội như sau:<br /> 30% trẻ phạm tội có bố, mẹ nghiện ma tuý, ham mê cờ bạc; 21% có gia đình làm ăn phi <br /> pháp; 8% có anh chị có tiền án tiền sự; 10,2%  trẻ mồ côi cả cha lẫn mẹ; 32% trẻ có bố <br /> mẹ ly hôn; 49% trẻ bị cha mẹ đánh đập, chửi mắng; 21% được nuông chiều quá mức, <br /> 28% bố mẹ không đáp ứng đủ nhu cầu và 75% trẻ không được gia đình quan tâm quản <br /> lý7… Tại trường giáo dưỡng số 2 - Bộ Công an có 60 – 70% em vi phạm pháp luật là do<br /> gia đình không giáo dục nghiêm khắc; ở trại giam Thanh Xuân - Bộ Công an thì 57%<br /> phạm nhân ở tuổi thanh thiếu niên hay bị bố mẹ mắng chửi, hay có người thân nghiện hút,<br /> cờ bạc…<br /> <br /> Những em thiếu sự quan tâm của bố mẹ sẽ dễ bị lôi kéo vào các hoạt động phạm pháp.<br /> Hoặc các em sẽ dễ tái phạm tội nếu sau khi hết thời gian giáo dục cải tạo về địa phương mà<br /> không được quan tâm, quản lý. Từ những yếu tố tiêu cực trong gia đình đã ảnh hưởng trực<br /> tiếp đến quá trình hình thành nhân cách của trẻ. Cha mẹ các em chỉ thấy con mình hư<br /> hỏng, có mắng chửi thì trẻ hoặc cãi lại, hoặc càng tái phạm tội với mức độ cao hơn. Bố mẹ<br /> trẻ cho rằng đưa các em vào những Trung tâm giáo dưỡng với suy nghĩ gia đình không<br /> giáo dục được trẻ thì để các cơ quan có thẩm quyền xử lý. Đó chính là những hành động<br /> <br />                                                         <br /> 7 http://giadinh.net.vn/1630p0c1017/dung-quay-lung-lai-voi-tre-em-pham-toi.htm <br /> <br /> <br />   5<br /> như giọt nước làm tràn ly, chỉ khiến những tư tưởng phá phách của trẻ phát triển với cường<br /> độ mạnh hơn, tính chất cũng phức tạp hơn rất nhiều.<br /> Khi trẻ không còn thấy sức hấp dẫn của gia đình, lại bị tấn công từ nhiều phía, các em rơi<br /> vào cảm giác bị xúc phạm nhiều dẫn đến mất tự chủ, có nhiều phản ứng không kìm chế<br /> được. Việc trẻ bỏ nhà ra đi là dấu hiệu sớm báo trẻ chuẩn bị phạm tội. Phần lớn trẻ đều<br /> hoạt động theo băng nhóm vì đó là thế giới riêng của trẻ mà chúng không tìm thấy khi<br /> sống ở gia đình. Vì vậy theo các nhà nghiên cứu về trẻ vị thành niên thì khi trẻ đã phạm<br /> tội, cách hiệu quả hơn cả không phải là đòn roi trừng phạt, mà trẻ cần điều trị về tâm lý,<br /> đồng thời các gia đình cũng nên mở rộng lòng đón nhận các em quay trở lại cộng đồng,<br /> giúp trẻ lấy lại thăng bằng và sự tự tin. Đó mới là phương pháp tốt nhất và có tác dụng<br /> nhất. Xuất phát từ quan điểm này các chuyên gia nghiên cứu về trẻ vị thành niên cho rằng<br /> biện pháp tốt nhất để giải quyết tình trạng trẻ em hư là là tác động vào chính gia đình chứ<br /> không phải là tác động vào đứa trẻ. Khi phát hiện thấy trẻ có biểu hiện xấu gia đình phải tự<br /> xem xét về cách thức giáo dục trẻ và môi trường xung quanh đứa trẻ, từ đó phát hiện các <br /> nguyên nhân và tìm cách khắc phục. Ở nhiều nước phát triển, do có hệ thống an sinh xã <br /> hội tốt, chính phủ đã xây dựng và phát triển đội ngũ các cơ quan chuyên làm công tác <br /> xã hội. Các nhân viên công tác xã hội này, khi được nhà trường, cha mẹ, cảnh sát, hàng <br /> xóm hoặc bất cứ người nào thông báo về các biểu hiện trẻ em hư hoặc trẻ em bị bỏ bê <br /> không  ai  chăm  sóc,  họ  có  nhiệm vụ nghiên cứu gia đình đứa trẻ và môi trường xung<br /> quanh đứa trẻ để có các biện pháp kịp thời. Hiện nay ở Việt nam không có cơ quan nào<br /> đảm trách việc này.  <br /> <br /> Sự thay đổi quá nhanh của xã hội cùng với sự phát triển các tệ nạn xã hội<br /> Sự thay đổi quá nhanh của xã hội khiến trẻ không kịp thích ứng, tâm lý trẻ trong giai đoạn<br /> vị thành niên lại thiếu ổn định, xốc nổi nên dẫn đến thái độ sống không đúng đắn và những<br /> hành vi xấu, trong khi đó người lớn dần ít quan tâm hơn đến đời sống con cái mà chạy theo<br /> sự chuyển biến của xã hội. Nếu không kịp uốn nắn, đó chính là căn nguyên tội phạm.<br /> Một thực tế không thể phủ nhận là việc bùng nổ công nghệ thông tin. Nhiều học sinh, <br /> sinh viên bỏ học, bị các quán net lôi cuốn vào các trò chơi trên mạng. Bên cạnh đó các <br /> trò chơi thiếu lành mạnh như bạo lực đẫm máu, kích động mạnh lại được phô trương <br /> tràn lan, phù hợp với tâm lý thích nổi loạn của trẻ vị thành niên. Đó chính là nguyên <br /> nhân gây ra tình trạng trẻ em thiếu tiền chơi điện tử, thiếu tiền tiêu xài, hút chích thì <br /> lập thành những nhóm cướp nhí để cùng nhau đi cướp giật tài sản.  <br /> <br /> Tâm lý trẻ em giai đoạn vị thành niên<br /> Trẻ em vị thành niên có tâm lý thiếu ổn định, xốc nổi, thích độc lập và thích khẳng định<br /> mình. Điều này dẫn đến thái độ sống không đúng đắn và những hành vi xấu của trẻ. Vì vậy<br /> nếu chúng ta không kịp uốn nắn, đó là nguyên nhân dẫn đến tới tội phạm.<br /> Rất ít các công trình nghiên cứu về lứa tuổi vị thành niên của Việt Nam để ý tới nghiên cứu<br /> đánh giá những hành vi kém thích nghi, hành vi rối nhiễu và sự thiếu hụt các kỹ năng ứng<br /> phó giải quyết vấn đề ở tuổi vị thành niên. Những đứa trẻ thất bại trong việc xử lý những<br /> xung đột với cha mẹ, với thầy cô, với bạn bè trong lớp, trong trường (nhất là bạn khác giới)<br /> có thể bỏ nhà đi lang thang, có thể bỏ lớp, bỏ trường gia nhập vào các nhóm bạn xấu… rồi<br /> trở thành tội phạm.<br /> <br /> Những nghiên cứu trẻ em vị thành niên bỏ nhà đi qua đêm hoặc bỏ nhà gia nhập vào nhóm<br /> trẻ lang thang cho thấy các em này thường bày tỏ sự thất vọng, chán nản về gia đình. Đứa<br /> trẻ bỏ nhà thường là muốn thoát khỏi môi trường thù nghịch, nơi trẻ không cảm nhận được<br /> sự yêu thương, hoặc nơi làm trầm trọng những xung đột xung quanh một nhiệm vụ phát<br />   6<br /> triển. Chẳng hạn, như trẻ có nhu cầu được độc lập, muốn được tôn trọng trong khi cha mẹ<br /> không tin trẻ, gia tăng sự kiểm soát, hay xúc phạm trẻ và khi trẻ cảm thấy không còn khả<br /> năng thay đổi quan hệ với mẹ, trẻ có thể bỏ nhà đi lang thang. Phần lớn những trẻ bỏ nhà<br /> đi lang thang có sự thiếu hụt nhận thức và không có kỹ năng giải quyết xung đột.<br /> <br /> Những nghiên cứu về mưu toan tự tử ở tuổi vị thành niên cho thấy rất nhiều vụ mưu toan<br /> tự tử có liên quan đến các nhiệm vụ phát triển như trẻ cảm thấy bị “sỉ nhục”, bị mất mát<br /> qua nhiều, cô đơn, khổ tâm, chán nản đến tuyệt vọng, bị chìm ngập bởi các nhiệm vụ phát<br /> triển mà trẻ không giải quyết được, rồi những xung đột không có cách gì khắc phục… Trẻ<br /> tìm đến cái chết như là một sự giải thoát hay “trả thù”.<br /> <br /> Lứa tuổi vị thành niên đòi hỏi các em phải đương đầu với những khó khăn do những yêu<br /> cầu và nhiệm vụ phát triển đang đặt ra cho chúng (như tăng cường các hoạt động nhóm<br /> bạn, giảm sự kiểm soát của người lớn, tăng tính độc lập tự quyết định…). Những nghiên<br /> cứu trên trẻ vị thành niên gặp thất bại học đường, có hành vi quậy phá, rối nhiễu tâm lý (tỷ<br /> lệ này chiếm từ 10-12%) cho thấy các kỹ năng hợp tác, kiểm soát xung tính, kiềm chế xúc<br /> cảm, kỹ năng tự đánh giá, giải quyết các tình huống có vấn đề và đặc biệt là kỹ năng giao<br /> tiếp ứng xử trong quan hệ với bạn khác giới ở các em này rất nghèo nàn. Chẳng hạn, khi<br /> nghiên cứu trên hai nhóm vị thành niên là học sinh bình thường (218 em) và những học<br /> sinh có vấn đề – cá biệt (168 em) từ lớp 8 đến 12 (14-19 tuổi), các nhà nghiên cứu đã so<br /> sánh kỹ năng ứng phó giải quyết vấn đề của hai nhóm này với các tình huống khó khăn,<br /> xung đột trong quan hệ liên cá nhân (quan hệ với cha mẹ; quan hệ với bạn cùng giới, khác<br /> giới; quan hệ với người lớn khác, quan hệ với trẻ ít tuổi hơn). Mức độ đánh giá các kỹ<br /> năng chia thành 5 loại: tích cực, hợp lý, tiêu cực, xung tính và lảng tránh. Kết quả cho thấy<br /> nhóm trẻ cá biệt có các kỹ năng giải quyết vấn đề một cách hợp lý thấp hơn hẳn nhóm trẻ<br /> bình thường, trong khi nhóm trẻ cá biệt sử dụng các giải pháp tiêu cực, xung tính hay lảng<br /> tránh cao hơn hẳn nhóm trẻ bình thường. Kết luận của công trình nghiên cứu này cho thấy<br /> ở nhóm trẻ có vấn đề – cá biệt, thiếu hụt không chỉ ở nhận thức tình cảm mà thiếu hụt cả<br /> các kỹ năng (ví dụ: thiếu kỹ năng tự kiềm chế xung tính, kỹ năng đánh giá hậu quả, kỹ<br /> năng phân tích chọn lựa các giải pháp hợp lý…).<br /> <br /> <br /> <br /> 4. Hình thức xử lý tội phạm vị thành niên. (đăng tiếp)<br /> <br /> Mục đích xử lý tội phạm chưa thành niên là nhằm giáo dục, giúp đỡ các em có cơ hội sửa<br /> chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành công dân tốt cho xã hội. Vì vậy đối với trẻ<br /> vị thành niên phạm tội có thể miễn trách nhiệm hình sự và đưa về gia đình hoặc cơ quan, tổ<br /> chức nhận giám sát, giáo dục nếu người chưa thành niên phạm tội ít nghiêm trọng, gây<br /> thiệt hại không lớn, có nhiều tình tiết giảm nhẹ. Nếu trẻ thực hiện các hành vi phạm tội ít<br /> nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng, tái phạm hoặc trẻ không có nơi cư trú nhất định có thể xử<br /> lý hành chính bằng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng. Chỉ áp dụng trách nhiệm hình sự<br /> đối với trẻ đủ từ 14 tuổi đến 16 tuổi phạm tội rất nghiêm trọng do lỗi cố ý và tội đặc biệt<br /> nghiêm trọng. Trẻ từ 16 tuổi trở lên chịu trách nhiệm hình sự về mội tội phạm.<br /> Thực tế cho thấy số trẻ chịu trách nhiệm hình sự không nhiều. Số này sẽ được giam giữ<br /> riêng trong khu vực dành riêng cho tội phạm vị thành niên. Mỗi trại giam chỉ có từ 10-15,<br /> <br /> <br /> <br /> <br />   7<br /> nhiều lắm cũng chỉ vài ba chục đối tượng8. Số còn lại chủ yếu được xử lý hành chính bằng<br /> cách đưa vào trường giáo dưỡng. Xử lý hành chính lên tới 35.463 vụ với 48.187 đối tượng;<br /> trong đó giao cho gia đình giáo dục 21.484 đối tượng, xã phường quản lý, giáo dục 8.892<br /> đối tượng, lập hồ sơ đưa đi trường giáo dục 5.616 đối tượng, áp dụng các biện pháp khác<br /> 11.677 đối tượng9. Các trẻ vi phạm pháp luật này nếu đã được gia đình, địa phương giáo<br /> dục nhiều lần nhưng vẫn tiếp tục vi phạm thì trẻ vị thành niên phạm tội buộc phải chịu xử<br /> lý hành chính bằng cách đưa vào các trường giáo dưỡng. Đây là những ngôi trường đặc<br /> biệt với những học sinh cũng hết sức đặc biệt. Chính sách nhân đạo được đặt lên hàng đầu<br /> nên nội dung hoạt động của các trường giáo dưỡng chủ yếu là giáo dục, từ văn hoá, ý thức<br /> cho đến dạy nghề cho các cháu chứ không phải là giam giữ hay trừng phạt. Thời khoá biểu<br /> chung cho các trường là buổi sáng, các cháu được học văn hoá, từ phổ cập đến hết bậc<br /> Trung học cơ sở, buổi chiều học nghề. Kết quả thực tế cho thấy, đối với tội phạm vị thành<br /> niên, đưa vào các trường giáo dưỡng để quản lý sẽ hiệu quả hơn nhiều. Nhiều học viên<br /> trường giáo dưỡng sau này đã thành người tốt, có người trở thành công nhân, bộ đội, đảng<br /> viên. Dạy văn hoá, dạy nghề… tức là trang bị kỹ năng sống, điều kiện lao động kiếm sống<br /> cho trẻ để khi rời trường, chúng có thể lo được cho tương lai của mình mà không phạm tội.<br /> Xét theo nghĩa đó thì mục đích cách ly với cộng đồng và môi trường cũ chỉ là thứ yếu. Nói<br /> tóm lại, đưa vào trường giáo dưỡng là tạo cho các cháu một cơ hội có thể thay đổi tương<br /> lai tốt hơn cho chính bản thân chứ không phải là hình thức trừng phạt.<br />  <br /> 5. Một số vấn đề tồn tại trong việc xử lý tội phạm vị thành niên.<br /> <br /> Việt nam là một trong các nước tham gia vào ký kết Công ước Bảo vệ quyền trẻ em đầu<br /> tiên ở Châu Á. Tuy nhiên, việc thực hiện các qui định của công ước này vẫn chưa được<br /> triệt để. Các tồn tại này biểu hiện ở các điểm sau:<br /> <br /> Vi phạm trong việc hỏi cung trẻ em vị thành niên không có mặt của người giám hộ.<br /> Theo qui định của Bộ Luật Tố tụng hình sự: “Trong trường hợp người bị tạm giữ, bị can là<br /> người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi hoặc là người chưa thành niên có nhược điểm về tâm<br /> thần hoặc thể chất hoặc trong những trường hợp cần thiết khác, thì việc lấy lời khai, hỏi<br /> cung những người này phải có mặt đại diện của gia đình, trừ trường hợp đại diện gia đình<br /> cố ý vắng mặt mà không có lý do chính đáng. Đại diện gia đình có thể hỏi người bị tạm<br /> giữ, bị can nếu được Điều tra viên đồng ý; được đưa ra tài liệu, đồ vật, yêu cầu, khiếu nại;<br /> đọc hồ sơ vụ án khi kết thúc điều tra.”<br /> Tuy nhiên trên thực tế, nhiều vụ án đã vi phạm nghiêm trọng qui định này. Cụ thể là có<br /> nhiều vụ các điều tra viên đã tự động đưa các em về trụ sở công an hỏi cung mà không<br /> thông báo cho gia đình, người giám hộ biết. Nhiều em đã bị ảnh hưởng về thần kinh, có<br /> dấu hiệu rối loạn thần kinh hoặc trí nhớ. Việc này dẫn đến hậu quả ảnh hưởng rất nặng nề<br /> đến tâm lý trẻ. Nhiều trẻ quá sợ nên đã khai không chính xác. Dưới đây là một trong những<br /> vi phạm nêu trên đã được những cơ quan chức năng công khai nhận lỗi10:<br /> <br /> Vụ thứ nhất: Báo Tuổi trẻ ngày 8-9-2009 đưa tin thượng tá Nguyễn Thanh Tiền - phó<br /> Công an TP Sóc Trăng đã trực tiếp nhận lỗi với gia đình em T..Tại buổi xin lỗi, thượng tá<br />                                                         <br /> 8  http://thamtuhoangnhan.com/index.php?/Cong-an-nhan-dan/gia-tng-ti-phm-v-thanh-nien-trach-nhim-thuc-<br /> v-ai.html<br /> 9<br /> http://thamtuhoangnhan.com/index.php?/Cong-an-nhan-dan/gia-tng-ti-phm-v-thanh-nien-trach-nhim-thuc-<br /> v-ai.html<br /> 10<br /> http://www.ecolaw.vn/vi/node/142<br /> <br />   8<br /> Tiền thừa nhận sai sót, để xảy ra sự việc đáng tiếc khi nghe con trai kêu mất điện thoại đã<br /> đưa cả nhóm thanh niên chơi chung với con mình về trụ sở Công an TP Sóc Trăng bằng xe<br /> jeep để ghi lời khai, trong đó có em T.. Đối với cán bộ lấy lời khai em T. mà không có cha<br /> mẹ em là sai nguyên tắc, nên xem đây là bài học kinh nghiệm sâu sắc.<br /> <br /> Vụ thứ 2: Ngày 22-1-2008, từ việc nghi ngờ 5 thanh thiếu niên (ở xã Đại Tâm, huyện Mỹ<br /> Xuyên và phường 10, TP Sóc Trăng ) trộm xe máy, công an phường 10 cũng đã "mời" các<br /> em về lấy lời khai và sau đó tiếp tục đưa về Công an TP Sóc Trăng để tiếp tục làm rõ. Tất<br /> cả quá trình trên đều không có người giám hộ của các em tham dự. Sau đó ngày 7-3-2009,<br /> phía công an cũng đã phải xin lỗi công khai.<br /> <br /> Vụ thứ ba: Tháng 2-2008, một nữ sinh lớp 9 cũng bị rơi vào hoàn cảnh tương tự. Vì nghi<br /> ngờ em Trần Thị Thanh Thủy, học sinh lớp 9 Trường THCS An Khánh (huyện Châu<br /> Thành, tỉnh Bến Tre), lấy cắp tang vật vụ án là chiếc ĐTDĐ, Công an xã Phú Túc, huyện<br /> Châu Thành đưa Thủy về xã hỏi cung mà không có người giám hộ. Sau đó, em Thủy có<br /> dấu hiệu rối loạn tâm lý.<br /> <br /> Vụ thứ tư: Tháng 4-2008, một vụ như vậy cũng đã xảy ra ở huyện Châu Thành, tỉnh Tiền<br /> Giang. Tối ngày 3 và sáng ngày 4 tháng 4-2008, từ việc nghi ngờ lấy cắp một chiếc điện<br /> thoại di động, công an xã Tân Lý Đông đã cách ly em Thanh để "hỏi cung", khi công an xã<br /> đưa em Thanh, một học sinh mới 11 tuổi đi một số nơi để xác minh tối 3-4 và sáng 4-4 mà<br /> không thông báo cũng như không cho người thân của Thanh đi cùng. Vụ này, phía công an<br /> sau đó cũng đã phải xin lỗi.<br /> <br /> Một thực trạng đáng chê trách hơn là trên thực tế, nhiều luật sư đã được Tòa án và Viện <br /> Kiểm sát mời tham gia bào chữa chỉ định cho trẻ nhưng họ đã không làm tròn trách <br /> nhiệm của luật sư, thậm chí không đến tham gia bất kỳ một buổi lấy cung nào đối với <br /> trẻ phạm tội.  <br />  <br /> Vi phạm trong việc bắt giữ, tạm giam người chưa thành niên.  <br /> Theo qui định của luật tố tụng hình sự cơ quan ra lệnh bắt, tạm giữ, tạm giam người chưa<br /> thành niên phải thông báo cho gia đình, người đại diện hợp pháp của họ biết ngay sau khi<br /> bắt, tạm giữ, tạm giam.<br /> Các vụ việc kể trên là điển hình trong việc bắt giữ, tạm giam người chưa thành niên khi<br /> không thông báo cho đại diện hợp pháp của trẻ. Trên thực tế, nhiều vụ khi được nghe<br /> thông báo về các hành vi phạm tội của người chưa thành niên, các điều tra viên đã bắt và<br /> đưa trẻ về trụ sở để hỏi cung, lấy lời khai mà không báo cho gia đình, có vụ đưa các em đi<br /> xác minh, thậm chí chuyển lên công an thành phố mà cũng không thông báo cho người<br /> thân.<br /> <br /> Vi phạm trong việc giam giữ trẻ em<br /> Theo qui định của luật, trẻ em phạm tội phải được giam riêng, cách ly với các phạm nhân<br /> khác. Tuy nhiên trên thực tế, có nhiều trại giam đã không thực hiện đúng qui định này.<br /> Giải thích việc giam giữ trẻ em chung với người lớn, các cán bộ trong các trại giam đưa ra<br /> lý do là nếu giam riêng một nhóm trẻ với nhau rất dễ dẫn đến việc trẻ tái phạm, khó giáo<br /> dục. Việc giam kèm người lớn có mục đích để trẻ được các phạm nhân lớn tuổi kèm cặp,<br /> giáo dục dạy bảo kịp thời. Mặt khác chúng ta cũng chưa có điều kiện về mặt vật chất để<br /> giam giữ riêng. Việc làm này được xem là một sáng kiến của các trại giam trong việc giam<br /> giữ trẻ em và người lớn, tuy nhiên đây là việc làm trái với các qui định của pháp luật về<br />   9<br /> giam giữ và cải tạo trẻ em. Chắc chắn bên cạnh những mặt tích cực nhìn thấy trong việc<br /> giam giữ trẻ em sẽ tồn tại nhiều tiêu cực và chính vì vậy mà pháp luật đã phải qui định các<br /> chế độ giam giữ riêng và đặc biệt cho trẻ em.<br /> <br /> Trước các số liệu về tình trạng trẻ em phạm tội tăng nhanh đột xuất và cơ cấu tội phạm, lứa<br /> tuổi tội phạm vị thành niên, các tồn tại trong việc xử lý tội phạm vị thành niên như đã được<br /> nêu trên chúng ta thấy việc đấu tranh với tội phạm chưa thành niên đòi hỏi sự tham gia của<br /> cả xã hội, trong đó gia đình giữ vai trò quan trọng đặc biệt, vì chỉ có cha mẹ là người gần<br /> gũi với trẻ và biết hơn ai hết trẻ cần điều gì. Khi trẻ phạm tội có nghĩa là các điều kiện nuôi<br /> dạy đang áp dụng với trẻ chưa hợp lý và gia đình cần thiết nhận biết các dấu hiệu, thay đổi<br /> kịp thời để giúp trẻ đi đúng hướng. Các cơ quan cũng cần thiết phối hợp với gia đình kịp<br /> thời để ngăn chặn các hành vi phạm tội. Đặc biệt khi trẻ đã phạm tội cần có sự phối kết<br /> hợp từ phía cơ quan công an, luật sư, Tòa án và các nơi giam giữ trẻ để giáo dục, tạo điều<br /> kiện để trẻ quay trở về với xã hội thành các công dân tốt của xã hội. Các vi phạm trong xử<br /> lý tội phạm vị thành niên không những đã xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của<br /> các em, của gia đình các em mà thậm chí còn có thể để lại những hậu quả lâu dài, ảnh<br /> hưởng đến tâm sinh lý và sự phát triển bình thường của các em.  Với  vai  trò  và  trách <br /> nhiệm nghề nghiệp trong xã hội, các luật sư tham gia bảo vệ quyền lợi cho trẻ em cần <br /> thể hiện trách nhiệm của mình, ngăn chặn kịp thời các hành vi trái pháp luật của những<br /> người có thẩm quyền, từ việc giam giữ, hỏi cung đến việc kiên trì, vận dụng các tình tiết vụ<br /> việc để thuyết phục các cơ quan chức năng tìm biện pháp giáo dục phù hợp nhất cho trẻ<br /> phạm tội, vì “mặc dù có phạm tội đi chăng nữa chúng vấn tiếp tục là trẻ em”. Đặc biệt cần<br /> thiết phải thực hiện đúng các qui định của pháp luật trong việc giam giữ trẻ em trong các<br /> trại cải tạo, nhà tù.  <br />     <br />  <br />  <br />  <br />  <br />    <br /> <br /> <br /> <br /> <br />   10<br />