Tóm tắt luận án Tiến sĩ Giáo dục học: Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học phổ thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

875
lượt xem 266
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mời các bạn cùng tham khảo "Tóm tắt luận án Tiến sĩ Giáo dục học - Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học phổ thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp". Tài liệu bao gồm các nội dung như sau: Chương 1 - cơ sở lý luận và thực tiễn; chương 2 - biện pháp giáo dục KNS cho học sinh THPT thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp; chương 3 - thực nghiệm sư phạm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận án Tiến sĩ Giáo dục học: Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học phổ thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp

B GIÁO D C VÀ ÀO T O I H C THÁI NGUYÊN PHAN THANH VÂN GIÁO D C K NĂNG S NG CHO H C SINH TRUNG H C PH THÔNG THÔNG QUA HO T NG GIÁO D C NGOÀI GI LÊN L P Chuyên ngành: Lý lu n và L ch s giáo d c Mã s : 62 14 01 01 TÓM T T LU N ÁN TI N SĨ GIÁO D C H C THÁI NGUYÊN - 2010
Công trình ư c hoàn thành t i TRƯ NG I H C SƯ PH M - I H C THÁI NGUYÊN Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS. TS. Bùi Văn Quân Ph n bi n 1: ........................................................... Ph n bi n 2: ........................................................... Ph n bi n 3: ........................................................... Lu n án s ư c b o v trư c H i ng ch m Lu n án c p Nhà nư c I H C THÁI NGUYÊN h p t i: Vào h i: ..... gi ..... ngày ..... tháng ..... năm..... Có th tìm hi u Lu n án t i - Thư vi n Qu c gia; - Trung tâm H c li u i h c Thái Nguyên; - Thư vi n trư ng i h c Sư ph m - i h c Thái Nguyên.
CÁC CÔNG TRÌNH KHOA H C Ã CÔNG B CÓ LIÊN QUAN N LU N ÁN 1. Phan Thanh Vân (2004), "Giáo d c ý th c hành vi pháp lu t cho h c sinh", T p chí Giáo d c, s 83, Chuyên Quý 1 năm 2004. 2. Phan Thanh Vân (2009), "Giáo d c k năng s ng cho h c sinh trong phong trào thi ua “Xây d ng trư ng h c thân thi n, h c sinh tích c c”", T p chí Giáo d c, s 214, kỳ 2-5/2009. 3. Phan Thanh Vân (2009), "Giáo d c k năng s ng - i u c n thi t v i tr em", T p chí Giáo d c, kỳ 1-11/2009. 4. Phan Thanh Vân (2010), "Tích h p m c tiêu giáo d c k năng s ng trong ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p", T p chí Giáo d c, s 239, kỳ 1, tháng 6/2010.
1 M U 1. Lý do ch n tài S phát tri n nhanh chóng c a các lĩnh v c kinh t - xã h i và h i nh p qu c t ã và ang t o ra nh ng tác ng a chi u, ph c t p nh hư ng n quá trình hình thành và phát tri n nhân cách c a th h tr . Th c ti n này khi n các nhà giáo d c và các qu c gia trên th gi i c bi t quan tâm nv n giáo d c kĩ năng s ng (KNS) cho th h tr , trong ó có h c sinh THPT. Nh n th c v KNS, cũng như vi c th ch hóa giáo d c KNS trong giáo d c ph thông Vi t Nam chưa th t c th , c bi t v hư ng d n t ch c ho t ng giáo d c KNS cho h c sinh các c p, b c h c còn h n ch . Nh ng năm g n ây, tình tr ng tr v thành niên ph m t i có xu hư ng gia tăng, c bi t là các ô th và thành ph l n. Có nhi u nguyên nhân khác nhau d n n tình tr ng trên. M t trong nh ng nguyên nhân ó là h c sinh THPT chưa ư c ti p c n v i chương trình giáo d c KNS; vi c khai thác th m nh c a ho t ng giáo d c NGLL th c hi n giáo duc kĩ năng s ng cho h c sinh trong nhà trư ng còn h n ch . ó cũng là lý do tác gi l a ch n tài lu n án v i tiêu : "Giáo d c k năng s ng cho h c sinh trung h c ph thông thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi nghiên c u. lên l p" 2. M c ích nghiên c u Nh m tăng cư ng và nâng cao hi u qu giáo d c KNS cho hoc sinh THPT b ng con ư ng tích h p giáo d c KNS v i ho t ng giáo d c NGLL trư ng trung h c ph thông. 3. Khách th và i tư ng nghiên c u 3.1. Khách th nghiên c u Quá trình giáo d c KNS cho h c sinh THPT và ho t ng giáo d c NGLL trư ng trung h c ph thông. 3.2. i tư ng nghiên c u Bi n pháp giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông thông qua ho t ng giáo d c NGLL. 4. Gi thuy t nghiên c u Nu xu t ư c các bi n pháp có tính kh thi theo nh hư ng tích h p các thành t c a giáo d c KNS v i các thành t c a ho t ng giáo d c NGLL thì có th nâng cao ư c hi u qu giáo d c KNS cho h c sinh THPT.
2 5. Nhi m v nghiên c u 5.1. H th ng hóa nh ng v n lý lu n v KNS, giáo d c KNS, giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua t ch c ho t ng giáo d c NGLL. 5.2. Kh o sát th c tr ng giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua t ch c ho t ng giáo d c NGLL m t s trư ng THPT. 5.3. xu t các bi n pháp giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL và th c nghi m m t s bi n pháp ã xu t. 6. Ph m vi nghiên c u 6.1. V n i dung nghiên c u - Các kĩ năng s ng cơ b n ư c c n giáo d c cho h c sinh THPT ư c xác nh trong nghiên c u c a lu n án là: kĩ năng xác nh giá tr , kĩ năng giáo ti p, kĩ năng ương u v i c m xúc, căng th ng và kĩ năng gi i quy t mâu thu n m t cách tích c c. - Th c nghi m giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p ư c th c hi n v i chương trình ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p l p 10, l p 11 THPT. 6.2. V a bàn nghiên c u Các nghiên c u ư c tri n khai t i Thành ph H Chí Minh v i 3 trư ng trung h c ph thông i di n cho 3 khu v c phát tri n c a thành ph : khu v c thành ph , khu v c nông thôn và khu v c có nhi u khó khăn. 7. Phương pháp lu n và phương pháp nghiên c u 7.1. Phương pháp lu n: V n d ng phương pháp lu n duy v t bi n ch ng, duy v t l ch s và các ti p c n h thông, ti p c n tích h p. 7.2. Phương pháp nghiên c u 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên c u lý lu n S d ng các phương pháp nghiên c u tài li u, phương pháp phân tích, t ng h p, khái quát hoá, h th ng hoá xây d ng khung lý thuy t c a tài lu n án. 7.2. 2. Nhóm các phương pháp nghiên c u th c ti n - Phương pháp i u tra b ng phi u h i., phương pháp ph ng v n; phương pháp chuyên gia; phương pháp tr c nghi m, phương pháp th c nghi m tư ng minh th c tr ng và k t qu nghiên c u nh m ch ng minh cho gi thuy t khoa h c.
3 7.2.3. Phương pháp h tr - Phương pháp quan sát: Nghiên c u th c tr ng và k t qu nghiên c u. - Phương pháp th ng kê toán h c: Dùng x lý các k t qu th c nghi m sư ph m và k t qu i u tra b ng phi u h i. 8. Nh ng lu n i m b o v - Giáo d c k năng s ng là m c tiêu, nhi m v trong nhi m v giáo d c nhân cách toàn di n c a giáo d c THPT. - Giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p là v n hành ng th i các thành t c a giáo d c kĩ năng s ng và các thành t c a ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p cùng th c hi n m c tiêu c a hai ho t ng. - Tích h p là con ư ng có hi u qu th c hi n giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p ng th i không làm quá t i các ho t ng c a h c sinh THPT. 9. óng góp m i c a lu n án 9.1. V lí lu n Góp ph n phát tri n lý lu n v giáo duc kĩ năng s ng thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p thông qua các k t lu n: - Giáo d c k năng s ng (KNS) ư c xác nh là nhi m v c a giáo d c THPT nh m phát tri n nhân cách toàn di n cho h c sinh THPT trong b i c nh h i nh p qu c t . - Tích h p là phương th c có hi u qu th c hi n giáo d c KNS cho h c sinh THPT ng th i góp ph n gi m t i cho giáo d c THPT. - Giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL là tích h p các thành t c u trúc c a giáo d c KNS v i các thành t c u trúc c a ho t ng giáo d c NGLL và v n hành ng th i các thành t ó theo m c tiêu giáo d c ã xác nh. 9.2. V th c ti n K t qu nghiên c u c a tài lu n án ã kh ng nh: - H c sinh THPT r t h n ch v KNS. M t trong nh ng nguyên nhân c a th c tr ng này là do giáo d c THPT chưa quan tâm th a áng nv n giáo d c KNS cho h c sinh; chưa xác nh ư c phương th c hi u qu giáo d c KNS cho h c sinh.
4 - Tích h p m c tiêu c a giáo d c KNS v i m c tiêu c a ho t ng giáo d c NGLL; thi t k các ch giáo d c KNS phù h p v i n i dung/ho t ng th c hi n ch c a chương trình ho t ng giáo d c NGLL,... là nh ng bi n pháp th c hi n phương th c tích h p nh m giáo d c KNS cho h c sinh trong các trư ng THPT m t cách có hi u qu . 10. B c c c a lu n án Lu n án g m 145 trang, trong ó: M u (8 trang). Chương 1: Cơ s lý lu n và th c ti n (59 trang); Chương 2: Bi n pháp giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p (37 trang); Chương 3: Th c nghi m sư ph m (29 trang). K t lu n và ki n ngh (3 trang). Các công trình khoa h c ã công b có liên quan n lu n án (1 trang). Tài li u tham kh o (8 trang). Ph n ph l c (27 trang). Lu n án trình bày 28 b ng, 3 bi u và 2 th . Chương 1 CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N V GIÁO D C K NĂNG S NG CHO H C SINH TRUNG H C PH THÔNG THÔNG QUA HO T NG GIÁO D C NGOÀI GI LÊN L P 1.1. T NG QUAN V N NGHIÊN C U 1.1.1. Các nghiên c u nư c ngoài Nh ng nghiên c u v giáo d c k năng s ng trên th gi i khá phong phú. Theo t ng thu t c a UNESCO, có th khái quát nh ng nét chính trong các nghiên c u này như sau: Nghiên c u xác nh m c tiêu c a giáo d c k năng s ng; Nghiên c u xác nh chương trình và hình th c giáo d c k năng s ng. Chương trình, tài li u giáo d c kĩ năng s ng ư c thi t k cho giáo d c không chính quy là ph bi n và r t a d ng v hình th c. 1.1.2. Các nghiên c u trong nư c - Ch y u các tài phân tích làm rõ th c tr ng trư c tính c p bách c a v n kĩ năng s ng, chưa t p trung gi i quy t nhi m v nghiên c u lí lu n m t cách có h th ng v phương pháp, hình th c giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh, sinh viên nói chung và h c sinh trung h c ph thông nói riêng.
5 - Các tài ã cp n nh ng hình th c giáo d c kĩ năng s ng c th và chưa có k t qu th nghi m rõ ràng, c th nên tính thuy t ph c chưa cao. M t s tài nghiên c u tương i y các nhi m v : nghiên c u lí lu n, ánh giá th c tr ng và xu t các bi n pháp giáo d c kĩ năng s ng nhưng trên i tư ng sinh viên. Do v y, c n thi t ph i khai thác n i l c c a chính các ho t ng trong nhà trư ng trung h c ph thông nh m th c hi n có hi u qu n i dung giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh b c h c này. 1.2. M T S VN LÝ LU N CƠ B N V GIÁO D C KĨ NĂNG S NG CHO H C SINH TRUNG H C PH THÔNG 1.2.1. Các khái ni m 1.2.1.1. K năng s ng K năng s ng (life skills) là khái ni m ư c s d ng r ng rãi nh m vào m i l a tu i trong lĩnh v c ho t ng thu c các lĩnh v c khác nhau c a i s ng xã h i. Tuy nhiên, cho n nay, khái ni m này v n n m trong tình tr ng chưa có m t nh nghĩa rõ ràng và y . Tác gi lu n án th hi n s th ng nh t v i quan ni m KNS c a UNESCO. Theo ó, khái ni m KNS ư c s d ng trong nghiên c u lu n án là: “kh năng làm cho hành vi và s thay i c a mình phù h p v i cách ng x tích c c giúp con ngư i có th ki m soát, qu n lý có hi u qu các nhu c u và nh ng thách th c trong cu c s ng hàng ngày”. Có nhi u cách phân lo i KNS, dù phân lo i theo hình th c nào thì m t s kĩ năng v n ư c coi là kĩ năng c t lõi như: kĩ năng xác nh giá tr , kĩ năng giáo ti p, kĩ năng ương u v i c m xúc, căng th ng; kĩ năng gi i quy t mâu thu n m t cách tích c c; kĩ năng t nh n th c, kĩ năng ra quy t nh, kĩ năng t m c tiêu... Tác gi lu n án ã gi i h n các KNS ư c nghiên c u trong lu n án giáo d c cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL là các kĩ năng: kĩ năng xác nh giá tr , kĩ năng giáo ti p, kĩ năng ương u v i c m xúc, căng th ng và kĩ năng gi i quy t mâu thu n m t cách tích c c. 1.2.1.2. Giáo d c kĩ năng s ng Khái ni m giáo d c cũng ư c hi u theo nghĩa r ng, h p khác nhau cp xã h i và c p nhà trư ng. T n i hàm c a khái ni m KNS và quan ni m v
6 ho t ng giáo d c ã trình bày trong lu n án, tác gi lu n án quan ni m, giáo d c KNS là m t quá trình v i nh ng ho t ng giáo d c c th nh m t ch c, i u khi n h c sinh bi t cách chuy n d ch ki n th c (cái h c sinh bi t) và thái , giá tr (cái h c sinh nghĩ, c m th y, tin tư ng) thành hành ng th c t (làm gì và làm cách nào) m t cách tích c c và mang tính ch t xây d ng. Giáo d c KNS cho h c sinh là giáo d c cho các em có cách s ng tích c c trong xã h i hi n i, là xây d ng ho c thay i các em các hành vi theo hư ng tích c c phù h p v i m c tiêu phát tri n toàn di n nhân cách ngư i h c d a trên cơ s giúp h c sinh có tri th c, giá tr , thái và k năng phù h p. 1.2.2. S c n thi t ph i giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh THPT và các thành t c u trúc c a giáo d c KNS cho h c sinh THPT 1.2.2.1. S c n thi t ph i giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh THPT Giáo d c KNS cho h c sinh do yêu c u t t y u ư c t ra t các phương di n sau: Theo yêu c u xã h i; theo quan i m giáo d c; theo góc văn hoá, chính tr , theo yêu c u c a s phát tri n b n v ng. 1.2.2.2. Các thành t c u trúc c a giáo d c KNS cho h c sinh THPT Giáo d c KNS cho h c sinh THPT cũng như các quá trình, ho t ng giáo d c khác trong trư ng THPT u có c u trúc xác nh, trong ó các thành t m c tiêu, n i dung và phương pháp là nh ng thành t t o s khác bi t gi a giáo d c KNS v i các quá trình, ho t ng giáo d c khác. 1.2.3. Các y u t nh hư ng và c i m c a giáo d c KNS cho h c sinh THPT các thành ph l n 1.2.3.1. Các y u t nh hư ng n giáo d c KNS cho h c sinh THPT - c i m tâm lý c a h c sinh THPT - Các y u t thu c v chương trình giáo d c THPT - Các y u t thu c môi trư ng gia ình và xã h i 1.2.3.2. c i m c a giáo d c KNS cho h c sinh THPT các thành ph l n T c i m v phát tri n kinh t xã h i, phát tri n giáo d c c a các thành ph l n, có th xác nh 2 c i m chính c a giáo d c KNS cho h c sinh THPT các thành ph l n như sau: các thành ph l n, không ch nhu c u ư c giáo d c
7 KNS c a h c sinh THPT phát tri n mà yêu c u v giáo d c KNS cho h c sinh THPT cũng r t cao. Giáo d c KNS cho h c sinh THPT các thành ph l n v a thu n l i nhưng cũng g p không ít khó khăn. 1.3. HO T NG GIÁO D C NGLL VÀ V N GIÁO D C KNS CHO H C SINH THPT 1.3.1. Ho t ng giáo d c NGLL trư ng THPT 1.3.1.1. V trí, vai trò c a ho t ng giáo d c NGLL trư ng THPT Ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p là ho t ng ti p n i c a ho t ng trên l p, có m c tiêu giúp h c sinh phát tri n nhân cách toàn di n. Ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p nh m th c hi n các m t giáo d c trong nhà trư ng do ó n i dung ho t ng giáo d c ư c t p trung vào các n i dung cơ b n sau ây: Ho t ng g n li n v i n i dung văn hoá trong nhà trư ng, ho t ng th d c, th thao, văn ngh , ngh thu t, các ho t ng xã h i - chính tr , lao ng ngh nghi p, các v n v tình b n, tình yêu, hôn nhân, gia ình, các v n v gi gìn phát huy các giá tr b n s c văn hóa dân t c, phòng ch ng các t n n xã h i, các v n v vai trò c a thanh niên trong xây d ng t nư c th i kỳ công nghi p hoá, hi n i hoá, các v n v hoà bình h u ngh , giáo d c hư ng nghi p, v.v... 1.3.1.2. Nhi m v c a ho t ng giáo d c NGLL trư ng THPT Ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p th c hi n ba m c tiêu sau: * Nhi m v giáo d c v nh n th c Giúp h c sinh THPT có tri th c hi u bi t v các giá tr truy n th ng c a dân t c cũng như nh ng giá tr t t p c a nhân lo i; c ng c , m r ng ki n th c ã h c trên l p (qua các hình th c sinh ho t câu l c b theo môn h c, tham qua, sinh ho t theo ch ...); có ý th c chính tr , o c pháp lu t và l i s ng lành m nh, ý th c v quy n và trách nhi m i v i b n thân, gia ình, nhà trư ng và xã h i; có ý th c v nh hư ng ngh nghi p, l a ch n ngh nghi p phù h p v i năng l c c a cá nhân và yêu c u phát tri n ngành ngh trong xã h i. * Nhi m v giáo d c v k năng Ti p t c rèn luy n các kĩ năng cơ b n ã ư c hình thành t THCS trên cơ s ó phát tri n m t s năng l c ch y u như: Năng l c t hoàn thi n, kh năng thích ng,
8 k năng giao ti p, k năng gi i quy t v n , k năng kiên nh, năng l c ho t ng chính tr - xã h i, năng l c t ch c qu n lí, năng l c h p tác, chia s , thương lư ng nh m giúp h c sinh s ng m t cách an toàn, kho m nh, thích ng v i cu c s ng không ng ng bi n i. * Nhi m v v thái Giáo d c cho h c sinh có lý tư ng s ng vì ngày mai l p nghi p, có ni m tin vào tương lai, có ý th c và tinh th n t hào dân t c. Bi t t thái trư c nh ng v n c a cu c s ng, bi t ch u trách nhi m v hành vi c a b n thân; u tranh tích c c v i nh ng bi u hi n sai trái c a b n thân và c a ngư i khác ( t hoàn thi n mình); bi t c m th và ánh giá cái p trong cu c s ng. B i dư ng cho các em tính tích c c, ch ng sáng t o tham gia vào các ho t ng t p th c a nhà trư ng và ho t ng xã h i,giáo d c cho các em tinh th n oàn k t hoà bình, h u ngh . 1.3.1.3. N i dung ho t ng giáo d c ngoài NGLL trư ng THPT N i dung ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p trư ng Trung h c ph thông ư c ti n hành theo các ch l n, m i ch g m nhi u n i dung chia nh , ch ln ưc thi t k cho c ba kh i l p, nhưng m c tiêu ho t ng, n i dung ho t ng các kh i l p là không gi ng nhau mà ư c thi t k theo c u trúc ng tâm theo ư ng xoáy trôn c v i m c tiêu, n i dung ho t ng ngày m t nâng cao d n. N i dung ho t ng ư c thi t k mang tính h th ng, tính k th a, nh ng k t qu ho t ng giáo d c l p trư c là cơ s , là ti n ti n hành ho t ng giáo d c l p sau, ng th i nh ng n i dung ho t ng l p sau nh m c ng c các k t qu l p dư i. 1.3.1.4. c i m c a ho t ng giáo d c NGLL trư ng THPT N i dung ho t ng ư c ti n hành theo ch , thông thư ng v i các ho t ng th c hi n m t ch nào ó c a chương trình ho t ng giáo d c NGLL ph thu c r t nhi u vào k ch b n và ngư i d n d t chương trình theo thi t k c a k ch b n. K t qu c a ho t ng giáo d c ngoài gi ư c ph n ánh thông qua s trư ng thành c a nhân cách h c sinh ch không ph i b ng i m s , k t qu này ph i ư c th nghi m thông qua các m i quan h ho t ng và giao lưu m i có th nh n th y và ánh giá ư c. N i dung ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p có th khai thác th m nh giáo d c KNS cho h c sinh THPT.
9 1.3.2. B n ch t và nguyên t c c a giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL 1.3.2.1. B n ch t c a giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL Giáo d c k năng s ng cho h c sinh THPT thông qua t ch c ho t ng GDNGLL là giáo viên t ch c các ho t ng a d ng phong phú nh m kích thích h c sinh tham gia m t cách tích c c, ch ng vào các quá trình ho t ng, thông qua ó hình thành ho c thay i hành vi cho ngư i h c theo hư ng tích c c nh m phát tri n nhân cách h c sinh m t cách toàn di n, giúp các em có th s ng m t cách an toàn, kho m nh, tích c c ch ng trong cu c s ng hàng ngày. B n ch t, giáo d c KNS thông qua ho t ng giáo d c NGLL là th c hi n tích h p ho t ng giáo duc NGLL v i giáo d c KNS. Nói cách khác ó là quá trình th c hi n giáo d c KNS và ho t ng giáo d c NGLL theo quan i m tích h p. Quan i m tích h p trong t ch c các ho t ng giáo d c trư ng ph thông ư c th hi n hai hình th c: th nh t, m t m c tiêu giáo d c c n ư c th c hi n thông qua nhi u ho t ng giáo d c (các ho t ng giáo d c khác nhau nhưng cùng hư ng n th c hi n m t m c tiêu giáo d c nào ó); th hai, m t ho t ng giáo d c ng th i th c hi n nhi u m c tiêu giáo d c. 1.3.2.2. Các nguyên t c th c hi n giáo d c KNS thông qua ho t ng giáo d c NGLL trư ng THPT - Nguyên t c ti p c n ho t ng và nhân cách trong giáo d c KNS cho h c sinh thông qua t ch c ho t ng GDNGLL. - Giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL ph i m b o xu t phát t quy n và b n ph n c a h c sinh. - Phát huy th m nh c a ho t ng giáo d c NGLL giáo d c KNS cho h c sinh THPT. 1.4. TH C TR NG GIÁO D C K NĂNG S NG CHO H C SINH TRUNG H C PH THÔNG THÔNG QUA HO T NG GIÁO D C NGOÀI GI LÊN L P 1.4.1. Th c tr ng KNS và nhu c u ư c giáo d c KNS c a thanh thi u niên 1.4.2. K t qu kh o sát th c tr ng k năng s ng c a h c sinh trung h c ph thông ánh giá v th c tr ng giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p, tài ã ti n hành kh o sát trên 500 h c sinh THPT và 250 giáo viên các trư ng THPT trên a bàn thành ph H Chí Minh.
10 1.4.2.1. Nh n th c c a giáo viên và h c sinh v KNS tìm hi u nh n th c c a giáo viên và h c sinh THPT v KNS, tác gi lu n án ã li t kê nh ng quan ni m khác nhau v KNS (trong ó có quan ni m chính xác, y ) và ngh giáo viên, h c sinh l a ch n các quan ni m ó theo chính ki n c a mình. K t qu kh o sát cho th y: T l giáo viên có ý ki n úng v KNS là 53,6%; s ý ki n còn l i l a ch n nh ng n i dung tương t như KNS nhưng không ph i là KNS ( nh nghĩa chính xác). V i h c sinh, t l ý ki n úng ch có 13,2%. Như v y, ph n l n h c sinh THPT chưa có nh n th c úng v KNS. Th c tr ng v S ti p nh n thông tin liên quan n KNS c a h c sinh THPT: K t qu kh o sát cho th y: Có 50,52% s h c sinh ti p nh n thông tin v các KNS và khái ni m KNS mc th nh tho ng. Có 33,8% h c sinh cho r ng chưa bao gi nghe th y khái ni m KNS và tên các KNS c th . Trong ó, các kĩ năng như: kĩ năng gi i quy t m u thu n m t cách tích c c, kĩ năng ương u v i c m xúc có t l h c sinh kh ng nh “chưa bao gi nghe th y” cao nh t (62,4% và 46,8%). Trong các KNS ư c li t kê, có n 57,6% s h c sinh THPT ư c h i cho r ng thư ng xuyên nghe nh c n kĩ năng này. 1.4.2.2. ánh giá c a giáo viên v th c tr ng KNS c a h c sinh THPT T k t qu trên cho th y: Kĩ năng s ng c a h c sinh trung h c ph thông còn r t nhi u h n ch . Ph n l n các em chưa c n ph i có s tr giúp m i có th th c hi n t t nh ng KNS cơ b n. Có nh ng KNS h c sinh ã ư c ti p nh n thông tin mc thư ng xuyên (kĩ năng giáo ti p) nhưng không có h c sinh nào ư c giáo viên ánh giá th c hi n kĩ năng này m t cách thu n th c. Nh ng KNS cơ b n như: gi i quy t mâu thu n m t cách tích c c; ng phó v i c m xúc, căng th ng; xác nh giá tr là nh ng kĩ năng mà h c sinh còn r t lúng túng khi th c hi n. 1.4.3. Th c tr ng giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL 1.4.3.1. Nh n th c c a giáo viên v giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL Nh n th c c a GV v b n ch t, s c n thi t c a vi c giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL.
11 K t qu kh o sát cho th y: Có 10/250 ý ki n giáo viên hi u giáo d c KNS cho h c sinh thông qua ho t ng giáo d c NGLL ch hình th c th hi n. Ph n l n giáo viên 180/250 ý ki n cho r ng giáo d c KNS cho h c sinh thông qua ho t ng giáo d c NGLL là l ng ghép giáo d c KNS vào ho t ng giáo d c NGLL. K t qu này ph n ánh th c t c a m t s trư ng THPT ã tri n khai giáo d c KNS cho h c sinh theo hình th c này. V m c c n thi t c a giáo d c KNS cho h c sinh thông qua ho t ng giáo d c NGLL: có 50/250 ý ki n v n còn phân vân ho c cho r ng không c n thi t ph i giáo d c KNS cho h c sinh thông qua ho t ng giáo d c NGLL; có 180/250 kh ng nh giáo d c KNS cho h c sinh thông qua ho t ng giáo d c NGLL là r t c n thi t. Quan i m c a giáo viên v m c ích giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL K t qu kh o sát cho th y, ph n l n giáo viên v n chưa nh n th c y v quan i m sư ph m tích h p trong giáo d c hi n i nên không bi u t quan i m v giáo d c KNS cho h c sinh thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p chính là v n d ng quan i m sư ph m tích h p vào giáo d c KNS cho h c sinh trong trư ng THPT. 1.4.3.2. V m c th c hi n giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL Nhìn chung giáo viên c a các trư ng THPT có th c hi n giáo d c KNS cho h c sinh thông qua ho t ng giáo d c NGLL nhưng v n còn mc th p. S lư ng giáo viên ít th c hi n chi m t i 100/250 ngư i, có th c hi n chi m 90/250 ngư i, th c hi n thư ng xuyên chi m t l ít nh t là 60/250 ngư i. 1.4.3.3. Bi n pháp giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL * V cơ s v n d ng các bi n pháp Trong t ng s 250 giáo viên khi ư c h i, ch có 40 ngư i tr l i là h s d ng các bi n pháp ã ư c ào t o vào giáo d c KNS cho h c sinh, còn 80 ngư i nói r ng các bi n pháp giáo d c hi n t i c a h là do h c ư c t các b n ng nghi p, s còn l i 130 ngư i chi m t l l n nh t tr l i r ng h s d ng các bi n pháp giáo d c hi n t i ó là d a vào kinh nghi m cá nhân.
12 *V m c ti p c n các bi n pháp Ph n l n giáo viên u có nh ng hi u bi t v các bi n pháp giáo d c k năng s ng cho h c sinh. Tuy v y, m c hi u v các bi n pháp có s khác nhau. Bi n pháp s d ng v t tranh nh là nhi u ngư i bi t nh t, bi n pháp ng th 2 là bi n pháp óng vai, th 3 là bi n pháp t ch c trò chơi, th 4 là t ch c ho t ng nhóm, x p cu i cùng là bi n pháp cung c p kĩ năng s ng thông qua ho t ng t ch c hc sinh tham gia. K T LU N CHƯƠNG 1 1. Khái ni m KNS ư c s d ng trong nghiên c u lu n án là: “kh năng làm cho hành vi và s thay i c a mình phù h p v i cách ng x tích c c giúp con ngư i có th ki m soát, qu n lý có hi u qu các nhu c u và nh ng thách th c trong cu c s ng hàng ngày”. K năng s ng ư c phân lo i theo nhi u cách khác nhau. Tuy nhiên “dù phân lo i theo hình th c nào thì m t s kĩ năng v n ư c coi là kĩ năng c t lõi như: kĩ năng xác nh giá tr , kĩ năng giáo ti p, kĩ năng ương u v i c m xúc, căng th ng; kĩ năng gi i quy t mâu thu n m t cách tích c c; kĩ năng t nh n th c, kĩ năng ra quy t nh, kĩ năng t m c tiêu...”. Tác gi lu n án ã gi i h n các KNS ư c nghiên c u trong lu n án giáo d c cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL là các kĩ năng: kĩ năng xác nh giá tr , kĩ năng giáo ti p, kĩ năng ương u v i c m xúc, căng th ng và kĩ năng gi i quy t mâu thu n m t cách tích c c. 2. K t qu nghiên c u th c ti n cho th y: a s h c sinh THPT chưa có nh ng KNS cơ b n. R t ít h c sinh ư c ti p c n mc thư ng xuyên v i các thông tin v KNS nói chung, t ng KNS c th nói riêng. M c dù giáo viên ã nh n th c ư c b n ch t, m c c n thi t ph i giáo d c KNS cho h c sinh nhưng h còn lúng túng v phương th c, bi n pháp t h c hi n. K t qu i u tra cho th y, t l giáo viên có quan i m úng v m c ích th c hi n giáo d c KNS thông qua ho t ng giáo d c NGLL không cao. Các giáo viên chưa ý th c y v vi c tích h p giáo d c KNS cho h c sinh v i ho t ng giáo d c NGLL. 3. T th c ti n nêu trên, v n giáo d c KNS cho h c sinh THPT là c n thi t. Giáo d c KNS cho h c sinh là giáo d c cho các em có cách s ng tích c c trong xã h i hi n i, là xây d ng ho c thay i các em các hành vi theo hư ng tích c c phù
13 h p v i m c tiêu phát tri n toàn di n nhân cách ngư i h c d a trên cơ s giúp h c sinh có tri th c, giá tr , thái và k năng phù h p. Chương 2 BI N PHÁP GIÁO D C K NĂNG S NG CHO H C SINH THPT THÔNG QUA HO T NG GIÁO D C NGOÀI GI LÊN L P 2.1. CÁC NGUYÊN T C CH O VI C XU T BI N PHÁP 2.1.1. Nguyên t c m b o tính m c tiêu 2.1.2. Nguyên t c m b o tính k th a 2.1.3. Nguyên t c m b o tính kh thi 2.1.4. Nguyên t c m b o tính h th ng 2.2. M T S BI N PHÁP GIÁO D C KĨ NĂNG S NG CHO H C SINH THPT THÔNG QUA HO T NG GIÁO D C NGLL 2.2.1. Tích h p m c tiêu giáo d c KNS v i m c tiêu c a ho t ng giáo d c NGLL 2.2.1.1. M c ích và ý nghĩa c a bi n pháp Tích h p m c tiêu giáo d c KNS vào m c tiêu c a ho t ng giáo d c NGLL là m t trong s các bi n pháp giáo d c k năng s ng cho h c sinh THPT theo quan i m giáo d c tích h p. 2.2.1.2. N i dung và cách th c hi n bi n pháp Ti p c n nêu trên nh hư ng quá trình tích h p m c tiêu giáo d c kĩ năng s ng vào m c tiêu c a ho t ng giáo d c NGLL g m các công vi c sau: - Thi t k các m c tiêu c a giáo d c kĩ năng s ng. - Phân tích các m c tiêu c a ho t ng giáo d c NGLL tích h p m c tiêu c a giáo d c KNS. - Th hi n m c tiêu tích h p c a giáo d c KNS và ho t ng giáo d c NGLL. 2.2.1.3. i u ki n th c hi n bi n pháp 2.2.2. Thi t k các ch giáo d c KNS phù h p v i các n i dung, ho t ng th c hi n ch c a ho t ng giáo d c NGLL trư ng THPT 2.2.2.1. M c ích và ý nghĩa c a bi n pháp Bi n pháp cho phép t o ra n i dung giáo d c mang tính tr n v n, th ng nh t gi a n i dung giáo d c KNS và n i dung c a ho t ng giáo d c NGLL.
14 2.2.2.2. N i dung và cách th c hi n bi n pháp Vi c thi t k các ch giáo d c KNS phù h p v i các ch c a ho t ng giáo d c NGLL trư ng THPT ư c th c hi n qua các bư c sau: - Phân tích chương trình ho t ng giáo d c NGLL trư ng THPT xác nh nh ng ch nào c a chương trình có th thi t k ư c các ch v giáo d c KNS. - Thi t k các ch giáo d c KNS tích h p vào n i dung ho t ng th c hi n ch c a ho t ng giáo d c NGLL. 2.2.2.3. i u ki n th c hi n bi n pháp th c hi n bi n pháp c n các i u ki n sau: - Giáo viên ph i n m v ng chương trình, phân ph i chương trình ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p c a t ng kh i l p, c bi t là kh i l p tr c ti p gi ng d y và th c hi n ho t ng giáo d c NGLL. - Giáo viên n m ư c n i dung c a các KNS cơ b n c n giáo d c cho h c sinh; có kĩ năng thi t k ho t ng giáo d c, thi t k d y h c theo quan i m d y h c tích c c. - Cơ s v t ch t c a nhà trư ng áp ng yêu c u t i thi u v các phương ti n ph c v ch ã ư c thi t k . - Giáo viên ph i có k năng thi t k tài li u phát tay cho h c sinh. 2.2.3. S d ng linh ho t các lo i hình ho t ng, các hình th c t ch c ho t ng giáo d c NGLL th c hi n m c tiêu giáo d c KNS ã ư c tích h p 2.2.3.1. M c ích và ý nghĩa c a bi n pháp Bi n pháp này nh m làm phong phú các hình th c th c hi n ho t ng giáo d c NGLL, t o s c h p d n cho h c sinh trong các ho t ng giáo d c NGLL, trong và b ng cách ó th c hi n t t các n i dung giáo d c k năng s ng. Bên c nh ó, bi n pháp còn tăng cư ng tính hi u qu c a c a vi c tích h p m c tiêu c a giáo d c KNS v i m c tiêu c a ho t ng giáo d c NGLL cũng như vi c thi t k các ch giáo d c KNS trong vi c th c hi n các n i dung, các ho t ng th c hi n theo ch ca ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p. 2.2.3.2. N i dung và cách th c hi n bi n pháp - i m i hình th c ho t ng th c hi n t ng ch trong chương trình ho t ng giáo d c NGLL.
15 - Thi t k các hình th c t ch c th c hi n các d ng ho t ng chính ư c xác nh trong chương trình ho t ng giáo d c NGLL. 2.2.3.3. i u ki n th c hi n bi n pháp Bi n pháp này òi h i các trư ng THPT ph i ư c trang b y cơ s v t ch t; c bi t phái có các phòng h c b môn, các phòng ch c năng. M t khác, th c hi n bi n pháp này, c n có s ph i k t h p ch t ch gi a giáo viên ch nhi m l p, giáo viên các môn giáo d c th ch t, giáo d c âm nh c, giáo d c m thu t trong nhà trư ng. M i quan h c a nhà trư ng v i c ng ng và các ơn v , cơ quan trên a bàn trư ng cũng là y u t quan tr ng góp ph n th c hi n t t bi n pháp này. 2.2.4. Các bi n pháp h tr khác 2.2.4.1. M c ích và ý nghĩa c a các bi n pháp Các bi n pháp h tr nh m nâng cao năng l c cho các ch th tham gia vào quá giáo d c KNS và t ch c ho t ng giáo d c NGLL cho h c sinh THPT ng th i phát tri n các i u ki n có th th c hi n giáo d c KNS cho h c sinh thông qua ho t ng giáo d c NGLL có hi u qu . 2.2.4.2. N i dung và cách th c hi n - i m i quan ni m v giáo d c KNS; nâng cao nh n th c v quan i m tích h p trong giáo d c KNS cho h c sinh THPT. - Tăng cư ng năng l c cho các ch th tham gia giáo d c KNS và t ch c ho t ng giáo d c NGLL trong trư ng trung h c ph thông. - Phát huy t i a vai trò ch th h c sinh. 2.2.4.3. i u ki n th c hi n th c hi n ng b các bi n pháp h tr nêu trên c n có các i u ki n: - Ban giám hi u các trư ng THPT ph i xác nh giáo d c KNS cho h c sinh là nhi m v giáo d c toàn di n c a nhà trư ng, t ó có k ho ch ch o th c hi n giáo d c KNS cho h c sinh thông qua ho t ng giáo d c NGLL. - Các ch th tham gia vào giáo d c KNS cho h c sinh thông qua ho t ng giáo d c NGLL, c bi t là giáo viên ch nhi m, cán b oàn chuyên trách trong nhà trư ng ph i ư c t p hu n v giáo d c KNS và ho t ng giáo d c NGLL.
16 K T LU N CHƯƠNG 2 Căn c vào cơ s lý lu n và th c ti n v giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL, tác gi lu n án ã xây d ng m t s bi n pháp th c hi n giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL. Các bi n pháp này ph n ánh tương i y các yêu c u c a tích h p giáo d c KNS cho h c sinh THPT v i ho t ng giáo d c NGLL trư ng THPT, các bi n pháp ó là: - Tích h p m c tiêu giáo d c KNS v i m c tiêu c a ho t ng giáo d c NGLL. - Thi t k các ch giáo d c KNS phù h p v i các n i dung, ho t ng th c hi n ch c a ho t ng giáo d c NGLL trư ng THPT. - S d ng linh ho t các lo i hình ho t ng, các hình th c t ch c ho t ng giáo d c NGLL th c hi n m c tiêu giáo d c KNS ã ư c tích h p. - Các bi n pháp h tr khác. Chương 3 TH C NGHI M SƯ PH M 3.1. KH O NGHI M TÌNH C P THI T VÀ TÍNH KH THI C A CÁC BI N PHÁP 3.1.1. Nh ng v n chung v kh o nghi m tính c p thi t và kh thi c a các bi n pháp ã xu t 3.1.1.1. M c ích Xác nh tính c p thi t và tính kh thi c a các bi n pháp ã xây d ng làm cơ s cho vi c l a ch n các bi n pháp th c nghi m sư ph m. 3.1.1.2. i tư ng i tư ng tham gia trưng c u ý ki n ánh giá tính c p thi t và tính kh thi c a các bi n pháp thu c các nhóm i tư ng liên quan n vi c th c thi các bi n pháp. - Hi u trư ng, hi u phó các trư ng THPT: 25 ngư i. - Chuyên gia NC v QLGD: 20 ngư i. - Giáo viên THPT: 45 ngư i. 3.1.1.3. N i dung kh o nghi m S d ng phi u trưng c u ý ki n v i các i tư ng xác nh tính c p thi t và kh thi c a các bi n pháp. Các bi n pháp ư c coi là c p thi t là nh ng bi n pháp cho phép
17 gi i quy t ư c các v n t ra c a quá trình giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL. Các bi n pháp có tính kh thi là các bi n pháp th a mãn ư c các y u t chi ph i, ràng bu c bi n pháp ó. 3.1.1.4. Phương pháp S d ng phương pháp th ng kê x lí s li u thu ư c qua phi u trưng c u ý ki n và s d ng phương pháp ánh giá c a Trung tâm ào t o qu c t Crown Agents (Worthing, Brightain, Vương qu c Anh) theo m c tác ng c a các nhóm i tư ng tham gia th c hi n các bi n pháp phân tích nh tính k t qu thu ư c. 3.1.2. K t qu kh o nghi m 3.1.2.1. K t qu kh o nghi m v tính c p thi t c a các bi n pháp B ng 3.1: K t qu t ng h p ý ki n c a các i tư ng v tính c p thi t c a các bi n pháp Mc Bi n pháp R tc p Cp Không thi t thi t c p thi t 1. Tích h p m c tiêu giáo d c KNS v i m c tiêu c a 75,8 22,2 2,0 ho t ng giáo d c NGLL 2. Thi t k các ch giáo d c KNS phù h p v i các n i dung, ho t ng th c hi n ch c a ho t ng giáo d c 73,9 24,7 1,4 NGLL trư ng THPT 3. S d ng linh ho t các lo i hình ho t ng, các hình th c t ch c ho t ng giáo d c NGLL th c hi n 77,2 22,2 0,6 m c tiêu giáo d c KNS ã ư c tích h p 4. Các bi n pháp h tr khác 63,3 35,0 1,7 3.1.2.2. K t qu kh o nghi m v tính kh thi c a các bi n pháp K t qu ánh giá cho th y, ph n l n các bi n pháp có tính kh thi cao. Các bi n pháp có th th c hi n thành công và không bi n pháp nào có s bác b . Giá tr quy n l c tác ng vào th c thi các bi n pháp tuy có khác nhau nhưng giá tr ánh giá l i r t th ng nh t. Vì v y, t ng i m tác ng chung là 65,9 i m.