Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học: Nghiên cứu một số kỹ năng sư phạm của giáo viên mầm non

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:85

Thêm vào BST

Báo xấu

192
lượt xem 35
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học: Nghiên cứu một số kỹ năng sư phạm của giáo viên mầm non được thực hiện nhằm phát hiện ra thực trạng kỹ năng sư phạm mầm non, đề ra một số giải pháp tác động nhằm hình thành và phát triển kỹ năng sư phạm mầm non cho sinh viên, giáo viên mầm non.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học: Nghiên cứu một số kỹ năng sư phạm của giáo viên mầm non

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM TP. HOÀ CHÍ MINH ----------------------------- Hoà Nguyeãn Xuaân Trang NGHIEÂN CÖÙU MOÄT SOÁ KYÕ NAÊNG SÖ PHAÏM CUÛA GIAÙO VIEÂN MAÀM NON Chuyeân ngaønh: Taâm lyù hoïc chuyeân ngaønh Maõ soá: 60 31 80 TOÙM TAÉT LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ TAÂM LYÙ HOÏC Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: TS. TRAÀN THÒ QUOÁC MINH Thaønh phố Hồ Chí Minh – Naêm 2006
Lôøi Caûm Ôn Xin chaân thaønh caûm ôn Ban giaùm hieäu, Phoøng khoa hoïc coâng ngheä - sau ñaïi hoïc Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho chuùng toâi trong suoát khoùa hoïc vaø trong quaù trình hoaøn thaønh luaän vaên naøy. Xin chaân thaønh caûm ôn caùc thaày coâ giaùo ñaõ taân tình giaûng daïy chæ daãn, cung caáp taùi lieäu vaø mang laïi cho chuùng toâi nhöõng tri thöùc caàn thieát vaø quùy baùu. Ñaëc bieät xin baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc ñeán Tieán só Traàn Thò Quoác Minh ñaõ taän taâm höôùng daãn Toâi hoaøn thaønh luaän vaên naøy. Xin chaân thaønh caûm ôn caùc giaûng vieân sö phaïm, toaøn theå sinh vieân khoùa 16 Khoa maàm non - Tröôøng CÑSP Maãu giaùo TW3, caùc giaûng vieân sö phaïm Tröôøng Trung hoïc Sö phaïm Maàm non TP. Hoà Chí Minh vaø ñoäi nguõ caùn boä quaûn lyù, giaùo vieân maàm non caùc tröôøng: Maàm non BC Beán Thaønh – Q1; Maàm non TH 19/5 – Q1; Maãu giaùo thöïc haønh TW3; Maãu giaùo Saøi Goøn; Maàm non 8, 9 – Q5 -TP. Hoà Chí Minh ñaõ taïo moïi ñeàu kieän giuùp ñôõ Toâi hoaøn thaønh luaän vaên naøy. TP. HCM, ngaøy 20 thaùng 6 naêm 2006 Hoà Nguyeãn Xuaân Trang
BAÛNG CHÖÕ VIEÁT TAÉT TRONG LUAÄN VAÊN GD & ÑT : Giaùo duïc vaø ñaøo taïo CÑSP : Cao ñaúng Sö phaïm GVSP : Giaûng vieân sö phaïm GVMN : Giaùo vieân maàm non CBQL : Caùn boä quaûn lyù SVNC : Sinh vieân naêm cuoái KN : Kyõ naêng NCKH : Nghieân cöùu khoa hoïc
MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do choïn ñeà taøi. Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta luoân coi giaùo duïc vaø ñaøo taïo laø quoác saùch haøng ñaàu, vì theá Chæ thò 40- CT/TW ra ñôøi theå hieän söï quan taâm raát lôùn cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc tôùi ñoäi nguõ nhaø giaùo, caùn boä quaûn lyù giaùo duïc vaø xem ñaây laø khaâu then choát ñeå naâng cao chaát löôïng giaùo duïc, ñaøo taïo phuïc vuï söï nghieäp coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. [4] Trong heä thoáng Giaùo duïc quoác daân, Giaùo duïc maàm non laø baäc hoïc ñaàu tieân coù vò trí quan troïng trong chieán löôïc phaùt trieån nguoàn löïc con ngöôøi. Trong quaù trình giaùo duïc con ngöôøi thì ngöôøi giaùo vieân giöõ vò trí quan troïng nhaát. Ñoäi nguõ giaùo vieân laø löïc löôïng coát caùn bieán caùc muïc tieâu giaùo duïc thaønh hieän thöïc, giöõ vai troø quyeát ñònh chaát löôïng vaø hieäu quaû giaùo duïc. Ñoäi nguõ giaùo vieân phaûi ñöôïc ñaøo taïo moät caùch heä thoáng trong tröôøng sö phaïm, nhaèm cung caáp cho hoï nhöõng hieåu bieát roäng, linh hoaït, nhaïy beùn, coù chuyeân moân saâu, coù kyõ naêng ñaùp öùng vôùi coâng taùc giaûng daïy theo yeâu caàu ñoåi môùi hieän nay cuûa xaõ hoäi. Vieäc ñaøo taïo vaø boài döôõng giaùo vieân maàm non laø nhieäm vuï quan troïng cuûa caùc tröôøng, khoa sö phaïm maàm non. Trong quaù trình ñaøo taïo, sinh vieân khoâng nhöõng ñöôïc trang bò kieán thöùc lyù luaän veà khoa hoïc giaùo duïc maàm non noùi chung maø coøn ñöôïc thöïc haønh reøn luyeän kyõ naêng ngheà sö phaïm maàm non noùi rieâng. Vieäc naâng cao hieäu quaû ñaøo taïo, ñaëc bieät laø reøn luyeän kyõ naêng ngheà nghieäp cho giaùo vieân maàm non ñoøi hoûi phaûi giaûi quyeát ñoàng boä nhieàu vaán ñeà, töø ñaùnh giaù thöïc traïng kyõ naêng ngheà nghieäp cho ñeán ñoåi môùi noäi dung, phöông phaùp ñaøo taïo trong nhaø tröôøng vaø trong thöïc tieãn giaùo duïc maàm non. Veà phöông dieän lyù luaän caàn nhaän thöùc roõ khaùi nieäm kyõ naêng, veà phöông dieän thöïc tieãn caàn xaùc ñònh ñöôïc heä thoáng nhöõng kyõ naêng ngheà nghieäp thieát yeáu nhaát caàn phaûi boài döôõng reøn luyeän cho giaùo vieân maàm non. Coù nhö vaäy vieäc ñaøo taïo tay ngheà cho giaùo vieân maàm non môùi coù caên cöù khoa hoïc mang tính thieát thöïc vaø hieäu quaû. Ngheà giaùo vieân maàm non laø moät ngheà ñoøi hoûi coù söï keát hôïp cuûa ba loaïi ngheà: Giaùo vieân, thaày thuoác, ngheä só. Ngöôøi giaùo vieân maàm non cuøng moät luùc phaûi laøm toát chöùc naêng cuûa ngöôøi meï, ngöôøi giaùo vieân, ngöôøi thaày thuoác, ngöôøi ngheä só vaø ngöôøi baïn cuûa treû em tuoåi maàm non. Nhöõng nghieân cöùu chuyeân bieät ñaõ chæ ra raèng, trong heä thoáng nhöõng kyõ naêng sö phaïm cuûa giaùo vieân maàm non, ngoaøi nhöõng ñieåm chung vôùi nhöõng kyõ naêng cuûa giaùo vieân caùc baäc hoïc khaùc coøn coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng cuûa baäc hoïc maàm non. Chính vì vaäy, nhöõng kyõ naêng sö phaïm maàm
non raát ña daïng. Ngöôøi giaùo vieân maàm non ñöôïc goïi laø laønh ngheà chæ khi ôû hoï coù caùc kyõ naêng sö phaïm maàm non ñaày ñuû vaø ôû möùc ñoä cao, ñaëc bieät laø nhöõng kyõ naêng sö phaïm maàm non trong hoaït ñoäng daïy hoïc ôû tröôøng maàm non. Caùc kyõ naêng sö phaïm caàn ñöôïc hình thaønh ngay töø treân gheá tröôøng sö phaïm maàm non vaø tieáp tuïc hoaøn thieän trong quaù trình lao ñoäng ngheà nghieäp. Vieäc xaùc laäp heä thoáng nhöõng kyõ naêng sö phaïm maàm non ñaëc bieät laø nhöõng kyõ naêng sö phaïm maàm non trong hoaït ñoäng daïy hoïc cuûa giaùo vieân maàm non coøn chöa ñöôïc nghieân cöùu ñaày ñuû, taïo ra khoaûng troáng trong coâng taùc nghieân cöùu. Do vaäy, chuùng toâi nhaän thaáy vieäc vieäc nghieân cöùu veà heä thoáng nhöõng kyõ naêng ngheà sö phaïm maàm non ñaëc bieät laø nhöõng kyõ naêng sö phaïm maàm non trong hoaït ñoäng daïy hoïc ôû tröôøng maàm non, möùc ñoä hình thaønh caùc kyõ naêng ñoù ôû giaùo vieân maàm non coù yù nghóa nhaát ñònh veà maët thöïc tieãn cuõng nhö veà maët lyù luaän neân maïnh daïn choïn ñeà taøi nghieân cöùu laø: “Nghieân cöùu moät soá kyõ naêng sö phaïm cuûa giaùo vieân maàm non”. 2. Muïc ñích nghieân cöùu. Treân cô sôû lyù luaän vaø khaûo saùt thöïc tieãn veà kyõ naêng sö phaïm, phaùt hieän thöïc traïng kyõ naêng sö phaïm maàm non, ñeà xuaát bieän phaùp taùc ñoäng nhaèm hình thaønh vaø phaùt trieån kyõ naêng sö phaïm maàm non cho sinh vieân, giaùo vieân maàm non. 3. Khaùch theå nghieân cöùu. Hoaït ñoäng sö phaïm cuûa giaùo vieân maàm non, ñaëc bieät laø hoaït ñoäng daïy hoïc cuûa giaùo vieân maàm non. 4. Ñoái töôïng nghieân cöùu. Moät soá kyõ naêng sö phaïm trong hoaït ñoäng daïy hoïc cuûa giaùo vieân maàm non. 5. Giaû thuyeát khoa hoïc. Neáu xaùc ñònh ñöôïc heä thoáng caùc kyõ naêng sö phaïm maàm non vaø möùc ñoä hình thaønh caùc kyõ naêng sö phaïm ñoù, ñaëc bieät laø moät soá kyõ naêng sö phaïm maàm non trong hoaït ñoäng daïy hoïc ñeå ñeà ra caùc bieän phaùp taùc ñoäng sö phaïm phuø hôïp thì vieäc reøn kyõ naêng ngheà sö phaïm maàm non seõ ñaït keát quaû hôn. 6. Nhieäm vuï nghieân cöùu.
6.1. Nghieân cöùu cô sôû lyù luaän lieân quan ñeán ñeà taøi: Heä thoáng hoùa moät soá khaùi nieäm veà ngheà sö phaïm, ngheà sö phaïm maàm non, kyõ naêng, kyõ naêng sö phaïm, kyõ naêng ngheà cuûa giaùo vieân maàm non, ñaëc ñieåm lao ñoäng cuûa ngheà sö phaïm, ñaëc ñieåm hoaït ñoäng daïy hoïc ôû tröôøng maàm non. 6.2. Tìm hieåu thöïc traïng kyõ naêng sö phaïm cuûa giaùo vieân maàm non trong hoaït ñoäng daïy hoïc. 6.3. Ñeà xuaát moät soá bieän phaùp hình thaønh kyõ naêng sö phaïm maàm non trong hoaït ñoäng daïy hoïc cho giaùo vieân maàm non. 7. Phöông phaùp nghieân cöùu. Ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän vôùi söï phoái hôïp caùc phöông phaùp sau ñaây: 7.1. Phöông phaùp nghieân cöùu lyù luaän. Nghieân cöùu caùc nguoàn taøi lieäu, saùch tham khaûo vaø caùc coâng trình nghieân cöùu coù lieân quan ñeán ñeà taøi. 7.2. Phöông phaùp nghieân cöùu thöïc tieãn. 7.2.1 Phöông phaùp ñieàu tra: Söû duïng phieáu ñieàu tra ñeå tìm hieåu yù kieán cuûa giaûng vieân sö phaïm, sinh vieân, giaùo vieân maàm non vaø caùn boä quaûn lyù Giaùo duïc maàm non veà heä thoáng kyõ naêng sö phaïm vaø thöïc traïng möùc ñoä hình thaønh kyõ naêng sö phaïm maàm non trong hoaït ñoäng daïy hoïc cuûa giaùo vieân maàm non. 7.2.2 Phöông phaùp quan saùt: Quan saùt vaø ghi cheùp moät soá hoaït ñoäng daïy hoïc ñeå goùp phaàn ghi nhaän theâm veà thöïc traïng möùc ñoä hình thaønh kyõ naêng sö phaïm maàm non trong hoaït ñoäng daïy hoïc cuûa giaùo vieân maàm non. 7.2.3 Phöông phaùp ñaøm thoaïi: Trao ñoåi vôùi moät soá giaùo vieân sö phaïm, caùn boä quaûn lyù, giaùo vieân maàm non ôû moät soá tröôøng sö phaïm maàm non vaø tröôøng maàm non veà thöïc traïng möùc ñoä hình thaønh kyõ naêng sö phaïm maàm non trong hoaït ñoäng daïy hoïc cuûa sinh vieân vaø giaùo vieân maàm non. 7.2.4 Phöông phaùp thöïc nghieäm taùc ñoäng sö phaïm. * Treân ñaây chuùng toâi söû duïng phöông phaùp ñieàu tra laø phöông phaùp chính, caùc phöông phaùp khaùc chæ laø hoã trôï.
7.3. Phöông phaùp xöû lyù thoâng tin: Caùc soá lieäu thu ñöôïc trong quaù trình nghieân cöùu ñöôïc xöû lyù baèng toaùn thoáng keâ theo chöông trình phaàn meàm vi tính: SPSS for Windows version 13.0 (thoáng keâ theo tyû leä %, tính ñoä tin caäy, tìm söï khaùc bieät coù yù nghóa . . . ) 8. Giôùi haïn vaø phaïm vi nghieân cöùu. Do ñieàu kieän vaø thôøi gian coù haïn neân ñeà taøi naøy ñöôïc giôùi haïn trong phaïm vi cuï theå nhö sau: - Chæ nghieân cöùu moät soá kyõ naêng sö phaïm maàm non trong hoaït ñoäng daïy hoïc cuûa giaùo vieân maàm non vaø cuï theå laø kyõ naêng sö phaïm maàm non trong hoaït ñoäng daïy giôø hoïc phaùt trieån ngoân ngöõ cho treû tuoåi maãu giaùo. * Ñòa baøn nghieân cöùu: Tröôøng CÑSP Maãu giaùo TW3; Tröôøng THSP Maàm non TP. Hoà Chí Minh; Tröôøng maàm non Thöïc haønh 19/5 TP. Hoà Chí Minh; Tröôøng maàm non BC Beán Thaønh, Quaän 1, TP. Hoà Chí Minh; Tröôøng maãu giaùo thöïc haønh TW3; Tröôøng Maãu giaùo Saøi Goøn; Tröôøng maàm non 8, 9 Quaän 5, TP. Hoà Chí Minh. 9. Ñoùng goùp cuûa ñeà taøi. - Böôùc ñaàu nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng caùc kyõ naêng sö phaïm maàm non trong hoaït ñoäng daïy hoïc cuûa giaùo vieân maàm non - Chæ ra ñöôïc thöïc traïng veà möùc ñoä hình thaønh nhöõng kyõ naêng sö phaïm cuûa giaùo vieân maàm non ñeå goùp phaàn ñònh höôùng cho coâng taùc ñaøo taïo giaùo vieân maàm non töông lai, boài döôõng, reøn luyeän tay ngheà cho sinh vieân Sö phaïm maàm non vaø giaùo vieân maàm non ñang coâng taùc taïi caùc tröôøng maàm non.
Chöông 1: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA VAÁN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU 1.1- TOÅNG QUAN NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU. 1.1.1- ÔÛ nöôùc ngoaøi. Vaán ñeà kyõ naêng, kyõ naêng ngheà nghieäp ñaõ ñöôïc caùc nhaø nghieân cöùu treân theá giôùi quan taâm töø raát laâu. Töø thôøi Hy Laïp coå ñaïi ñeán nay ñaõ raát nhieàu coâng trình nghieân cöùu, nhieàu saùch vôû noùi veà vaán ñeà naøy. Ñoù laø nhöõng coâng trình cuûa Arixtoát (384 – 322 TCN); G. G. Rutxoâ (Phaùp); K. Ñ. Usinxki (Nga); I. A. Komenxki (Tieäp); T. Oatsôn (Anh); B. P. Skiner . . . Caùc nhaø Taâm lyù hoïc vaø Giaùo duïc hoïc Nga nhö: N.Ñ.Leâvitoâv, V.S.Kuzin, V.A. Krutetxki, A.G.Coâvalioâv ñaõ nghieân cöùu baûn chaát, khaùi nieäm kyõ naêng, caùc giai ñoaïn, caùc quy luaät vaø caùc ñieàu kieän hình thaønh kyõ naêng, moái quan heä giöõa kyõ naêng, kyõ xaûo, naêng löïc. Moät soá taùc giaû coøn nghieân cöùu kyõ naêng trong moái quan heä vôùi caùc phöông tieän lao ñoäng nhö: K.K. Platonov, G.G. Gôlubev, E.A.Milerian, B.G. Laox, V.V.Tseböseâva . . . Nghieân cöùu veà kyõ naêng sö phaïm, caùc taùc giaû G.X. Catxchuc, M.A. Menchinxkaia, K.I. Kixegof, N.V.Kuzminca, Ph.N. Goânoâboâlin, H.K. Gutsen, Ivavov, Soâcoâloâv . . . ñeàu thoáng nhaát ñaùnh giaù vai troø cuûa kyõ naêng trong hoaït ñoäng sö phaïm cuûa giaùo vieân vaø vai troø cuûa vieäc töï reøn luyeän kyõ naêng trong hình thaønh kyõ naêng sö phaïm. Trong caùc coâng trình nghieân cöùu veà kyõ naêng hoaït ñoäng sö phaïm, K.I. Kixegof ñaõ phaân tích khaù saâu veà kyõ naêng. Khi tieán haønh thöïc nghieäm hình thaønh kyõ naêng ôû sinh vieân sö phaïm oâng ñaõ ñöa ra yù kieán “Kyõ naêng hoaït ñoäng sö phaïm coù ñoái töôïng laø con ngöôøi. Hoaït ñoäng sö phaïm raát phöùc taïp ñoøi hoûi söï saùng taïo, khoâng theå hoaït ñoäng theo khuoân maãu cöùng nhaéc. Kyõ naêng hoaït ñoäng sö phaïm, moät maët ñoøi hoûi tính nghieâm tuùc, maët khaùc ñoøi hoûi tính meàm deûo cao” [34] OÂng phaân bieät hai kyõ naêng: - Kyõ naêng baäc thaáp (kyõ naêng nguyeân sinh): ñöôïc hình thaønh laàn ñaàu tieân qua caùc hoaït ñoäng giaûn ñôn, noù laø cô sôû hình thaønh kyõ xaûo. - Kyõ naêng baäc cao: laø kyõ naêng naûy sinh laàn thöù hai sau khi ñaõ coù caùc tri thöùc vaø caùc kyõ xaûo. Trong toång quan nhöõng nghieân cöùu veà kyõ naêng cuûa caùc nhaø Taâm lyù hoïc vaø Giaùo duïc hoïc Xoâ Vieát, PGS. TS. Nguyeãn Quang Uaån ñaõ chæ ra ba höôùng nghieân cöùu veà kyõ naêng nhö sau: - Höôùng thöù nhaát: Caùc taùc giaû ñaïi dieän nhö: N.Ñ. Leâvitoâv, V.S. Kuzin, V.A. Krutetxki, A.G. Coâvalioâv . . . ñaõ nghieân cöùu kyõ naêng ôû möùc ñoä ñaïi cöông, khaùi quaùt veà baûn chaát khaùi nieäm kyõ
naêng, caùc giai ñoaïn, caùc quy luaät vaø caùc ñieàu kieän hình thaønh kyõ naêng, moái quan heä qua laïi giöõa kyõ naêng, kyõ xaûo, naêng löïc. - Höôùng thöù hai: Goàm caùc taùc giaû khaùc nhö: K.K. Platonov, G.G. Goâlubev, E.A. Milerian, B.G. Laox, V.V. Tseböseâva . . . laïi nghieân cöùu kyõ naêng ôû goùc ñoä taâm lyù hoïc lao ñoäng, xem xeùt vaán ñeà kyõ naêng trong moái quan heä giöõa con ngöôøi vôùi maùy moùc vaø coâng cuï, phöông tieän, ñieàu kieän lao ñoäng. Ñaëc bieät N.K Crupxkaia raát quan taâm ñeán vieäc hình thaønh nhöõng kyõ naêng lao ñoäng cho hoïc sinh phoå thoâng trong vieäc daïy höôùng nghieäp cho hoï [N.K Crupxkaia, tuyeån taäp sö phaïm, Matxcova-1959] - Höôùng thöù ba: Vôùi caùc taùc giaû nhö: G.X. Catxchuc, M.A. Menchinxkaia, K.I. Kixegof . . . cuõng nghieân cöùu kyõ naêng hoaït ñoäng sö phaïm vaø vaán ñeà hình thaønh kyõ naêng hoaït ñoäng ôû hoïc sinh [33] Tröôùc nhöõng naêm 1970 trong saùch Taâm lyù hoïc cuûa Lieân Xoâ, kyõ naêng ñöôïc coi laø giai ñoaïn ñaàu cuûa nhöõng haønh ñoäng töï ñoäng hoaù. Ví duï, trong saùch “Taâm lyù hoïc lao ñoäng” cuûa H.Ñ. Leâvitov, kyõ naêng ñöôïc ñaët trong chöông “haønh ñoäng”. Sau naêm 1970 khi lyù thuyeát hoaït ñoäng cuûa AN. Leonchep ra ñôøi, haøng loaït nhöõng coâng trình nghieân cöùu veà kyõ naêng, kyõ xaûo ñöôïc coâng boá döôùi aùnh saùng cuûa thuyeát hoaït ñoäng. Nhöõng coâng trình naøy ñaõ phaân bieät roõ hai khaùi nieäm kyõ naêng vaø kyõ xaûo, chæ ra con ñöôøng hình thaønh chuùng. Caùc taùc giaû ñaõ nhaán maïnh ñieàu kieän hình thaønh kyõ naêng laø tri thöùc vaø kinh nghieäm tröôùc ñoù. Trong taùc phaåm "Ngheà cuûa toâi- Giaùo vieân maàm non" Taùc giaû V. P. Smöch ñaõ nhaán maïnh raèng: Ñeå hình thaønh kyõ naêng sö phaïm vaán ñeà quan troïng phaûi coù tình caûm, höùng thuù ñeán vôùi noù môùi laøm cho quaù trình reøn luyeän ruùt ngaén vaø ñôõ tieâu hao söùc löïc [31]. Taùc giaû E.A. Milerian trong luaän aùn tieán só veà kyõ naêng lao ñoäng chung ñaõ ñöa ra khaùi nieäm kyõ naêng. OÂng coi kyõ naêng laø moät thaønh phaàn, moät möùc ñoä naêng löïc cuûa con ngöôøi. Taùc giaû V.A. Xlaxtreânhin trong taùc phaåm “Hình thaønh nhaân caùch ngöôøi giaùo vieân trong quaù trình ñaøo taïo ngheà sö phaïm” [49] ñaõ chæ ra caùc kyõ naêng caàn hình thaønh ñeå ngöôøi giaùo vieân coù ñöôïc naêng löïc sö phaïm caàn thieát. Caùc taùc giaû L.G.Xemusina vaø E.A.Pancoâ nghieân cöùu veà kyõ naêng vaø kyõ xaûo ngheà nghieäp cuûa giaùo vieân maàm non cuõng ñaõ cho thaáy nhöõng ñaëc thuø cuûa kyõ naêng ngheà giaùo vieân maàm non [35] Taát caû caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ thoáng nhaát ñaùnh giaù vai troø quan troïng cuûa kyõ naêng trong moïi lónh vöïc hoaït ñoäng, ñaëc bieät laø nhöõng kyõ naêng sö phaïm cuûa nhaø giaùo. Nhöõng kyõ naêng naøy phaûi
ñöôïc hình thaønh trong khi ñang hoïc taäp taïi tröôøng sö phaïm. Töø nhöõng quan ñieåm treân ñaõ cho ta moät caùch nhìn cô baûn vaø toaøn dieän hôn veà quaù trình hình thaønh kyõ naêng sö phaïm cho giaùo vieân töông lai. 1.1.2- ÔÛ Vieät Nam. ÔÛ Vieät Nam, Taâm lyù hoïc laø moät ngaønh khoa hoïc coøn non treû. Tuy vaäy, ngay töø khi môùi thaønh laäp, taäp theå caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ taäp trung nghieân cöùu caùc vaán ñeà quan troïng nhö: laøm roõ khaùi nieäm veà kyõ naêng, kyõ naêng lao ñoäng, kyõ naêng sö phaïm, kyõ naêng toå chöùc, kyõ naêng quaûn trò kinh doanh, kyõ naêng quaûn lyù v.v . [5]. Nguyeãn Quang Uaån trong Taâm lyù hoïc ñaïi cöông (1995) ñaõ khaúng ñònh : “cuøng vôùi naêng löïc thì tri thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo thích hôïp cuõng raát caàn thieát cho vieäc thöïc hieän coù keát quaû moät hoaït ñoäng. Coù tri thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo trong moät lónh vöïc naøo ñoù laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå coù naêng löïc trong lónh vöïc naøy” [48] Traàn Troïng Thuûy trong Taâm lyù hoïc lao ñoäng (1978) ñaõ ñi saâu nghieân cöùu kyõ naêng lao ñoäng coâng nghieäp. OÂng ñaõ neâu khaùi nieäm veà kyõ naêng, caùc ñieàu kieän hình thaønh kyõ naêng hoaït ñoäng lao ñoäng [44]. Coøn GS.Nguyeãn Höõu Duõng trong “Hình thaønh kyõ naêng sö phaïm cho sinh vieân sö phaïm” (1995) laïi quan taâm ñeán vieäc hình thaønh kyõ naêng sö phaïm cho sinh vieân sö phaïm. OÂng ñaõ neâu ra söï haïn cheá trong vieäc hình thaønh cho sinh vieân sö phaïm nhöõng kyõ naêng sö phaïm caàn thieát vaø khaúng ñònh: “caàn heát söùc coi troïng vieäc hình thaønh kyõ naêng sö phaïm cho sinh vieân ngay khi hoï ñang hoïc ôû tröôøng sö phaïm” [14] Nguyeãn Vaên An, Nguyeãn Ngoïc Baûo, Ngoâ Hieäu, Ngoâ Vaên Tranh, Ñaëng Vuõ Hoaït, Nguyeãn Vieät Baéc, Hoà Ngoïc Ñaïi, Traàn Anh Tuaán ñaõ nghieân cöùu kyõ naêng hoaït ñoäng sö phaïm. Caùc taùc giaû ñaõ nhaán maïnh quy trình hình thaønh kyõ naêng sö phaïm cho sinh vieân caùc tröôøng sö phaïm.[2, 5, 18, 19, 46]. Trong lónh vöïc ñaøo taïo giaùo vieân maàm non, cuõng ñaõ coù nhieàu ñeà taøi nghieân cöùu caùc kyõ naêng ngheà giaùo vieân maàm non cuï theå caùc taùc giaû nhö: TS. Traàn Thò Quoác Minh trong luaän aùn: “Phaân tích taâm lyù tình huoáng coù vaán ñeà trong quan heä giöõa giaùo vieân vaø treû maãu giaùo” - (1996) ñaõ xaây döïng heä thoáng kyõ naêng phaân tích taâm lyù caùc tình huoáng coù vaán ñeà naûy sinh trong hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân maàm non vôùi treû maãu giaùo, qua ñoù taùc giaû ñaõ chæ roõ nhöõng kyõ naêng vaän duïng lyù luaän vaøo thöïc tieãn ñeå giaûi quyeát vaán ñeà trong hoaït ñoäng ngheà nghieäp [31], TS. Hoaøng Thò Oanh trong nghieân cöùu: “Kyõ naêng toå chöùc troø chôi ñoùng vai coù chuû ñeà cho treû maãu giaùo beù (3 – 5 tuoåi) cuûa sinh vieân tröôøng CÑSP Nhaø treû – Maãu giaùo”; TS. Ñoã Thò Minh Lieân trong: “Moät soá
bieän phaùp vaø quy trình reøn luyeän nghieäp vuï sö phaïm cho sinh vieân”; ThS. Traàn Thò Thanh trong: “Baøn veà nhaân caùch ngöôøi giaùo vieân maàm non ñaùp öùng vôùi yeâu caàu ñoåi môùi giaùo duïc maàm non” cuõng ñeà caäp ñeán kyõ naêng ngheà nghieäp cuûa giaùo vieân maàm non; Trònh Thò Minh Loan trong “Nhöõng kyõ naêng nghieäp vuï sö phaïm caàn hình thaønh cho giaùo sinh/ sinh vieân maàm non, ñaùp öùng yeâu caàu ñoåi môùi giaùo duïc maàm non”, ñaõ ñöa ra ñöôïc nhöõng keát quaû nghieân cöùu ban ñaàu veà caùc kyõ naêng sö phaïm. Traàn Thò Bích Lieãu khi nghieân cöùu caùc kyõ naêng quaûn lyù tröôøng maàm non, ñaõ ñöa ra moät heä thoáng caùc kyõ naêng quaûn lyù caàn thieát ñoái vôùi hieäu tröôûng tröôøng maàm non; TS. Traàn Thò Ngoïc Chuùc trong luaän aùn tieán só “Bieän phaùp toå chöùc vieäc reøn luyeän kyõ naêng ngheà cho giaùo sinh heä THSP maàm non 12+2” ñaõ laøm roõ vaø heä thoáng hoùa kyõ naêng ngheà, ñaëc ñieåm cuûa quaù trình hình thaønh kyõ naêng ngheà, trình ñoä kyõ naêng ngheà ôû giaùo sinh. [34, 26, 27, 43, 11]. Taát caû caùc coâng trình nghieân cöùu ñaõ cho thaáy, khaû naêng giaûi quyeát nhöõng nhieäm vuï sö phaïm phuï thuoäc vaøo möùc ñoä hình thaønh kyõ naêng sö phaïm ôû ngöôøi giaùo vieân. Noùi caùch khaùc muoán thöïc thi coù keát quaû nhöõng nhieäm vuï sö phaïm ngöôøi giaùo vieân caàn coù moät heä thoáng nhöõng kyõ naêng sö phaïm, nhôø ñoù giaûi quyeát ñöôïc nhöõng nhieäm vuï cuûa mình moät caùch chuyeân nghieäp. Heä thoáng nhöõng kyõ naêng naøy caàn ñöôïc hình thaønh ôû ngöôøi giaùo sinh ngay khi coøn ñang hoïc ôû tröôøng sö phaïm vaø ñöôïc cuûng coá, oån ñònh vaø phaùt trieån ôû moâi tröôøng giaûng daïy sau naøy. Vì theá caàn phaûi caûi tieán phöông phaùp, noäi dung ñaøo taïo ôû caùc tröôøng sö phaïm theo höôùng taêng cöôøng reøn luyeän nhöõng kyõ naêng cô baûn trong vieäc toå chöùc caùc hoaït ñoäng giaùo duïc cuûa sinh vieân. Laøm ñöôïc ñieàu naøy baèng caùch hình thaønh ôû sinh vieân moät soá kyõ naêng coát loõi ñeå vaän duïng trong nhieàu tröôøng hôïp khaùc nhau. Coù theå noùi raèng kyõ naêng ñoùng vai troø quan troïng, noù laø saûn phaåm theå hieän muïc ñích cuoái cuøng cuûa ñaøo taïo phöông phaùp daïy hoïc [ 2]. Chaát löôïng cuûa quaù trình ñaøo taïo giaùo vieân maàm non phuï thuoäc khoâng nhoû vaøo keát quaû cuûa vieäc thöïc haønh reøn luyeän nghieäp vuï sö phaïm cho sinh vieân, maø trong ñoù vieäc löïa choïn nhöõng kyõ naêng sö phaïm laø moät vaán ñeà quan troïng vaø caàn thieát, luoân ñöôïc söï quan taâm cuûa nhieàu nhaø nghieân cöùu sö phaïm hieän nay. Keát quaû caùc coâng trình nghieân cöùu treân ñaõ thöïc söï caàn thieát cho coâng taùc ñaøo taïo giaùo vieân maàm non vaø ñaõ ñöôïc öùng duïng roäng raõi. Tuy nhieân vieäc nghieân cöùu xaây döïng boä chuaån kyõ naêng trong ñaøo taïo ngheà giaùo vieân maàm non chöa ñöôïc thoáng nhaát. Ñaëc bieät heä thoáng kyõ naêng sö phaïm maàm non trong hoaït ñoäng daïy hoïc chöa ñöôïc ñaàu tö nghieân cöùu rieâng bieät. Thöïc teá tröôùc luùc ra tröôøng, sinh vieân caùc tröôøng Ñaïi hoïc noùi chung vaø sinh vieân tröôøng CÑSP maàm non noùi rieâng, maëc duø ñaõ ñöôïc trang bò khaù ñaày ñuû kieán thöùc khoa hoïc cô baûn, khoa hoïc sö phaïm, hình
thaønh moät soá kyõ naêng ngheà nghieäp ban ñaàu nhöng sinh vieân naêm cuoái coøn nhieàu luùng tuùng, bôõ ngôõ khi baét ñaàu hoaït ñoäng ñoäc laäp ôû tröôøng maàm non. Ñieàu naøy laø do vieäc hình thaønh cho sinh vieân saép toát nghieäp nhöõng kyõ naêng sö phaïm maàm non caàn thieát coøn nhieàu haïn cheá, nhaát laø nhöõng kyõ naêng sö phaïm maàm non trong hoaït ñoäng daïy hoïc. Toùm laïi caùc coâng trình nghieân cöùu lyù luaän vaø thöïc tieãn ôû Vieät Nam vaø treân theá giôùi ñaõ nghieân cöùu nhieàu veà kyõ naêng, kyõ naêng ngheà sö phaïm, kyõ naêng ngheà giaùo vieân maàm non, caùc bieän phaùp reøn kyõ naêng ngheà, caùc ñaëc ñieåm hình thaønh kyõ naêng ngheà giaùo vieân maàm non. . . Tuy nhieân, chöa coù nghieân cöùu naøo ñi saâu nghieân cöùu heä thoáng kyõ naêng ngheà giaùo vieân maàm non trong hoaït ñoäng daïy hoïc ôû tröôøng maàm non, ñieàu naøy taïo ra moät “ñieåm troáng” caàn phaûi ñöôïc nghieân cöùu. 1.2– CAÙC KHAÙI NIEÄM COÂNG CUÏ. 1.2.1- Khaùi nieäm ngheà sö phaïm (daïy hoïc) – Ngheà sö phaïm maàm non. 1.2.1.1- Khaùi nieäm ngheà sö phaïm (daïy hoïc). Coù theå noùi raèng ngheà nghieäp laø moät thuaät ngöõ ñeå chæ moät hình thöùc lao ñoäng trong xaõ hoäi theo söï phaân coâng lao ñoäng maø con ngöôøi söû duïng söùc lao ñoäng cuûa mình ñeå taïo ra nhöõng saûn phaåm vaät chaát, tinh thaàn cho xaõ hoäi. Ngheà nghieäp laø moät toå hôïp nhöõng chuyeân moân coù quan heä cuøng loaïi vôùi nhau. Moät ngheà bao goàm nhieàu chuyeân moân. Ngheà daïy hoïc (sö phaïm) trong Töø ñieån Giaùo duïc hoïc (2001) ñöôïc ghi laø ngheà coù nhieäm vuï giaûng daïy, giaùo duïc trong nhaø tröôøng hoaëc caùc cô sôû giaùo duïc khaùc. Nhöõng ngöôøi laøm ngheà daïy hoïc, theo luaät giaùo duïc ñöôïc goïi laø nhaø giaùo. Vôùi chöùc naêng “Troàng ngöôøi” ngheà daïy hoïc laø ngheà maø ñoái ñöôïng quan heä tröïc tieáp laø con ngöôøi, laø theá heä treû ñang tröôûng thaønh, laø moät ngheà coù yù nghóa xaõ hoäi raát thieâng lieâng vaø cao quùy. Do ñaëc ñieåm lao ñoäng vaø ñoái töôïng lao ñoäng maø ngheà daïy hoïc ñöôïc toân vinh laø” Ngheà cao quùy”, laø “Ngheà saùng taïo”. Do vaäy, coù theå hieåu ngheà daïy hoïc ñoù laø lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa ngöôøi thaày giaùo theo söï phaân coâng cuûa xaõ hoäi, trong ñoù ngöôøi thaày söû duïng caùc naêng löïc theå chaát vaø tinh thaàn cuûa mình ñeå daïy doã, giaùo duïc, ñaøo taïo theá heä treû trôû thaønh con ngöôøi höõu ích cho xaõ hoäi. Treân cô sôû khaùi nieäm ngheà daïy hoïc (sö phaïm), khaùi nieäm ngheà sö phaïm maàm non, ngheà giaùo vieân maàm non ñöôïc xaùc ñònh laø lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa ngöôøi giaùo vieân maàm non theo söï phaân coâng cuûa xaõ hoäi, trong ñoù ngöôøi giaùo vieân maàm non söû duïng caùc naêng löïc theå chaát vaø tinh
thaàn cuûa mình ñeå chaêm soùc, giaùo duïc treû töø 3 thaùng ñeán 6 tuoåi theo nhöõng muïc tieâu, yeâu caàu, phöông phaùp, hình thöùc toå chöùc, noäi dung giaùo duïc maàm non maø xaõ hoäi ñoøi hoûi. 1.2.1.2- Ñaëc ñieåm lao ñoäng cuûa ngheà sö phaïm (daïy hoïc), ngheà sö phaïm maàm non (giaùo vieân maàm non). * Ñaëc ñieåm lao ñoäng cuûa ngheà sö phaïm. Lao ñoäng sö phaïm cuûa ngöôøi thaày giaùo khoâng gioáng lao ñoäng cuûa caùc ngaønh ngheà khaùc, noù mang neùt rieâng, ñoäc ñaùo maø khoâng ngheà naøo coù ñöôïc. Ñoù laø lao ñoäng ñaëc bieät, lao ñoäng saûn xuaát phi vaät chaát. Noù ñöôïc theå hieän roõ ôû caùc ñaëc ñieåm: muïc ñích, ñoái töôïng, coâng cuï, ñieàu kieän vaø saûn phaåm cuûa lao ñoäng sö phaïm. * Ñaëc ñieåm lao ñoäng cuûa ngheà sö phaïm maàm non (giaùo vieân maàm non). Ngoaøi caùc ñaëc ñieåm chung cuûa lao ñoäng sö phaïm (cuûa caùc giaùo vieân daïy caùc baäc hoïc khaùc), lao ñoäng cuûa giaùo vieân maàm non coøn coù nhöõng ñaëc thuø nhaát ñònh. Lao ñoäng cuûa giaùo vieân maàm non trong moät chöøng möïc naøo ñoù laø söï toång hoøa caùc ñaëc ñieåm lao ñoäng cuûa nhaø giaùo duïc, lao ñoäng cuûa ngöôøi Meï, lao ñoäng cuûa ngöôøi thaày thuoác vaø lao ñoäng cuûa ngöôøi ngheä só. Noù ñöôïc theå hieän roõ ôû caùc ñaëc ñieåm nhö muïc ñích lao ñoäng, ñoái töôïng lao ñoäng, phöông tieän lao ñoäng, moâi tröôøng lao ñoäng vaø saûn phaåm lao ñoäng. Do ñoái töôïng hoaït ñoäng sö phaïm cuûa giaùo vieân maàm non laø treû tuoåi töø 3 thaùng ñeán 6 tuoåi, ñoä tuoåi phaùt trieån maõnh lieät caû veà taâm lyù laãn sinh lyù cho neân giaùo vieân maàm non khoâng nhöõng daïy treû, giaùo duïc treû maø coøn phaûi chaêm soùc, nuoâi döôõng, baûo veä treû trong moïi hoaït ñoäng cuûa treû ôû tröôøng Maàm non. Muïc ñích hoaït ñoäng sö phaïm cuûa giaùo vieân maàm non laø “laøm phaùt trieån toaøn dieän treû em tuoåi maàm non vaø chuaån bò cho treû ñi hoïc ôû tröôøng phoå thoâng coù keát quaû”. Nhaân caùch cuûa treû trong töông lai nhö theá naøo seõ phuï thuoäc raát lôùn vaøo coâng lao daïy doã, chaêm soùc giaùo duïc vaø nuoâi döôõng, baûo veä cuûa ngöôøi giaùo vieân maàm non. Treû caøng nhoû thì nhaân caùch cuûa ngöôøi giaùo vieân maàm non caøng coù aûnh höôûng saâu saéc ñeán treû. Vì theá ngöôøi giaùo vieân maàm non coù moät vò trí cöïc kyø quan troïng vaø phaûi coù nhaân caùch phuø hôïp môùi coù theå hoaøn thaønh toát nhaát coâng vieäc giaùo duïc treû, ñaùp öùng ñöôïc muïc tieâu ñoåi môùi giaùo duïc maàm non trong giai ñoaïn hieän nay [ 31, 43]. Toùm laïi, lao ñoäng cuûa ngöôøi giaùo vieân maàm non khoâng nhöõng mang chöùc naêng hình thaønh vaø phaùt trieån maø coøn coù chöùc naêng chaêm soùc, nuoâi döôõng vaø baûo veä treû maàm non. * Ñaëc ñieåm hoaït ñoäng daïy hoïc ôû tröôøng maàm non.
Daïy laø truyeàn laïi nhöõng kieán thöùc, kinh nghieäm, ñöa ñeán nhöõng thoâng tin khoa hoïc cho ngöôøi khaùc tieáp theo moät caùch coù heä thoáng, coù phöông phaùp nhaèm muïc ñích töï naâng cao trình ñoä vaên hoùa, naêng löïc trí tueä vaø kyõ naêng thöïc haønh trong ñôøi soáng thöïc teá [37]. Xem xeùt hoaït ñoäng daïy hoïc cuûa giaùo vieân maàm non ôû goùc ñoä tìm hieåu quaù trình daïy hoïc ôû tröôøng maàm non cho thaáy: Quaù trình daïy hoïc ôû tröôøng maàm non laø quaù trình coù muïc ñích, keá hoaïch, laø hoaït ñoäng töông taùc giöõa treû em vaø giaùo vieân. Giaùo vieân höôùng daãn giaûi quyeát caùc nhieäm vuï giaùo döôõng, giaùo duïc vaø phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc, goùp phaàn hình thaønh toaøn veïn nhaân caùch cho treû em. Taùc ñoäng sö phaïm cuûa giaùo vieân maàm non phaûi luoân thay ñoåi, phuø hôïp vôùi yeâu caàu phaùt trieån trong töøng giai ñoaïn cuûa treû. Phöông tieän giaùo duïc chuû yeáu laø ñoà duøng, ñoà chôi, laø moâi tröôøng töï nhieân vaø moâi tröôøng xaõ hoäi raát phong phuù, ña daïng. Giaùo vieân maàm non caàn bieát taän duïng trieät ñeå nhöõng ñieàu kieän vaø phöông tieän caàn thieát, thích hôïp ñeå giaùo duïc treû ôû moïi luùc moïi nôi vaø ñaëc bieät trong giôø hoïc. Tuy nhieân, vieäc giaùo duïc treû löùa tuoåi maàm non khoâng theå thoâng qua caùc tieát hoïc nhö ôû tröôøng phoå thoâng. Giöõa tieát hoïc cuûa hoïc sinh vaø cuûa treû maàm non coù nhöõng ñieåm chung vaø ñieåm khaùc bieät. Giöõa tieát hoïc cuûa hoïc sinh vaø cuûa treû maàm non coù nhöõng ñieåm gioáng nhau: laø ñeàu höôùng tôùi muïc tieâu hoïc taäp, tieáp thu lónh hoäi kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo naøo ñoù ñöôïc ñaët ra moät caùch roõ raøng; Nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi vieäc tieáp thu, lónh hoäi ñöôïc ñaët ra töø beân ngoaøi (töø xaõ hoäi); ñeàu coù nhöõng yeâu caàu mang tính baét buoäc, theo chöông trình. Nhöõng ñaëc ñieåm khaùc nhau: Ñoái vôùi hoïc sinh, hoïc taäp laø nghóa vuï vaø traùch nhieäm xaõ hoäi, coøn vôùi treû maàm non chöa ñöôïc xem nhö laø nghóa vuï, traùch nhieäm cuûa treû. Keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh laø chaát löôïng kieán thöùc ñöôïc ñaùnh giaù baèng ñieåm soá, coøn treû maàm non sau giôø hoïc khoâng cho ñieåm, khoâng ñaùnh giaù baèng ñieåm. Ñoäng cô – cô sôû cuûa hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa hoïc sinh khaùc vôùi ñoäng cô – cô sôû cuûa giôø hoïc ñöôïc toå chöùc ôû tröôøng maàm non. Quaù trình daïy hoïc ôû tröôøng maàm non laø quaù trình nhaèm giuùp treû lónh hoäi kieán thöùc, kyõ naêng hình thaønh chính baûn thaân hoaït ñoäng hoïc taäp, laø nhaèm chuaån bò caùc naêng löïc toaøn dieän cho treû vaøo hoïc phoå thoâng, laø quaù trình chuaån bò saún saøng veà theå chaát, taâm lyù, xaõ hoäi . . . Treû maàm non “hoïc baèng chôi, chôi maø hoïc”, vì hoaït ñoäng vui chôi laø hoaït ñoäng chuû ñaïo cuûa löùa tuoåi naøy. Do ñoù, ngöôøi giaùo vieân maàm non phaûi bieát “chôi” cuøng treû vaø phaûi coù ngheä thuaät toå chöùc, höôùng daãn treû “chôi ñeå maø hoïc”. * Xu höôùng ñoåi môùi giaùo duïc maàm non hieän nay.
+ Veà noäi dung giaùo duïc, ñöôïc xaây döïng theo caùc lónh vöïc phaùt trieån: Theå chaát- Nhaän thöùc- Ngoân ngöõ- Tình caûm-xaõ hoäi – Thaåm myõ, ñaûm baûo giaùo duïc treû moät caùch toaøn dieän. Caùc lónh vöïc giaùo duïc naøy seõ ñöôïc caáu truùc theo höôùng tích hôïp chuû ñeà. Laáy baûn thaân ñöùa treû laøm trung taâm, caùc chuû ñeà ñöôïc xaây döïng môû roäng daàn töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, töø gaàn ñeán xa, töø baûn thaân treû ñeán gia ñình, moâi tröôøng töï nhieân vaø moâi tröôøng xaõ hoäi gaàn guõi vôùi treû. Ñoàng thôøi ñaûm baûo tính tích hôïp giöõa noäi dung nuoâi döôõng, chaêm soùc söùc khoûe vôùi giaùo duïc phaùt trieån, gaén vôùi cuoäc soáng thöïc haøng ngaøy cuûa treû. + Ñoåi môùi hình thöùc toå chöùc giaùo duïc, moãi hoaït ñoäng giaùo duïc cho treû phaûi mang tính tích hôïp noäi dung vaø ñöôïc thieát keá döôùi hình thöùc vui chôi. Maët khaùc, vieäc toå chöùc caùc hoaït ñoäng giaùo duïc cho treû, khaùc vôùi tröôùc ñaây chæ chuû yeáu theo hình thöùc chung caû lôùp, nay söû duïng nhieàu hình thöùc ña daïng: hoaït ñoäng chung caû lôùp, hoaït ñoäng theo nhoùm nhoû vaø ñaëc bieät laø hoaït ñoäng caù nhaân. Moãi hình thöùc hoaït ñoäng seõ giuùp treû phaùt trieån caùc kyõ naêng hoïc taäp khaùc nhau: khi hoaït ñoäng caù nhaân treû ñöôïc töï tìm hieåu khaùm phaù söï vaät hieän töôïng theo caùch rieâng cuûa mình, qua ñoù phaùt huy tính chuû ñoäng tích cöïc cuûa treû, coøn khi tham gia hoïc taäp theo nhoùm nhoû hay hoaït ñoäng chung caû lôùp, treû ñöôïc chia seû giuùp ñôõ laãn nhau nhöõng kinh nghieäm, hoïc caùch chung soáng vaø hôïp taùc trong coâng vieäc . . v. v . + Veà phöông phaùp giaùo duïc, ngöôøi giaùo vieân caàn söû duïng linh hoaït vaø phoái hôïp hôïp lyù caùc phöông phaùp giaùo duïc ñaëc tröng cho löùa tuoåi maàm non trong vieäc toå chöùc cho treû hoaït ñoäng, chuù troïng daïy treû caùch hoïc, phaùt huy tính tích cöïc nhaän thöùc cuûa treû vaø caù nhaân hoùa quaù trình daïy hoïc. Maët khaùc, ñoøi hoûi ngöôøi giaùo vieân coù nhöõng thay ñoåi veà vai troø nhaát ñònh, trong lôùp hoïc giaùo vieân trôû thaønh ngöôøi “toå chöùc”, “troïng taøi”, “coá vaán” vaø “kích thích” treû tích cöïc hoaït ñoäng nhaän thöùc, giuùp treû ñöôïc thoûa maõn nhu caàu hoïc taäp caù nhaân vaø ñöôïc chia seû nhöõng hieåu bieát hay caûm xuùc cuûa mình vôùi moïi ngöôøi xung quanh. Döôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân, trong baát kyø hoaït ñoäng naøo, treû luoân ñöôïc chuû ñoäng tích cöïc tham gia nhieàu nhaát vaø ñöôïc hoaït ñoäng theo höùng thuù caù nhaân. Giaùo vieân phaûi linh hoaït trong vieäc xaùc ñònh, löïa choïn vaø toå chöùc caùc hoaït ñoäng ña daïng, giuùp treû höùng thuù tìm hieåu khaùm phaù söï vaät hieän töôïng theo nhieàu caùch khaùc nhau, qua ñoù phaùt trieån tö duy linh hoaït vaø reøn luyeän khaû naêng xöû lyù nhanh caùc tình huoáng khaùc nhau trong cuoäc soáng. + Moâi tröôøng hoïc taäp cuûa treû em phaûi thöïc söï laø phöông tieän caàn thieát cho caùc hoaït ñoäng thöïc haønh ña daïng cuûa treû, kích thích treû höùng thuù tham gia hoaït ñoäng nhaän thöùc. Trong ñoù vôùi
ñuû caùc thieát bò ñoà duøng caàn thieát, ñöôïc giaùo vieân taän duïng trong moâi tröôøng soáng xung quanh (ñaëc bieät neân khuyeán khích treû töï laøm ra saûn phaåm töø caùc nguyeân vaät lieäu ñôn giaûn coù saün). Ñoåi môùi moâi tröôøng hoïc taäp cho treû, coøn höôùng tôùi ñaùp öùng phuø hôïp vôùi nhu caàu töï choïn hoaït ñoäng cuûa treû. Treû ñöôïc quyeàn “chôi” theo yù thích, ñöôïc vaän duïng kieán thöùc, kyõ naêng ñaõ hoïc vaøo caùc hoaït ñoäng khaùc nhau. Ñoàng thôøi, ngöôøi giaùo vieân coøn phaûi taïo cô hoäi, moâi tröôøng phong phuù cho treû vaän duïng caùc kieán thöùc ñaõ bieát vaøo caùc hoaït ñoäng maø bieän phaùp ñieån hình laø xaây döïng caùc goùc hoaït ñoäng trong lôùp cho caùc nhoùm nhoû vaø caù nhaân treû, nhö: goùc chôi ñoùng vai, goùc taïo hình, goùc gheùp hình – xaây döïng, goùc aâm nhaïc, goùc thieân nhieân, goùc saùch- truyeän . . v. v . + Veà phöông phaùp vaø hình thöùc ñaùnh giaù chaát löôïng chaêm soùc giaùo duïc treû, ñaëc bieät laø hình thöùc ñaùnh giaù treû, khoâng chæ giaùo vieân tieán haønh ñaùnh giaù treû maø coøn cho treû töï ñaùnh giaù mình vaø ñaùnh giaù laãn nhau. Treân cô sôû muïc ñích yeâu caàu ñeà ra cuûa moãi hoaït ñoäng giaùo duïc, vieäc ñaùnh giaù treû caàn ñöôïc tieán haønh thöôøng xuyeân haøng ngaøy vaø theo ñònh kyø. Baèng vieäc quan saùt treû haøng ngaøy, keát hôïp vôùi keát quaû ñaït ñöôïc cuûa treû (caùc kyõ naêng hay saûn phaåm naøo ñoù) qua hoaït ñoäng, giaùo vieân coù theå naém ñöôïc möùc ñoä ñaït ñöôïc veà: Theå löïc, kieán thöùc, kyõ naêng hay thaùi ñoä . . . cuûa treû; Qua ñoù giaùo vieân ñaùnh giaù ñöôïc möùc ñoä phaùt trieån cuûa treû, ñeå tieáp tuïc hoaøn thieän hay ñònh höôùng cho nhöõng hoaït ñoäng giaùo duïc trong giai ñoaïn tôùi. Maët khaùc giaùo vieân caàn chuù yù ñoäng vieân khuyeán khích kòp thôøi nhöõng öu ñieåm cuûa treû hay ñieàu chænh ngay nhöõng khieám khuyeát cuûa treû [27]. Nhö vaäy, Giaùo vieân maàm non phaûi naém vöõng xu höôùng ñoåi môùi maàm non hieän nay, phaûi coù nhöõng kyõ naêng sö phaïm caàn thieát ñeå coù theå vöøa laø giaùo vieân, vöøa laø ngöôøi chaêm soùc, nuoâi döôõng, phoøng vaø chöõa beänh cho treû, laø ngheä só vaø laø ngöôøi meï thöù hai cuûa treû. 1.2.2- Kyõ naêng. Caùc taùc giaû nghieân cöùu veà kyõ naêng ñaõ ñöa ra nhöõng quan nieäm khaùc nhau veà kyõ naêng. Trong caùc töø ñieån, kyõ naêng ñöôïc ñònh nghóa vôùi nhieàu caùch nhö sau: - Kyõ naêng laø “caùch thöùc thöïc hieän haønh ñoäng ñaõ ñöôïc chuû theå tieáp thu, ñöôïc ñaûm baûo baèng taäp hôïp caùc tri thöùc vaø kyõ xaûo ñaõ ñöôïc lónh hoäi” [41] Noùi caùch khaùc, kyõ naêng chính laø khaû naêng söû duïng tri thöùc vaøo haønh ñoäng moät caùch coù hieäu quaû. - Kyõ naêng laø khaû naêng vaän duïng nhöõng kieán thöùc thu nhaän ñöôïc trong moät lónh vöïc naøo ñoù vaøo thöïc teá [38].
- Kyõ naêng laø khaû naêng con ngöôøi söû duïng caùc tri thöùc vaø kyõ xaûo ñaõ coù ñeå löïa choïn vaø thöïc hieän caùc haønh ñoäng töông öùng vôùi muïc ñích ñaõ ñeà ra. - Kyõ naêng laø khaû naêng laøm caùi gì ñoù toát vaø ñuùng caùch. Being able to do something well and in the right way. [Oxford Basic English Dictionary - Oxford University Press (1988)] - Kyõ naêng laø laøm moät caùi gì ñoù, coù ñöôïc nhôø hoïc taäp, thöû nghieäm [39]. - Kyõ naêng hình thaønh baèng caùch luyeän taäp vaø taïo ra khaû naêng thöïc hieän haønh ñoäng khoâng chæ trong nhöõng ñieàu kieän quen thuoäc, maø coøn caû trong nhöõng ñieàu kieän ñaõ ít nhieàu thay ñoåi [40]. - Kyõ naêng laø khaû naêng vaän duïng caùc tri thöùc khoa hoïc thu thaäp ñöôïc vaøo thöïc tieãn, trong ñoù khaû naêng ñöôïc hieåu laø “söùc ñaõ coù” veà maët naøo ñoù, ñeå coù theå laøm toát moät vieäc gì. - Kyõ naêng laø caùch thöùc cô baûn ñeå chuû theå thöïc hieän haønh ñoäng, theå hieän bôûi taäp hôïp nhöõng kieán thöùc ñaõ thu löôïm ñöôïc vaø nhöõng thoùi quen, kinh nghieäm [2]. - Kyõ naêng bao giôø cuõng xuaát phaùt töø kieán thöùc, döïa treân kieán thöùc, kyõ naêng laø kieán thöùc trong haønh ñoäng [29]. Toång keát caùc coâng trình nghieân cöùu cuûa moät soá taùc giaû cho thaáy coù hai loaïi quan nieäm veà kyõ naêng nhö sau: - Loaïi thöù nhaát laø xem kyõ naêng nhö vaán ñeà kyõ thuaät haønh ñoäng Theo V.X. Cudin, V.A Crutetxki, A.G Covaliov . . . Tsebuseva, Traàn Troïng Thuûy. . . kyõ naêng laø phöông tieän thöïc hieän haønh ñoäng phuø hôïp vôùi muïc ñích vaø ñieàu kieän hoaït ñoäng maø con ngöôøi ñaõ naém vöõng maø khoâng caàn tính ñeán keát quaû cuûa haønh ñoäng [44]. - Loaïi thöù hai laø xem xeùt kyõ naêng nhö naêng löïc cuûa con ngöôøi. Theo N.D Leâvitov, K.I Kixegof, K.K Platonop, G.G Golubev, Nguyeãn Quang Uaån, Ngoâ Coâng Hoaøn, Nguyeãn AÙnh Tuyeát, Traàn Quoác Thaønh thì kyõ naêng chính laø naêng löïc thöïc hieän moät coâng vieäc coù keát quaû vôùi chaát löôïng caàn thieát vaø vôùi thôøi gian töông öùng trong ñieàu kieän môùi [47, 48]. Nhö vaäy, quan nieäm thöù hai coù chuù yù ñeán keát quaû cuûa haønh ñoäng. Ñeå hình thaønh kyõ naêng caùc taùc giaû ñaõ chæ ra raèng: Khi daïy moät hoaït ñoäng môùi naøo ñoù, luùc ñaàu phaûi xaùc ñònh muïc ñích cuûa noù, sau ñoù chæ ra vaø giuùp ngöôøi hoïc hieåu ñöôïc caùch thöïc hieän hoaït ñoäng naøy, trình töï thöïc hieän caùc hoaït ñoäng vaø cung caáp caùc bieåu töôïng veà kyõ thuaät hoaøn thaønh chuùng [9]. Tri thöùc veà muïc ñích cuûa hoaït ñoäng, caùc khaùi nieäm vaø caùc bieåu töôïng veà caùc
phöông thöùc ñaït ñöôïc muïc ñích ñoù caàn ñöôïc naém vöõng tröôùc khi hình thaønh caùc kyõ naêng. Trong quaù trình hình thaønh kyõ naêng, caùc khaùi nieäm, caùc bieåu töôïng vaø caùc kyõ xaûo ñaõ coù seõ ñöôïc môû roäng hôn, trôû neân saâu saéc hôn, hoaøn thieän hôn, coù theâm caùc yeáu toá môùi caàn thieát cho vieäc hoaøn thaønh hoaït ñoäng ñöôïc lónh hoäi. Caùc kyõ naêng chæ ñöôïc hình thaønh trong hoaït ñoäng thöïc tieãn nhôø luyeän taäp vaø daïy hoïc. Ngöôøi coù kyõ naêng veà haønh ñoäng naøo ñoù phaûi coù tri thöùc veà haønh ñoäng ñoù, haønh ñoäng theo ñuùng yeâu caàu vaø ñaït keát quaû trong moïi ñieàu kieän khaùc nhau. K.I. Platonov vaø G.G. Golubev cuõng chuù yù tôùi maët keát quaû cuûa hoaït ñoäng trong kyõ naêng. Theo hoï, kyõ naêng laø naêng löïc cuûa ngöôøi thöïc hieän coâng vieäc coù keát quaû vôùi moät chaát löôïng caàn thieát trong nhöõng ñieàu kieän môùi vaø nhöõng khoaûng thôøi gian töông öùng. Baát kyø moät kyõ naêng naøo cuõng bao haøm trong noù caû bieåu töôïng, khaùi nieäm, voán tri thöùc, kyõ xaûo taäp trung, töï kieåm tra, ñieàu chænh quaù trình hoaït ñoäng cuõng nhö kyõ xaûo hoaït ñoäng. Hai oâng cho raèng, trong quaù trình hình thaønh kyõ naêng caùc bieåu töôïng, khaùi nieäm ñaõ coù seõ ñöôïc môû roäng ra, ñöôïc laøm saâu saéc hôn, ñöôïc hoaøn thieän hôn vaø ñöôïc “daøy hôn leân” baèng nhöõng nhaân toá môùi. Kyõ naêng khoâng maâu thuaãn vôùi voán tri thöùc, kyõ xaûo. Kyõ naêng chæ ñöôïc hình thaønh treân cô sôû cuûa chuùng. Nhö vaäy, hai oâng khaúng ñònh raèng, trong vieäc hình thaønh kyõ naêng bao haøm caû vieäc thoâng hieåu moái quan heä qua laïi giöõa muïc ñích haønh ñoäng, caùc ñieàu kieän vaø caùch thöùc haønh ñoäng, trong caáu truùc cuûa kyõ naêng khoâng chæ bao haøm tri thöùc, kyõ xaûo maø caû tö duy saùng taïo. Söï vaän haønh kyõ naêng laø söï söû duïng tri thöùc ñeå giaûi quyeát nhieäm vuï nhaát ñònh. Ñoù laø loaïi kieán thöùc thao taùc (theo E.I. Boico), laø tri thöùc trong haønh ñoäng [14]. Kyõ naêng thöôøng coù lieân quan ñeán khaû naêng vaän duïng kinh nghieäm cuõ trong vieäc thöïc hieän nhöõng hoaït ñoäng môùi trong ñieàu kieän môùi. V.V Tsebucova khaúng ñònh: “Caùc quaù trình nhaän thöùc trong hoïc taäp caøng tích cöïc bao nhieâu thì caùc kyõ naêng, kyõ xaûo caøng hình thaønh nhanh choùng vaø hoaøn thieän hôn baáy nhieâu”. Vì vaäy, nhaø tröôøng phaûi chuù yù ñuùng möùc ñeán chaát löôïng caùc kyõ naêng caàn hoaøn thieän. Theo Levitov: “Ngöôøi coù kyõ naêng haønh ñoäng laø phaûi naém ñöôïc vaø vaän duïng ñuùng ñaén caùc caùch thöùc haønh ñoäng nhaèm thöïc hieän haønh ñoäng coù keát quaû vaø ñeå hình thaønh kyõ naêng con ngöôøi khoâng chæ naém lyù thuyeát veà haønh ñoäng maø phaûi bieát vaän duïng vaøo thöïc teá “ [34]
Moät soá nhaø khoa hoïc Vieät Nam nhö: Nguyeãn quang Uaån, Ngoâ Coâng Hoaøn, Traàn Quoác Thaønh, Traàn Höõu Luyeán cuõng quan nieäm kyõ naêng laø moät maët cuûa naêng löïc con ngöôøi thöïc hieän moät coâng vieäc coù keát quaû. Tieán só Traàn Thò Quoác Minh vaø moät soá taùc giaû khaùc xaùc ñònh kyõ naêng laø söï thöïc hieän coù keát quaû moät haønh ñoäng naøo ñoù baèng caùch vaän duïng nhöõng tri thöùc nhöõng kinh nghieäm ñaõ coù ñeå haønh ñoäng phuø hôïp vôùi nhöõng ñieàu kieän cho pheùp. Kyõ naêng khoâng chæ ñôn thuaàn veà maët kyõ thuaät cuûa haønh ñoäng maø coøn laø bieåu hieän naêng löïc cuûa con ngöôøi, muoán hình thaønh phaûi luyeän taäp theo moät quy trình nhaát ñònh [31]. Xem xeùt caùc quan nieäm veà kyõ naêng coù theå khaúng ñònh kyõ naêng laø thuaät ngöõ chæ möùc ñoä thaønh thaïo aùp duïng tri thöùc trong haønh ñoäng, trong caùc thao taùc haønh ñoäng. Noùi caùch khaùc, kyõ naêng chính laø khaû naêng söû duïng tri thöùc vaøo haønh ñoäng moät caùch coù hieäu quaû (coù theå laø haønh ñoäng chaân tay hay haønh ñoäng trí oùc). Kyõ naêng coù quan heä maät thieát vôùi kieán thöùc. Ngöôøi coù kyõ naêng naøo ñoù laø ngöôøi coù kieán thöùc, coù hieåu bieát veà haønh ñoäng maø mình thöïc hieän. Söï hieåu bieát ñoù giuùp caù nhaân haønh ñoäng moät caùch coù kyõ thuaät, thuaàn thuïc, caùc thao taùc dieãn ra ñaït möùc ñoä töï ñoäng hoùa nhaát ñònh. Tuy nhieân ngöôøi coù kieán thöùc veà vieäc gì ñoù chöa theå goïi laø ngöôøi coù kyõ naêng. “Hieåu bieát” vaø “Bieát laøm” laø hai khaùi nieäm khaùc nhau. Taùc giaû Nguyeãn Ñöùc Höôûng ñöa ra caùc chæ baùo ñaùnh giaù möùc ñoä thuaàn thuïc, thaønh thaïo cuûa kyõ naêng nhö sau: - Möùc ñoä hieåu bieát veà haønh ñoäng vaø caùc thao taùc caáu thaønh haønh ñoäng (kyù hieäu laø K). - Toác ñoä thöïc hieän haønh ñoäng, thöïc hieän caùc thao taùc caáu thaønh haønh ñoäng (S). - Tính nhòp nhaøng trong phoái hôïp caùc thao taùc haønh ñoäng (F). - Hieäu quaû cuûa haønh ñoäng (soá löôïng, chaát löôïng) (E). Coù theå bieåu dieãn kyõ naêng (Sk) baèng coâng thöùc sau: Sk = K+ S+ F+ E. Khi ñaùnh giaù kyõ naêng caàn phaûi söû duïng toång hôïp caùc chæ baùo treân. Neáu chæ söû duïng moät chæ baùo ñôn leû thì coù theå daãn ñeán nhaàm laãn (chaúng haïn nhö coi ngöôøi coù tri thöùc, hoaëc ngöôøi coù haønh ñoäng nhanh, hoaëc ngöôøi laøm vieäc coù hieäu quaû laø ngöôøi coù kyõ naêng [ 24 ]. Treân cô sôû xem xeùt caùc quan nieäm veà kyõ naêng nhö ñaõ trình baøy ôû treân ñeà taøi xaùc ñònh choïn khaùi nieäm: Kyõ naêng khoâng chæ ñôn thuaàn veà maët kyõ thuaät cuûa haønh ñoäng, maø coøn laø bieåu hieän naêng löïc cuûa con ngöôøi. Kyõ naêng laø khaû naêng thöïc hieän coù keát quaû moät haønh ñoäng naøo ñoù baèng caùch vaän duïng nhöõng tri thöùc vaø nhöõng kinh nghieäm ñaõ coù ñeå ñaït muïc ñích ñeà ra. 1.2.3- Kyõ naêng ngheà, kyõ naêng sö phaïm.
1.2.3.1- Kyõ naêng ngheà. Theo quan ñieåm cuûa Klimov, Platnov, Lomov... Phaïm Taát Dong, Ñaëng Danh AÙnh, Ngoâ Coâng Hoaøn... thì kyõ naêng ngheà laø nhöõng khaû naêng phuø hôïp vôùi ñoøi hoûi rieâng cuûa ngheà ñoù. Ngoaøi trình ñoä hoïc vaán noùi chung nhaát thieát phaûi coù nhöõng kieán thöùc cô sôû, cô baûn phuïc vuï cho ngheà ñoù vaø chuùng ñöôïc goïi laø kieán thöùc nghieäp vuï. Theo James C. Hansen thì "kyõ naêng ngheà laø nhöõng khaû naêng maø con ngöôøi coù theå söû duïng nhöõng gì ñaõ hieåu bieát ñeå ñaït ñöôïc nhöõng muïc ñích, nhöõng yeâu caàu trong ngheà nghieäp ñeà ra". Söï laønh ngheà – ñoù laø söï phaùt trieån cao cuûa caùc kyõ naêng ngheà nghieäp vaø laø muïc ñích mong muoán cuoái cuøng cuûa daïy ngheà. Laønh ngheà laø söï deã daøng hoaøn thaønh moät caùch chính xaùc, nhanh, saùng taïo nhöõng coâng vieäc phöùc taïp [11]. 1.2.3.2- Kyõ naêng sö phaïm. ÔÛ moät soá nöôùc Nga, Ñöùc, Phaùp, Haøn Quoác . . . ngöôøi ta xaùc ñònh nhöõng kyõ naêng ngheà daïy hoïc (kyõ naêng sö phaïm) nhö: * Nhoùm nhöõng kyõ naêng thieát keá vaø tieán haønh daïy hoïc. * Nhoùm caùc kyõ naêng sö phaïm nhaèm phaùt trieån thoùi quen hoaït ñoäng ñoäc laäp. * Nhoùm caùc kyõ naêng toå chöùc hoaït ñoäng giaùo duïc. Caùc nhaø nghieân cöùu Nga ñaõ chæ ra heä thoáng kyõ naêng sö phaïm nhö : Kyõ naêng thieát keá; Kyõ naêng toå chöùc; Kyõ naêng ñònh höôùng; Kyõ naêng giao tieáp; Kyõ naêng ñònh vò vaø ñieàu khieån trong giao tieáp; Kyõ naêng nhaän thöùc; Kyõ naêng nghieân cöùu; Kyõ naêng kích thích ñoäng vieân... Theo O.A. Abdoullina thì kyõ naêng sö phaïm laø söï lónh hoäi nhöõng caùch thöùc vaø bieän phaùp giaûng daïy - giaùo duïc döïa treân söï vaän duïng moät caùch töï giaùc caùc kieán thöùc Taâm lyù - Giaùo duïc vaø Lyù luaän daïy hoïc boä moân. Döïa treân chöùc naêng cô baûn cuûa hoaït ñoäng daïy hoïc maø phaân thaønh hai loaïi kyõ naêng: Kyõ naêng daïy hoïc vaø kyõ naêng giaùo duïc [26]. Nhieàu tröôøng sö phaïm trong khu vöïc vaø treân theá giôùi ñeàu khaúng ñònh raèng trong quaù trình ñaøo taïo giaùo vieân caàn hình thaønh cho giaùo vieân khaû naêng giaûi quyeát nhöõng nhieäm vuï sö phaïm. Khaû naêng giaûi quyeát nhöõng nhieäm vuï naøy phuï thuoäc vaøo möùc ñoä hình thaønh kyõ naêng sö phaïm ôû ngöôøi giaùo vieân. Noùi caùch khaùc, muoán thöïc thi coù hieäu quaû nhöõng nhieäm vuï sö phaïm, ngöôøi giaùo vieân caàn coù heä thoáng caùc kyõ naêng sö phaïm, nhôø ñoù giaûi quyeát nhöõng nhieäm vuï cuûa mình moät caùch “chuyeân nghieäp”. heä thoáng nhöõng kyõ naêng naøy caàn ñöôïc hình thaønh ôû sinh vieân ngay khi ñang coøn hoïc ôû tröôøng sö phaïm.