Tóm tắt luận văn Thạc sỹ Luật học: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân trong Luật Hình sự Việt Nam

Chia sẻ: Nghiệt đồng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

68
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn là nghiên cứu toàn diện quy định của pháp luật hình sự và tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; đánh giá tổng quát về tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân xảy ra ở Việt Nam trong những năm qua; chỉ ra những hạn chế, thiếu sót, vướng mắc trong quá trình áp dụng luật;... Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Thạc sỹ Luật học: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân trong Luật Hình sự Việt Nam

môc lôc cña luËn v¨n Trang Trang phô b×a Lêi cam ®oan Môclôc Danh môc c¸c b¶ng Danh môc c¸c biÓu ®å më ®Çu 1 Ch−¬ng1: kh¸i qu¸t chung vÒ téi ho¹t ®éng nh»m 9 lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam 1.1. B¶n chÊt cña téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 9 1.1.1. Kh¸i niÖm téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 9 1.1.2. Môc ®Ých cña viÖc ghi nhËn téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh 14 quyÒn nh©n d©n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam 1.2. Ph©n kú lÞch sö téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 15 1.2.1. Thêi kú tõ phong kiÕn ®Õn tr−íc c¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945 16 1.2.2. Thêi kú tõ sau C¸ch m¹ng Th¸ng 8 n¨m 1945 ®Õn tr−íc khi ban 19 hµnh Bé luËt h×nh sù n¨m 1985 1.2.3. Thêi kú tõ khi ban hµnh Bé luËt h×nh sù n¨m 1985 ®Õn nay 27 1.3. §èi chiÕu téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong 29 Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 víi téi t−¬ng tù ®−îc quy ®Þnh trong Bé luËt h×nh sù mét sè n−íc trªn thÕ giíi 1.3.1. Téi t−¬ng tù téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 29 trong Bé luËt h×nh sù Liªn bang Nga 1.3.2. Téi t−¬ng tù téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 31 trong Bé luËt h×nh sù Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa 1.3.3. Téi t−¬ng tù téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 33 trong Bé luËt h×nh sù NhËt B¶n Ch−¬ng 2: quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ thùc tiÔn ¸p 37 dông téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 2.1. CÊu thµnh téi ph¹m vµ h×nh ph¹t téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh 37 quyÒn nh©n d©n 2.1.1. Kh¸ch thÓ cña téi ph¹m 37 2.1.2. MÆt kh¸ch quan cña téi ph¹m 38 2.1.3. Chñ thÓ cña téi ph¹m 46 2.1.4. MÆt chñ quan cña téi ph¹m 47 2.1.5. H×nh ph¹t ®èi víi téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 50 1
2.2. Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn 53 nh©n d©n víi mét sè téi ph¹m kh¸c trong Bé luËt h×nh sù 2.2.1. Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a téi ph¶n béi Tæ quèc víi téi ho¹t 53 ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 2.2.2. Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a téi b¹o lo¹n víi téi ho¹t ®éng nh»m 56 lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 2.2.3. Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a téi khñng bè nh»m chèng chÝnh quyÒn 58 nh©n d©n víi téi Ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 2.2.4. Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a téi tuyªn truyÒn chèng Nhµ n−íc 59 C«ng hßa xR héi chñ nghÜa ViÖt Nam víi téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 2.3. Thùc tiÔn ¸p dông téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n 62 d©n trong Bé luËt h×nh sù giai ®o¹n tõ n¨m 2000 ®Õn nay 2.4. Nh÷ng khã kh¨n, v−íng m¾c trong ho¹t ®éng ®iÒu tra, truy tè, xÐt 79 xö téi ph¹m ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 2.4.1. Nh÷ng khã kh¨n, v−íng m¾c 79 2.4.2. Nguyªn nh©n cña nh÷ng khã kh¨n, v−íng m¾c 83 Ch−¬ng 3: kiÕn nghÞ vµ biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ 86 ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña bé luËt h×nh sù n¨m 1999 vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 3.1. Yªu cÇu kh¸ch quan ph¶i hoµn thiÖn, n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông 86 nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 3.2. Nh÷ng kiÕn nghÞ vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 89 3.3. C¸c biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt 93 h×nh sù n¨m 1999 vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 3.3.1. T¨ng c−êng c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng c¸c hµnh vi ho¹t ®éng 93 nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 3.3.1.1. Chñ ®éng phßng ngõa 94 3.3.1.2. KÞp thêi ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn, ®Êu tranh v« hiÖu hãa c¸c hµnh vi 97 ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 3.3.2. T¨ng c−êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt vÒ 98 an ninh quèc gia vµ c¸c ©m m−u, ph−¬ng thøc, thñ ®o¹n cña téi ph¹m ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 3.3.3. T¨ng c−êng n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô, b¶n lÜnh chÝnh trÞ vµ ®¹o ®øc 100 c¸ch m¹ng cho ®éi ngò c¸n bé trong c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông KÕt luËn 103 Nh÷ng bµi viÕt ®¨ng trªn t¹p chÝ chuyªn ngµnh 105 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 106 2
më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi N−íc Céng hßa xR héi chñ nghÜa ViÖt Nam, mét gi¸ trÞ thiªng liªng cña bÊt kú ai lµ c«ng d©n cña ®Êt n−íc ViÖt Nam. §−îc thµnh lËp vµ tr¶i qua hai cuéc kh¸ng chiÕn tr−êng kú chèng giÆc ngo¹i x©m, chóng ta ®R ph¶i ®¸nh ®æi b»ng m¸u vµ n−íc m¾t, biÕt bao nhiªu thÕ hÖ hy sinh c¶ tuæi thanh xu©n, nhiÒu ng−êi ®R ®Ó l¹i mét phÇn c¬ thÓ n¬i chiÕn tr−êng, hay sèng mét cuéc sèng thùc vËt, tÊt c¶ nh÷ng hy sinh mÊt m¸t ®ã, chØ nh»m môc ®Ých, giµnh ®éc lËp tù do cho d©n téc, thèng nhÊt ®Êt n−íc, x©y dùng Nhµ n−íc v÷ng m¹nh víi môc tiªu "N−íc Céng hßa x" héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ Nhµ n−íc ph¸p quyÒn x" héi chñ nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n. TÊt c¶ quyÒn lùc nhµ n−íc thuéc vÒ nh©n d©n". Khi ®Êt n−íc ta b−íc vµo thêi kú ®æi míi, chuyÓn m×nh tõ nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng xR héi chñ nghÜa, tõng b−íc n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam trªn tr−êng quèc tÕ. Cïng víi sù thay ®æi nµy, ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, xãa bá chÕ ®é xR héi chñ nghÜa còng thay ®æi. Sau khi Liªn X« vµ c¸c n−íc §«ng ¢u sôp ®æ, cã hµng lo¹t tæ chøc ph¶n ®éng ®−îc thµnh lËp, ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, ngoµi c¸c tæ chøc ph¶n ®éng cò nh−: "ViÖt T©n", "ViÖt C¸ch", hµng lo¹t c¸c tæ chøc ph¶n ®éng míi còng ra ®êi nh−: "§¶ng nh©n d©n hµnh ®éng", sau nµy kÕt hîp víi "TËp hîp thanh niªn d©n chñ" vµ Hoµng Minh ChÝnh lËp ra"§¶ng d©n chñ ViÖt Nam". NguyÔn H÷u Ch¸nh víi "§¶ng d©n téc’’, NguyÔn C«ng B»ng víi c¸i gäi lµ "§¶ng v× d©n" … C¸c tæ chøc ph¶n ®éng kh«ng cßn ho¹t ®éng theo nh÷ng ph−¬ng thøc, thñ ®o¹n tr−íc ®©y. Chóng ho¹t ®éng víi nh÷ng ph−¬ng thøc, thñ ®o¹n ngµy cµng tinh vi, x¶o quyÖt h¬n, víi rÊt nhiÒu chiªu bµi nh−: lîi dông vÊn ®Ò d©n chñ, nh©n quyÒn, d©n téc, t«n gi¸o, l«i kÐo, kÝch ®éng g©y h»n thï gi÷a c¸c t«n gi¸o, d©n téc, nÕu cã x¶y ra m©u thuÉn th× lîi dông vÊn ®Ò nµy, ®Ó g©y ¸p lùc víi Nhµ n−íc ta trªn b×nh diÖn quèc tÕ. Bän chóng lîi dông thÕ m¹nh vÒ c«ng nghÖ th«ng tin, lîi dông kÏ hë vÒ qu¶n lý hµnh chÝnh trong lÜnh vùc ®Êt ®ai, ®Ó g©y chia rÏ, l«i kÐo ng−êi vµo tæ chøc ph¶n ®éng, ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. HiÖn nay, mÆc dï ®Êt n−íc ta ®ang ®−îc hßa b×nh ph¸t triÓn ®óng h−íng, nh©n d©n ngµy cµng Êm no, h¹nh phóc, nh−ng kh«ng v× thÕ mµ chóng ta chñ quan tr−íc nh÷ng 3
ho¹t ®éng chèng ph¸ cña c¸c tæ chøc ph¶n ®éng. H¬n lóc nµo hÕt chóng ta ph¶i t¨ng c−êng c¸c biÖn ph¸p lµm thÊt b¹i chiÕn l−îc "DiÔn biÕn hßa b×nh", b¶o vÖ an ninh quèc gia, b¶o vÖ sù tån t¹i vµ v÷ng m¹nh cña chÝnh quyÒn nh©n d©n. Trong ®ã x©y dùng vµ hoµn thiÖn quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn môc tiªu trªn. Thùc tiÔn ®Êu tranh phßng chèng téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong thêi gian qua ë n−íc ta ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®−îc nghiªn cøu gi¶i quyÕt vÒ mÆt lý luËn nh−: Ph¹m vi téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, dÊu hiÖu ph¸p lý ®Æc tr−ng cña téi ph¹m nµy, ®−êng lèi xö lý vµ chÕ tµi quy ®Þnh… téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n cßn Ýt c«ng tr×nh khoa häc ®Çu t− nghiªn cøu vÒ téi nµy. T×nh h×nh ®ã ®R vµ ®ang ®Æt ra yªu cÇu, cÇn thiÕt, cÊp b¸ch ph¶i nghiªn cøu mét c¸ch nghiªm tóc c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn, hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi ph¹m nµy, gãp phÇn gi÷ v÷ng an ninh quèc gia, ph¸t triÓn ®Êt n−íc. Víi lý do trªn ®©y, t«i chän ®Ò tµi "Téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam" lµm luËn v¨n tèt nghiÖp. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu HiÖn cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu c«ng khai míi chØ dõng l¹i ë viÖc ®Ò cËp kh¸i qu¸t hoÆc m« t¶ s¬ bé vÒ c¸c dÊu hiÖu ph¸p lý ®Æc tr−ng cña téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. C¸c bµi viÕt trªn c¸c b¸o, t¹p chÝ chØ mang tÝnh chÊt c¶nh b¸o vÒ thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng chèng ph¸ nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n cña c¸c tæ chøc ph¶n ®éng, còng nh− nghiªn cøu vÒ tr¹ng th¸i t©m lý, mèi nguy hiÓm cña téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n ®èi víi an ninh quèc gia, nghiªn cøu ë mÆt nghiÖp vô ph¶n gi¸n trong viÖc triÖt ph¸ c¸c tæ chøc ph¶n ®éng, chø ch−a cã c«ng tr×nh nghiªn cøu nµo nghiªn cøu mét c¸ch toµn diÖn vµ cã hÖ thèng c¸c vÊn ®Ò lý luËn vÒ téi ph¹m nµy, nghiªn cøu lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, tæng kÕt ®¸nh gi¸ thùc tiÔn ¸p dông, còng nh− chØ ra nh÷ng tån t¹i, v−íng m¾c trong thùc tÕ, ®Ó ®Ò xuÊt c¸c ý kiÕn lËp ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. 3. Môc ®Ých, nhiÖm vô, ®èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n 3.1.Môc ®Ých nghiªn cøu 4
Môc ®Ých cña luËn v¨n lµ nghiªn cøu toµn diÖn quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n; ®¸nh gi¸ tæng qu¸t vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n x¶y ra ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua; chØ ra nh÷ng h¹n chÕ, thiÕu sãt, v−íng m¾c trong qu¸ tr×nh ¸p dông ph¸p luËt; t×m ra nh÷ng vÊn ®Ò, ®ßi hái ph¶i hoµn thiÖn quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. Qua ®ã, ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. 3.2. NhiÖm vô nghiªn cøu LuËn v¨n gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô cô thÓ sau: - Nghiªn cøu lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong sù ph¸t triÓn chung cña ph¸p luËt h×nh sù ®Ó thÊy ®−îc sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸p ®iÓn hãa téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong Bé luËt h×nh sù. - Nghiªn cøu toµn diÖn vÒ mÆt lý luËn ®èi víi téi ph¹m nµy, thùc tiÔn ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö téi ph¹m nµy qua c¸c vô ¸n, c¸c b¶n ¸n ®R xÐt xö. - ChØ ra nh÷ng h¹n chÕ, thiÕu sãt, v−íng m¾c trong viÖc ¸p dông. §Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù vÒ téi ph¹m nµy. 3.3. §èi t−îng nghiªn cøu - LuËn v¨n nghiªn cøu chÕ ®Þnh téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam. - Nghiªn cøu c¸c vô ¸n, c¸c b¶n ¸n ®R xÐt xö, t×m hiÓu mét c¸ch s©u s¾c téi ph¹m nµy. -ViÖc nghiªn cøu ®Ò tµi cßn dùa vµo c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña Nhµ n−íc vµ nh÷ng gi¶i thÝch thèng nhÊt trong thùc tiÔn xÐt xö cña Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao, ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao cã liªn quan ®Õn téi ph¹m nµy, nh÷ng sè liÖu thèng kª, tæng kÕt trong c¸c b¸o c¸o tæng kÕt cña ngµnh Tßa ¸n nh©n d©n,ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n, th«ng tin trªn c¸c b¸o, t¹p chÝ, b¸o ®iÖn tö ®Ó tæng hîp c¸c kiÕn thøc, lý luËn vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. 3.4. Ph¹m vi nghiªn cøu LuËn v¨n nghiªn cøu téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam d−íi gãc ®é ph¸p lý h×nh sù trong thêi gian tõ n¨m 2000 ®Õn nay trong ph¹m vi toµn quèc. 5
4. C¬ së lý luËn vµ c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu - C¬ së cña luËn v¨n lµ quan ®iÓm cña Chñ nghÜa M¸c- Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh, quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m x©m ph¹m an ninh quèc gia, còng nh− thµnh tùu cña c¸c chuyªn ngµnh khoa häc ph¸p lý nh−: LuËt h×nh sù, LuËt tè tông h×nh sù, ®iÒu tra h×nh sù… nh÷ng luËn ®iÓm khoa häc trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, s¸ch chuyªn kh¶o vµ c¸c bµi viÕt ®¨ng trªn t¹p chÝ cña mét sè Nhµ khoa häc luËt h×nh sù. Ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc ph¶n ®éng còng nh− thùc tiÔn ho¹t ®éng ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. LuËn v¨n sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Æc tr−ng, phæ biÕn nh−: LÞch sö, l«gic, so s¸nh, ph©n tÝch tæng hîp, thèng kª, chuyªn gia… 5. Nh÷ng ®ãng gãp míi vÒ mÆt khoa häc cña luËn v¨n - Ph©n tÝch lµm râ: Kh¸i niÖm Nhµ n−íc Céng hßa xR héi chñ nghÜa ViÖt Nam, kh¸i niÖm chÝnh quyÒn nh©n d©n, kh¸i niÖm lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n vµ kh¸i niÖm téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n; sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam. - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ quy ®Þnh vÒ nh÷ng téi t−¬ng ®ång víi téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong ph¸p luËt h×nh sù mét sè n−íc trªn thÕ giíi nh»m rót ra nh÷ng gi¸ trÞ hîp lý vÒ lËp ph¸p h×nh sù, ®Ó ¸p dông cã chän läc, s¸ng t¹o trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam, bæ sung cho nh÷ng luËn cø vµ gi¶i ph¸p ®−îc ®Ò xuÊt trong luËn v¨n. - Lµm s¸ng tá nh÷ng dÊu hiÖu ph¸p lý ®Æc tr−ng cña téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong Bé luËt h×nh sù hiÖn hµnh, ph©n biÖt, so s¸nh téi ph¹m nµy víi mét sè téi kh¸c trong Ch−¬ng "C¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia" cã dÊu hiÖu ph¸p lý kh¸ gièng nhau. - Trªn c¬ së ph©n tÝch thùc tiÔn ¸p dông, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông quy ®Þnh luËt h×nh sù vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m nµy trong t×nh h×nh míi. 6. ý nghÜa cña luËn v¨n §©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu chuyªn kh¶o ®ång bé ®Çu tiªn nghiªn cøu mét c¸ch kh¸ cã hÖ thèng vµ toµn diÖn nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n ë cÊp ®é luËn v¨n th¹c sÜ, kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ nh÷ng ®Ò xuÊt 6
cña luËn v¨n cã ý nghÜa tÝch cùc nhÊt ®Þnh ®èi víi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi ph¹m nµy. 7. KÕt cÊu cña luËn v¨n Ngoµi phÇn Më ®Çu, KÕt luËn vµ Danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung luËn v¨n gåm 3 ch−¬ng: Ch−¬ng 1: Kh¸i qu¸t chung vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam. Ch−¬ng 2: Quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ thùc iÔn ¸p dông téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. Ch−¬ng 3: KiÕn nghÞ vµ biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña .Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. Ch−¬ng 1 Kh¸i qu¸t chung vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam 1.1. B¶n chÊt cña téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 1.1.1. Kh¸i niÖm téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n Theo triÕt häc M¸c- Lª nin, téi ph¹m lµ mét hiÖn t−îng xR héi ph¸t sinh do ®iÒu kiÖn kinh tÕ nhÊt ®Þnh, nã lµ hiÖn t−îng tiªu cùc cña xR héi, ra ®êi vµ tån t¹i cïng víi sù ph¸t triÓn cña xR héi. ViÖc quy ®Þnh mét téi ph¹m nµo ®ã trong Bé luËt h×nh sù, thÓ hiÖn ý chÝ cña giai cÊp thèng trÞ, b¶o vÖ c¸c quan hÖ xR héi mµ Nhµ n−íc ®ã ph¶i duy tr×. Ph¸p luËt lu«n lµ c«ng cô h÷u hiÖu nhÊt thÓ hiÖn ý chÝ cña Nhµ n−íc, cña giai cÊp thèng trÞ. Téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n ®−îc quy ®Þnh trong Bé luËt h×nh sù ViÖt Nam còng kh«ng ngoµi môc ®Ých nh»m b¶o vÖ sù tån t¹i vµ v÷ng m¹nh cña chÝnh quyÒn nh©n d©n. §Ó hiÓu râ vÒ kh¸i niÖm téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n tr−íc hÕt ph¶i t×m hiÓu mét sè kh¸i niÖm nh−: Nhµ n−íc, Nhµ n−íc céng hßa xR héi chñ nghÜa ViÖt Nam, kh¸i niÖm chÝnh quyÒn nh©n d©n, kh¸i niÖm lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. Theo Gi¸o tr×nh LuËt h×nh sù ViÖt Nam cña Tr−êng §¹i häc LuËt Hµ Néi (2005), ®−a ra kh¸i niÖm vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n nh− sau: "Téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n lµ hµnh vi thµnh lËp hoÆc tham gia tæ chøc nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n". 7
Trong s¸ch chuyªn kh¶o "B¶o vÖ an ninh quèc gia, an ninh quèc tÕ vµ c¸c quyÒn con ng−êi b»ng ph¸p luËt h×nh sù trong giai ®o¹n x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn" do PGS.TSKH Lª C¶m chñ biªn ®Þnh nghÜa: "Téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n lµ hµnh vi (b»ng hµnh ®éng hoÆc kh«ng hµnh ®éng) nh»m x©m ph¹m sù tån t¹i v÷ng m¹nh cña chÝnh quyÒn nh©n d©n trong n−íc céng hßa x" héi chñ nghÜa ViÖt Nam". Hµnh vi ph¹m téi cña téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n x©m ph¹m trùc tiÕp sù tån t¹i cña chÝnh quyÒn nh©n d©n. Téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n ®−îc giíi h¹n bëi hai lo¹i hµnh vi ë mÆt kh¸ch quan cña téi ph¹m ®ã lµ hµnh vi thµnh lËp hoÆc tham gia tæ chøc ph¶n ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. Ho¹t ®éng thµnh lËp tæ chøc lµ ho¹t ®éng khëi x−íng thµnh lËp tæ chøc, so¹n th¶o, viÕt ®Ò c−¬ng, ®iÒu lÖ, kÕ ho¹ch thµnh lËp tæ chøc; ®øng ra tuyªn truyÒn l«i kÐo ng−êi kh¸c vµo tæ chøc; v¹ch ra kÕ ho¹ch ho¹t ®éng cña tæ chøc. Mét ng−êi bÞ coi lµ ph¹m téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n ph¶i tháa mRn ®Çy ®ñ c¸c dÊu hiÖu cña téi ph¹m. Theo PGS.TSKH Lª C¶m ph¶i thÓ hiÖn ba b×nh diÖn víi n¨m dÊu hiÖu cña nã lµ: a) b×nh diÖn kh¸ch quan: téi ph¹m lµ hµnh vi nguy hiÓm cho xR héi; b) b×nh diÖn ph¸p lý: téi ph¹m lµ hµnh vi tr¸i ph¸p luËt h×nh sù; c) b×nh diÖn chñ quan: téi ph¹m lµ hµnh vi do ng−êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ ®ñ tuæi chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiÖn mét c¸ch cã lçi. Trªn c¬ së ph©n tÝch trªn, chóng t«i xin ®−a ra kh¸i niÖm téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n nh− sau: Téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n lµ hµnh vi thµnh lËp hoÆc tham gia tæ chøc, do ng−êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ ®ñ tuæi chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiÖn nh»m môc ®Ých lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. 1.1.2. Môc ®Ých cña viÖc ghi nhËn téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam Thø nhÊt, nh»m b¶o vÖ mét c¸ch v÷ng ch¾c chÕ ®é chÝnh trÞ, sù tån t¹i v÷ng m¹nh cña chÝnh quyÒn nh©n d©n. Thø hai, viÖc quy ®Þnh mét c¸ch cô thÓ nh÷ng hµnh vi bÞ coi lµ ph¹m téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, quy ®Þnh lo¹i h×nh ph¹t, møc h×nh ph¹t cô thÓ, t¹o 8
c¬ së ph¸p lý v÷ng ch¾c gióp cho c¸c c¬ quan t− ph¸p, ng−êi tiÕn hµnh tè tông ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m nµy mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Thø ba, viÖc ghi nhËn téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n gãp phÇn hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt h×nh sù, tiÕn tíi môc tiªu x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn ViÖt Nam xR héi chñ nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n d©n vµ v× nh©n d©n. Thø t−, ph¸t huy kinh nghiÖm lËp ph¸p h×nh sù cña c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt h×nh sù ®−îc ban hµnh tr−íc khi ph¸p ®iÓn hãa Bé luËt h×nh sù. 1.2. Ph©n kú lÞch sö téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 1.2.1. Thêi kú tõ phong kiÕn ®Õn tr−íc C¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945 Ngay tõ thêi kú phong kiÕn, c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn ®R rÊt quan t©m ®Õn sù thèng trÞ tuyÖt ®èi cña chÝnh quyÒn trung −¬ng tËp quyÒn, ®øng ®Çu lµ nhµ vua. Trong c¸c bé luËt cña c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn ViÖt Nam tr−íc ®©y nh−: Bé luËt h×nh th−, Quèc triÒu h×nh luËt, Hoµng ViÖt luËt lÖ, còng quy ®Þnh téi c−íp ng«i vua lµ téi ®¹i nghÞch bÊt ®¹o, bÞ ¸p dông h×nh ph¹t rÊt nghiªm kh¾c. Trong Quèc triÒu h×nh luËt, téi m−u ph¶n bÞ coi lµ träng téi xÕp hµng ®Çu trong ThËp ¸c vµ bÞ trõng trÞ b»ng nh÷ng h×nh ph¹t rÊt nghiªm kh¾c (tõ gi¶o ®Õn l¨ng tr×). §iÒu 1 Ch−¬ng ®¹o tÆc quy ®Þnh: "Nh÷ng kÎ lµm m−u ph¶n, m−u lµm viÖc ®¹i nghÞch th× bÞ xö téi chÐm bªu ®Çu; kÎ tßng ph¹m vµ th©n ®¶ng biÕt viÖc Êy ®Òu ph¶i téi chÐm; vî con ®iÒn s¶n ®Òu bÞ tÞch thu lµm cña c«ng; th−ëng cho ng−êi c¸o gi¸c t−íc n¨m t− vµ mét phÇn ba sè ®iÒn s¶n bÞ tÞch thu. Quan së t¹i kh«ng biÕt ph¸t gi¸c vµ truy b¾t th× ph¶i téi tïy theo viÖc nÆng nhÑ. Cè t×nh dung tóng hay giÊu giÕm, th× xö nh− kÎ ph¹m téi". Nh÷ng träng téi nh− ¸m s¸t vua, giÕt h¹i hoµng téc v× nh÷ng m−u ®å chÝnh trÞ ®Òu quy vµo téi m−u ph¶n. D−êi thêi nhµ NguyÔn, vua Gia Long giao cho NguyÔn V¨n Thµnh so¹n th¶o Hoµng ViÖt luËt lÖ, cã hiÖu lùc trªn ph¹m vi toµn quèc n¨m 1813, t−¬ng tù nh− ph¸p luËt h×nh sù d−íi thêi nhµ Lª, téi c−íp ng«i vua còng bÞ xÐt xö rÊt nÆng, kh«ng chØ ®èi víi c¸ nh©n ng−êi ph¹m téi mµ cßn quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù tËp thÓ. §iÒu 223 trong Hoµng ViÖt luËt lÖ quy ®Þnh téi m−u ph¶n ®¹i nghÞch nh− sau: "Phµm kÎ m−u ph¶n kh«ng lµm lîi cho ®Êt n−íc, m−u h¹i x" t¾c vµ ®¹i nghÞch kh«ng cã lîi ®èi víi vua, m−u hñy t«n miÕu, s¬n l¨ng vµ cung quyÕt. ChØ nhóng tay vµo ©m m−u mµ kh«ng chia cÇm ®Çu hay tßng ph¹m ®", hay ch−a lµm ®Òu bÞ xö tö b»ng l¨ng tr×. 9
¤ng néi, cha, con, ch¸u, anh em vµ ng−êi cïng ë trong mét nhµ, nh− trong téc, kh«ng ®Ó tang th©n thuéc, bµ ngo¹i, cha vî, rÓ, kh«ng chia kh¸c nhau theo hä, ch¸nh ph¹m hay míi quen. Chó b¸c, con cña anh em kh«ng h¹n hay ch−a ë riªng, quª qu¸n kh¸c nhau. Nam tõ 16 tuæi trë lªn, kh«ng kÓ lµ bÖnh nÆng, tµn phÕ, ®Òu ®em chÐm hÕt. Con trai tõ 15 tuæi trë xuèng vµ mÑ cña chÝnh ph¹m, con g¸i, thª thiÕp, chÞ em, bao nhiªu thª thiÕp Êy ®em ph¸t cho lµm n« lÖ cho c¸c bËc ®¹i c«ng thÇn. Cña c¶i cña chÝnh ph¹m, cho vµo nhµ quan". KiÓu Nhµ n−íc thuéc ®Þa nöa phong kiÕn trong thêi kú Ph¸p thuéc lµ Nhµ n−íc bï nh×n lµm tay sai cho giÆc Ph¸p, xÐt vÒ b¶n chÊt ®ã lµ Nhµ n−íc ph¶n ®éng. Tuy nhiªn, xÐt trªn gãc ®é ph¸p luËt, ph¸p luËt thêi kú nµy rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p. T−¬ng øng víi ba Kú lµ ba Bé luËt h×nh sù kh¸c nhau. §iÒu 75 Bé h×nh luËt canh c¶i ë Nam Kú quy ®Þnh: "Nh÷ng ng−êi thuéc ®Þa cña Ph¸p quèc hay lµ ng−êi b¶o hé cña Ph¸p quèc mµ cÇm khÝ giíi lµm nghÞch chèng Ph¸p quèc sÏ bÞ xö tö h×nh". Tãm l¹i, trong bÊt kú thêi kú nµo cã Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, th× còng cã nh÷ng quy ®Þnh t−¬ng tù nh− téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, ®Ó b¶o vÖ sù tån t¹i cña Nhµ n−íc, sù thèng trÞ giai cÊp cña giai cÊp thèng trÞ. 1.2.2. Thêi kú tõ sau C¸ch m¹ng Th¸ng 8 n¨m 1945 ®Õn tr−íc khi ban hµnh Bé luËt h×nh sù n¨m 1985 Nhµ n−íc ®R ban hµnh S¾c lÖnh sè 08/SL ngµy 05/9/1945 vÒ viÖc gi¶i t¸n c¸c ®¶ng ph¸i ph¶n ®éng nh− "§¹i ViÖt quèc gia x" héi ®¶ng" vµ "§¹i ViÖt quèc d©n ®¶ng" v× hai ®¶ng nµy ho¹t ®éng chèng l¹i Nhµ n−íc ViÖt Nam d©n chñ céng hßa. Ngµy 12/9/1945, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ra S¾c lÖnh sè 30/SL gi¶i t¸n "ViÖt Nam h−ng quèc thanh niªn" vµ " ViÖt Nam ¸i quèc thanh niªn". S¾c lÖnh sè 08/SL vµ S¾c lÖnh sè 30/SL, t¹o c¬ së ph¸p lý ®Çu tiªn, cho phÐp trÊn ¸p c¸c tæ chøc ph¶n c¸ch m¹ng, ho¹t ®éng lËt ®æ chÝnh quyÒn. Ngay sau khi hai s¾c lÖnh trªn ®−îc ban hµnh, lùc l−îng liªm phãng, Quèc gia tù vÖ ®R tiÕn hµnh ®Ëp tan c¸c tæ chøc ph¶n c¸ch m¹ng muèn lËt ®æ chÝnh quyÒn non trÎ. Ngµy 14/02/1945, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®R ra S¾c lÖnh sè 21/SL vÒ tæ chøc, ho¹t ®éng cña Tßa ¸n qu©n sù, giao cho Tßa ¸n qu©n sù xÐt xö bän ph¶n c¸ch m¹ng, chèng l¹i Nhµ n−íc, chèng l¹i nh©n d©n. §iÒu 21, S¾c lÖnh 21/SL quy ®Þnh: " Tßa ¸n qu©n sù xÐt 10
xö tÊt c¶ nh÷ng ng−êi ph¹m mét viÖc g× sau hay tr−íc ngµy 19/8/1945 cã ph−¬ng h¹i ®Õn nÒn ®éc lËp cña n−íc ViÖt Nam d©n chñ céng hßa". VÒ h×nh ph¹t, §iÒu 8 S¾c lÖnh 21/SL quy ®Þnh: "Tßa ¸n qu©n sù cã thÓ tuyªn ¸n, tha bæng, tÞch thu mét phÇn hay tÊt c¶ tµi s¶n; ph¹t tï tõ 01 n¨m ®Õn 10 n¨m; ph¹t khæ sai tõ 05 n¨m ®Õn 20 n¨m; xö tö. Tßa ¸n cã thÓ võa tuyªn ph¹t giam hay tö h×nh, võa xö tÞch thu mét phÇn hay tÊt c¶ tµi s¶n cña ph¹m nh©n". C¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt thêi kú nµy, kü thuËt lËp ph¸p ®¬n gi¶n, chØ mang tÝnh kh¸i qu¸t chung nh−ng nã ®R gãp phÇn h¹n chÕ, ®i ®Õn tiªu diÖt hoµn toµn c¸c tæ chøc ph¶n c¸ch m¹ng ho¹t ®éng lËt ®æ chÝnh quyÒn. MÆc dï c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt h×nh sù thêi kú nµy quy ®Þnh vÒ c¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia nãi chung vµ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n nãi riªng cßn s¬ sµi, ®¬n gi¶n, ch−a quy ®Þnh râ cÊu thµnh tõng téi ph¹m cô thÓ nh−ng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt h×nh sù thêi kú nµy ®R ®Æt nÒn mãng cho viÖc quy ®Þnh téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n vÒ sau nµy. ChÝnh phñ ®R ra S¾c lÖnh sè 133/SL, ngµy 20/01/1953, quy ®Þnh trõng trÞ nh÷ng téi x©m h¹i ®Õn an toµn Nhµ n−íc vÒ ®èi néi, ®èi ngo¹i. §iÒu 1 S¾c lÖnh sè 133/SL quy ®Þnh: "§Ó cñng cè chÝnh quyÒn nh©n d©n, ®Èy m¹nh cuéc kh¸ng chiÕn giµnh ®éc lËp, thèng nhÊt cho d©n téc, nay ban hµnh s¾c lÖnh nµy nh»m môc ®Ých trõng trÞ c¸c lo¹i viÖt gian, ph¶n ®éng, xÐt xö nh÷ng ©m m−u vµ hµnh ®éng ph¶n quèc". S¾c lÖnh sè 133/SL chia c¸c hµnh vi ho¹t ®éng ph¶n c¸ch m¹ng thµnh 09 lo¹i téi ph¹m cô thÓ trong ®ã cã téi "tæ chøc lùc l−îng vò trang lµm lo¹n chèng l¹i chÝnh quyÒn d©n chñ nh©n d©n’, téi "tham gia c¸c ®¶ng ph¸i, c¸c tæ chøc viÖt gian, ph¶n ®éng" cã cÊu thµnh téi ph¹m ®−îc m« h×nh hãa t−¬ng ®èi gièng víi hµnh vi thµnh lËp hoÆc tham gia tæ chøc ph¶n c¸ch m¹ng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong cÊu thµnh téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n hiÖn nay. S¾c lÖnh 133/SL, ®R ®¹t ®−îc b−íc tiÕn bé vÒ kü thuËt lËp ph¸p chØ râ nh÷ng hµnh vi nµo lµ hµnh vi ph¶n c¸ch m¹ng (§iÒu 5, §iÒu 6 S¾c lÖnh 133/SL), lµ c¬ së ®Ó x©y dùng cÊu thµnh téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n sau nµy. Nhµ n−íc ®R ban hµnh S¾c lÖnh 151/SL, trõng trÞ nh÷ng ®Þa chñ chèng ph¸p luËt ë nh÷ng n¬i ph¸t ®éng quÇn chóng thi hµnh chÝnh s¸ch ruéng ®Êt nh»m môc ®Ých gi÷ g×n tÝnh m¹ng vµ tµi s¶n cña nh©n d©n, nghiªm cÊm mäi hµnh ®éng ph¸ ho¹i cña ®Þa chñ kh«ng tu©n luËt ph¸p, gi÷ g×n trËt tù c¸ch m¹ng, cñng cè khèi ®oµn kÕt kh¸ng 11
chiÕn cña nh©n d©n. Trong S¾c lÖnh 151/SL cã quy ®Þnh téi cÊu kÕt víi ®Õ quèc, ngôy quyÒn, gi¸n ®iÖp, thµnh lËp hay cÇm ®Çu, nh÷ng tæ chøc ®¶ng ph¸i ph¶n ®éng ®Ó chèng l¹i chÝnh phñ… cã cÊu thµnh téi ph¹m t−¬ng ®èi gièng téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. Qua nghiªn cøu ph¸p luËt h×nh sù trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p liªn quan ®Õn téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n chóng t«i rót ra kÕt luËn sau ®©y: Mét lµ, ph¸p luËt h×nh sù trong thêi kú nµy quy ®Þnh vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n cßn s¬ khai, ®¬n gi¶n mang tÝnh chÊt thêi chiÕn, nh−ng ®R kh¸i qu¸t ®−îc hµnh vi liªn quan ®Õn téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. Hai lµ, cã thÓ thÊy rÊt râ lµ nh÷ng hµnh vi liªn quan ®Õn ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn ®−îc ®Ò cËp trong c¸c ®iÒu luËt réng h¬n so víi ngµy nay. Ba lµ, c¸c nhµ lµm luËt ®R cã ý thøc ph©n biÖt t−¬ng ®èi râ rÖt ®èi víi c¸c hµnh vi bÞ coi lµ ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn lµ c¬ së ®Ó x©y dùng cÊu thµnh téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. Ngµy 30/10/1967, ñy ban th−êng vô Quèc héi ®R ban hµnh Ph¸p lÖnh trõng trÞ c¸c téi ph¶n c¸ch m¹ng trong ®ã cã quy ®Þnh téi ©m m−u lËt ®æ chÝnh quyÒn d©n chñ, nh©n d©n (§iÒu 4). C¨n cø vµo néi dung cña ph¸p lÖnh th× thÊy cã mét quan ®iÓm cã ý nghÜa rÊt lín vÒ mÆt chÝnh trÞ vµ ph¸p lý ®ã lµ: mäi ©m m−u ph¹m téi, hµnh ®éng ph¹m téi ®Òu bÞ trõng trÞ. Quy ®Þnh vÒ téi ©m m−u lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n ë thêi ®iÓm nµy xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ cña n−íc ta trong thêi kú ®ã vµ thÓ hiÖn râ tinh thÇn chñ ®éng phßng, chèng c¸c biÓu hiÖn cña téi nµy khi cßn lµ mÇm mèng, manh nha. ViÖc quy ®Þnh téi ©m m−u lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong ph¸p lÖnh ®R ®¹t ®−îc b−íc tiÕn rÊt lín vÒ tr×nh ®é, kü thuËt lËp ph¸p h×nh sù. CÊu thµnh téi ph¹m nµy ®R t−¬ng tù cÊu thµnh téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong Bé luËt h×nh sù ngµy nay. Ngµy 15/3/1976, ChÝnh phñ c¸ch m¹ng l©m thêi Céng hßa miÒn Nam ViÖt Nam ®R ban hµnh S¾c luËt sè 03/SL-76, quy ®Þnh c¸c téi ph¹m ®Ó trÊn ¸p bän ph¶n c¸ch m¹ng. Theo tinh thÇn vµ néi dung cña S¾c luËt ®R ®−îc Th«ng t− sè 03-BTP/TT, cña 12
Bé t− ph¸p ChÝnh phñ l©m thêi Céng hßa miÒn Nam ViÖt Nam h−íng dÉn cô thÓ, téi ©m m−u lËt ®æ chÝnh quyÒn lµ téi ®−îc quy ®Þnh trong nhãm 1, gåm téi ph¶n quèc vµ téi ©m m−u lËt ®æ chÝnh quyÒn. S¾c luËt sè 03/SL/76 ®R kÕ thõa kü thuËt lËp ph¸p h×nh sù trong Ph¸p lÖnh trõng trÞ c¸c téi ph¶n c¸ch m¹ng n¨m 1967, kÞp thêi trõng trÞ bän ph¶n c¸ch m¹ng ®ang r¸o riÕt thµnh lËp c¸c tæ chøc ph¶n c¸ch m¹ng ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ ChÝnh phñ l©m thêi Céng hßa miÒn Nam ViÖt Nam. 1.2.3. Thêi kú tõ khi ban hµnh Bé luËt h×nh sù 1985 ®Õn nay Ngµy 27 th¸ng 6 n¨m 1985, t¹i kú häp thø 9, Quèc héi khãa VII ®R th«ng qua Bé luËt h×nh sù ®Çu tiªn cña N−íc Céng hßa xR héi chñ nghÜa ViÖt Nam. ViÖc ban hµnh Bé luËt h×nh sù n¨m 1985, ®¸nh dÊu mét b−íc tiÕn bé lín trong ho¹t ®éng lËp ph¸p h×nh sù cña Nhµ n−íc ta, thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn liªn tôc, cã tÝnh kÕ thõa c¸c kinh nghiÖm quý b¸u cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt h×nh sù tr−íc ®©y. Thùc tiÔn t×nh h×nh téi ph¹m trong thêi kú ®æi míi ®R cã rÊt nhiÒu thay ®æi, cuéc ®Êu tranh chèng téi ph¹m còng ®ßi hái ph¶i cã bé luËt hoµn chØnh vµ hoµn thiÖn h¬n. V× vËy, ngµy 21/12/1999, Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 ®R ®−îc ban hµnh, kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ thiÕu sãt cña Bé luËt h×nh sù n¨m 1985. Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 cã rÊt nhiÒu söa ®æi, bæ sung quan träng so víi Bé luËt h×nh sù n¨m 1985. Tuy nhiªn, téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n kh«ng cã thay ®æi. C¸c nhµ lµm luËt cho r»ng ®iÒu luËt nµy t−¬ng ®èi hoµn chØnh, vÉn ®¸p øng ®−îc yªu cÇu thùc tiÔn. 1.3. §èi chiÕu téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 víi téi t−¬ng tù ®−îc quy ®inh trong Bé luËt h×nh sù mét sè n−íc trªn thÕ giíi Sau khi so s¸nh téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong Bé luËt h×nh sù ViÖt Nam víi c¸c ®iÒu luËt t−¬ng tù trong Bé luËt h×nh sù c¸c n−íc Nga, Trung Hoa, NhËt B¶n cã thÓ thÊy téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n cã m« h×nh hãa kh¸ gièng víi §iÒu 105 trong Bé luËt h×nh sù Trung Hoa n¨m 1997. Tuy nhiªn, xÐt vÒ tr×nh ®é, kü thuËt lËp ph¸p th× téi quy ®Þnh trong Bé luËt h×nh sù cña Nga, Trung Hoa, NhËt B¶n cã tr×nh ®é, kü thuËt lËp ph¸p cao h¬n, cã gi¸ trÞ thi hµnh tèt h¬n. Qua so s¸nh còng thÊy ®−îc nh÷ng thiÕu sãt trong viÖc m« h×nh hãa téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong Bé luËt h×nh sù ViÖt Nam. 13
Ch−¬ng 2 quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ thùc tiÔn ¸p dông téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 2.1. CÊu thµnh téi ph¹m vµ h×nh phat téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 2.1.1. Kh¸ch thÓ cña téi ph¹m Hµnh vi cña téi ph¹m nµy x©m ph¹m trùc tiÕp ®Õn sù tån t¹i cña chÝnh quyÒn nh©n d©n. 2.1.2. MÆt kh¸ch quan cña téi ph¹m Hµnh vi kh¸ch quan cña téi ph¹m ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n ®−îc ®Æc tr−ng bëi ho¹t ®éng thµnh lËp hoÆc tham gia tæ chøc nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. a) Thµnh lËp tæ chø nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n Ho¹t ®éng thµnh lËp tæ chøc nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n cã thÓ ®−îc thÓ hiÖn b»ng mét sè hµnh vi cô thÓ nh−: - Khëi x−íng vµ thµnh lËp tæ chøc nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n hoÆc gîi chñ tr−¬ng, ph−¬ng h−íng, kÕ ho¹ch ho¹t ®éng sau khi tæ chøc ph¹m téi ®−îc thµnh lËp. Hµnh vi khëi x−íng chØ do ng−êi tæ chøc tiÕn hµnh. - §Ò x−íng chñ tr−¬ng, ®−êng lèi ho¹t ®éng cña tæ chøc, tuyªn truyÒn l«i kÐo, tËp hîp ng−êi vµo tæ chøc nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. §Ò ra chñ tr−¬ng, ®−êng lèi ho¹t ®éng cña tæ chøc nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn thÓ hiÖn ë c¸c hµnh vi nh−: + ViÕt c−¬ng lÜnh, ®iÒu lÖ, kÕ ho¹ch, ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng, lêi kªu gäi, tµi liÖu huÊn luyÖn. + Bµn b¹c, th¶o luËn vÒ viÖc sÏ thµnh lËp tæ chøc nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, ph©n c«ng nhau tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng cÇn thiÕt cho téi ph¹m ra ®êi. - Tuy kh«ng khëi x−íng viÖc thµnh lËp tæ chøc ph¶n ®éng nh−ng trùc tiÕp ®øng ra thµnh lËp tæ chøc ph¶n ®éng kh¸c ®Ó tËp hîp lùc l−îng, l«i kÐo ng−êi kh¸c tham gia tæ chøc ph¹m téi. b) Tham gia tæ chøc nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n Ho¹t ®éng tham gia tæ chøc nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n lµ tr−êng hîp ng−êi ph¹m téi nhËn thøc râ môc ®Ých cña tæ chøc lµ nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n 14
d©n, ®R t¸n thµnh vµ nhËn lêi tham gia vµo tæ chøc ®ã, thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch vµ ho¹t ®éng cña tæ chøc. BiÓu hiÖn cô thÓ cña hµnh vi tham gia tæ chøc nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n rÊt ®a d¹ng, phong phó. Téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n ®−îc coi lµ hoµn thµnh tõ thêi ®iÓm ng−êi ph¹m téi thùc hiÖn ho¹t ®éng thµnh lËp hoÆc tham gia tæ chøc nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. 2.1.3. Chñ thÓ cña téi ph¹m Chñ thÓ cña téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n lµ bÊt kú ng−êi nµo cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ ®¹t ®é tuæi chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù theo luËt ®Þnh vµ ®R thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi. 2.1.4. MÆt chñ quan cña téi ph¹m MÆt chñ quan cña téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n ®−îc ®Æc tr−ng bëi h×nh thøc lçi cè ý trùc tiÕp vµ môc ®Ých nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. 2.1.5. H×nh ph¹t ®èi víi téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n §iÒu 79 Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 quy ®Þnh hai khung h×nh ph¹t theo vai trß cña ng−êi ph¹m téi trong vô ¸n ®ång ph¹m: "Ng−êi tæ chøc, xói giôc ho¹t ®éng ®¾c lùc hoÆc g©y hËu qu¶ nghiªm träng bÞ ph¹t tï tõ 12 n¨m ®Õn 20 n¨m, tï chung th©n hoÆc tö h×nh; Ng−êi ®ång ph¹m kh¸c, tøc ng−êi kh«ng thuéc ng−êi kÓ trªn bÞ ph¹t tï tõ 5 n¨m ®Õn 15 n¨m". 2.2. Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n víi mét sè téi ph¹m kh¸c trong Bé luËt h×nh sù 2.2.1. Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a téi ph¶n béi Tæ quèc víi téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n Kh¸ch thÓ téi ph¹m téi ph¶n béi Tæ quèc nªu lªn trong ®iÒu luËt cã ph¹m vi réng h¬n kh¸ch thÓ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. Theo NghÞ quyÕt sè 04/ H§TP, ngµy 29/11/1986 cña Héi ®ång thÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao h−íng dÉn ¸p dông mét sè quy ®Þnh trong PhÇn c¸c téi ph¹m cña Bé luËt h×nh sù quy ®Þnh theo ®ã Téi ph¶n béi Tæ quèc cã ba dÊu hiÖu chÝnh: Chñ thÓ téi ph¶n béi Tæ quèc lµ c«ng d©n ViÖt Nam, tøc lµ ng−êi cã quèc tÞch ViÖt Nam. 15
Hµnh vi "C©u kÕt víi n−íc ngoµi" ®−îc thÓ hiÖn nh−: bµn b¹c víi n−íc ngoµi vÒ m−u ®å chÝnh trÞ vÒ c¸c mÆt kh¸c (kÕ ho¹ch, tæ chøc, h×nh thøc ho¹t ®éng…); nhËn sù gióp ®ì cña n−íc ngoµi (tiÒn cña, vò khÝ hoÆc mäi lîi Ých vËt chÊt kh¸c…) ho¹t ®éng dùa vµo thÕ lùc n−íc ngoµi hoÆc tiÕp tay cho n−íc ngoµi. Hµnh vi c©u kÕt víi n−íc ngoµi cã môc ®Ých lµ nh»m g©y nguy h¹i cho ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt vµ toµn vÑn lRnh thæ cña Tæ quèc, lùc l−îng quèc phßng, chÕ ®é xR héi chñ nghÜa vµ Nhµ n−íc Céng hßa xR héi chñ nghÜa ViÖt Nam, cuèi cïng lµ nh»m lµm thay ®æi chÕ ®é chÝnh trÞ, kinh tÕ, xR héi cña ®Êt n−íc, lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. Ba dÊu hiÖu (c«ng d©n ViÖt Nam, c©u kÕt víi ng−êi n−íc ngoµi vµ môc ®Ých ph¹m téi) lµ c¨n cø ®Ó ph©n biÖt téi ph¶n béi Tæ quèc víi téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. NÕu c«ng d©n ViÖt Nam c©u kÕt víi n−íc ngoµi, ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, th× bÞ xö lý vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc. VÒ mÆt kh¸ch quan, téi ph¶n béi Tæ quèc ®R bao gåm hµnh vi cña téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. V× vËy, ng−êi ph¹m téi ph¶n béi Tæ quèc kh«ng bÞ xö lý vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. C«ng d©n ViÖt Nam thµnh lËp hoÆc tham gia tæ chøc nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, cã bµn b¹c víi nhau, t×m c¸ch liªn hÖ víi n−íc ngoµi, nh»m ®−îc gióp ®ì, nh−ng thùc tÕ ch−a liªn hÖ ®−îc víi n−íc ngoµi, ch−a coi lµ cã c©u kÕt víi n−íc ngoµi, th× bÞ xö lý vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. 2.2.2. Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a téi b¹o lo¹n víi téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n Ng−êi ph¹m téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n cã thÓ b»ng nhiÒu thñ ®o¹n nh− tuyªn truyÒn, vò trang, b¹o lo¹n, khñng bè, l«i kÐo ng−êi kh¸c thµnh lËp tæ chøc víi môc ®Ých ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. NÕu thµnh lËp hay tham gia vµo tæ chøc nµo ®ã kh«ng nh»m môc ®Ých lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n mµ chØ nh»m môc ®Ých chèng chÝnh quyÒn nh©n d©n hoÆc lµm suy yÕu hay chèng chÝnh quyÒn nh©n d©n th× kh«ng cÊu thµnh téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n mµ cã thÓ cÊu thµnh téi b¹o lo¹n hay téi ho¹t ®éng thæ phØ nÕu ho¹t ®éng vò trang ë vïng nói, vïng biÓn, vïng hiÓm yÕu kh¸c nh»m chèng chÝnh quyÒn nh©n d©n hoÆc cÊu thµnh téi khñng bè nh»m chèng chÝnh quyÒn nh©n d©n nÕu ho¹t ®éng vò trang x©m ph¹m tÝnh m¹ng cña nh©n viªn Nhµ n−íc, nh©n viªn tæ chøc xR héi, c«ng d©n nh»m chèng chÝnh quyÒn nh©n d©n. Ng−êi ph¹m téi b¹o lo¹n cã môc ®Ých lµ chèng chÝnh quyÒn nh©n d©n. Nh− vËy cã thÓ thÊy, sù kh¸c biÖt gi÷a téi ho¹t ®éng nh»m lËt 16
®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n vµ téi b¹o lo¹n chÝnh lµ biÓu hiÖn ë hµnh vi thuéc mÆt kh¸ch quan cña téi ph¹m vµ ë môc ®Ých ph¹m téi. 2.2.3 Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a téi khñng bè nh»m chèng chÝnh quyÒn nh©n d©n víi téi Ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n Ng−êi ph¹m téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n cã thÓ b»ng nhiÒu thñ ®o¹n nh−: tuyªn truyÒn, l«i kÐo ng−êi kh¸c thµnh lËp tæ chøc víi môc ®Ých ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n cßn ë téi khñng bè, ng−êi ph¹m téi cã hµnh vi x©m ph¹m hoÆc ®e däa x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc kháe, tù do th©n thÓ cña c¸n bé, c«ng chøc hoÆc c«ng d©n nh»m chèng l¹i chÝnh quyÒn nh©n d©n, lµm suy yÕu chÝnh quyÒn nh©n d©n. Trong téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, còng cã hµnh vi x©m ph¹m hoÆc ®e däa x©m ph¹m tÝnh m¹ng søc kháe, tù do th©n thÓ cña c¸n bé, c«ng chøc hoÆc c«ng d©n nh−ng hµnh vi nµy chØ lµ mét kh©u trong tæng thÓ c¸c ho¹t ®éng cña tæ chøc ph¶n ®éng ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n hay nãi c¸ch kh¸c ®ã chØ lµ thñ ®o¹n ®Ó thùc hiÖn môc tiªu lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. 2.2.4. Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a téi tuyªn truyÒn chèng Nhµ n−íc C«ng hßa xM héi chñ nghÜa ViÖt Nam víi téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n Téi tuyªn truyÒn chèng nhµ n−íc céng hßa xR héi chñ nghÜa ViÖt Nam thÓ hiÖn ë hµnh vi: tuyªn truyÒn xuyªn t¹c, phØ b¸ng chÝnh quyÒn nh©n d©n; tuyªn truyÒn luËn ®iÖu chiÕn tranh t©m lý, phao tin bÞa ®Æt g©y hoang mang trong nh©n d©n; lµm ra, tµng tr÷, l−u hµnh c¸c tµi liÖu, v¨n hãa phÈm cã néi dung chèng l¹i Nhµ n−íc céng hßa xR héi chñ nghÜa ViÖt Nam. §Ó ph©n biÖt hai cÊu thµnh téi ph¹m nµy cÇn ph¶i xem xÐt trªn b×nh diÖn tæng thÓ c¨n cø vµo bèn yÕu tè cÊu thµnh téi ph¹m, c¨n cø vµo ®èi t−îng t¸c ®éng cña téi ph¹m trong kh¸ch thÓ téi ph¹m, hµnh vi, môc ®Ých cña téi ph¹m. Môc ®Ých cña téi tuyªn truyÒn chèng Nhµ n−íc céng hßa xR héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ "chèng chÝnh quyÒn nh©n d©n", kh«ng ph¶i nh»m môc ®Ých "lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n". NÕu hµnh vi tuyªn truyÒn chèng Nhµ n−íc céng hßa xR héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ thñ ®o¹n thùc hiÖn téi ph¹m kh¸c nghiªm träng h¬n, c¨n cø vµo møc ®é vµ c¸ch thøc tuyªn truyÒn cã tæ chøc ph¶n ®éng ®øng ®Çu ho¹t ®éng nh»m môc ®Ých lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n chø kh«ng ph¶i lµm suy yÕu chÝnh quyÒn nh©n d©n, chèng l¹i chÝnh quyÒn nh©n d©n th× ®ã lµ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. 2.3. Thùc tiÔn ¸p dông téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong Bé luËt h×nh sù giai ®o¹n tõ n¨m 2000 ®Õn nay 17
Theo sè liÖu thèng kª cña Tæng côc An ninh, Bé C«ng an vµ ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao cho thÊy: Thø nhÊt, trong giai ®o¹n tõ n¨m 2000 ®Õn nay, téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n ®−îc xÐt xö rÊt Ýt, cã tr−êng hîp chuyÓn hãa sang téi danh kh¸c thuéc Ch−¬ng "C¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia" hoÆc ®×nh chØ vô ¸n; so s¸nh gi÷a khëi tè, truy tè, xÐt xö téi ph¹m nµy sÏ thÊy ®−îc thùc tr¹ng trªn. Sè vô ¸n khëi tè, truy tè, xÐt xö vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n tõ n¨m 2000 ®Õn nay nh− sau: Khëi tè lµ 24 vô/72 bÞ can, truy tè lµ 10 vô/15 bÞ can, xÐt xö 07 vô/ 12 bÞ c¸o. Sè vô ¸n ®−îc xÐt xö chØ chiÕm 29,17% so víi sè vô ¸n ®R ®−îc khëi tè, sè bÞ c¸o bÞ xÐt xö vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n chØ chiÕm 16,67% sè bÞ can bÞ khëi tè. Thø hai, tõ n¨m 2000 ®Õn nay cã 07 vô/12 bÞ c¸o ®R bÞ xÐt xö vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, trªn tæng sè 239 vô ¸n ®R bÞ xÐt xö vÒ c¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia, chiÕm 2,92%. Thø ba, trªn c¬ së thèng kª c¸c vô ¸n ®R xÐt xö hµng n¨m cho thÊy téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n chiÕm mét tØ lÖ rÊt nhá trong sè téi ph¹m nãi chung. Téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n t¨ng, gi¶m tïy tõng n¨m.Trong khi ®ã téi ph¹m nãi chung ngµy cµng gia t¨ng theo tõng n¨m. Thø t−, vÒ nh©n th©n téi ph¹m: + §Æc ®iÓm ®é tuæi: ng−êi ph¹m téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n th−êng lµ nh÷ng ng−êi cã ý thøc chÝnh trÞ râ rµng, th−êng lµ nh÷ng ng−êi cã ®é tuæi tõ 20 trë lªn. Qua nghiªn cøu 12 bÞ c¸o ph¹m téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n tõ n¨m 2000 ®Õn nay cho thÊy: ®é tuæi tõ 20 ®Õn 30, cã 01 bÞ c¸o, chiÕm 8,3 %; ®é tuæi tõ 31 ®Õn 40, cã 06 bÞ c¸o, chiÕm 50%; ®é tuæi tõ 41 ®Õn 50, cã 03 bÞ c¸o, chiÕm 25%; ®é tuæi tõ 51 ®Õn 60, cã 02 bÞ c¸o chiÕm 16,7%. + §Æc ®iÓm vÒ giíi tÝnh: trong sè 12 bÞ c¸o ph¹m téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n tõ n¨m 2000 ®Õn nay chØ cã 01 bÞ c¸o lµ n÷ chiÕm 8, 3%, nam giíi chiÕm 91,7 %. §iÒu nµy cho thÊy, ng−êi ph¹m téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n chñ yÕu lµ nam giíi. + Tr×nh ®é häc vÊn: qua nghiªn cøu cho thÊy, nh÷ng ng−êi ph¹m téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n lµ ng−êi cã tr×nh ®é häc vÊn Ýt nhÊt lµ tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc, cã tr−êng hîp lµ th¹c sÜ nh−: Lª C«ng §Þnh, Ph¹m Minh Hoµng… 18
Thø n¨m, qua nghiªn cøu cho thÊy, ®Þa bµn ho¹t ®éng cña nh÷ng ng−êi ®R bÞ kÕt ¸n vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n chñ yÕu lµ ë c¸c tØnh phÝa Nam n¬i cßn tån t¹i tµn d− cña chÕ ®é Ngôy quyÒn Sµi Gßn tr−íc ®©y. 2.4. Nh÷ng khã kh¨n, v−íng m¾c trong ho¹t ®éng ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö téi ph¹m ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n 2.4.1. Nh÷ng khã kh¨n, v−íng m¾c Qua nghiªn cøu chóng t«i thÊy trong viÖc ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö c¸c vô ¸n ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n cã nh÷ng khã kh¨n, v−íng m¾c nh− sau: Thø nhÊt, khã kh¨n trong viÖc ph©n biÖt râ rµng cÊu thµnh téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n víi c¸c téi kh¸c trong Ch−¬ng "C¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia". Thø hai, téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n trong Bé luËt h×nh sù ViÖt Nam giíi h¹n ë hai hµnh vi thµnh lËp hoÆc tham gia tæ chøc ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n nh−ng trong cÊu thµnh téi ph¹m, dÊu hiÖu hµnh vi ®−îc m« t¶ kh«ng ph¶i hµnh vi nµy mµ lµ hµnh vi ho¹t ®éng nh»m thùc hiÖn c¸c hµnh vi ®ã - Hµnh vi thµnh lËp hoÆc tham gia tæ chøc ph¶n ®éng. ë ®©y xuÊt hiÖn sù kh«ng thèng nhÊt gi÷ néi dung vµ h×nh thøc cña téi ph¹m nµy. Thøa ba, hiÖn nay, cã hai quan ®iÓm vÒ cÊu thµnh téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n rÊt kh¸c nhau: Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng: NÕu tæ chøc cã môc ®Ých lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n ®R ®−îc thµnh lËp, ®R cã nh÷ng ho¹t ®éng cô thÓ nh− ph¸ ho¹i, b¹o lo¹n, tuyªn truyÒn chèng Nhµ n−íc Céng hßa xR héi chñ nghÜa ViÖt Nam, khñng bè… nh»m g©y thanh thÕ cho tæ chøc th× chØ nªn ®Þnh téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n ®R bao hµm mét sè téi kh¸c trong Ch−¬ng "C¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia". Quan ®iÓm thø hai cho r»ng: Téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n chØ bao gåm hai nhãm hµnh vi thµnh lËp hoÆc tham gia tæ chøc ph¶n ®éng ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n. Thø t−, hiÖn nay, ngoµi quy ®Þnh t¹i §iÒu 79 Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 vµ NghÞ quyÕt sè 04/ H§TP, ngµy 29/11/1986 cña Héi ®ång thÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao h−íng dÉn ¸p dông mét sè quy ®Þnh trong PhÇn c¸c téi ph¹m cña Bé luËt h×nh sù, h−íng dÉn ph©n biÖt téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n víi téi ph¶n béi 19
Tæ quèc, kh«ng cã v¨n b¶n nµo gi¶i thÝch vµ h−íng dÉn cô thÓ h¬n vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n vµ c¸c téi kh¸c trong Ch−¬ng "C¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia". Thø n¨m, Mü vµ c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng ph−¬ng T©y th−êng g©y ¸p lùc, cho r»ng ViÖt Nam vi ph¹m nh©n quyÒn, ®µn ¸p nh÷ng "Nhµ d©n chñ bÊt ®ång chÝnh kiÕn" ®Ó tõ ®ã ®−a ra c¸c biÖn ph¸p trõng ph¹t, bao v©y, cÊm vËn, chèng ph¸ ViÖt Nam. Thø s¸u, c¸c vô ¸n ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n lµ c¸c vô ¸n cã tÝnh "ChÝnh trÞ". Thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy, ®Ó gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ vô ¸n, kh«ng t¹o s¬ hë ®Ó c¸c thÕ lùc thï ®Þch lîi dông chèng ph¸ ViÖt Nam, ®ßi hái sù phèi hîp chÆt chÏ, ®ång bé cña nh÷ng c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, C¬ quan an ninh cña Bé c«ng an, Tæng côc II, Bé Quèc phßng trong c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m nµy. Thø b¶y, tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô cña nh÷ng c¸n bé trong c¸c C¬ quan tiÕn hµnh tè tông, ®−îc giao ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö c¸c vô ¸n ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n cßn h¹n chÕ, ch−a ®−îc trang bÞ kiÕn thøc tæng hîp trong nhiÒu lÜnh vùc. 2.4.2. Nguyªn nh©n cña nh÷ng khã, v−íng m¾c HiÖn nay, c«ng t¸c ®iÒu, truy tè, xÐt xö téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n cßn nhiÒu h¹n chÕ, v−íng m¾c, bÊt cËp. Së dÜ tån t¹i thùc tr¹ng nµy do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, trong ®ã cã c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu sau ®©y: Thø nhÊt, quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n cßn ch−a hoµn thiÖn. Thø hai, viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn, ¸p dông ph¸p luËt ®Ó ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö c¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia nãi chung vµ téi ho¹t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n nãi riªng cßn thiÕu. Thø ba, c¬ cÊu tæ chøc cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, sù phèi hîp gi÷a C¬ quan an ninh cña Bé C«ng an, Tæng côc II, Bé Quèc phßng víi c¸c C¬ quan tiÕn hµnh tè tông cßn ch−a nhÞp nhµng, thiÕu sù g¾n kÕt trong viÖc ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m nµy. Thø t−, Mü vµ c¸c thÕ lùc thï ®Þch ë ph−¬ng T©y vÉn thùc hiÖn chiÕn l−îc "DiÔn biÕn hßa b×nh" nh»m xãa bá chÕ ®é xR héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam, gia t¨ng c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng nh»m "d©n chñ hãa ViÖt Nam" víi ph−¬ng ch©m "®Êu tranh bÊt b¹o ®éng". 20