Tổng quan phong trào chấn hưng Phật giáo Trung Quốc thế kỷ 20

Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 5 - 2013 69<br /> <br /> <br /> T«n gi¸o ë n−íc ngoµi<br /> <br /> <br /> <br /> TOµN C¶NH CHÊN H¦NG PHËT GI¸O<br /> TRUNG QUèC THÕ KØ XX<br /> KiÒu thÞ V©n Anh(*)<br /> <br /> <br /> T<br /> hÕ kØ XX cã thÓ coi lµ thÕ kØ cã cña Trung Quèc cã ®Æc ®iÓm c¬ b¶n lµ<br /> nhiÒu biÕn ®éng lín nhÊt cña Trung PhËt gi¸o cung ®×nh. “PhËt gi¸o Trung<br /> Quèc. VÒ mÆt chÝnh trÞ, Trung Quèc Quèc mang mµu s¾c häc thuËt rÊt s©u<br /> chuyÓn tõ x· héi phong kiÕn sang x· héi ®Ëm. §ã kh«ng chØ lµ ®èi t−îng cña lßng<br /> chñ nghÜa. VÒ mÆt kinh tÕ, Trung Quèc tin mµ cßn lµ ®èi t−îng nghiªn cøu khoa<br /> b−íc qua sù tr× trÖ cña mét ®Êt n−íc bÞ häc. Chïa chiÒn mang mµu s¾c kiÕn tróc<br /> ®« hé ®Ó ®i lªn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. cung ®×nh. Nhµ s− mang tÝnh chÊt triÕt<br /> Trong mét thêi k× lÞch sö víi nhiÒu gia(1)”. C¸c ®¹i s− ThiÒn t«ng khi ®i<br /> th¨ng trÇm, PhËt gi¸o lªn xuèng cïng truyÒn b¸ ThiÒn t«ng ph¶i häc tËp c¬ së<br /> víi ®Êt n−íc. §ång thêi, còng chÝnh tÊt yÕu c¸c t«ng ph¸i kh¸c cña PhËt gi¸o.<br /> trong thêi ®¹i nhiÒu biÕn ®æi Êy, tinh Hä cÇn tu tËp, tÝch cùc tham gia c¸c ho¹t<br /> thÇn phæ ®é chóng sinh, tõ bi cøu thÕ cña ®éng x· héi ®Ó t×m ch©n lÝ cøu n−íc, cøu<br /> PhËt gi¸o cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ d−íi d©n, dån søc më réng häc viÖn PhËt gi¸o,<br /> nhiÒu h×nh th¸i kh¸c nhau. më réng c¸c tæ chøc PhËt gi¸o, ®ång t©m<br /> <br /> 1. Bèi c¶nh lÞch sö hiÖp lùc tham gia c¸c ho¹t ®éng tõ<br /> thiÖn… Trong ®ã KÝ ThiÒn, Th¸i H−, Ên<br /> N¨m 1840, cïng víi chiÕn tranh Nha<br /> ThuËn lµ ba ®¹i diÖn kiÖt xuÊt cho viÖc<br /> phiÕn, v¨n hãa Ph−¬ng T©y ®−îc du nhËp<br /> t¹o dùng lÝ luËn vµ tinh thÇn, ba ch©n<br /> vµo Trung Quèc trªn mäi ph−¬ng diÖn,<br /> v¹c v÷ng ch¾c ®èi víi qu¸ tr×nh c¶i c¸ch<br /> c¶ tinh thÇn vµ vËt chÊt. Trong bèi c¶nh<br /> PhËt gi¸o Trung Quèc.<br /> ®ã, t− t−ëng Nho gi¸o cña Trung Quèc<br /> ph¶i chÞu kh«ng Ýt ®¶ kÝch. Giíi häc §Çu thÕ kØ XX, nh÷ng trÝ thøc c¸ch<br /> thuËt cña Ch©u ¢u thêi k× nµy còng chó m¹ng Trung Quèc ®· muèn dïng PhËt<br /> träng nghiªn cøu PhËt gi¸o nªn PhËt gi¸o hoÆc Nho gi¸o ®Ó ®Ì bÑp Kit« gi¸o,<br /> gi¸o trë thµnh cÇu nèi v¨n hãa §«ng T©y. nh−ng do chÞu søc Ðp cña v¨n hãa<br /> ViÖc nµy më ra mét h−íng ph¸t triÓn Ph−¬ng T©y vµ xu thÕ ®ang ®i xuèng cña<br /> míi cho PhËt gi¸o vµ t¹o dùng côc diÖn ®Êt n−íc, nªn cuèi cïng ®· t¹o thµnh mèi<br /> chÊn h−ng PhËt gi¸o. Hoµn c¶nh ®ã quan hÖ dung hßa gi÷a c¸c t«n gi¸o lµ<br /> ®· dÉn tíi ThiÒn t«ng ph¶i ®æi míi ®Ó PhËt gi¸o, Kit« gi¸o, §¹o gi¸o vµ Nho<br /> thÝch øng víi nhu cÇu ph¸t triÓn cña thêi<br /> *. TS., ViÖn Khoa häc x héi vïng Nam Bé.<br /> ®¹i, PhËt gi¸o Cæ ®¹i ph¶i chuyÓn biÕn 1. NguyÔn Duy Hinh, Mét sè bµi viÕt vÒ t«n gi¸o häc,<br /> theo h−íng hiÖn ®¹i. PhËt gi¸o Cæ ®¹i Nxb. Khoa häc x héi, tr. 254.<br /> 70 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 5 - 2013<br /> gi¸o. §Õn thêi k× C¸ch m¹ng T©n Hîi, tham gia chÝnh trÞ, néi bé giíi PhËt gi¸o<br /> PhËt gi¸o vµ Kit« gi¸o cïng t− t−ëng Trung Quèc cã th¸i ®é kh«ng ®ång nhÊt.<br /> cøu thÕ víi c¸ch m¹ng, nªn cã sù t−¬ng Nh÷ng ng−êi cã xu h−íng c¶i c¸ch PhËt<br /> hç vµ ph¸t triÓn. Sù phôc h−ng PhËt gi¸o gi¸o th× chñ tr−¬ng tham gia chÝnh trÞ,<br /> lµ mét phÇn lùc l−îng t− t−ëng c¸ch ®· xuÊt hiÖn c¸ch gäi “hßa th−îng chÝnh<br /> m¹ng cña giai cÊp t− s¶n cËn ®¹i. B¾t ®Çu trÞ” mµ ng−êi ®¹i diÖn chÝnh lµ Th¸i H−.<br /> tõ thêi Khang H÷u Vi, L−¬ng Kh¶i Siªu, Th¸i ®é cña Th¸i H− ®èi víi chÝnh trÞ lµ<br /> §µm Tù §ång th× PhËt häc cña PhËt gi¸o “VÊn chÝnh nhi bÊt can trÞ” (quan t©m<br /> §¹i thõa lµ nguån t− t−ëng cña giai cÊp chÝnh trÞ nh−ng kh«ng can thiÖp cô thÓ<br /> t− s¶n. Trong thêi k× c¸ch m¹ng, Ch−¬ng vµo viÖc qu¶n lÝ chÝnh trÞ). Cßn ph¸i thñ<br /> Th¸i Viªm ®· lÊy t− t−ëng PhËt gi¸o ®Ó cùu trong giíi PhËt gi¸o, ®Æc biÖt lµ bé<br /> thóc ®Èy c¸ch m¹ng. ¤ng cho r»ng c¸ch phËn c− sÜ, kÞch liÖt ph¶n ®èi ng−êi<br /> m¹ng cÇn dïng t«n gi¸o ®Ó t¹o dùng lßng trong giíi tham gia chÝnh trÞ. ¢u D−¬ng<br /> tin vµ n©ng cao ®¹o ®øc cña nh©n d©n. TiÖm cho r»ng, ng−êi xuÊt gia nªn<br /> C¨n cø theo gi¸o lÝ cña nhµ PhËt “Tù quý chuyªn t©m tu tËp, tr¸nh xa bôi trÇn,<br /> k× t©m, bÊt y tha lùc” (lÊy t©m cña m×nh kh«ng nªn tham gia thÕ sù, kh«ng nªn<br /> lµm quan träng, kh«ng cÇn dùa vµo lùc lµm quan, kh«ng nªn ®i thi… nÕu ng−êi<br /> l−îng kh¸c), ®−a ra “Y tù bÊt y tha” (dùa xuÊt gia tham gia chÝnh sù lµ vi ph¹m<br /> vµo m×nh chø kh«ng dùa vµo ng−êi kh¸c) giíi luËt, g©y trë ng¹i cho thÕ ph¸p. Tuy<br /> ®Ó nhÊn m¹nh cÇn ph¶i ®éc lËp vÒ tinh cã nh÷ng ý kiÕn tr¸i chiÒu nhau nh− vËy,<br /> thÇn; lÊy gi¸o lÝ “®Çu môc n·o tñy giai nh−ng giíi PhËt gi¸o vÉn cã ¶nh h−ëng<br /> kh¶ bè thÝ” (cã thÓ bè thÝ c¶ th©n thÓ lín ®Õn chÝnh quyÒn Quèc D©n Nam<br /> m×nh) trong Lôc ®é cña PhËt gi¸o §¹i Kinh. PhËt gi¸o ®· can thiÖp vµ ®iÒu hßa<br /> thõa ®Ó kÝch thÝch tinh thÇn hi sinh b¶n nh÷ng xung ®ét do c¸c ®¶ng ph¸i chÝnh<br /> th©n m×nh cña c¸c chiÕn sÜ c¸ch m¹ng. trÞ g©y nªn. Quan hÖ gi÷a chÝnh trÞ vµ<br /> Trong C¸ch m¹ng T©n Hîi, rÊt nhiÒu t¨ng PhËt gi¸o thêi k× chÝnh quyÒn Quèc D©n<br /> l÷ ®· tham gia ñng hé c¸ch m¹ng, thËm Nam Kinh b¾t ®Çu g¾n bã mËt thiÕt.<br /> chÝ cã ng−êi ®· tham gia qu©n ®éi ®i<br /> 2.1. Khi T«n Trung S¬n mÊt, héi PhËt<br /> chiÕn ®Êu. NÕu nh×n ë mét gãc ®é kh¸c th×<br /> gi¸o Trung Quèc ban hµnh th«ng c¸o, yªu<br /> viÖc øng dông PhËt häc nµy thùc chÊt chØ<br /> cÇu c¸c chïa vµ ®oµn thÓ PhËt gi¸o, cïng<br /> lµ ®em PhËt häc ra ®Ó nhÊn m¹nh cÇn lµm<br /> cö hµnh mét buæi cÇu nguyÖn lín cho T«n<br /> viÖc nghÜa cøu ®êi chø kh«ng hÒ ®Ò cËp<br /> Trung S¬n. Th«ng c¸o ghi râ: “Nh÷ng viÖc<br /> ®Õn viÖc sinh diÖt hay thÕ giíi quan trong<br /> lµm cña tæng thèng T«n Trung S¬n thÓ<br /> PhËt gi¸o. Nãi mét c¸ch kh¸c, ®©y lµ c¸ch<br /> hiÖn tinh thÇn b×nh ®¼ng b¸c ¸i, x©y<br /> lÝ gi¶i míi vÒ tinh thÇn PhËt häc vµ dïng<br /> dùng sù nghiÖp, khèng chÕ kÎ m¹nh, gióp<br /> nã vµo viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thêi ®¹i. Tõ<br /> ®ì kÎ yÕu. V× vËy, trong ngµy tæ chøc tang<br /> c¬ së ®ã, mét xu h−íng ph¸t triÓn PhËt<br /> lÔ cña Ng−êi, c¸c ngµnh, c¸c cÊp trªn toµn<br /> gi¸o míi ra ®êi, ®ã lµ “PhËt gi¸o nh©n<br /> quèc ®Òu chän ®¹i biÓu tham gia. H¬n n÷a,<br /> gian” víi nh©n vËt tiªu biÓu lµ Th¸i H−.<br /> trong c−¬ng lÜnh chÝnh trÞ cña Quèc D©n<br /> 2. Thêi k× D©n Quèc<br /> ®¶ng, tæng thèng T«n Trung S¬n cã ghi<br /> Trong thêi k× D©n quèc, ®èi víi viÖc râ quyÒn tù do tÝn ng−ìng, t«n gi¸o cña<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 70<br /> KiÒu ThÞ V©n Anh. Toµn c¶nh chÊn h−ng… 71<br /> nh©n d©n, PhËt gi¸o míi kh«ng bÞ r¬i vµo cÈn thËn. ¤ng kh«ng chØ x¸c lËp vÞ trÝ<br /> hoµn c¶nh cã xung ®ét víi v¨n hãa n−íc b×nh ®¼ng cña PhËt gi¸o vÒ mÆt ph¸p luËt,<br /> ngoµi, lu«n æn ®Þnh v÷ng ch¾c. Chóng ta mµ cßn tÝch cùc ñng hé c¸ch t©n PhËt<br /> lu«n t−ëng nhí c«ng ®øc nµy, vÜnh viÔn gi¸o vµ ñng hé thµnh lËp c¸c ®oµn thÓ<br /> kh«ng bao giê quªn. V× vËy, b¶n héi quyÕt PhËt gi¸o nh− héi PhËt gi¸o hay héi hiÖp<br /> ®Þnh, c¸c chïa trªn toµn quèc trong ngµy tiÕn PhËt gi¸o, t¹o ®iÒu kiÖn cã lîi cho sù<br /> cö hµnh tang lÔ ph¶i tæ chøc ®¹i lÔ cÇu tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o vÒ sau.<br /> siªu. Hi väng m«n ®å PhËt gi¸o c¸c n¬i 2.2. Th¸i H− lµ ng−êi cã xu h−íng ®i<br /> ®Òu ®Õn ng«i chïa quan träng nhÊt cña cïng c¸ch m¹ng. ¤ng ®äc nh÷ng t¸c<br /> ®Þa ph−¬ng thµnh t©m cÇu nguyÖn”(2). phÈm cña Khang H÷u Vi, L−¬ng Kh¶i<br /> Héi PhËt gi¸o Trung Quèc biªn tËp Siªu, Ch−¬ng Th¸i Viªm, §µm Tù §ång,<br /> ph¸t hµnh mét sè b¸o ®Æc biÖt, víi néi chñ tr−¬ng “¦íc nguyÖn to lín lµ lÊy<br /> dung “Cèng hiÕn cña PhËt gi¸o víi con PhËt häc cøu thÕ...”(6). N¨m 1912, ChÝnh<br /> ng−êi thêi hiÖn ®¹i” vµ “Quan hÖ cña gi¸o phñ Quèc D©n ®ãng ®« ë Nam Kinh, Th¸i<br /> lÝ PhËt gi¸o víi chñ nghÜa Tam d©n(3)”, ®Ó H− tõ Qu¶ng Ch©u vÒ Nam Kinh thµnh<br /> thÓ hiÖn t×nh c¶m cña PhËt tö ®èi víi T«n lËp héi PhËt gi¸o Trung Quèc. D©n quèc<br /> Trung S¬n. Ngµy 1/6/1929, Ban ThiÒn (4) n¨m thø hai, hîp nhÊt gi¸o héi ®Ó Hßa<br /> ®· viÕt mét bµi v¨n tÕ trong tang lÔ cña th−îng KÝ ThiÒn lµm Héi tr−ëng Tæng<br /> T«n Trung S¬n: “Tiªn sinh lµ ng−êi ®Çu héi PhËt gi¸o Trung Hoa, Th¸i H− ®−îc<br /> tiªn x©y dùng c¸ch m¹ng, cøu ®é chóng chän ®¶m nhËn lµm Tæng Biªn tËp<br /> sinh, ¬n nghÜa nh− cha mÑ. §−¬ng thêi “ NguyÖt san PhËt gi¸o”. Kh«ng l©u sau,<br /> tiªn sinh t¹o Nh©n ®¹o ®øc to lín th× kiÕp<br /> 2. “Héi PhËt gi¸o Trung Quèc th«ng c¸o c¸c chïa<br /> nµy sÏ gÆt Qu¶ tèt lµnh, ®ång bµo T©y trªn toµn quèc vµ c¬ quan PhËt gi¸o”, “ThÈm b¸o”<br /> T¹ng chóng t«i d−íi sù l·nh ®¹o cña tiªn ph¸t hµnh ngµy 29 th¸ng 5 n¨m 1925.<br /> sinh, cïng ®i con ®−êng chÝnh nghÜa; tiªn 3. Chñ nghÜa Tam d©n: D©n téc ®éc lËp, d©n quyÒn tù<br /> do, d©n sinh h¹nh phóc.<br /> sinh ®· t¹o dùng nÒn céng hßa, gi÷ yªn 4. Ban ThiÒn §¹t Ma lµ danh hiÖu mµ §¹t Lai L¹t<br /> ®Êt n−íc, gi¶i phãng d©n chóng khái lÇm Ma thø 5 tÆng cho thÇy m×nh lµ vÞ trô tr× chïa Tr¸t<br /> than cã thÓ ®i ®Õn câi cùc l¹c, nh©n d©n ca ThËp Lu©n Bè trong thÕ kØ XVII. V× §¹t Lai L¹t Ma<br /> ®−îc coi lµ hãa th©n cña Quan ThÕ ¢m nªn lóc ®ã<br /> ngîi c«ng ®øc, tiªn sinh lµ ng−êi sè mét Ban ThiÒn L¹t Ma ®−îc coi lµ hãa th©n cña PhËt A<br /> trªn thÕ giíi tõ x−a tíi nay”(5). Ban ThiÒn Di §µ. Nh− dßng §¹t Lai, dßng Ban ThiÒn còng lµ<br /> ®¸nh gi¸ rÊt cao T«n Trung S¬n, coi T«n mét dßng t¸i sinh nh−ng Ban ThiÒn L¹t Ma kh«ng cã<br /> tr¸ch nhiÖm lnh ®¹o chÝnh trÞ. §Õn thÕ kØ XX, Ban<br /> Trung S¬n lµ “kim cæ thÕ giíi ®Ö nhÊt ThiÒn §¹t Ma míi nhËn mét sè nhiÖm vô nµy. Ban<br /> nh©n” (ng−êi sè mét trªn thÕ giíi tõ x−a ThiÒn §¹t Ma gi÷ chøc cao thø hai trong tr−êng ph¸i<br /> tíi nay). Tuy c¸ch nãi trong v¨n viÕt C¸ch Lç, sau §¹t Lai L¹t Ma. Dßng t¸i sinh Ban<br /> ThiÒn L¹t Ma gi÷ nhiÖm vô ®i t×m hãa th©n míi cña<br /> th−êng cã chót c−êng ®iÖu hãa nh−ng tõ §¹t Lai L¹t Ma vµ ng−îc l¹i. ViÖc ®i t×m hãa th©n<br /> ®ã còng cã thÓ thÊy vÞ trÝ cña T«n Trung cña Ban ThiÒn L¹t Ma hay nãi chung lµ viÖc ®i t×m<br /> S¬n trong lßng PhËt tö. bÊt cø hãa th©n nµo, lu«n lu«n lµ mét nghi lÔ t«n<br /> gi¸o vµ §¹t Lai L¹t Ma lµ ng−êi lùa chän quyÕt ®Þnh.<br /> Sinh thêi, T«n Trung S¬n ®· ®¸nh gi¸ 5. V¨n tÕ ®−îc biªn so¹n do Ban ThiÒn ®êi thø chÝn<br /> dµnh cho tang lÔ T«n Trung S¬n tiªn sinh, TËp tin<br /> hîp lÝ chøc n¨ng x· héi cña PhËt gi¸o.<br /> D©n Quèc, 1990, k× sè 2, tr. 20.<br /> Khi xö lÝ c¸c vô viÖc cã liªn quan ®Õn 6. Ên ThuËn, Th¸i H− ®¹i s− niªn phæ, Nxb. V¨n hãa<br /> PhËt gi¸o, «ng lu«n cã th¸i ®é lµm viÖc t«n gi¸o B¾c Kinh, 1995, tr. 10.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 71<br /> 72 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 5 - 2013<br /> Hßa th−îng KÝ ThiÒn qua ®êi, Th¸i H− PhËt gi¸o ®Ó ng¨n chÆn cuéc chiÕn tranh<br /> ®−a ra khÈu hiÖu “tam ®¹i c¸ch m¹ng” cña x©m l−îc cña Chñ nghÜa ®Õ quèc NhËt<br /> PhËt gi¸o lµ “gi¸o lÝ c¸ch m¹ng, gi¸o chÕ B¶n. Tuyªn truyÒn tíi mäi tÝn ®å PhËt tö<br /> c¸ch m¹ng, gi¸o s¶n c¸ch m¹ng”. Th¸i H− toµn quèc vÒ luËn thuyÕt “PhËt gi¸o vµ<br /> so¹n th¶o v¨n b¶n h−íng dÉn “VËn ®éng cøu n−íc”, ®éng viªn tæ chøc “§oµn<br /> phôc h−ng PhËt gi¸o” vµ c¶i c¸ch chÕ ®é thanh niªn PhËt gi¸o cøu quèc”, tÝch cùc<br /> t¨ng ®oµn cò. ViÖc “PhËt gi¸o c¸ch m¹ng” tham gia c¸c ho¹t ®éng cøu hé, tuyªn<br /> cña Th¸i H− bÞ ph¸i thñ cùu ph¶n ®èi, b¾t truyÒn vµ biÓu t×nh. ¶nh h−ëng tíi c¸c<br /> «ng ph¶i tõ chøc Tæng Biªn tËp cña ho¹t ®éng chèng NhËt yªu n−íc nh−<br /> nguyÖt san vµ nhèt vµo nói Phæ §µ ®Ó tu “Hµng kh«ng cøu quèc” vµ “B¹n cña<br /> tËp PhËt häc. Trong hai n¨m bÞ nhèt, Th¸i th−¬ng binh”, quyªn gãp nhiÒu tiÒn ®Ó<br /> H− nghiªn cøu rÊt nhiÒu Kinh luËn PhËt ñng hé tiÒn tuyÕn. N¨m D©n Quèc thø<br /> häc, nghiªn cøu c¶ triÕt häc §«ng, T©y hai m−¬i t¸m (1939), thµnh lËp ®−îc tæ<br /> nªn «ng rÊt tinh th«ng ®¹o ph¸p. D©n chøc PhËt gi¸o cã tªn “§oµn pháng vÊn<br /> quèc n¨m thø n¨m (1916), sau khi ®−îc tr¶ quèc tÕ” ®Ó tuyªn truyÒn ®Õn rÊt nhiÒu<br /> tù do, Th¸i H− ®i §µi Loan, NhËt B¶n ®Ó quèc gia vÒ phong trµo chèng NhËt nh−<br /> kh¶o s¸t PhËt gi¸o vµ gi¶ng bµi.<br /> Myanmar, Ên §é, Sri Lanka… kªu gäi sù<br /> D©n quèc n¨m thø b¶y (1918), Th¸i H− chi viÖn ë mäi n¬i trªn thÕ giíi vÒ viÖc<br /> trë vÒ n−íc, cïng víi c¸c danh sÜ næi cøu n−íc chèng NhËt trong c¸c tæ chøc<br /> tiÕng nh− TrÇn Nguyªn B¹ch, Ch−¬ng céng ®ång Hoa kiÒu hoÆc ®oµn thÓ PhËt<br /> Th¸i Viªm, V−¬ng NhÊt §×nh cïng x©y gi¸o trªn toµn thÕ giíi. N¨m D©n Quèc<br /> dùng “Gi¸c x·” t¹i Th−îng H¶i, lµm chñ thø ba m−¬i hai (1943), cïng víi nh÷ng<br /> biªn quyÓn s¸ch “Gi¸c x· tïng th−”. Sau t−íng lÜnh næi tiÕng nh− Vu B©n, Phïng<br /> ®ã ®æi “Gi¸c x· tïng th−” thµnh nguyÖt Ngäc T−êng, B¹ch Sïng Hi vµ nh÷ng<br /> san “H¶i TriÒu ¢m”. NguyÖt san nµy nh©n vËt quan träng trong giíi t«n gi¸o,<br /> ®· tån t¹i h¬n ba m−¬i n¨m, trë thµnh tæ chøc hiÖp héi tÝn ®å t«n gi¸o Trung<br /> nguyÖt san PhËt gi¸o cã søc ¶nh h−ëng Quèc, kªu gäi tÊt c¶ c¸c ®oµn thÓ t«n<br /> réng lín nhÊt Trung Quèc. Th¸i H− ph¸t gi¸o vµ c¸c tæ chøc tÝn ®å t«n gi¸o Trung<br /> ®éng thµnh lËp Héi Liªn hîp PhËt gi¸o Quèc cïng nhau ®oµn kÕt l¹i, mét lßng<br /> thÕ giíi, vµ ®−îc bÇu lµm héi tr−ëng chèng NhËt. Th¸i H− tÝch cùc tham gia<br /> nhiÖm k× ®Çu. Th¸i H− ®Ých th©n gi¶ng c¸c ho¹t ®éng chèng NhËt cøu n−íc nªn<br /> d¹y vµ chØnh ®èn ®éi ngò t¨ng ni, ®µo sau th¾ng lîi n¨m 1946, ChÝnh phñ Quèc<br /> t¹o ®−îc mét sè danh t¨ng cã ®øc cã tµi. d©n ®· trao tÆng cho «ng Huy ch−¬ng<br /> ChiÕn th¾ng L·nh tô t«n gi¸o.<br /> D©n quèc n¨m hai m−¬i s¸u (1937), v×<br /> sù nghiÖp kh¸ng NhËt cøu n−íc mµ Th¸i Th¸i H− ®· trë thµnh mét vÞ cao t¨ng<br /> H− ®i rÊt nhiÒu n¬i, kªu gäi tÝn ®å PhËt tö mÉu mùc hµng ®Çu cña Trung Quèc<br /> toµn quèc cïng ®øng lªn chèng qu©n trong viÖc ho»ng ph¸p vµ yªu n−íc. ¤ng<br /> NhËt. Ph¸t hµnh “§iÖn c¸o NhËt B¶n PhËt lµ ng−êi cã c«ng trong sù nghiÖp yªu<br /> gi¸o ®å th−”, yªu cÇu tÝn ®å PhËt tö NhËt n−íc cña d©n téc vµ gãp søc to lín ®èi<br /> B¶n lÊy tinh thÇn “hßa b×nh chØ s¸t” (lÊy víi viÖc båi d−ìng gi¸o dôc t¨ng ni,<br /> hßa b×nh ng¨n chÆn viÖc tµn s¸t) cña chØnh ®èn ho¹t ®éng cña gi¸o héi.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 72<br /> KiÒu ThÞ V©n Anh. Toµn c¶nh chÊn h−ng… 73<br /> 3.2. Giíi PhËt gi¸o Trung Quèc chó ý víi chÝnh phñ, tõ ®ã chÝnh phñ còng cã<br /> ®Õn sù ph©n tranh chÝnh trÞ trong néi bé chÝnh s¸ch quyÕt ®Þnh”(9).<br /> ®¶ng Quèc d©n, ®èi víi chÝnh phñ míi Ba kiÕn nghÞ trªn ®©y ®· trë thµnh<br /> ®−îc thµnh lËp, giíi PhËt gi¸o ®· ®−a ra nh÷ng vÊn ®Ò ngo¹i giao vµ néi chÝnh<br /> ba kiÕn nghÞ: mÊu chèt cña chÝnh phñ Quèc D©n Nam<br /> + CÇn x©y dùng mét chÝnh phñ v÷ng Kinh lóc bÊy giê, vµ còng lµ th¸i ®é<br /> m¹nh. Giíi PhËt gi¸o chØ ra: “ChÝnh chÝnh trÞ cña giíi PhËt gi¸o ®èi víi viÖc<br /> quyÒn Trung Quèc v× néi chiÕn kÐo dµi ®Êu tranh chÝnh trÞ vµo thêi ®iÓm Êy.<br /> nªn ®· trë thµnh mét chÝnh phñ yÕu kÐm,<br /> Mïa xu©n n¨m 1934, T−ëng Giíi<br /> cã nhiÒu lç hæng vµ sai xãt, cho nªn<br /> Th¹ch liªn tôc ph¸t ®éng qu©n sù tiªu<br /> qu©n x©m l−îc n−íc ngoµi ®· nh©n c¬<br /> diÖt Hång qu©n c«ng n«ng Trung Quèc,<br /> héi nµy mµ ®¸nh ph¸, t¹o nªn côc diÖn bÕ<br /> t×m mäi c¸ch tiªu diÖt v¨n hãa t¹i<br /> t¾c khã cøu ch÷a nh− hiÖn nay. LÇn nµy<br /> nh÷ng n¬i Quèc D©n ®¶ng chiÕm ®ãng.<br /> ®Ó chèng l¹i qu©n ngo¹i x©m mµ tæ chøc<br /> T¹i Nam X−¬ng, ph¸t ®éng nhiÒu phong<br /> l¹i chÝnh phñ, th× c¨n b¶n ph¶i lµm sao<br /> trµo söa ®æi ®¹o ®øc hoÆc thay ®æi<br /> cho nã v÷ng m¹nh, míi cã thÓ cã søc<br /> x· héi… TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã b¾t ®Çu tõ<br /> m¹nh ®¸nh b¹i kÎ thï”(7).<br /> viÖc thay ®æi cuéc sèng th−êng ngµy<br /> + CÇn x¸c lËp chÝnh trÞ d©n chñ. Giíi cña ng−êi d©n, ®Òu gäi lµ VËn ®éng cuéc<br /> PhËt gi¸o cho r»ng, chÝnh phñ míi ph¶i sèng míi(10). T−ëng Giíi Th¹ch khi ph¸t<br /> “ LÊy ‘chÝnh trÞ d©n chñ’ lµm h×nh t−îng, biÓu vÒ ý nghÜa quan träng cña VËn<br /> nh−ng cÇn thùc hµnh tÝnh d©n chñ cña ®éng cuéc sèng míi, ®· chØ ra r»ng:<br /> chÝnh phñ, mäi ng−êi d©n ®Òu cã quyÒn Cuéc vËn ®éng nµy, n»m trong c«ng<br /> lîi, chÝnh quyÒn cÇn hoµn toµn ®¶m b¶o cuéc phôc h−ng ®¹o ®øc d©n téc, cuéc<br /> quyÒn lîi ®ã cho ng−êi d©n. Nãi mét c¸ch sèng cña nh©n d©n chóng ta ph¶i h−íng<br /> kh¸c lµ khi ng−êi d©n cßn ch−a ph¹m tíi h¹nh phóc, lÊy lÔ nghÜa, ®¹o nghÜa<br /> ph¸p th× tÊt c¶ quyÒn lîi vµ sù tù do cña<br /> trong s¸ch vµ biÕt xÊu hæ lµm tinh thÇn<br /> hä cÇn ph¶i ®−îc chÝnh phñ ®¶m b¶o<br /> c¬ b¶n; lÊy qu©n sù hãa, sinh s¶n hãa vµ<br /> b»ng c¸ch x©y dùng ph¸p luËt t−¬ng<br /> nghÖ thuËt hãa lµm môc tiªu quan träng<br /> quan. §ång thêi, c«ng nh©n viªn cña<br /> ®Ó khuyÕn khÝch ng−êi Trung Quèc; dùa<br /> chÝnh phñ ph¶i tu©n thñ ph¸p luËt,<br /> vµo tinh thÇn ®i ra tõ c¸i chÕt, h−íng<br /> kh«ng thÓ cã nh÷ng hµnh ®éng lµm tr¸i<br /> tíi t−¬ng lai x©y dùng mét cuéc sèng<br /> víi ph¸p luËt, khiÕn cho chÝnh trÞ d©n<br /> míi phï hîp víi ®¹o ®øc, lÔ nghÜa vµ<br /> chñ bÞ dao ®éng, lµm chÝnh trÞ d©n chñ<br /> tinh thÇn biÕt xÊu hæ(11).<br /> kh«ng thÓ ®øng v÷ng”(8).<br /> + CÇn nhanh chãng thiÕt lËp chÝnh 7,8,9. PhËt gi¸o hiÖn ®¹i, QuyÓn thø 5, k× 2, th¸ng<br /> 2 n¨m 1932, tr. 110-111.<br /> s¸ch ®èi víi NhËt B¶n. Giíi PhËt gi¸o<br /> 10. “VËn ®éng cuéc sèng míi” cßn gäi t¾t lµ “T©n<br /> ®−a ra ý kiÕn: “TÊt c¶ c¸c chÝnh s¸ch ®èi vËn”, chØ cuéc vËn ®éng gi¸o dôc quèc d©n do chÝnh<br /> víi NhËt B¶n, nªn c«ng bè víi d©n chóng, phñ Trung Hoa D©n Quèc ®−a ra, kÐo dµi tõ n¨m<br /> 1934 ®Õn n¨m 1949.<br /> mét mÆt tr¸nh viÖc hiÓu lÇm cña d©n<br /> 11. TÇn HiÕu NghÜa tæng biªn so¹n: “Tæng thèng<br /> chóng ®èi víi chÝnh phñ, mÆt kh¸c còng T−ëng c«ng ®¹i sù tr−êng biªn s¬ kh¶o”, quyÓn thø 3,<br /> t¹o c¬ héi ®Ó d©n chóng ®ãng gãp søc lùc l−u hµnh néi bé n¨m 1978, tr. 16.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 73<br /> 74 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 5 - 2013<br /> Ngµy 5/4/1934, Héi thóc ®Èy VËn ®éng tån t¹i rÊt nhiÒu vÊn ®Ò. N¨m 1932, §¹i<br /> cuéc sèng míi cña tÝn ®å PhËt gi¸o toµn L«i ®· nhËn ®Þnh PhËt gi¸o Trung Quèc<br /> quèc ®· ph¸t biÓu, kªu gäi tÝn ®å PhËt thêi ®iÓm ®ã ®ang ®øng tr−íc nhiÒu<br /> gi¸o toµn quèc cã tr¸ch nhiÖm víi VËn th¸ch thøc, tån t¹i qu¸ nhiÒu nh−îc ®iÓm.<br /> ®éng cuéc sèng míi. Môc ®Ých thµnh lËp ¤ng ®−a ra mét sè nh−îc ®iÓm cña PhËt<br /> Héi thóc ®Èy VËn ®éng cuéc sèng míi lµ gi¸o lóc ®ã lµ: Qu¶n lÝ chïa chiÒn kh«ng<br /> ®Ó ®oµn kÕt tÝn ®å PhËt gi¸o cña c¶ n−íc. tèt, trô tr× léng quyÒn, c¸c t«ng ph¸i phñ<br /> Héi cã t«n chØ: “C¨n cø VËn ®éng cuéc ®Þnh lÉn nhau, ho¹t ®éng häc tËp PhËt<br /> sèng míi vµ nguyªn lÝ cña PhËt gi¸o, ph¸p yÕu kÐm, tån t¹i nh÷ng quan niÖm<br /> ®oµn kÕt c¸c tÝn ®å PhËt gi¸o toµn quèc, sai lÇm, l−êi biÕng û l¹i, nhËn ®Ö tö bõa<br /> thùc thi c«ng t¸c cña VËn ®éng cuéc b·i, kÎ tu hµnh kh«ng gi÷ ®−îc sù t«n<br /> sèng míi. Héi viªn cÇn ph¶i thùc hiÖn nghiªm cña m×nh.<br /> bèn quy −íc: “tiÕt kiÖm, siªng n¨ng, Sau khi n−íc Céng hßa nh©n d©n<br /> thµnh thùc, chÝ c«ng v« t−”(12). Trung Hoa ra ®êi, ®Æc biÖt lµ trong m−êi<br /> Ngµy 14/5/1936, chÝnh phñ Quèc D©n n¨m C¸ch m¹ng V¨n hãa, PhËt gi¸o còng<br /> c«ng bè “LuËt tæ chøc ®¹i héi Quèc D©n” nh− c¸c t«n gi¸o kh¸c, chÞu nhiÒu sù<br /> vµ “LuËt tuyÓn cö ®¹i biÓu ®¹i héi Quèc c«ng kÝch, chïa chiÒn bÞ ®Ëp ph¸ hoÆc bÞ<br /> D©n”, Th¸i H− chñ tr−¬ng t¨ng ni tham chiÕm dông, nh÷ng vËt dông, ph¸p khÝ bÞ<br /> gia tuyÓn cö. ¤ng cho r»ng, theo quy hñy ho¹i, kinh s¸ch bÞ thiªu ®èt, t¨ng ni<br /> ®Þnh cña luËt tuyÓn cö, kh«ng cã h¹n chÕ bÞ Ðp hoµn tôc… PhËt gi¸o lóc bÊy giê<br /> vÒ sù kh¸c biÖt t«n gi¸o, t¨ng ni còng lµ nh− mét ngän nÕn ®øng tr−íc giã.<br /> mét phÇn tö cña nh©n d©n c¶ n−íc, Nh−ng sau khi c¶i c¸ch më cöa, th¸i ®é<br /> kh«ng thÓ bá qua quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña §¶ng vµ ChÝnh phñ ®èi víi t«n gi¸o<br /> cña mét ng−êi d©n. Nh−ng sau ®ã chÝnh cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc. Trung −¬ng<br /> phñ Quèc D©n khi c«ng bè danh s¸ch ®¹i thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù do tÝn ng−ìng<br /> biÓu ®· cè t×nh lo¹i bá tÝn ®å PhËt gi¸o. t«n gi¸o. PhËt gi¸o cã c¬ héi ph¸t triÓn<br /> V× vËy, ngµy 10/7/1936, n¨m ng−êi cña l©u dµi vµ bÒn v÷ng, ®¹t ®−îc nhiÒu<br /> Héi PhËt gi¸o Trung Quèc lµ Th«i Viªn thµnh tùu .<br /> Anh, §¹i Bi, Hång Minh, Quan Quýnh<br /> Ngµy 5/4/1952, HiÖp héi PhËt gi¸o<br /> Chi, TriÖu Ph¸c S¬, göi lêi thØnh cÇu ®Õn<br /> Trung Quèc ®· häp trï bÞ t¹i B¾c Kinh.<br /> Quèc D©n ®¶ng. Héi PhËt gi¸o Trung<br /> Sau phiªn häp, héi ®· ph¸t hµnh “S¸ch vÒ<br /> Quèc tr×nh th− tíi ñy ban ChÊp hµnh<br /> ho¹t ®éng cña HiÖp héi PhËt gi¸o Trung<br /> Trung −¬ng Quèc D©n ®¶ng, xin phª<br /> Quèc”. Ngµy 30/5 ®Õn ngµy 3/6/1953, HiÖp<br /> chuÈn tÝn ®å PhËt gi¸o cã thÓ tham gia<br /> héi PhËt gi¸o Trung Quèc thµnh lËp ®¹i<br /> tuyÓn cö ®¹i biÓu ®¹i héi Quèc D©n. Sau<br /> héi t¹i chïa Qu¶ng TÕ ë B¾c Kinh.<br /> lÇn ®ã, yªu cÇu cña Héi PhËt gi¸o Trung<br /> Quèc míi ®−îc chÊp nhËn. §Õn n¨m 1991, Trung Quèc chÝnh thøc<br /> ban hµnh v¨n kiÖn sè 6 “TÝch cùc h−íng<br /> 3. Sau khi n−íc Céng hßa nh©n d©n<br /> Trung Hoa(13) ®−îc thµnh lËp 12. “§iÒu lÖ Héi thóc ®Èy VËn ®éng cuéc sèng míi<br /> Nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kØ XX, PhËt<br /> PhËt gi¸o toµn quèc”, “ChÝnh tÝn”, quyÓn thø 3, k×<br /> thø 25, th¸ng 4 n¨m 1934, tr. 6-8.<br /> gi¸o Trung Quèc cã nhiÒu th¨ng trÇm, 13. Cßn gäi lµ Trung Quèc míi.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 74<br /> KiÒu ThÞ V©n Anh. Toµn c¶nh chÊn h−ng… 75<br /> dÉn sù thÝch øng gi÷a t«n gi¸o vµ chñ ®iÒu chØnh vµ thö nghiÖm míi ®Ó phï hîp<br /> nghÜa x· héi”. V¨n kiÖn nµy cã t¸c dông h¬n víi x· héi. VÝ dô nh− chïa Long<br /> quan träng ®èi víi PhËt gi¸o nãi riªng vµ TuyÒn ë B¾c Kinh do ph¸p s− Häc Thµnh<br /> t«n gi¸o ë Trung Quèc nãi chung. C¨n cø lµm trô tr×, th−êng cã hµng tr¨m t×nh<br /> theo thèng kª “T×nh tr¹ng tù do tÝn nguyÖn viªn, chia thµnh rÊt nhiÒu tæ chøc<br /> ng−ìng t«n gi¸o cña Trung Quèc” ph¸t ®¶m nhiÖm c¸c c«ng viÖc kh¸c nhau, quy<br /> hµnh n¨m 1997, th× “Trung Quèc cã m« rÊt lín, tæ chøc nghiªm ngÆt, mçi bé<br /> kho¶ng h¬n 13.000 ng«i chïa, sè l−îng phËn ®Òu cã tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc cña<br /> t¨ng ni −íc kho¶ng 200.000 ng−êi. Trong m×nh. Lµm theo ph−¬ng thøc tuyªn truyÒn<br /> ®ã hÖ PhËt gi¸o T¹ng chiÕm kho¶ng cña Kit« gi¸o, chïa Long TuyÒn thiÕt lËp<br /> 120.000 ng−êi, PhËt sèng cã h¬n 1.700 vÞ, nh÷ng nhãm nhá, d¹y vµ häc kiÕn thøc<br /> chïa chiÒn cã kho¶ng 1.600 ng«i”. Ngoµi PhËt gi¸o t¹i néi thµnh B¾c Kinh. §Çu<br /> ra cßn sè l−îng ®«ng ®¶o c− sÜ tu t¹i gia n¨m 2011, Ph¸p s− Häc Thµnh t¹o blog<br /> cña Trung Quèc. PhËt gi¸o T¹ng còng ¶nh b»ng 8 thø tiÕng kh¸c nhau, ®©y lµ mét<br /> h−ëng ngµy cµng lín tíi c¸c vïng v¨n s¸ng t¹o míi ®èi víi giíi PhËt gi¸o. Chïa<br /> hãa H¸n, rÊt nhiÒu tÝn ®å PhËt gi¸o trªn Long TuyÒn ë B¾c Kinh cßn kÕt hîp víi<br /> vïng v¨n hãa H¸n cho r»ng PhËt gi¸o nhiÒu n¬i thµnh lËp Héi tõ thiÖn nh©n ¸i<br /> T¹ng cµng bÝ Èn, cµng trong lµnh, cµng B¾c Kinh, Héi tõ thiÖn phôc h−ng ®¹i quèc<br /> ch©n thµnh cho nªn ®· ®i theo c¸c m«n häc v¨n hãa B¾c Kinh… ph¸t triÓn PhËt<br /> ph¸i cña PhËt gi¸o T¹ng. Khu vùc tØnh ph¸p ë c¸c ph−¬ng diÖn nh− v¨n hãa,<br /> Thanh H¶i vµ T©y T¹ng lµ vïng ®Êt mµ gi¸o dôc, c«ng Ých… Tõ nh÷ng viÖc lµm<br /> nhiÒu tÝn ®å PhËt tö ng−êi H¸n h−íng tíi. cô thÓ, xÐt trªn mäi ph−¬ng diÖn, cã thÓ<br /> C¸c vÞ s− cña PhËt gi¸o T©y T¹ng còng thÊy PhËt gi¸o hiÖn ®¹i Trung Quèc v×<br /> th−êng ®i ®Õn vïng trung nguyªn, thËm hßa nhËp víi thêi ®¹i mµ ®· cã nh÷ng<br /> chÝ lµ vïng cao nguyªn nh−ng cã v¨n hãa ®iÒu chØnh nhÊt ®Þnh.<br /> H¸n ®Ó truyÒn ®¹o ho»ng ph¸p. Nh÷ng Tõ n¨m 1949 ®Õn nay, sau khi n−íc<br /> viÖc lµm nµy vèn kh«ng phï hîp víi khÕ Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa ra ®êi,<br /> −íc vµ hiÖp ®Þnh gi÷a PhËt gi¸o H¸n vµ viÖc nghiªn cøu PhËt gi¸o Trung Quèc<br /> PhËt gi¸o T¹ng, hiÖn nay nh÷ng ho¹t chñ yÕu lµ cã h×nh th¸i ý thøc chñ nghÜa<br /> ®éng nµy tuy kh«ng ®−îc chÝnh thøc c«ng M¸c kÕt hîp víi PhËt gi¸o sö häc ®Ó h×nh<br /> nhËn nh−ng vÉn ®−îc chÊp nhËn. Sau sù thµnh nghiªn cøu PhËt gi¸o chñ nghÜa<br /> kiÖn 314(14) ë T©y T¹ng, vÊn ®Ò PhËt gi¸o M¸c. Trong ®ã cã mét bé phËn ®· kÕ thõa<br /> T©y T¹ng trë nªn nh¹y c¶m. ChÝnh quyÒn vµ ph¸t huy nh÷ng thµnh qu¶ nghiªn<br /> tiÕn hµnh gi¸m s¸t qu¶n lÝ c¸c tù viÖn cøu PhËt häc tõ thêi k× D©n Quèc, trë<br /> PhËt gi¸o T¹ng, t¨ng c−êng truyÒn b¸ thµnh ®¹i diÖn cho qu¸ tr×nh nghiªn cøu<br /> chÝnh s¸ch ®èi víi nh÷ng n¬i mµ PhËt PhËt gi¸o thêi k× x©y dùng ®Êt n−íc,<br /> gi¸o H¸n, PhËt gi¸o T¹ng cã tÝnh khu vùc, xuÊt b¶n nhiÒu s¸ch vÒ “LÞch sö PhËt<br /> tuy nhiªn kh«ng hoµn toµn cÊm ®o¸n gi¸o Trung Quèc”./.<br /> ng¨n chÆn.<br /> 14. Sù kiÖn 314 lµ sù kiÖn ngµy 14 th¸ng 3 n¨m 2008,<br /> PhËt gi¸o hiÖn ®¹i Trung Quèc ®ang ng−êi d©n T©y T¹ng t¹i Lhasa næi dËy ®ßi ®éc lËp<br /> hßa nhËp cïng víi thêi ®¹i, cã nh÷ng nh−ng bÞ qu©n ®éi Trung Quèc ®µn ¸p nªn ® thÊt b¹i.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 75<br />