Trò chơi dân gian Hàn Quốc trong các lễ hội

Chia sẻ: ĐInh ĐInh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:25

Thêm vào BST

Báo xấu

70
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trò chơi dân gian không những mang nét đẹp văn hóa truyền thống lâu đời của một quốc gia, dân tộc, phản ánh cuộc sống sinh hoạt xưa của người dân cũng như hàm chứa trong đó là những hy vong, ước mơ về một cuộc sống tốt lành, sung túc, một sức khỏe dồi dào. Các trò chơi mang trong mình những ý nghĩa tâm linh sâu sắc, thể hiện đời sống tín ngưỡng của người dân. Thông qua các trò chơi, quan hệ con người cũng được thắt chặt hơn, củng cố sự đoàn kết trong cộng đồng, thể hiện tinh thần cộng đồng khăng khít vốn là niềm tự hào của người Á Đông nói chung và người dân Hàn Quốc nói riêng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Trò chơi dân gian Hàn Quốc trong các lễ hội

HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 TRÒ CHƠI DÂN GIAN HÀN QUỐC TRONG CÁC LỄ HỘI SVTH: Nguyễn Thị Phương Thúy, Vũ Thị Thanh Tâm (3H-09) GVHD: Vũ Thanh Hải I. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ TRÒ CHƠI DÂN GIAN NÓI CHUNG VÀ TRÒ CHƠI DÂN GIAN HÀN QUỐC 1. Định nghĩa Trò chơi dân gian là hình thức sinh hoạt cộng đồng có tổ chức được truyền lại qua nhiều thế hệ. Thông qua hình thức trò chơi để thể hiện ước vọng nào đó của người dân, đồng thời thắt chặt tình cảm, củng cố sự đoàn kết trong cộng đồng. Trò chơi dân gian rất đa dạng như: xiếc, kịch…Trò chơi được tạo thành dựa trên nền móng là đặc điểm về văn hóa, tôn giáo, các quy tắc riêng của cộng đồng. 1.1 Phân loại trò chơi dân gian Theo đặc điểm của trò chơi có thể chia thành: trò chơi chuyên nghiệp và trò chơi phổ biến, mà theo thời gian có thể chia thành trò chơi theo mùa hoặc chơi hàng ngày. Ngoài ra chia theo độ tuổi người chơi có trò chơi cho người lớn và cho trẻ con, chia theo giới tính thì có trò chơi dành cho nam và cho nữ, chia theo số lượng người thì có trò chơi tập thể và cá nhân. Ngoài ra còn có trò chơi địa phương và trò chơi toàn quốc. 1.2 Đặc điểm trò chơi dân gian Trên thế giới, mỗi lãnh thổ, mỗi dân tộc đều có những trò chơi dân gian khác nhau, số lượng của các trò chơi nhiều tới mức không đếm được. Nhưng trong rất nhiều trò chơi dân gian đó, không có trò chơi nào hoàn toàn giống trò nào, mỗi trò chơi đều có điểm độc đáo riêng biệt không thể thay thế được. Cho dù là loại hình giống nhau nhưng nội dung và phương thức biểu đạt lại khác nhau. Lí do tạo nên sự khác biệt này có thể do nhiều nguyên nhân nhưng một trong những nguyên nhân quan trọng là sự khác biệt về nền tảng văn hóa dân tộc, vị trí địa lí, điều kiện khí hậu, mức độ phát triển về công cụ sản xuất, quan hệ giao lưu với các nước láng giềng, kinh nghiệm đời sống, kinh nghiệm tích lũy được truyền lại cho đời sau. Trò chơi dân gian được truyền lại từ đời này sang đời khác, nhưng sự lưu truyền đó ít nhiều bị ảnh hưởng bởi hoàn cảnh kinh tế, văn hóa, xã hội nên sự sai khác trong quá trình đó cũng là điều không tránh khỏi. Trò chơi dân gian không phải là kết quả của một cá nhân, hay chỉ một thời đại nhất định. Dù cá nhân là người sáng tạo ra trò chơi nhưng chỉ khi nó được cộng đồng chấp nhận, trở thành sở hữu của cả cộng đồng thì mới có thể gọi là trò chơi dân gian. Sáng tạo của cá nhân trong quá trình tiếp nhận của cộng đồng dần dần bị biến đổi cho phù hợp với suy nghĩ, xúc cảm của cộng đồng nên hầu như yếu tố mang tính cá nhân đều biến mất. Nếu tìm hiểu sâu trò chơi dân gian không chỉ là trò chơi đơn thuần mà là sự tập hợp của nhiều nhân tố như giai điệu, lời hát, cử chỉ, nét mặt, nhạc khí, dụng cụ chơi, trang phục, địa điểm, người chơi hòa quyện cùng nét văn hóa độc đáo của mỗi dân tộc, mỗi quốc gia làm nên trò chơi dân gian có màu sắc riêng biệt. 213
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 Dân chúng thông qua các trò chơi này vừa có thể thỏa thích vui đùa, cảm nhận hương vị cuộc sống mà còn dần hình thành được những lý tưởng cao đẹp. Trò chơi dân gian còn nhằm hướng tới một xã hội sung túc thông qua sự hòa hợp và thăng hoa của thần linh và con người, âm và dương, hiện tại và lý tưởng. 1.3 Đặc điểm chung của trò chơi dân gian Hàn Quốc Trò chơi dân gian Hàn Quốc mang tính sân bãi, mọi người tập trung ở sân và cùng nhau nhảy múa, chơi đùa theo nhịp điệu. Trò chơi dân gian thông qua âm nhạc, khiêu vũ, kịch…mang tính sáng tạo của người dân thể hiện ước vọng mong muốn của họ trong tương lai cũng như biểu hiện được phương thức sống sinh hoạt của xã hội nông nghiệp. Thuyết Âm dương-Ngũ hành, thập nhị thần tướng đều ẩn chứa sâu xa trong các trò chơi Hàn Quốc. Các trò chơi mang nội dung thần thoại, truyền thuyết, sự hài hòa về cả âm và dương, phê phán xã hội hiện thực đồng thời phản ánh khát vọng về một mùa vụ bội thu của người nông dân. II. TRÒ CHƠI TRONG CÁC DỊP LỄ HỘI 1. Tết âm lịch - 설 Tết Âm lịch là một trong những ngày lễ lớn có lịch sử lâu đời ở Hàn Quốc. Trước ngày Tết người Hàn Quốc cũng chuẩn bị rất nhiều thức ăn đặc biệt và may quần áo mới. Trẻ con háo hức mong chờ ngày Tết khi thấy mẹ mình may quần áo và cả gia đình cùng rộn ràng chuẩn bị cho ngày Tết. Những người sống xa quê cũng cố gắng trở về nhà tụ họp cùng gia đình. Vào buổi sáng ngày Tết, cả gia đình cùng làm lễ tạ tổ tiên để cầu mong một năm mới an lành. Sau đó người trong nhà cùng cúi lạy người lớn tuổi nhất trong nhà, trẻ con sau khi làm lễ được nhận tiền mừng tuổi từ người lớn. Bữa sáng ngày Tết có rất nhiều món ăn truyền thống như bánh ttok hấp시루떡; bánh làm từ bột gạo nếp인절미; bánh ttok chiên với hành và đậu xanh빈대떡; món yangsik약식làm từ gạo nếp và pha trộn với hạt dẻ, táo tàu, hạt thông; bánh yakkwa약과 có hình hoa làm từ bột, dầu và mật ong; rượu gạo식혜…Có một món ăn không thể thiếu đó chính là canh bánh ttok떡국, người Hàn Quốc có quan niệm là ăn một bát canh bánh ttok là thêm một tuổi. Sau bữa sáng cả nhà cùng nhau tới chơi nhà họ hàng, hàng xóm hay thầy cô hoặc cùng nhau chơi trò chơi truyền thống như yut, thả diều hay bập bênh… 1.1 Yut - 윷놀이 1.1.1 Giới thiệu Yut (윷) là trò chơi được chơi bằng các dụng cụ như bàn chơi, thẻ mal và các que yut là 4 mẩu gỗ. Đây là một trò chơi mà không phân biệt giới tính, tuổi tác, dù ở bất cứ đâu mọi người đều có thể chơi một cách vui vẻ. Trước đây mọi người thường chơi yut vào năm mới cho đến rằm tháng giêng, nhưng dần dần yut đã trở thành trò chơi được chơi quanh năm, không nhất thiết phải vào dịp đặc biệt nào. Các thành viên trong gia đình thường quây quần trong phòng khách chơi yut và ngày tết còn dân làng thì thường tụ họp lại chơi yut trên một cái chiếu ở một khoảng sân rộng. 214
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 1.1.2 Nội dung Thanh yut có thể được phân lại theo hình dạng hay chất liệu. Có loại yut mảnh, có loại to như miếng củi, cũng có loại tròn như hạt dẻ. Có loại làm bằng hạt đậu đỏ (콩윷) cũng có loại làm bằng hạt đậu nành (팥윷). Yut đậu đỏ và đậu nành thường được sử dụng trong trò chơi trong không gian hẹp hay khi người nông dân nghỉ ngơi sau khi làm việc trên cánh đồng đỗ. Họ lấy hai hột đỗ đập vỡ làm đôi rồi cho vào bát hoặc để vào lòng bàn tay để lắc lên rồi hất xuống đất (giống như cách dùng xúc xắc). Bàn chơi yut (윷판) có đường đi và vật để để đánh dấu nước đi gọi là thẻ mal (윷말) thường được vẽ trên giấy, trên vải hoặc trên mặt đất. Hình vẽ gồm một hình tròn lớn bao bọc bên ngoài và hai đường vuông góc nhau đi qua bán kính của hình tròn. Trên bàn chơi, vòng tròn to tượng trưng cho bầu trời và chữ thập tượng trưng cho mặt đất. Hình dạng của bàn chơi là hình ảnh tượng trưng cho sự giao thao của trời và đất. Trên bàn chơi có tất cả 29 vòng tròn nhỏ. Hình 1: Thanh yut Hình 2: Bàn chơi yut Sau khi chia đội và quyết định thứ tự đi hai đội lần lượt ném các thanh yut để quyết định bước đi của thẻ mal dựa trên thanh yut, đội nào hoàn thành toàn bộ các bước đi trên bàn chơi trước và lên hết bốn bậc thì chiến thắng. Nếu ba trong bốn cái yut bị úp ngược xuống thì gọi là to-도 và đi một bước, hai cái bị úp xuống thì gọi là ke_개 và được đi hai bước, nếu ba cái bị úp xuống thì gọi là kol_걸 và được đi ba bước, cả bốn cái đều bị úp xuống thì gọi là yut_윷 và được đi bốn bước, nếu cả bốn cái đều ngửa thì gọi là mo_모 và được đi năm bước. Nếu khi được 윷 và 모 thì gọi là sali_사리 được ném một lần nữa. Việc quy ước các bước đi như vậy thực chất dựa vào kích thước và sự nhanh nhẹn của các loại động vật:도 biểu trưng con lợn, 개 biểu trưng con chó, 걸 biểu trưng cho con dê, 윷 biểu trưng cho con bò, 모 biểu trưng cho con ngựa. Các thẻ mal được đi theo hướng ngược với hướng kim đồng hồ. Số bước đi của thẻ mal dựa theo các thanh yut. Nếu các thẻ mal đi vào phần đất của đội mình và cùng đi đến một điểm thì phải xếp hai thẻ mal cạnh nhau, còn nếu thẻ mal vào phần đất của đối thủ chơi và cùng dừng ở một điểm thì có thể “đá” thẻ của đối phương ra ngoài, và được tung thanh yut thêm một lần nữa. Gần đây để trò chơi thêm phần hấp dẫn có một vài luật chơi được thêm vào. Ví dụ như trên một thanh yut có đánh dấu X, nếu chỉ có thanh yut đó bị úp xuống thì phải lùi lại một bước. 215
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 1.1.3 Ý nghĩa Trò chơi yut không chỉ đơn thuần là trò chơi giải trí mà trong xã hội nông nghiệp xưa, nó còn ẩn chứa ước vọng của người nông dân về một mùa màng bội thu. Bàn chơi yut được coi như là đất ruộng, bước đi của người chơi được quyết định bằng việc tung thanh yut tượng trưng cho sự biến đổi về các mùa hứa hẹn sẽ mang lại một mùa màng bội thu. 1.1.4 So sánh Có thể thấy trò chơi dân gian yut của Hàn Quốc phần nào có nét tương đồng với trò cá ngựa ở Việt Nam. Nhưng cá ngựa vốn là trò chơi du nhập chứ không phải là trò chơi dân gian. Thẻ mal giống như quân cá ngựa, thanh yut thì giống như là xúc sắc. Nhưng cho dù về cách chơi cá ngựa và yut là giống nhau nhưng sự khác biệt về dụng cụ chơi đã làm nên nét đa dạng độc đáo của từng trò chơi. Thanh yut, thẻ mal đều là những đồ vật làm từ gỗ hoặc thậm chí là hạt đỗ mang đậm nét văn hóa nông nghiệp trong khi cá ngựa, xúc xắc cũng là những đồ vật quen thuộc xuất hiện trong rất nhiều trò chơi có nguồn gốc từ phương Tây như cờ vua, gieo xúc xắc. 1.2 Bập bênh_널뛰기(nolttwiki) 1.2.1 Tên gọi khác 답판(踏板), 도판(跳板), 초판희(超板戱), 판무(板舞). 1.2.2.Giới thiệu Một tấm ván dài được đặt lên trên bao trấu, hai đầu là hai bé gái mặc trang phục truyền thống liên tục nhún chân để làm tấm ván di chuyển lên xuống liên tục. Bập bênh là trò chơi dành cho phụ nữ trong những ngày lễ hội. Theo một số tài liệu thì trong sử sách từ thời Joseon (조선) đã có nói về trò chơi bập bênh nên cũng có dự đoán là bập bênh xuất hiện từ thời Koryo(고려). Trò này thường được chơi vào: Tết Nguyên đán(설), Rằm tháng giêng (대보름), 상진일 (上辰日), 귀신날(鬼神-). Hình 3: Những hình ảnh về trò bập bênh 216
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 1.2.3 Nguồn gốc Có một số sự tích kể về sự ra đời của trò chơi bập bênh. Tích truyện thứ nhất là câu chuyện về hai người vợ vì muốn nhìn mặt chồng mình trong tù nên đã cùng nhau chơi bập bênh để mỗi khi tấm ván đẩy lên cao qua hàng rào có thể nhìn thấy được mặt chồng. Tích truyện thứ hai kể về những cô gái bị bó buộc sau bức tường rào vì muốn được nhìn ngắm khung cảnh cuộc sống bên ngoài nên đã cùng nhau chơi bập bênh để mỗi khi được bay lên không, có thể lén nhìn gương mặt của những chàng trai và khung cảnh bên ngoài. 1.2.4 Nội dung Bập bênh là trò chơi chủ yếu dành cho phụ nữ, dồn lực vào chân để đẩy tấm ván lên cao, đồng thời rèn luyện khả năng giữ thăng bằng. Cách chơi bập bênh ở mỗi nơi có cũng có nhiều điểm khác nhau. Ở vùng Kyong Kee, thường thì hai bên sẽ có hai người và một người ngồi giữa để giữ thăng bằng. Cũng có nơi để không bị ngã, người chơi được buộc bằng ba sợi dây. Khi một người nhảy lên và chạm vào ván thì người kia phải tiếp tục nhảy lên. Hai người phải liên tục thay phiên nhau đến khi nào một người mất thăng bằng và ngã xuống thì người kia sẽ thắng cuộc. 1.2.5 Ý nghĩa So với các trò chơi của con gái thì bập bênh có phần năng động hơn, đặc biệt giúp quá trình trao đổi chất diễn ra tốt hơn vào mùa đông. Trò chơi vừa rèn luyện cho người chơi khả năng giữ thăng bằng và phối hợp, qua đó rèn luyện cho các bé gái một cơ thể khỏe mạnh. 1.3 Thả diều_연날리기(yonnalriki) 1.3.1 Giới thiệu Là trò chơi dân gian chủ yếu dùng gió mùa đông để làm cho diều bay lên. Diều được làm từ mành giấy nhiều hình thù có dán các nhành cây và sau đó nối với một cuộn chỉ dài. Thả diều được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể thứ 4. 1.3.2 Nguồn gốc Tài liệu lâu đời nhất có ghi chép về trò chơi thả diều là vào thời Tam Quốc, 647 năm trước, sau khi nữ hoàng Sin Dok qua đời, nữ hoàng Chin Dok lên ngôi, thả diều ban đầu vốn được dùng vào mục đích quân sự. Khi thả diều trở thành trò chơi giải trí thì cũng có nghĩa là dân tộc được hợp nhất, thời kì cánh diều thực sự bay cao cũng bắt đầu. Sau thời Joseon thì việc thả diều vào đầu năm và rằm tháng giêng để trừ tà. 1.3.3 Nội dung Thường thì vào tháng 12 âm lịch, sau khi trăng khuyết, trò chơi thả diều dần dần được bắt đầu. Địa điểm diễn ra trò chơi có thể trước ngôi làng hoặc ở bãi biển. Người chơi diều viết chữ tà hoặc đuổi tà đón phúc cùng với tên tuổi ngày sinh lên diều, sau khi 217
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 diều bay lên cao dần dần thì nới lỏng dây buộc diều tới khi hết dây thì cắt dây diều để diều bay đi với ý nghĩa mang tai họa đi. Ở một số nơi còn có lệ nếu nhà nào bị diều rơi vào thì năm đó sẽ gặp nhiều tai họa. Thả diều là một trò chơi khá phổ biến trên toàn thế giới nhưng trò chơi thả diều của Hàn Quốc có một nét độc đáo mà có lẽ không một đất nước nào có. Với màn trình diễn nhào lộn diều và đấu diều trên không thì có thể nói thả diều đã trở thành một nghệ thuật và người chơi diều đã trở thành nghệ nhân chơi diều. Kĩ thuật thả diều điêu luyện tới mức có thể khiến cánh diều lượn vòng sang trái, sang phải lên trước hoặc về sau dễ dàng giống như là được gắn với một thiết bị điều khiển từ xa. Trên bầu trời trong xanh cánh diều đủ màu sắc, hình thù với hình ảnh diều bay lượn trong gió khiến người xem có cảm giác như đang quan sát những sinh vật sống đang bay lượn. Nhưng nói đến nghệ thuật thả diều không thể không nhắc đến đấu diều. Đấu diều gồm có thi thả diều cao và làm đứt dây diều dối phương. Sự linh động của sợi dây diều là yếu tố quyết định sự chiến thắng, người nào có khả năng điều khiển diều của mình bay cao hơn, trình diễn những kĩ thuật khó hơn hoặc làm đứt dây diều đối phương sẽ là người chiến thắng. Một số người chơi chưa thành thạo có thể lấy vụn thủy tinh hoặc gốm trộn với keo hoặc cơm nếp bôi lên dây diều để làm đứt dây diều đối thủ. Bí quyết của những màn trình diễn diều ngoạn mục đó nằm ở chính cấu tạo của chiếc diều. Chiếc diều đặc trưng của người Hàn Quốc có hình chữ nhật và có một cái lỗ ở giữa. Điểm đặc biệt của diều chính là cái lỗ ở giữa giúp giảm lượng gió đón đầu, vừa giúp diều rơi vào trạng thái chân không ngay lập tức nên không chỉ giúp diều duy chuyển nhanh hơn mà dù có gặp gió mạnh cũng không bị rơi hay bị rách. 1.3.4 Ý nghĩa Thả diều là một trong những trò chơi dân gian hết sức lâu đời và đã trở thành một hình ảnh đẹp trong kí ức của nhiều thế hệ người Hàn Quốc. Thả diều cũng là một trong số những phong tục có ý nghĩa xua đuổi điềm xấu và cầu mong hạnh phúc. Trong thời tiết lạnh giá, so với việc ngồi trong phòng ấm áp thì lên núi hay ra bãi đất trống thả diều lại là một trong những hoạt động yêu thích nhất của trẻ em. Thả diều là trò chơi không chỉ để giải trí mà còn vận động tốt cho sức khỏe. Dù cho cách chơi diều hay hình dạng cánh diều biến đổi đa dạng hơn nhưng dù là trước đây hay bây giờ thì niềm vui được ngắm nhìn chiếc diều mình làm ra bay lượn tự do trên bầu trời vẫn mãi không thay đổi. Hình 4: Hình ảnh chơi thả diều 218
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 1.3.5 So sánh Trò chơi thả diều của Việt Nam có hoàn cảnh ra đời hơi khác so với trò chơi thả diều của Hàn Quốc. Diều Việt Nam có nguồn gốc đầu tiên tại Huế. Thời xưa, diều được mô phỏng theo hiện tượng gió thổi tung bay giấy vàng mã trên các miếu mạo. Trẻ con thấy vậy bèn dùng dây buộc các mảnh giấy lại để thả theo những cơn gió. Tuy nhiên do không có bộ khung nên diều không thể cất cao được. Sau đó các thương nhân người Minh Hương mang theo cả diều sang Việt Nam để chơi trong những chuyến làm ăn dài ngày. Từ những cánh diều Trung Quốc, các nghệ nhân nước ta đã nghiên cứu, sáng tạo nên những chiếc diều mang đặc trưng riêng của Việt Nam. Nếu nét đặc biệt của diều Hàn Quốc là có một cái lỗ ở giữa diều thì nét đặc biệt của diều Việt Nam chính là sáo diều. Diều sáo Bắc Bộ là sự kết hợp tinh tế giữa hình dạng đơn sơ của cánh diều và tiếng sáo vi vu không trung. Trò chơi thả diều của Việt Nam không hẳn được chơi vào một ngày lễ đặc biệt như ngày rằm tháng giêng mà thường được chơi vào mùa hè. Hình ảnh những chú bé ngồi trên lưng trâu thổi sáo thả diều như một biểu tượng của sự thanh bình rất quen thuộc trong tranh dân gian Việt Nam. Từ những cánh diều rất đơn giản, qua bàn tay khéo léo và trí tưởng tượng phong phú, diều được sáng tạo theo hình tượng và sự tích trong văn hóa dân tộc truyền thống như chim Lạc trên Trống đồng, hình Rồng, Phượng, chim Công...hay sự tích Đại Bàng cứu Công chúa, chú Cuội lên cung Trăng. 1.4 Đá cầu_제기차기 (jekichaki) 1.4.1 Giới thiệu Đá cầu là một trò chơi dân gian thường được chơi vào các dịp đầu xuân. Trò này dùng quả cầu để đá, đúng như tên gọi là đá cầu. Quả cầu truyền thống của Hàn Quốc được làm từ những tờ giấy có chất lượng đủ khỏe quấn vào một đồng xu có tác dụng tạo trọng lượng cho quả cầu, phần giấy phía trên được cắt thành các dải có tác dụng như là lông của quả cầu thông dụng hiện nay. 1.4.2 Nguồn gốc Những tư liệu đầu tiên về đá cầu là vào thế kỷ thứ 5 trước công nguyên tại Trung Quốc. Ở Hàn Quốc thì những ghi chép đầu tiên về trò đá cầu vào thời Koryo, có nguồn gốc từ một trò tương tự bóng đá. Trò bóng đá này vào thời Koryo được mọi tầng lớp yêu thích tuy nhiên đến thời Joseon thì có nhiều biến đổi. Người xưa sáng tạo ra kon (건), konja (건자), chokkonja (척건자) có hình dạng khá giống cầu ngày nay. Đặc biệt thì chokkonja (척건자) có hình dáng giống quả cầu nhất, nó được làm bằng giấy xé mảnh hay lông thú bó lại. Chính vì thế thời đó phát triển hai hình thức chơi đá cầu sử dụng bóng gọi là chukkuk (축국) - đá bóng và một hình thức nữa sử dụng chokkonja. Vào thời Joseon nó rất thịnh hành và được chơi ở mọi nơi, mọi lứa tuổi. Đây là trò chơi của màu đông và xuân. Vào những ngày thời tiết lạnh, ra khỏi nhà chơi đá cầu một chút, mồ hôi đổ ra, không những là trò giải trí mà còn giúp rèn luyện thể lực nhẹ nhàng trong những ngày giá rét. Sau đó thì dần dần người ta phát minh ra cầu đồng xu và được chơi rộng rãi trên toàn quốc. Khi mà trò bóng đá phương Tây du nhập vào Hàn Quốc thì trò 219
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 đá cầu sử dụng bóng dần biến mất. Vì thế ngày nay ở Hàn Quốc nếu nhắc đến đá cầu thì người ta sẽ chỉ nghĩ đến trò đá cầu đồng xu. Hình 5: Hình ảnh trò chơi đá cầu 1.4.3 Nội dung Đá cầu rất linh hoạt trong cách thức chơi nên không phân biệt tuổi tác, giới tính, ai cũng có thể chơi một cách dễ dàng. Trò này chủ yếu dùng các bộ phận của chân: lòng bàn chân, máng bàn chân, mũi bàn chân, gót chân, đầu gối…và có khi dùng cả vai, đầu, thân để chơi, tuyệt đối không được dùng tay. Đá cầu chơi theo hình thức đá đơn hay đá theo nhóm. Người chơi đá sao cho quả cầu không chạm đất là được. Nếu như đá đơn thì tính theo số lượng cầu tâng được để quyết định người thắng. Ai tâng được nhiều cầu hơn sẽ là người thắng. Người có kĩ thuật cùng lúc có thể tâng được liên tục vài trăm quả. Nếu mà ai bị rơi cầu xuống đất thì phải truyền lượt cho người tiếp theo. Đối với đá cầu theo nhóm thì họ đứng thành hình tròn rồi đá truyền cho nhau. Đá cầu theo nhóm không phân thắng thắng bại. Nếu như bắt cầu lỗi thì người đó phải đá cầu lại cho những người khác. Vào các dịp lễ tết mùa đông và xuân bây giờ, người ta vẫn thấy hình ảnh những cậu bé, cô bé mặc quần áo rực rỡ sắc màu chơi đùa với chiếc cầu một cách rất vui vẻ. 1.4.4 Ý nghĩa Mọi người cùng nhau đá cầu, nói đùa vui vẻ, giúp quên đi mọi phiền muộn trong cuộc sống. Đá cầu không chỉ giúp giải tỏa căng thẳng trong công việc mà còn giúp rèn luyện sức khỏe một cách nhẹ nhàng, chứ không nặng nề như các môn thể thao khác. 1.4.5 So sánh Ở Việt Nam cũng có trò đá cầu. Trong quá khứ quả cầu đá được làm bởi đồng xu và lông gà. Bây giờ nó được cải tiến với cao su và nhựa, lông được thay bằng sợi lylon sặc sỡ. Sự cải tiến này làm cho quả cầu nhìn dễ hơn cũng như tăng tốc độ của nó. Những cách thức chơi đá cầu ở Hàn Quốc hoàn toàn tương tự như ở Việt Nam. Tuy nhiên ở Việt Nam, đá cầu không chỉ là một trò chơi truyền thống chỉ chơi vào các dịp lễ hội như Hàn Quốc mà đó còn là môn thể thao đường phố mang tính giải trí cao mà người dân Việt Nam chỉ cần có quả cầu và có thể chơi vào những lúc rảnh rỗi ở bất 220
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 kì đâu. Không những thế, đá cầu còn là một môn thể thao quốc gia quan trọng. Môn đá cầu thi đấu có luật chơi khá giống bóng chuyền. Có ba hình thức là đấu đơn, đôi và ba. Họ phải đỡ được cầu của đối phương và đá qua lưới. Nếu cầu đá chưa qua lưới, ra ngoài sân thì đội bên kia sẽ được điểm. Mỗi trận thi đấu hai hiệp, đội nào có điểm cao hơn sẽ là đội chiến thắng. Nhắc đến thi đấu đá cầu trên thế giới thì Trung Quốc và Việt Nam vẫn là hai nước xuất sắc nhất. 2. Rằm tháng giêng_ 대보름 Rằm tháng giêng cũng là một trong những ngày lễ quan trọng không kém gì Tết âm lịch. Trước kia khi lịch âm được sử dụng rộng rãi thì thậm chí ngày rằm của mỗi tháng đều được coi trọng. Mọi người dành một ngày để cúng lễ, ăn uống và vui chơi. Trong ngày rằm tháng giêng một món ăn không thể thiếu đó là cơm ngũ cốc(오곡밥). Nguyên liệu chủ yếu của cơm ngũ cốc là nông sản thu hoạch vào năm trước đó gồm năm loại ngũ cốc: gạo, đậu đỏ, đậu nành, ngô nếp, kê. Theo người Hàn Quốc nếu ăn giá đỗ thì có thể vượt qua được cái nóng của mùa hè nên mọi người còn luộc giá đỗ để ăn cùng với cơm ngũ cốc. Mọi người còn uống rượu귀밝이술, đúng tên gọi của nó người ta nghĩ nếu uống rượu này vào rằm tháng giêng thì cả năm sẽ không bị đau tai và có thể nghe được những tin tức tốt. Họ chơi các trò như놋다리밟기, 쥐불놀이, 줄다리기, 석전,기세배,차전놀이. Rằm tháng giêng là lễ hội diễn ra không lâu sau ngày Tết nên đó là dịp để mọi người chuẩn bị cho năm mới, cầu mong một mùa vụ bội thu và cùng chống lại cái nóng của mùa hè. 2.1. Kéo Co (줄다리기) Tên gọi khác 조리희(照里戱), 줄땡기기, 줄당기기, 갈전(葛戰), 도삭(綯索), 동줄다리기, 귀 줄싸움, 게줄쌈, 줄쌈, 줄싸움, 조리지희(照理之戱). 2.1.1 Giới thiệu Kéo co là trò chơi dân gian thường được tổ chức vào ngày rằm tháng giêng, người chơi thường được chia làm hai đội, mỗi bên đầu dây là một đội (một bên là nam, một bên là nữ), dùng hết sức mình kéo để giành chiến thắng, qua kết quả của trò chơi kéo co giữa các làng để dự đoán về mùa vụ trong một năm tới. 2.1.2 Nguồn gốc Lịch sử ra đời của trò chơi kéo co tới giờ vẫn chưa thể xác định được do không có sử sách ghi lại chính xác khoảng thời gian mà trò chơi xuất hiện. Theo dự đoán thì trò chơi kéo co có khoảng từ 300 năm đến 400 năm trước. 2.1.3 Nội dung Trong số các trò chơi tập thể thì đây là trò chơi cần nhiều người tham gia nhất và khâu chuẩn bị cho trò chơi cũng rất công phu. Trước rằm tháng giêng khoảng một tháng, mọi người bắt đầu chuẩn bị bằng cách đi thu lượm rơm ở các nhà để bện dây thừng. Độ dày cũng như độ dài rất đa dạng, dày khoảng từ 0.5m đến 1.4m, chiều dài có thể từ 50 221
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 mét đến 200m-300m. Mỗi đội làm một nửa sợi dây và sau đó nối lại với nhau. Hai đầu của sợi dây được quấn lại như thòng lọng. Đầu dây phía đông là đội nam còn đầu dây phía tây là của nữ. Đầu dây của nam được làm nhỏ hơn trong khi bên đầu dây nữ làm rộng hơn để người trước dễ dựa vào người sau hơn. Trò chơi kéo co ở Việt Nam thì dây thừng có kích thước nhỏ hơn rất nhiều, độ dày chỉ vừa đủ để cầm, dài tối đa khoảng 20 mét – 30 mét. Hai đội thường cùng là nam hoặc là nữ và không có người cầm cờ để điều khiển đội của mình. Người ta tin rằng nếu để phụ nữ nhảy qua sợi dây thì dây sẽ bị đứt và người phụ nữ đó sẽ có thai nên bên đội nữ các cô gái luôn tìm cách nhảy qua dây khiến cho các chàng trai luôn phải canh chừng sợi dây. Sợi dây thừng được làm rất to nên thay vì kéo trực tiếp lên sợi dây chính người ta làm những sợi dây nhỏ gắn liền với sợi dây chính để kéo. Theo phong tục thì nếu bên nữ giành chiến thắng thì sẽ có một mùa màng bội thu. Mỗi bên đều có người chỉ huy điều khiển đội mình bằng một lá cờ. Đội chiến thắng sẽ là đội kéo được dây vượt qua vạch phân chia về phía mình nhiều nhất, sau ba hiệp đấu đội nào thắng hai hiệp sẽ là đội thắng toàn cuộc. Sợi dây thừng sẽ thuộc về người chiến thắng hoặc thuộc về cả hai đội. Thường thì mọi người sẽ quấn sợi dây vào cổng làng để trừ tà hoặc cắt nhỏ ra để rài lên đồng làm phân bón hoặc làm thức ăn cho gia súc vì người ta tin rằng nếu làm vậy thì năm sau sẽ có một mùa màng bội thu nên sau khi trò chơi kéo co kết thúc mọi người đều cố gắng cắt được một mẩu dây mang về. Hình 6: Hình ảnh về trò kéo co 2.1.4 Ý nghĩa Trò chơi kéo co là một phong tục diễn ra vào khoảng đầu năm, lúc chưa vào mùa vụ xuất phát từ mong ước một năm mới mùa vụ thuận lợi và dần dần trở thành hoạt động tập thể có liên quan mật thiết tới sự đoàn kết của cộng đồng. Ý nghĩa của trò chơi này cơ bản có thể phân làm hai ý nghĩa lớn là ý nghĩa mang tính xã hội và mang tính nghi lễ. Trò chơi kéo co đã vượt qua ý nghĩa ban đầu là giải trí vào lúc nông nhàn để trở thành một sự kiện mang tính nghi lễ đối với những khu vực canh tác nông nghiệp. Hình ảnh già trẻ trai gái không phân biệt giới tính hay tầng lớp cùng thi đấu và cổ vũ hết sức mình đã trở thành một nét đẹp văn hóa của những dịp lễ hội. Tinh thần đồng đội, tinh thần đoàn kết thể hiện qua công việc chia nhau rơm để làm dây thừng và hợp lực cùng 222
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 nhau kéo co đã làm tăng cường sự thống nhất gắn bó trong cộng đồng. Vì trò chơi kéo co là sự kiện không giới hạn ở bất kì tầng lớp nào trong xã hội dù là giai cấp nông dân hay giai cấp thống trị mà toàn dân đều có thể tham gia nên nó đã trở thành cơ hội thúc đẩy ý thức đoàn kết không chỉ của người tham gia mà của toàn thể dân đồng thời cũng thắt chặt sự thống nhất giữa các khu vực. 2.1.5 So sánh Trò chơi kéo co ở Việt Nam cũng là một trò chơi có nguồn gốc từ rất lâu đời. Về cơ bản luật chơi kéo co cũng tương tự như trò chơi kéo co của Hàn Quốc. Hai đội chơi có khi cùng là nam, hoặc nữ nhưng cũng có khi là một đội nam và một đội nữ tham gia. Trong trường hợp đó bên nam, bên nữ thì dân làng thường chọn trai gái chưa vợ chưa chồng. Dây thừng có kích thước nhỏ, độ dày chỉ vừa đủ để cầm, dài tối đa khoảng 20 mét – 30 mét. Do quy mô cũng như số lượng người tham gia không lớn như trò chơi kéo co của người Hàn Quốc nên không có người chỉ huy cầm cờ cho mỗi đội mà chỉ có người ra hiệu lệnh là người có chức sắc hoặc bô lão trong làng. Trước đây kéo co thường được tổ chức vào các dịp có hội làng nhưng gần đây trò chơi kéo co được tổ chức rộng rãi hơn trong các hội thi như hội khỏe Phù Đổng trong nhà trường. Việt Nam còn có đội tuyển kéo co tham dự các giải châu Á và thế giới từ năm 2006. 2.2 Đốt lửa chuột 쥐불놀이 2.2.1 Tên gọi khác 서화희(鼠火戱), 훈서화(燻鼠火) 2.2.2 Giới thiệu Là tập tục đốt lửa trại ở các ờ ruộng hay bờ cỏ vào rằm tháng giêng để diệt chuột hoặc loại bỏ các loại côn trùng trên ruộng. Trò chơi này còn có ở cả Trung Quốc và châu Âu. 2.2.3 Nội dung Vào buổi tối ngày thứ mười bốn của tháng giêng nếu đốt lửa trên ruộng thì trứng của các loại sâu, côn trùng có hại cũng như các loại cỏ dại sẽ bị đối đi và sẽ giúp ích cho mùa màng, cỏ dại bị đốt đi lại trở thành phân bón cho đất vừa giúp cho ruộng mới mọc len, vừa bảo vệ được đồng ruộng. Hơn nữa còn ngăn chặn được sự lây lan các bện truyền nhiễm do chuột đồng gây ra. Thay vì chỉ đốt lửa đơn thuẩn mọi người đã biến đổi thành hình thức trò chơi. Các bác nông dân hay thanh niên của làng trên làng dưới sau khi phân đội cầm đuốc thi nhau chạy xem ai đốt được khỏng ruộng lớn hơn hoặc cố làm tắt lửa của đối phương Mọi người tin rằng bên nào chiến thắng thì có thể tránh được tai ương và sẽ có một mùa màng bội thu 2.2.4 Ý nghĩa Đốt lửa chuột không chỉ là một phong tục nông nghiệp với ý nghĩa đơn thuần là để phòng thú dữ và công trùng mà nó còn biểu hiện quan niệm về sự mô phỏngsự kì 223
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 diệu của các loại cây nông nghiệp và biểu tượng cho tài sản ngày một dồi dào. T rong đêm tối những ngọn lửa cháy cũng tạo nên một cảnh tượng rất rực rỡ. Ngắm nhìn những ngọn lửa cháy mà quên đi cái giá rét lạnh lẽo của mùa thu và cùng mong đợi một năm mới, mùa xuân mới đang tới. Hình 7: Hình ảnh người dân tiến hành 쥐불놀이 2.3.고싸움(gossaum) 2.3.1 Giới thiệu Gossaum là trò chơi được tổ chức vào ngày rằm tháng giêng tiêu biểu ở Gwang Joo. Vào năm 1970, nó được công nhận là văn hóa phi vật thể thứ 33. Gossaum là một trong số những trò chơi dân gian tập thể có quy mô lớn với số lượng người tham gia rất đông. Tên của trò chơi vốn được ghép lại từ hai từ “go”(sợi dây thừng có chiều dài và đường kính lớn, phần đầu dây được cuộn tròn lại giống như hình dạng của chiếc thòng lọng) và “ssaum”(đánh nhau). 2.3.2 Nội dung Gossaum thực sự bắt đầu vào ngày 15 tháng giêng. Nhưng quá trình chuẩn bị cho trò chơi diễn ra từ khoảng đầu tháng, sau khi người đại diện của làng trên và làng dưới đã thỏa thuận xong về trò chơi thì thanh niên trong làng tới từng nhà để chia rơm làm go. Những thành phần tham gia trò chơi gồm chỉ huy, người vác go, người cầm dây phía sau, ban nhạc, người vẫy cờ và người cầm đuốc, trung bình tất cả khoảng 300-400 người tham gia. Người chỉ huy sẽ là người chỉ đạo những người vác go để triển khai trận đấu nên người chỉ huy thường là người không chỉ hiểu rõ về trò chơi mà còn rất cường tráng, có khả năng lãnh đạo và có uy tín trong làng. Đội vác go gồm khoảng 70-80 thanh niên khỏe mạnh và hiếu thắng, đội cầm dây cũng khỏng 70-80 người phía sau chủ yếu là phụ nữ. Đội nhạc có nhiệm vụ cổ vũ tinh thần người tham gia chơi và cũng như làm cho không khí thêm sôi động. Để phô trương sức mạnh cũng như khiến cho không khí trước khi diễn ra trò chơi thêm phần sôi động vào sáng sớm ngày diễn ra trò chơi hai đội cùng với đội nhạc và người cầm đuốc cùng diễu hành sang làng bên. Trận đấu go diễn ra quyết liệt trong vòng khoảng 1 tiếng.. Người chỉ huy và ba người nữa cùng đứng lên đầu của go gọi là 224
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 gomori. Để chiến thắng cả hai đội cùng cố gắng đẩy đối phương ngã xuống đất hoặc nếu gomori bị đứt hay bị cong thì trò chơi cũng kết thúc. Sau vài lần lùi về sau hay tiến lên trước chỉ huy hô “Đẩy đi” thì người vác go cùng hô to và dùng hết sức đẩy mạnh go thẳng về phía go của đối phương. Khi hai go tiến sát vào thì ở trên go xảy ra cuộc chiến giáp lá cà rất căng thẳng. Khi thấy tình thế bất lợi thì chỉ huy lập tức hô to: ”Tách ra” và đội vác go sẽ cùng nhau lùi lại nhịp nhàng với tiếng nhạc. Khi hai go tiến sát vào thì ở trên go xảy ra cuộc chiến giáp lá cà rất căng thẳng. Khi thấy tình thế bất lợi thì chỉ huy lập tức hô to: “Tách ra” và đội vác go sẽ cùng nhau lùi lại nhịp nhàng với tiếng nhạc. Tiếng hò reo cổ vũ không ngừng hòa cùng tiếng nhạc rộn rã đã tạo nên một bầu không khí rất sôi động. Nếu đội thua tiếp tục thách đấu thì hai đội có thể hẹn nhau tái đấu bằng trò chơi kéo co vào ngày rằm tháng sau. Hình 8: Hình ảnh mọi người chơi 고싸움 2.3.3 Ý nghĩa Ngoài ý nghĩa để cầu mong một năm mới mùa màng thuận lợi như rất nhiều trò choi được tổ chức và rằm tháng giêng thì Gossaum còn là trò chơi có ý nghĩa quan trọng trong việc kết nối cộng đồng. Để có thể tổ chức trò chơi một cách thành công cần sự tham gia và đồng tâm hợp lực của rất nhiều người nên trò chơi cũng thúc đẩy tinh thần hợp tác làm việc, và đồng thời cũng là cơ hội để các chàng trai khỏe mạnh rèn luyện sức khỏe trước khi bước vào mùa vụ mới. 3. Tết Đoan Ngọ _단오 Đoan ngọ là một trong bốn ngày tết quan trọng của Hàn Quốc được tổ chức vào 5.5 âm lịch hàng năm. Ngày tết này trong gốc từ Hán là Dano (단오) nhưng trong tiếng thuần Hàn là suritnal (수릿날). Tháng 5 là thời điểm mưa nhiều trong năm tạo điều kiện cho sâu bọ phát triển từ đó dẫn tới các dịch bệnh hoành hành. Chính vì thế ở Việt Nam mà ngày lễ còn được gọi là “tết giết sâu bọ”. Đó sẽ là ngày phát động bắt sâu bọ, tiêu diệt bớt các loài gây hại cho cây trồng trên cánh đồng, trong đó nhiều loài sâu có thể ăn được và chúng được coi như là chất bổ dưỡng. người ta tin rằng khi ăn món ăn đầu tiên trong ngày này thì sâu bọ; giun sán trong người sẽ bị chết hết. 225
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 Ở Hàn Quốc người ta gọi tết Đoan ngọ với cái tên khác là suritnal(수릿날). Suri(수리) trong tiếng Hàn cổ là cao quý hay thần thánh nên suritnal là chỉ ngày cao quý hay ngày của các vị thần. Tương truyền thì lễ hội được phát hiện ra sớm nhất ở Manhan phía tây nam bán đảo Hàn vào thời kì Samhan (đầu thế kỉ 3 sau công nguyên). Sau khi hoàn tất công việc đồng áng vào tháng 5, mọi người tập trung lại, cùng nhau cúng bái thần linh, hát hò nhảy múa, ăn uống suốt cả ngày đêm. Tết Đoan ngọ được coi như một hoạt động tôn giáo của việc cầu mong cho một mùa màng bội thu sắp tới. Vào tết Đoan ngọ, do bị ảnh hưởng bởi văn hóa Trung Quốc, người dân Hàn Quốc cũng gội đầu, tắm trong nước có ngâm một loại thảo dược cùng họ với cây diên vĩ tên là Changpo hay uống nước ép từ lá Changpo nhằm trừ tà ma và những điều không may mắn. Người dân Hàn Quốc làm cả những chiếc quạt để tặng nhau vào ngày này. Không những thế họ còn treo bùa ở trước cửa nhà nhằm cầu mong hạnh phúc, cuộc sống ấm no cũng như xua đuổi ma quỷ. Không thể thiếu được các hoạt động vui chơi trong ngày tết này. Có 2 trò chơi đặc trưng cho ngày tết Đoan ngọ là đánh đu (그네뛰기) cho nữ và vật (씨름_ ssirum) cho nam. Trong khi những cô gái xinh xắn trong bộ Hanbok tung bay trong gió trên những chiếc đu thì những chàng trai thể hiện sức mạnh của mình qua trò vật. Ngoài ra họ còn chơi múa mặt nạ (봉산탈춤) nữa. 3.1 Đánh đu_그네뛰기 3.1.1 Nguồn gốc Đánh đu là trò chơi du nhập từ nước ngoài nên nguồn gốc ra đời vẫn chưa được rõ ràng. Có giả thiết cho rằng trò chơi này được phát triển từ cái nôi cho trẻ em. Khi mà người nông dân phải ra đồng thì họ treo một thứ đung đưa mà con họ có thể chơi trên đó, sau đó thì dần phát triển lên thành cái đu. Ngoài ra cũng có gỉa thiết cho rằng trò này bắt nguồn vào thời Xuân Thu ở vùng Nhung Sơn Tộc Trung Quốc. Nhung Sơn Tộc diễn ra chiến tranh với Hàn Quốc sau đó truyền lại trò chơi này. Đánh đu là trò chơi yêu thích của cả giới quý tộc cũng như tầng lớp thường dân thời Koryeo. Ở Trung Quốc, đánh đu là trò thường được chơi vào dịp tết Hàn thực tuy nhiên du nhập đến Hàn quốc thì lại chơi vào khoảng thời gian lễ phật đản (5.4 âm lịch) đến tết Đoan ngọ (5.5 âm lịch). 3.1.2 Nội dung Đánh đu là trò chơi thông dụng trên toàn quốc. Theo cuốn “Trò chơi dân gian thời Joson” (조선의 향토오락) của tác giả Muramaya thì trong 227 vùng được điều tra thì có tới 216 vùng chơi có chơi trò này. Không chỉ có con gái mà có những vùng con trai cũng chơi đánh đu. Nếu như con gái đu nhẹ nhàng, duyên dáng, uyển chuyển thì con trai lại mang cho người xem một cảm giác khỏe khoắn, bay bổng và chắc chắn. Chiếc đu được treo lên bằng hai sợi dây được mắc vào cành lớn của cây zelkova hay cây thông, câu bạch dương ở góc làng hay là treo lên cột đu với 2 trụ dọc và thanh nganh bằng gỗ dày. Tay đu là 2 sợi dây thừng hay dây làm từ sợi gai dầu rất chắc chắn và an toàn. Nếu như là đu thi đấu thì trên dây có chỗ nắm làm bằng vải bông mềm, bàn đu có chỗ để chân tạo sự an toàn cho người đu. 226
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 Trò đánh đu Hàn Quốc có 2 hình thức là đu đơn nam, đơn nữ và đu đôi nữ, nam, nam nữ. Đu đơn thì người đu có thể đứng hay ngồi trên thanh đu. Đu đôi thì hai người có thể cùng đứng đối diện nhau hay 1 người đứng 1 người ngồi trên thanh đu. Để bắt đầu, người không ở trên cây đu sẽ đẩy tạo đà từ đó người chơi dùng lực ở chân đẩy cho đu bay cao. Người chơi càng nhún mạnh, đu càng bay lên cao. Đu nam nữ được coi là hình thức đu đẹp nhất, hấp dẫn và thích thú nhất. Các đôi năm nữ tình cảm đung đưa trên chiếc đu bay trong gió thật lãng mạn và đẹp. Không chỉ đu cho vui mà họ còn thi đấu với nhau nữa. Hai người phụ nữ thường thi đấu với nhau nhằm giành chức vô địch. Ai đu cao hơn sẽ là người chiến thắng. Trong cuộc thi, nếu một trụ cao được đặt và gắn trên đó những chiếc chuông theo từng mức độ cao. Người thi đu đến mức nào thì nhấn vào chuông ở mức đó và từ đó có thể xác đinh được người thắng cuộc. Hình 9: Hình ảnh trò chơi đánh đu 3.1.3 Ý nghĩa Đánh đu không chỉ là trò chơi đơn thuần cho sự giải trí thể hiện sức trẻ, sự dẻo dai của những người cô gái mà còn có người tin rằng nếu như chơi đánh đu vào tết Đoan ngọ có thể loại tránh được muỗi cũng như cái nóng oi ả của mùa hè sắp tới. 3.1.4 So sánh Nếu như ở Hàn Quốc người ta chơi đánh đu vào khoảng thời gian lễ phật đản đến tết Đoan ngọ thì ở Việt Nam thường được chơi vào ngày tết nguyên đán và những dịp đầu xuân. Cấu tạo cây đu ở Việt Nam cũng khác với cây đu Hàn Quốc. Cây đu Việt Nam hoàn toàn đều được dựng từ những cây tre. Cây đu thường được dựng giữa bãi đất rộng ở sân đình làng. Nó gồm có trụ đu, thượng đu, tay đu và bàn đu. Trụ đu gồm 4 cây tre lớn tạo thành hai cột trụ, thượng đu làm bằng thanh tre đặt ngang nối hai phần trụ đu với nhau. Tay đu là hai cây tre già nhỏ vừa với tay cầm và được chốt chắc chắn để người đu cầm khi đu, bàn đu là chỗ người chơi đứng lên trên đó để đu. Các hình thức đu thì ở hai nước có sự tương đồng nhau. 227
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 3.2 Vật _씨름(ssireum) 3.2.1 Nguồn gốc Vật là trò chơi ra đời khá sớm, từ khi con người ra đời. Bởi lẽ vào thời nguyên thủy, để đấu tranh sinh tồn con người phải chiến đấu với thú dữ cũng như với các bộ tộc khác. Nếu chiến thắng, họ không chỉ có quyền tự do mà còn có thể lên nắm quyền lãnh đạo. Và từ đó những trò chơi mang tính đối kháng phát triển rộng rãi và dần dần trở thành trò chơi. Tuy nhiên nguồn gốc của vật thì vẫn chưa được xác minh rõ ràng. Vật tồn tại ở các nước châu Á cũng như phương Tây với những tên tương tự nhau. Ssireum (씨름) có thể có nguồn gốc từ Trung Quốc hoặc Mông Cổ. Ssi(씨) có nghĩa là đàn ông, reum (름) trong từ 겨름(kyeorum) nghĩa là tranh đấu. Người ta đã phát hiện ra một bức tranh trong lăng mộ của thời Kokuryo. Bức tranh tái hiện lại hình ảnh 2 người đang vật nhau. Từ đó có thể thấy ssireum là một trong những trò chơi dân gian lâu đời nhất. Từ thời Tam Quốc, ssireum đã được sử dụng cho việc đào tạo quân sự nhằm tăng thể lực cũng như tinh thần chiến đấu của các binh sĩ. Đến thời Koryo thì ssireum trở nên khá phổ biến, thậm chí được chơi cả trong cung điện. Trò chơi được cả giới thượng lưu và dân thường rất ưa thích. Vào thời Joseon thì ssireum bắt đầu chính thức được chơi trong các lễ hội truyền thống như Tết Đoan ngọ hay Rằm trung thu. Không những thế còn có những cuộc thi ssireum lớn được tổ chức nữa trong suốt thời gian nông nhàn cho đàn ông. Họ thi đấu không chỉ vì danh dự của bản thân mà còn vì thanh danh của làng xóm.. Người thắng sẽ được tặng một con bò như một biểu tượng của sức mạnh cũng như là một thứ không thể thiếu trong công việc đồng áng của người dân Hàn Quốc. Hình 10: Vật thời xưa Hình 11: Vật hiện đại 3.2.2 Nội dung SSireum là một trò chơi đối kháng mà 2 người tham gia phải dùng sức mạnh vã kĩ năng của mình để hạ gục đối thủ. Hai đối thủ cố gắng kiềm chế đối phương bằng cách nắm, kéo, vặn, đè… nhưng không được trực tiếp đấm hay đá. Người chiến thắng là người vật được đối thủ chạm đất trước. Họ cởi trần và mặc quần ngắn và thắt satba (샅바). Satba là dải dây dài quân quanh eo và đùi, là chỗ đối thủ nắm vào để vật. Sở dĩ cởi trần là để đôi bên không thể nắm áo, nắm quần nhau gây lợi thế cho mình được. Cũng có giả thiết cho rằng việc cởi trần mô phỏng lại thời nguyên thủy, con người 228
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 không mặc gì nhưng vẫn phải đấu tranh sinh tồn. Cuộc thi thường được tổ chức ở những bãi cát tự nhiên nhằm tránh những va chạm, chấn thương không cần thiết do bề mặt sàn đấu gây ra. Tùy theo phương thức, tuổi tác khác nhau mà người ta chia thành các hạng mục, cách thức vật khác nhau. - 선씨름_ Vật đứng: đứng rồi vật - 띠씨름_ Vật thắt lưng: dùng tay nắm vào đai đeo hông rồi vật - 바씨름_ Vật chân: nắm đai ở chân và cánh tay phải rồi vật - 완씨름_ Vật trái: dùng tay trái nắm lấy đai satba đeo bên phía phải của chân đối thủ rồi vật - 오른씨름_ Vật phải: dùng tay phải nắm lấy đai satba đeo bên phía trái của chân đối thủ rồi vật - 애기씨름: hạng mục vật của trẻ em - 중씨름: hạng mục vật của thanh thiếu niên - 상씨름: hạng mục vật của người lớn Ssireum chủ yếu là cuộc thi đấu dành chon nam, tuy nhiên cũng có trường hợp có cả nữ tham gia nhưng không nhiều và không phổ biến. Ssireum vẫn được coi như một trò chơi của nam giới. 3.2.3 Ý nghĩa Ssireum không chỉ giúp chính người tham gia hay cả những khán giả giải tỏa hết những căng thẳng, mệt mỏi không chỉ là sức khỏe mà còn về cả tinh thần. Điều đó là đảm bảo cho họ có sức khỏe và tinh thần tốt để có thể làm việc tốt hơn trong một vụ mùa mới tiếp theo. 3.2.4 So sánh Nếu vật của Hàn Quốc được chơi vào tết Đoan ngọ thì ở Việt Nam, vật lại thường được chơi vào các lễ hội xuân như tết nguyên đán hay rằm tháng riêng… Về cách thức chơi cũng không khác nhiều so với vật Việt Nam. Có điều khác biệt đặc trưng của vật Việt Nam là muốn thắng phải vật cho đối phương "ngã ngựa trắng bụng" hoặc nhấc bổng được đối phương lên. Ngoài ra đô vật để mình trần và chỉ đóng một chiếc khố. Trước khi vật, hai đối thủ cùng nhau lên đài, múa tay co chân, đi lại rình miếng lẫn nhau. Sau đó hộ xông vào nhau ôm lấy nhau mà vật. 3.3.봉산탈춤_múa mặt nạ Pongsan 3.3.1 Giới thiệu Nếu như ban ngày nam chơi vật, nữ chơi đánh đu thì đến đêm mọi người không kể già trẻ trai gái đều tập trung quanh đống lửa, chăm chú theo dõi múa mặt nạ và cùng nhảy múa, ca hát theo. 3.3.2 Nguồn gốc Chưa có sự xác minh rõ ràng về nguồn gốc của múa mặt nạ. Chỉ biết được rằng trò chơi này rất được ưa thích trong hoàng cung thời 신라(Sillla) như một nghi thức để 229
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 xua đuổi tà ma và đến thời 고려(Goryeo) và 조선 (Joseon) lại trở thành một loại hình biểu diễn nghệ thuật dân gian. Người biểu diễn là những người ở tầng lớp dưới mà có tài năng ca hát, nhảy múa. Múa mặt nạ của tỉnh 황해(Hwanghae), phía bắc Hàn Quốc trở thành xuất sắc và phổ biến nhất, đặc biệt là múa mặt nạ봉산탈춤_ múa mặt nạ Pongsan và 강령탈춤_ múa mặt nạ Kangryeong. 3.3.3 Nội dung Mặt nạ được làm từ giấy, gỗ, quả bầu khô, và lông. Hầu hết các loại mặt nạ đều phản ánh sắc thái và cấu trúc xương của gương mặt người Hàn nhưng cũng có một số loại mặt nạ thể hiện khuôn mặt của các vị thần và con vật, bao gồm cả tả thực và tưởng tượng. Hình dáng của các loại mặt nạ thường kì lạ và đã được cách điệu Những gương mặt mang nhiểu cảm xúc: mặt quỷ đáng sợ, mặt hề khôi hài, mặt cười, mặt khóc… Các màu chủ đạo trên mặt nạ là đen, trắng, xanh, đỏ nâu và vàng. Một sân khấu biểu diễn của giới bình dân, mỗi điệu múa chứa đựng sự những câu chuyện đa dạng về cuộc sống hằng ngày đem lại tiếng cười sảng khoái cho người xem. Nếu như ở Hàn Quốc có múa mặt nạ thì ở Việt Nam có một loại hình tương tự là múa rối nước. Người ta điều khiển các con rối hoạt động, cũng mô phỏng cuộc sống lao động sinh hoạt trước kia. Trong các điệu múa thì múa sư tử là phổ biến nhất và được biểu diễn thường xuyên trong cung đình thời thời kì cuối 조선 (Joseon). Vào đêm tết Đoan ngọ, múa mặt nạ và kịch mang tính trào phúng được biểu diễn ở những khu đất hay bãi cỏ rộng. Họ bắt đầu với những bó đuốc sáng, kèm theo âm thanh rộn rã của trống, chiêng, sáo. Không chỉ những người biểu diễn mà cả những người xem cùng hòa vào âm nhạc, nhảy múa, ca hát. Cuộc vui chơi kéo dài qua đêm và thậm chí là đến cả rạng sáng. Hình 12: 봉산탈춤 3.3.4 Ý nghĩa Sau khi ca hát, nhảy múa xong thì các mặt nạ và trang phục biểu diễn, thứ mà được tin rằng chứa trong đó rất nhiều ma quỷ thì đều được đốt thành tro. Bằng sự xóa đi những vong hồn ma quỷ thì cuộc sống của người dân sẽ được an bình, tránh được những điều không may mắn cũng như vụ mùa được bội thu. Do vậy mà người ta gọi múa mặt nạ là trò chơi mang tính đường phố, cũng bái thần linh và nhảy múa. Vào năm 1967 thì múa mặt nạ được công nhận là di sản văn hóa phi vât thể thứ 17, được chọn là 230
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 một trong 20 nét đặc trưng của Hàn Quốc. Múa mặt nạ được đánh giá như một loại hình nghệ thuật mang tính kịch truyền thống của Hàn Quốc. 4. Trung thu_추석 Trung thu vào rằm tháng 8 âm lịch được coi là một ngày lễ lớn nhất của người Hàn Quốc. Vào ngày này hầu như mọi công việc đồng áng trong năm đã xong. Vào thời kỳ Silla (57 trước CN- 935 sau CN), nhà vua đã đặt sáu văn phòng hành chính dưới sự chỉ đạo của hai công chúa. Họ là những người chỉ đạo các cung nữ tổ chức những cuộc thi dệt từ 16.7 âm lịch đến thứ 15.8 âm lịch. Trong cuộc thi này, hai đội tham gia sẽ thể hiện những kỹ năng của họ và bên thua cuộc sẽ phải dâng rượu, thức ăn cho bên kia và tổ chức các nghi lễ cùng với múa và hát. Các nghi lễ này được gọi là Gabae (개배). Hơn thế nữa, từ thời xa xưa dân chúng nhận thức được tầm quan trọng của mặt trời và mặt trăng đối với cuộc sống của con người. Trong khi mặt trời tròn và sáng hàng ngày thì mặt trăng chỉ sáng và tròn 1 ngày trong tháng. Tuy nhiên mặt trăng tròn, lớn và sáng nhất là vào ngày rằm tháng 8. Thêm vào đó thì đây cũng chính là thời gian thu hoạch vụ mùa quan trọng nhất trong năm, lương thực rất phong phú, dồi dào. Chính vì thế để cảm tạ mặt trăng, thiên nhiên, cảm tạ thần linh đã cho dân chúng một năm an bình, sung túc thì họ tổ chức cúng bái tế lễ rồi cùng nhau vui chơi giải trí. Xét lại thì thấy trùng đúng với lễ Gabae ở trên, đều là rằm tháng 8 âm lịch. Và sau đó thì ngày lễ Trung thu được tổ chức đều đặn hàng năm. Vào ngày này mọi người dù ở phương trời khác nhau đều trở về quê thăm bà con họ hàng thân thích. Những người sống ở quê nhà thì tổ chức những hội hè như người Việt đón Tết Âm lịch. Trung thu bắt đầu bằng việc vào tối ngày 14 dưới ánh trăng sáng, cả nhà quay quần lại với nhau làm bánh songpyeon (송편) là một bánh gạo hấp lá thông. Có tương truyền rằng nếu như làm bánh songpyeon đẹp thì có thể cưới được người vợ hay chồng đẹp cũng như sinh ra những đứa con xinh xắn và gia đình được hạnh phúc. Vào sáng trung thu, người dân Hàn Quốc chuẩn bị mâm cơm thịnh soạn gồm những món ăn đều được làm từ nguyên liệu mới cũng như những hoa quả mới để cúng gia tiên. Sau đó họ cùng nhau ăn sáng vui vẻ. Đến chiều họ đi thăm mộ của tổ tiên, hoạt động gọi là seongmyo (성묘) trong tiếng Hàn. Họ cắt cỏ dại, dọn dẹp sach sẽ xung quanh mộ và đặt lễ lên trên mộ. Khi tảo mộ kết thúc thì đến các màn vui chơi giải trí. Cảnh thường thấy ở những ngày trung thu này là những dân làng tập trung lại cùng nhau theo dõi trò ssireum đầy kịch tính. Ngoài ra họ còn chơi cả kéo co(줄다리기), chọi bò (소싸움) nữa. Đến tối, dưới ánh trăng sáng, các thiếu nữ mang trên mình bộ hanbok truyền thống rực rỡ, cùng nhau chơi trò kangkangsullae (강강술래) một cách rộn rã và thân tình. 4.1. Chọi bò 소싸움(sossaum) 4.1.1 Giới thiệu Ở Hàn Quốc bò là một loài động vật thân thuộc và vô cùng quan trọng, cần thiết cho công việc đồng áng của người nông dân tương tự như trâu ở Việt Nam. Chính vì thế mà từ lâu bò đã trở thành một biểu tượng của sức mạnh đối với người Hàn Quốc. Không 231
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 chỉ sử dụng bò như một công cụ lao động, một loại lương thực cao cấp mà bò còn xuất hiện trong các trò chơi truyền thống của người Hàn Quốc. Dù khi làm việc hay khi giải trí cũng đều có sự xuất hiện của loài vật này. Tiêu biểu nhất là trò 소싸움(sossaum) đấu bò đã có từ rất lâu đời, khoảng 1000 năm trước đây. Về nguồn gốc rõ ràng của việc ra đời trò chơi này vẫn đang là một dấu hỏi lớn đối với các nhà nghiên cứu lịch sử. 4.1.2 Nội dung Sossaum là một trò chơi truyền thống mà mỗi làng sẽ chọn ra một con bò khỏe nhất rồi mang đi tranh đấu với các bò làng khác. Trước khi trận đấu diễn ra người ta có thể cho bò uống rượu sochu(소주) nhằm tăng hưng phấn, giúp con bò chiến đấu mãnh liệt và hùng dũng hơn. Ở nơi thi đấu, họ trải cát, chăng dây vòng quanh. Người ta chia thi đấu theo trọng lượng: • Hạng A: trên 741kg • Hạng B: 651kg -> 740kg • Hạng C: dưới 650kg Khi bắt đầu họ che giữa 2 con bò một mảnh vải. Khi phất mảnh vải lên, trận đấu bắt đầu. Chúng dùng sừng húc đối thủ, dùng sức đẩy đối thủ. Con nào bị gục đầu gối xuống trước sẽ bị coi là thua. Tuy nhiên cũng có trường hợp làng có bò thua rồi có thể mang con bò khác đến để thách đấu tiếp. Làng thắng tuy không được phần thưởng gì đặc biệt nhưng sẽ được làng thua gọi là “형님 마을”_ làng anh. Ở thời xưa người ta coi trọng danh dự, thanh danh hơn là những vật chất. Nếu như thắng thì họ sẽ chuẩn bị đội ca nhạc làng xóm, người tá điền cưỡi bò đi khắp làng như một sự biểu dương cho chiến thắng rồi sau đó đến nhà chủ của con bò, dùng con bò thắng còn sống để cúng tế thần linh và sau sẽ để lại để tiếp tục làm việc, sinh ra những con bò khỏe sau này. Con bò thua sẽ được giết thịt để ăn. Sau khi cũng tế xong, họ cùng nhau ăn uống, nhảy múa, ca hát vui vẻ. Hình 13: Hình ảnh cuộc thi chọi bò 232