Truyện Trạng Quỳnh

Chia sẻ: Trần Văn Thành | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:33

Thêm vào BST

Báo xấu

438
lượt xem 125
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chuyện kể rằng lúc Quỳnh còn nhỏ , mới bảy tấm tuổi. Quỳnh đã tỏ ra thông minh đỉnh ngộ nhưng cũng là một đứa trẻ chúa nghịch

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Truyện Trạng Quỳnh

Truy n tr ng Quỳnh u to b ng cái b Chuy n k r ng lúc Quỳnh còn nh , m i b y tám tu i, Quỳnh ã t ra thông minh nh ng nhưng cũng là m t a tr chúa ngh ch. H i y b n tr thư ng chơi trò xư c xách, l y tàu chu i làm c , lá sen làm l ng. Trong trò chơi, Quỳnh bao gi cũng l n lư t. M t êm mùa thu, trăng tháng tám sáng v ng v c, ang chơi v i ám tr sân nhà, Quỳnh b o: - Chúng bay làm ki u cho tao ng i, r i tao ưa i xem m t ngư i mà cái u to b n g cái b ! Lũ tr tư ng th t, li n tranh nhau làm ki u rư c Quỳnh i vòng vòng quanh sân, m t th mu n t hơi. Xong, chúng nh t nh b t Quỳnh ph i gi l i h a. Lúc y trăng ã m , Quỳnh b o: - T i bây ng ic ây, tôi i t l a soi cho mà xem! B n tr nh hơi s , không dám l i, ch nh ng a l n hơn, b o d n ng ch . Quỳnh l y l a th p èn xong âu y, r i thò u che ng n èn, b o: - Kìa, trông trên vách kìa. Ông to u ã ra y! Anh nào cũng nhìn nh n nhơ nh n nhác, th y bóng u Quỳnh vách to b ng cái b th t. Lũ tr bi t Quỳnh x , quay ra b t Quỳnh làm ki u n, Quỳnh ch y vào bu ng óng c a l i, kêu m lên. Ông b tư ng là tr ánh, c m roi ch y ra, lũ tr ch y tán lo n. t n t con b hung T thu bé, ngoài tính ngh ch ng m, hi u ng, Quỳnh còn t ra thông minh xu t chúng khi h c r t gi i và i áp hay, nh t là khi ng kh u. Trong làng c u bé Quỳnh có m t ngư i hay ch nhưng tính tình kiêu ng o, i âu cũng khoe khoang, tên g i là ông Tú Cát. T t nhiên, t nh Quỳnh ã ghét nh ng ngư i có b n tính như v y. M t hôm, Quỳnh ang ng xem àn l n ăn cám thì Tú Cát i qua.
ã ư c nghe ngư i ta n ãi v th n ng này, Tú Cát không ưa gì Quỳnh, ông ta ra v k c g i Quỳnh n b o: - Ta nghe thiên h n mày là a thông minh, ng áp r t gi i. Bây gi ta ra cho mày m t v i, n u mà không i ư c thì s bi t tay. Nh t nh ta s ánh òn cho ch a các t t láo, nghe chưa! Nói xong, không i Quỳnh thưa l i, Tú Cát li n g t gù c: - "L n c n ăn cám t n." ây là m t câu i r t h c búa b i "C n" và "Cám" v a ch l n và th c ăn c a l n, l i v a là hai qu trong kinh D ch, ngư i có h c nhi u còn th y khó. Th nhưng, không nao núng, Quỳnh c l i ngay: - "Chó khônss ch c n càn." Qu là m t v i v a ch nh v a có ý x xiên. "Khôn" và "Càn" cũng là hai qu trong kinh D ch, Quỳnh l i còn ng m ý chư i Tú Cát là ng có mà r c r i. B th ng nh hơn mình chơi l i m t òn au, Tú Cát t c l m, h m h m b o: - ưc coi m y còn thông minh n c nào. Tao còn m t v n a, ph i i ngay thì tao ph c! Nói xong Tú Cát c ngay: - "Tr i sinh ông Tú Cát!" V v a ra mang tính cách ng o ngh , phách l i. Nào ng , Quỳnh ch ngay xu ng t, dư i l p phân heo ùn lên nh ng nh mà áp: -" t n t con b hung!" n nư c này thì dù t c n h c máu m m, Tú Cát cũng ành cút th ng. Dê c ch a Ti ng tăm v m t th n ng nhanh chóng ư c truy n t ng kh p nơi, ngày càng lan r ng và n t n kinh ô. Nhà vua mu n bi t hư th c ra sao, nhưng là ngư i chu ng nhân tài, sau khi suy nghĩ, vua bèn ban l nh: C ph Thanh Hóa, m i làng ph i em n p m t con dê c ang ch a. Sau hai tháng, n u làng nào không có s b tr t i. Cái l nh chéo ngoe y t t nhiên làm dân chúng ph Thanh Hóa sh t ho ng s hãi. C làng Quỳnh , ai cũng nh n nhác lo âu. Tìm âu ra dê c ch a? Mà t xưa n gi ã nghe ai nói cái chuy n l lùng y âu! Th nhưng, khi bi t chuy n ó, Quỳnh nói v i b :
- Chuy n gì ch chuy n này xin b ng lo. B c b o dân làng chu n b cho con m t trăm quan ti n và g o ăn ư ng, con s ki m ư c dê c ch a cho làng. Nghe Quỳnh nói v y, ông b không tin, nhưng cũng thưa l i vơi dân làng. Ngư i tin k nghi nhưng không còn có cách nào khác, m i ngư i ành làm theo yêu c u c a Quỳnh. Sáng hôm sau, hai cha con Quỳnh lên ư ng. H n kinh ô khi nhà vua có vi c i qua c a ông. Quỳnh nép xu ng c ng sát v ư ng ch . Khi xa giá nhà vua n g n, Quỳnh khóc r ng lên. Nghe ti ng khóc có v l , vua sai lính lôi a tr ang khóc lên h i nguyên do. Quỳnh v như không bi t y là vua, càng gào to, k l : - M tôi ã ch t m y năm nay, tôi nói mãi mà b tôi không ch u em bé cho tôi b ... Vua nghe nói câu y, b t cư i b o r ng: - Ôi chao qu là m t th ng bé n n. Ba mày là àn ông mà làm sao ư c? Ch i cho vua nói v y, Quỳnh li n nín ngay, r i ng ch p hai tay l i, nói th t trang nghiêm: - Thưa ông, v y mà nhà vua b t dân làng tôi ph i n p dê c ch a! Nghe nói v y, nhà vua gi t mình, bi t ngay ây là a bé th n ng mà b y lâu mình v n nghe n. Mi ng k sang B y gi Quỳnh ã hơi l n, ang thi u niên. Trên ư ng t ph v khát quá, Quỳnh vào m t quán nư c bên ư ng. Trong quán có m t viên quan, dáng oai v , ang ng i nhai tr u b m b m. C nh ó, có m t lính v ng h u. Quan nhai xong, hách d ch v t mi ng bã tr u ra t. Quỳnh ang ng i u ng nư c, th y ng a m t li n bư c l i cu i nh t lên, ng m nghía như mu n tìm ki m cái gì, r i út vào túi. Quan th y l , h i: - Mày là ai? Làm gì v y? Quỳnh làm b khúm núm áp:
- B m, con là h c trò nghèo, lâu nay thư ng nghe ngư i ta nói "Mi ng nhà quan có gang có thép" mu n nh t lên em v coi th có úng th không? Bi t mình b x , l i không bi t tên h c trò x c xư c này là Quỳnh, quan li n b o: - ã xưng là h c trò thì ngư i ph i i ngay câu t c ng mà ngư i v a nói ó i, hay thì ta thư ng, d s ánh òn. Mà nh là t c ng ph i i b ng t c ng , nghe chưa! Quỳnh gi b r t rè, thưa thưa b m b m: - Con s mang ti ng x c xư c... Không dám i. Tư ng anh chàng h c trò ang bí, quan b o: - Ta cho ngư i c nói, còn i không ư c thì n m xu ng ta ánh òn. - N u th thì con xin i. - ư c. i ngay i, ta nghe th ! Quỳnh thong th cv i: -" nhà khó v a nh v a thâm." Nghe xong, m t quan xám l i như tro b p. Câu i l i úng là câu t c ng , không th b t b vào âu ư c. Bi t ng i lâu không ti n, quan gi c lính h u ra i, quên b ng l i h a thư ng ti n cho anh h c trò nghèo. Ch ng bao lâu, chuy n y lan ra kh p vùng, tên quan kia thì x u h vì làm mi ng cư i cho thiên h còn ti ng tăm c a Quỳnh thì n i như c n. Phơi sách, phơi b ng Quỳnh có m t lão tr c phú. Lão này ã d t l i thích h c làm sang, th nh tho ng mò n nhà Tr ng, òi mư n sách. T t nhiên lão có mư n ư c sách v thì cũng bi t gì âu c. Quỳnh b c l m, m t b n, th y lão l p ló u c ng, Quỳnh v i vác ngay chi c chõng tre ra sân, c i áo n m phơi b ng. Lão tr c phú bư c vào, th y l , h i: - Th y làm gì th ?
Quỳnh áp: - À! Có gì âu! Hôm nay ư c cái n ng tôi em phơi sách cho kh i khô m c - Sách âu? Quỳnh ch vào b ng: - Sách ch a y trong này! Bi t mình b u i khéo, tr c phú l i th i ra v . B n khác, lão cho ngư i m i Quỳnh n nhà. r a m i nh c cũ, lão b t chư c, ánh tr n, n m gi a sân i khách... Quỳnh v a bư c vào, lão c t gi ng con v t, b t chư c... - Hôm nay ư c cái n ng tôi n m phơi sách cho kh i m c B t ng Quỳnh cư i toáng, l y tay v bình b ch vào cái b ng ph mà nói; - Ru t nhà ông toàn ch a nh ng c a ngon chưa tiêu h t ph i em phơi, ch làm cóc gì có sách mà phơi! Lão tr m t kinh ng c: - Sao th y bi t? Quỳnh l i cư i toáng lên, l y tay l c l c cái b ng béo c a lão: - Ông nghe rõ ch ? B ng ông nó ang kêu "Ong óc" ây này! Ti ng cơm, ti ng gà, ti ng cá, l n... Ch có ph i ti ng ch , ti ng sách âu. Thôi ng i d y, m c áo vào nhà i. Lão tr c phú l i th i làm theo l i Quỳnh, và ng i ti p khách m t cách mi n cư ng. Chúa Li u m c l m Lúc Quỳnh còn là h c trò nhà nghèo, ph i ra n Sòng xin c y r . n Sòng quê ông là nơi th Bà Chúa Li u n i ti ng r t linh thiên, không ai là không kinh s . Chúa Li u có nhi u ru ng và bà cũng cho c y r l y l i. L n y, Quỳnh vào n kh n mư n t xong thì kh n qu âm dương h i Chúa là bà l y g c hay l y ng n trong v thu ho ch t i. L n u Chúa b o l y ng n, th là v y Quỳnh tr ng khoai lang. n khi khoai ã có c ,
ào khoai xong, Quỳnh em h t c v nhà còn bao nhiêu dây khoai Quỳnh em n bà chúa. L n th hai, xin âm dương, Chúa òi l y g c ng n cho Quỳnh. Mùa y Quỳnh li n tr ng lúa. n mùa g t, Quỳnh c t h t bông và em g c r tr cho Bà Chúa! Chúa Li u hai l n b Quỳnh l a, t c gi n l m xong ã trót h a r i, không bi t làm th nào ư c. L n th ba, Quỳnh n xin thì Chúa b o l y c g c l n ng n, còn khúc gi a cho Quỳnh, Quỳnh gi v kêu ca: - Ch l y th em còn gì ư c n a ! Kh n i kh n l i mãi, Chúa nh t nh không nghe, Quỳnh v tr ng ngô, n kỳ b ngô bao nhiêu b p Quỳnh gi l i, còn ng n v i g c Quỳnh em n p cho Chúa. Chúa m c mưu Quỳnh ba l n, òi l i ru ng, song trong ba v y, Quỳnh ã ki m cũng ư c cái v n kha khá r i. Tr ơn bà chúa Li u G p khoa thi, Quỳnh ra ng thí. ư ng i qua n Sòng, Quỳnh vào y t Chúa Li u, xin Chúa phù h cho, thì xin tr l . Quỳnh ra thi, qu nhiên th t. Vinh quy v , Quỳnh mua m t con bò m , m t con bò con em n l . Quỳnh quỳ xu ng l y, r i d t con bò m n bu c vào tay ngài mà kh n r ng: - Chúa có lòng thương phù h cho Quỳnh ư c , nay g i là có m t con bò tr l . Xin Chúa nh n cho. Chúa là ch , xin l con l n, còn con nh , em xin em v khao dân Nói r i, d t bò con v . Con bò m th y d t m t con i, l ng lên ch y theo, làm ngai Chúa l ng ch ng, l ng gãy c . Quỳnh cư i nói: - Ch thương em nghèo, tr không l y, thì em xin em v v y. Nói r i d t c hai m con bò v .
u to t chúa Li u ba bò Chuy n Quỳnh l a bà Chúa Li u ch cúng bò b ng l i kh n suông, l i còn làm gãy c tai ngai, làm Chúa gi n l m, nên Chúa b t v Quỳnh m lăn m lóc. Theo yêu c u c a v , Quỳnh ành ph i n n kh n, Chúa Li u gi i h n cho. Quỳnh n, kh n: - Em l ùa v i ch , em có l i, thì ch qu em, sao ch l i ph t v con em b t ph i m, mà h có t i tình gì? Em xin ch tha cho v con em, và xin l n này s t ch ba bò, em s ngoài sân, ch không dám vào n, ch yên tâm, kh i ph i lo gãy . Chúa Li u nghe Quỳnh nói l nh ng ba bò thì m ng l m. L i h a cúng ngoài sân, như th , thì Quỳnh cũng t ra bi t i u. Khi v con h t m, Quỳnh l ng th ng n n v i ôi tay không, r i ng trư c bàn th Chúa Li u, ch p tay kh n: - Ch ã phù h cho v con em tai qua n n kh i, bi t ơn ch , nay gi úng l i h a, em xin t ch "Ba bò" ngay t i sân n. Nói xong, Quỳnh t t lui ra, r i quỳ xu ng, bò úng ba vòng trư c sân. Bò xong, Quỳnh ph i tay, ng d y, ngo nh m t vào phía bàn th Chúa Li u cư i: - Th là ch sư ng nhá! Em t ch l n này nh ng "Ba bò" y! Xong, Quỳnh ung dung bư c ra v , l i n i t c gi n tràn hông cho Chúa Li u Quỳnh cúng Th n Hoàng L n khác, v Quỳnh m, thu c thang ch a mãi không kh i, xem bói, thì ra không ph i t i Chúa Li u mà do ng Thành Hoàng b n th . Quỳnh ra ình kh n vái, xin Thành Hoàng cho kh i, s s a gà l t . Kh n xong, v n nhà thì v ã kh i r i. Bà v gi c làm gà l t , Quỳnh b o: - ư c, nhà không có gà ta có cái khác l t r i. R i Quỳnh vào gà, th hai qu tr ng, em lu c. Ngư i nhà tư ng lu c ánh gió. M t lúc, Quỳnh khăn áo ch ng ch c, c m cái ĩa và hai qu tr ng i. Ngư i nhà l y làm l , i theo xem, thì th y Quỳnh vào ình ĩa tr ng lên hương án r i ng c bài văn t nôm r ng: Chú là k c trong làng,
Ta là ngư i sang trong nư c, ôi bên ch c tư c ch kém gì nhau. Vì tr nó au, ph i ra kh n vái. Phiên ch thì trái, không mua ư c gì. Nhà có con ri nó v a nh y , B t ra mà m , nghĩ cũng thương tình, Chú có anh linh, xơi hai tr ng v y. Kh n xong, ch ng l , ch ng vái gì tr ra v nói v i v là yên tâm dư ng cho th t lành b nh b i Th n hoàng ã nh n l mà b ng lòng r i. Bà banh h t c linh thiên H i y, g n x Quỳnh , có m t pho tư ng á r t kỳ l , tr n tru ng ng gi a ng, mi ng t m t m cư i, tay tr xu ng ch kín, g i là tư ng bà Banh. Pho tư ng kỳ c c v y nhưng linh l m, ai i qua trông th y, nh ch mép cư i thì không x ch m m cũng méo mi ng. n r ng ó là ch ngư i Tàu gi u c a, thiêng l m. Quỳnh nghe n, i xem. n nơi th y tư ng tr n tru ng mà chân l i i giày, c eo h t. Quỳnh không cư i không nói, c m bút ngay vào ng c tư ng m t bài thơ nôm r ng: Khen ai o á t c nên th y! Khéo ng ru mà ng mãi ây? Trên c m eo dăm chu i h t. Dư i chân ng chéo m t ôi giày, y ã ph t c trêu gh o ti u, Hay là b c g o th thanh th y? Có ng a g n ây nhi u g c d a, Phô phang chi ám quân này. Quỳnh thơ xong, b i. Tư ng á b ng toát m hôi ra t ó m t thiêng. Ph t say
Làng Th y Chương xưa là m t làng n i ti ng v n u rư u. Rư u ây thơm ngon c bi t . Mé trư c làng ven h Tây có m t ngôi chùa nh . Th i Lê Trung Hưng, chùa nát ch còn trơ m t pho tư ng tay ch ng g y, xiêu v o, nghiêng ng . M t hôm Quỳnh vào làng mua rư u, th y pho tư ng như v y, m i làm m y câu thơ ùa: Ông ng chi mà ng mãi ây? D p d nh như t nh l i như say, Vãi nào ã chu c cho ông rư u? Còn có cho vay m t n m y? Tương truy n t ó, dân làng ai cũng g i tư ng là "Ph t say". Dòm nhà quan B ng Tương truy n r ng Quỳnh sinh cùng th i v i n sĩ n i ti ng, ngư i ã d ch Chinh Ph Ngâm c a ng Tr n Côn ra thơ Nôm là oàn Th i m. Ngày y, Quỳnh ã thành niên, nhà quan B ng sinh ra th i m, d y h c trò ông l m. Quỳnh ngày ngày gi v n xem bình văn, ng p nghé cô i m. H c trò bi t ý, vào thưa v i quan B ng, ngài li n cho b t vào h i: - Anh kia, anh mu n gì mà c th m thò th m th t vào ra nơi ây? Quỳnh thưa: - Tôi là h c trò, th y trư ng quan l n bình văn, tôi n nghe tr m. Quan B ng nói: - Ta bi t r i, anh ng gi danh h c trò mà b t chư c tu ng chim chu t. Có ph i h c trò thì ta ra cho m t câu i, không i ư c thì ánh òn! Quỳnh vâng. Quan B ng ra m t câu: - "Th ng qu ôm cái d u ng c a khôi nguyên." Quỳnh ng kh u i ngay:
- "Con m c d a cây bàng dòm nhà B ng nhãn." Quan B ng ng c nhiên vô cùng. Câu i ph i nói vào lo i "Hóc" th mà Quỳnh c ngay không c n nghĩ ng i gì ch ng t ph i là ngư i thông minh xu t chúng. Ông có b ng yêu, bèn gi Quỳnh l i nuôi cho ăn h c. T ngày ó, như r ng g p mây, Quỳnh h c t n t i l m, kỳ nào văn cũng ư c c m u. T ngày trư ng quan B ng có Quỳnh, bao nhiêu h c trò danh sĩ u ph i nh n Quỳnh là tài gi i hơn c . Quan B ng th y Quỳnh h c gi i, có ý mu n g cô i m cho, mà cô i m nghe cũng thu n. Quỳnh bi t r ng cô i m ch c vào tay mình r i, th a ư c ư c nguy n, song tính tinh ngh ch, c ùa c t luôn. Cô i m ng n, thùy m l i không ưa ki u ch t nh , Quỳnh l i càng gh o dai. Chính vì v y m i có nh ng cu c i áp lý thú v sau này... i áp V i oàn Th im Thu còn i h c, Quỳnh càng ngày càng mê cô con gái th y h c là oàn Th i m là ngư i v a xinh p, oan trang l i gi i văn thơ. Nhưng trêu ch c v i nàng không d b i ngoài tính tình oan trang, Th i m còn r t gi i văn thơ nh t là ng i. Có l n Quỳnh t ph Mía v , Th i m th y Quỳnh ang ng i, li n ra ngay m t v i có ý trêu: "Lên ph Mía g p cô hàng m t, c m tay k o l i h i thăm ư ng." (k o ti ng a phương còn có nghĩa là kéo l i). G p câu i ra toàn mía, m t k o, ư ng, Quỳnh nghĩ mãi không ra v i, bí quá, ành ph i ánh bài chu n. M t hôm, th y cô i m vào bu ng t m, nhà v ng, Quỳnh ngh ch ng m gõ c a òi vào. Cô i m v n hay ch , t c c nh, ra ngay m t v i, b o Quỳnh i ư c thì cho vào. Câu i như sau: - "Da tr ng v bì b ch!". (Bì b ch, ch hán cũng có nghĩa là da tr ng). Quỳnh nghĩ nát óc cũng không tìm ra câu i, ành l i th i b i nhưng nghĩ b ng s tìm d p l m l i Th i m.
M t l n khác, Quỳnh ng i i d i n v i Th i m qua c a s Th i ml i cm t câu: "Hai ngư i ng i song song hai c a s ." (Song là hai, song cũng có nghĩa là song c a). L i m t l n n a, g p câu quá hóc búa, Quỳnh bí quá ành l ng ra ch khác. M t hôm t i tr i, th a lúc Th i m ra ngoài, Quỳnh l n vào giư ng Th i m n m trư c. Th i m không bi t, vào bu ng s so ng, vô tình qu ngay tay vào... Th i m bi t ngay là Quỳnh ngh ch ng m, li n ra cho m t v i, b o không i ư c s mách th y h c v t i sàm s . V i ra như sau: "Trư ng n i vô phong phàm t l p." (Trong phòng không có gió mà c t bu m lài d ng lên) L n này Quỳnh i ư c ngay: "Hưng trung b t vũ th y trư ng lưu" (Trong b ng không có mưa mà nư c v n ch y dài). L n ó Quỳnh thoát t i. Nhân ngày xuân, th y sai Th i m em l lên chùa. Quỳnh ư c th y cho theo cùng. Trên ư ng, Th i m ch cây xương r ng b o Quỳnh: - Cây xương r ng, tr ng t r n, long v n hoàn long (Long là l ng l o, ch Hán long nghĩa là r ng, mà ch r ng ã dùng trên). V ý, Th i m nói bóng, Quỳnh ngang ng nh, có d y d th nào cũng không chuy n ư c. Ch i ã khó, ý l i sâu xa. Th mà Quỳnh i l i ư c r t ch nh, l i t ư c cái ý nh t quy t gi cái tính y và còn thách th c Th i m n a. Quỳnh i mhư sau: - Qu dưa chu t, tu t th ng gang, th chơi thì th (Th ch hán nghĩa là chu t, mà ch chu t cũng ã dùng trên). Cũng qua l n i áp này, hai ngư i th y tư tư ng không h p nhau nên t y thôi xư ng h a. T tc u câm i c
Sinh th i, lúc còn thanh niên, n i ti ng là ngư i thông thái, hi u r ng, bi t nhi u, nhưng Quỳnh không ưa gì chuy n c nghi p b i chính ông là ngư i luôn châm ch c cái c nh ph i lu n cúi c a các "B c công h u". Vì v y, m i l n tri u ình m khoa thi, nhi u ngư i gi c chàng l u chõng ng thí, chàng u g t phăng, tìm cách nói lãng sang chuy n khác. L n y vì n th y h c, l i khuyên c a b n bè, và lòng kỳ v ng c a dân làng, Quỳnh ành i thi cho ph i phép. Năm ó, nhà chúa m ng sinh nh t con trai, các quan trư ng bèn n y ra ý nh n nh hót chúa, bàn nhau ra thi nói v i m lành c a t nư c. oán ư c ý y, Quỳnh nghĩ ra cách làm m t bài văn ph i hàm ư c hai nghĩa: B ngoài, c lên nghe như l i ca công c c a chúa và s an vui c a m i ngư i, nhưng nghĩa n c a nó l i l à m t s ph nh. Trong bài văn y có hai câu khái quát hi n tr ng t nư c như sau: "Quan t c c , dân t c c , ái hàm quan Nghiêu Thu n chi dân". (Nghĩa là: Quan cũng theo phép xưa, dân cũng theo phép xưa, i ơn quan, dân ư c s ng i Nghiêu Thu n) và i l i: "Thư ng ung tai, h ung tai, u lai ư ng ngu chi c". (Nghĩa là: Trên cũng vui v y thay, dư i cũng vui v y thay, d a vào ám u l i có c th i ư ng Ngu). M i nghe c lên l n u chúa Tr nh ã khen: Hay quá, ngư i làm hai câu này th t x ng áng cho gi i nh t! Quan ch kh o ng bên c nh cũng ã t ng nghe danh ti ng c a Quỳnh, li n tâu v i chúa: - Kh i chúa? Trong hai câu y, th n th y có n cái ý không thu n. - Quan th t a nghi quá. Ca t ng công c c a chúa như v y có gì mà không thu n? - Kh i chúa, c theo cái nghĩa ch Hán thì hai câu y úng là hay th t, nhưng Quỳnh là lo i thâm nho, t ng ã dùng ch nghĩa chơi khâm nhi u ngư i và ch c h n không bao gi b ng lòng th văn chương m t nghĩa. Theo s hi u bi t c n h p c a th n, thì hai câu y xư ng theo nghĩa ng âm tr c ti p nghe ra ng i l m, không dám c lên chúa thư ng lãm. - Ta cho phép quan c nói. - Kh i chúa, n u v y th n xin nói, hai câu y có d ng ý ph báng, táo t n. N u c theo ki u nôm, thì rõ ràng là câu chư i t c. - Chư i t c cũng không sao, mà ngư i c trình bày ta nghe th !
- V y th n m o mu i thưa: "Quan t c c , dân t c c " Nghĩa là "Trên cũng câm, dư i cũng câm" (thưa t c c là câm không dám nói y !). Còn " ái hàm quan Nghiêu Thu n chi dân" t c là " ái vào hàm b n quan l i dám b o r ng dân chúng ang s ng dư i th i Nghiêu Thu n". - N u qu v y thì Quỳnh láo th t! - Kh i chúa, chưa h t âu. Câu sau này còn hàm ý báng b t h i hơn. "Thư ng ung tai, h ung tai", nghĩa là " a trên th i tai, a dư i cũng th i tai". (Ung tai t c th i tai, là c trên dư i u là m t lũ i c y ). Vì i c h t nên không bi t r ng " u lai ư ng ngu chi c" nghĩa là h n b o " a vào u lũ nha l i dám b o r ng k sĩ ang m m t gi a i ư ng Ngu". - Lão quát! Th t láo quá! V y thì nên x lý như th nào? - Kh i chúa! i v i Quỳnh ph i h t s c th n tr ng. Không th b t b h n ta, vì trên gi y tr ng m c en không th lu n t i ư c. Chí có m t cách bí m t ánh h ng y. Th n là ch kh o, nên i u y không khó, xin chúa hãy yên lòng. - Mà ánh h ng Quỳnh có nghĩa là làm theo úng ý c a Quỳnh âu có c n t. Quỳnh i thi là áp l i t m th nh tình c a m i ngư i thân, l i có cơ h i kích vào thói xu n nh c a ám quan trư ng và "Ch c" nhà chúa m t tr n nên thân, còn mình thì v n gi tròn khí ti t. Th a gi y v voi Trong l n thi h i C ng, Quỳnh không có ý nh l y Tr ng Nguyên, nên Quỳnh nh n l i. Lúc vào trư ng thi, Quỳnh làm bài r t nhanh, xong s m trư c nhi u thí sinh khác. L ra Quỳnh em n p quy n, nhưng vì ch ng thi t chuy n t, nên tái mái d bài ra xem l i. Th y còn m t o n gi y tr ng bên dư i, Quỳnh li n ch m bút v m t b y voi, r i ti n tay luôn bên c nh m y câu thơ ng u h ng: Văn chương phú túc ã xong r i Th a gi y làm chi ch ng v voi? T có m t i u xin b o th t a nào cư i t , nó ăn boi.
Quỳnh làm như v y là c ý ch c t c các quan ch kh o, h s iên ti t lên khi c nh ng dòng này và s ánh h ng Quỳnh v i t i "Ph m trư ng quy". Th c ra Quỳnh âu c n s thăng quan ti n ch c. Lúc y, có viên quan giám th theo dõi, li c th y bài thơ t tuy t ng o m n c a Quỳnh, li n ch y i báo v i ban giám kh o. Quan sơ kh o và quan phúc kh o rón rén n dòm th thì qu úng như v y. Quỳnh bi t các hành ng c a ban giám kh o, nhưng c t ng l coi như không. i n lúc các quan trư ng xúm l i ông o, Quỳnh m i ưa bút vi t ti p hai câu thơ n a v nh b c tranh voi v a v : Voi m , voi con, voi lúc nhúc Chú sơ, chú phúc, rúc mà coi. ám quan viên lúc này c m th y sư ng sùng nên b m nhau rút l , ng lâu óe không khéo l i b Quỳnh chơi khăm, m t m t n a. Ng c Ng ư i Chúa Tr nh có m t viên ng c quí, su t ngày nâng niu, gi gìn r t c n th n. Nhân m t bu i d ti c, chúa em ng c ra khoe. Các quan nhi u k có thói hay n nh b , ua nhau tán t ng. K thì nói: "Ng c c a chúa quý hơn ng c c a r n, mang vào ngư i, có th nghe ư c ti ng chim kêu, ti ng sâu, ki n!". K khác l i nói: "Ng c c a chúa quý hơn ng c r t, gi ng c r t trong ngư i dao chém không t, tên b n không trúng, xông pha tr n m c như i vào ch không ngư i!". K khác l i ng t ngào: "Ng c c a chúa quý hơn ng c ba tiêu, l y trong cây chu i, ba nghìn năm m i có m t l n, gi ư c ng c này thì thoát t c, t i ư c cõi b ng lai, l i có th phân bi t ư c âu là yêu quái, âu là ngư i tr n t c!". Nhi u k thi nhau tán t ng, nào ó là ng c k thu , ng c k h a v.v... Th y Quỳnh v n ng yên không nói năng gì, chúa bèn h i. Quỳnh ch p tay cung kính thưa: - B m chúa, trong cõi tr i t này, không có gì quý b ng ngư i. Ng c r n, ng c r t có quí, nh ng sau dám sánh b ng ng c ngư i? Ng c ngư i thì ch n m trong óc ngư i. Nhưng ch k nào ngu ng c m i có ng c, còn khôn ngoan, thông minh thì không th có ư c! Chúa h i: - Vì sao ngư i ngu ng c m i có ng c?
Quỳnh áp: - Chúa ch nghe ngư i ta b o ngư i khôn thì anh hoa phát ti t ra ngoài ó ư? Còn k ngu ng c vì bao nhiêu cái khôn không xu t ra ư c nên hun úc trong óc r i lâu ngày d n thành ng c! Chúa nghe v y thì tin, thích l m b o r ng: - Ngươi nói nghe có lý. V y thì ngươi mau tìm cho ta m t viên ng c ngư i v y! Quỳnh l i tâu: - K h th n tuy là ngư i tr n m t t c nhưng v n th y hào quang ang t a r ng quanh mình chúa. ám bá quan văn võ ưa xu n nh nghe th ư cdpd p u thanh hô vang: - Muôn tâu, hào quang t a r ng quanh mình chúa thư ng. Hào quang t a r ng quanh mình chúa thư ng! Chúng th n nhìn rõ l m! Nghe l i n nh y, chúa vô cùng thích chí, m t mày r ng r . Quỳnh ti p ngay: - Tâu chúa thư ng, ó chính là hào quang c a viên ng c. N u chúa mu n th y nó, xin chúa hãy truy n cho ng y tìm cách m óc ra s ư c ng c ngay! Chúa ch t hi u ra mình b chơi x , t c u t ngư i ngưng ch ành câm l ng trong khi b n quan n nh thì ch hi u sao chúa v a vui v ã quay sang b c b i. ơn xin chôn trâu M t cô gái thôn Ho ng Trì có con trâu ch t ã ba ngày, trâu trương lên th i um mà b n ch c d ch trong làng v n c làm khó d , chưa cho chôn. Cô i mãi không ư c, bèn mang ơn lên trình quan huy n. Trên ư ng i, n m t ch l y l i, cô g p m t anh chàng ra dáng h c trò. Anh kia h i thăm bi t chuy n, mư n cô lá ơn xem l tay ánh rơi xu ng bùn. Cô gái b t n. Anh h c trò li n em gi y bút ra, th o ngay t ơn khác cho cô. ơn r ng: Ta là gái goá k tr N u trâu không ch t vi c chi l y i? L i ng váy h ch ơn rơi, Ta ph i c y ngư i m n l i ơn n Quan tri ơi h i quan tri! Xác trâu ch t ba ngày th i hoăng Xét ơn ph i x công b ng
Không thì bút... cho th ng m n ơn. Anh kia vi t xong, cô gái th t thà c m ơn vào trình quan. Xem xét ch nghĩa và l i l , viên tri huy n nghi ho c, h i cô gái ai là ngư i cô ã nh vi t ơn. Cô gái k rõ m i chuy n chuy n ã x y ra trên ư ng. Tri huy n l ng ngư i, bi t ngay k ó là Tr ng Quỳnh ch không ai khác. Tuy t c vì b ch i x , quan cũng ành ch p thu n cho cô gái kia ư c v chôn trâu mà không ph i n p ph t. M o tr y kinh Mùa ông năm y, Quỳnh có vi c i g p ngư i bà con ang sinh s ng Thăng Long. ư ng v kinh thì xa, cu c b ph i m t c tu n, mà Quỳnh v n v n có m t quan ti n gi t lưng. M i ngày th ba túi ã h t nh n ti n, chi u xu ng, tr i âm u, l i i m mưa lâm thâm, gió b c. n u làng kia, b ng ói c n cào, v a may g p m t a bé m c ng d t trâu v xóm, Quỳnh m ng r h i thăm l i vào nhà p trư ng. p trư ng làng này v a giàu s , v a n i ti ng qu quy t. Qua vài l i chuy n trò v i ngư i l ư ng, h n oán th m khách không ph i là h ng t m thư ng, bèn v n vã m i ngh l i và sai giai nhân làm mâm cơm th nh so n th t ãi. Nhưng m y ngày li n, khách c i i l i l i, r i n b a n m dài i cơm rư u h i n ch c danh công v thì c mm . Ch nhà s t ru t, sinh nghi. Như thư ng l , t i hôm y ăn xong m t lúc, Quỳnh cáo lui v phòng riêng giáp v i phòng ng c a ch nhân. ư c m t ch p, Quỳnh t t èn lên giư ng n m. Bi t phòng bên có ngư i v n th c rình mò m i hành vi c a mình, lát sau Quỳnh v th c d y rón rén th p èn, sau ó c n th n l n dư i v t áo, l y ra m t b c nho nh bên trong có ba gói vuông, b n b ng nhau. Khách c m bút long ch m ch m, mút mút u ngòi, hí hoái vi t vào t ng gói như ánh d u cho kh i nh m l n (th c ra ch ng vi t gì c ), mi ng l m nh m c, c ý cho k ang rình bên kia khe vách va l ng nghe: c dư c c a nhà chúa... c dư c c a bà chính cung... c dư c c a thái t . Làm như v y, o n Quỳnh em gói chung thành m t b c như cũ, gi t vào lưng áo. Xong r i t t èn, lên giư ng n m tr l i. Khi phòng bên này b t u ti ng ngáy u u, thì phòng bên v ng sang ti ng ng khe kh . Tên p trư ng bí m t m ch t c a ra ngoài, l n n chu ng ng a... H c t c lao i trong êm. Sáng hôm sau, m i h ng sáng, quan quân t âu p t i nhà p trư ng ông ngh t, gươm giáo tua t a vây kín m i phía. Quỳnh m m t, chưa k p búi tóc ã b trói nghi n l i, qu ng lên m t chi c xe có b n ng a kéo, tr y v kinh. Trư c ph chúa, Quỳnh b i u ra xét x v i nhân ch ng và v t ch ng rành rành. Chúa ích thân t tay m tang v t. Té ra ch ng có gì ghê g m! Chi c b c ư c gói k lư ng trong m y l n mo cau, ph ngoài b ng m t vuông v i i u là chi c b c ch a bên trong m y gói cơm khô nh , Chúa l y mũi hài á té n m cơm v phía Quỳnh, h t hàm t v khinh mi t:
- Ta tư ng th nào... Tài gi i như Tr ng mà cũng ăn c cái v t i này à? - Kh i chúa. - Quỳnh áp l i không chút ng n ng , nhà chúa th a thãi m i g i ó là c a v t i. Còn th n dân bên dư i âu dám phung phí m t h t, h g i cơm g o là ng c th c. Nói r i, Quỳnh trân tr ng nh t l y m y h t cơm khô b vào m m nhai rào r o. Chúa bi t mình l l i, b ng m t, l i thêm m t phen m c l m, t c l n ru t. Không có c gì bu c t i Quỳnh, chúa truy n n c tên p trư ng ra, b t lính ánh ba ch c trư ng vì t i nói láo và báo sai. Trư c c nh tư ng y, Tr ng ch bi t m m cư i. M c d u ã ư c tha b ng, trư c khi bái bi t b trên, Quỳnh v n không quên gi u chúa b ng nh ng câu khéo: - Xin chúa r ng lư ng tha th cho p trư ng. Và cho th n ư c c m ơn h n cùng quan quân tri u ình. Tr N Anh Lái ò Quỳnh i ò ngang thư ng ch u ti n, lâu quá hoá nhi u, không tr ư c. Lúc anh lái ò n òi, Quỳnh b o: - i y, mai ta tr . R i mua tre n a, lá ng i làm m t cái nhà bè gi a sông, trong m t câu: " .... M th ng nào b o th ng nào!" - Và phao m lên r ng ó là l n y t thơ c a Tr ng. Th y nói thơ Tr ng, thiên h nô n c kéo nhau i xem. i ò ra n nơi, th y cm t câu như th , chán quá l i i ò v . Ngư i khác g p h i thì cáu, ch tr l i: - Ra mà xem! Th là thiên h càng th y l , càng xô nhau ra xem.
Ông n bà kia Quỳnh có m y ngư i t p t nh công danh nay c y mai c c nh Quỳnh gây d ng cho, may ra ư c tí ph m hàm khoe v i làng nư c. M t hôm, Quỳmh kinh ô v , sai ngư i m i m y anh y l i b o: - Gi có d p may, nào các anh có mu n làm ông n bà kia thì nói ngay. Th y Quỳnh ng l i th , anh nào cũng như m c trong b ng, tranh nhau nh n trư c. Quỳnh b o: - ư c các anh v nhà thu x p khăn gói, r i l i ây u ng rư u m ng v i ta, mai theo ta ra kinh ô s m. Anh nào anh n y l t t v nhà, vênh váo, c chí l m, có anh v n c ng, th y v ang làm l ng lam lũ li n b o v : - Ít n a làm nên ông n bà kia, không ư c lam lũ th mà ngư i ta chê cư i cho. V h i: - Bao gi làm quan mà khoe váng lên th ? - Nay mai thôi, s p s a khăn gói mai i s m! Nói xong, l i nhà Quỳnh ánh chén. Anh nào anh n y u ng say tít r i m i anh n m m t xó. n khuya, Quỳnh sai ngư i em võng, võng anh n v nhà anh kia, anh kia v nhà anh n , nói d i r ng: Say rư u ng c m ph i bôi d u xoa thu c ngay không thì oan gia! Các "Bà l n" ang mơ màng trong gi c m ng, th y ngư i gõ c a mà nói nh ng chuy n gi t mình như th , m t nh m m t m , tư ng là ch ng, ôm x c ngay vào nhà, không k p châm èn om óm, r i nào bôi vôi, nào xoa d u, mi ng l m b m: "Rư u âu mà rư u kh n, rư u kh th ! Ngày mai lên ư ng mà bây gi còn sai như th này! Nh phúc m có làm ư c ông n bà kia thì cũng l i phi n tôi thôi!" Xoa bóp cho n sáng, nhìn thì hóa ra anh láng gi ng, các bà ng n ngư i mà các anh àn ông kia l i càng th n, v i cu i g m m t xu ng cút th ng. V n nhà, th y v mình cũng ang m t tía tai l i nói ngay: - Ai ng nó x th . Tư ng ông n bà kia là th nào. Thôi t nay k ch n già!
Lõm Quan Th Có m t ông quan th i n nh th n, ư c chúa Tr nh yêu l m. Ôss;ng ta thư ng n chơi nhà Quỳnh, th y sách thì cũng mư n xem, mà ít khi tr . Quỳnh ghét cay ghét ng, nh chơi x m t tr n cho ch a. Quỳnh bèn l y gi y tr ng óng thành quy n sách s n. M t hôm. Th y bóng quan th ng xa, Quỳnh gi v c m sách xem, i khi ông ta n nơi thì gi u i. Quan th th y Quỳnh gi u, ng là sách l , òi xem, Quỳnh b o: - Sách nh m có gì mà xem. Quan th năn n mãi cũng không ư c, v tâu v i chúa. Chúa òi Quỳnh sang h i, Quỳnh oán ch c là òi v chuy n quy n sách, m i l y bút vi t m y câu vào sách b vào tráp khoá l i, r i sang h u. Qu nhiên như th . Quỳnh tâu: - Không có sách gì l , ch c th th n tâu man v i Chúa ó. Chúa th y Quỳnh ch i, l i càng tin là Quỳnh có sách l , b t ph i em trình. Quỳnh sai ngư i v em tráp sang, m ra, ch th y có m t quy n sách m ng, Quỳnh r t rè không dám ưa. Chúa b o: -C ưa ra. Chúa m ra xem ch th y có m y câu: - "Chúa v th th n vi t: Vi c t t d ch, vi c t t d ch. Th th n quy nh t u vi t: Th n phùng ch phát, th n phùng ch phát". Chúa ng m nghĩ i l i không bi t nghĩa ra làm sao, b o Quỳnh c t nghĩa thì Quỳnh r t rè tâu: - Sách y là sách nh m nhí c a ti u th n ch xem khi bu n, s c t nghĩa ra, rác tai chúa! Chúa nh t nh không nghe, b t Quỳnh c t nghĩa cho ư c. Quỳnh vâng l nh tâu v i chúa, câu y nghĩa là: " chúa h i th th n r ng: Làm xương cho sáo, làm xương cho sáo, thì th n quỳ mà tâu r ng: Tôi may ngón tóc, tôi may ngón tóc" Quỳnh c t nghĩa, nhưng chúa cũng chưa hi u ra l i h i: - ã ành nghĩa en là th , nhưng mà ý t th nào?
Quỳnh t m t m không dám nói. Chúa và quan th ng h u bên càng g ng h i. Quỳnh m i tâu: - Xin chúa c o ngư c l i thì ra nghĩa, nhưng mà t c l m. B y gi chúa v i quan th m i bi t Quỳnh lõm, b o Quỳnh mang sách v . Quỳnh ra, quan th ch y theo trách Quỳnh nh o c chúa, th c là vô ph , vô quân. Quỳnh áp l i: - Ngài nói tôi vô ph , vô quân thì b n th p trư ng th i H u Hán là gì? Tôi ã gi u mà ngài c n nh òi ra cho ư c thì l i t i ai? Quan th t t m t. á Gà V i Quan Th B n quan th , nơi ph chúa "Gà" th t không có mà l i c hay á gà. Chúng b ra nhi u ti n, lùng cho ư c nh ng con gà hay em v nuôi r i em ra á v i nhau. Nghe nói Quỳnh ch i gà v i s Tàu th ng, h li n mang gà n nhà Quỳnh, á th m t vài c a chơi. Quỳnh v n ghét b n quan th , t ch i nói là không có gà, nhưng h nhi u mãi, ph i và h n n mai i b t gà v ch i. Bên láng gi ng có m t con gà tr ng thi n, Quỳnh li n qua mư n mang v . Sáng s m, m m t d y, ã th y quan th em gà l i r i. Quỳnh sai b t gà tr ng thi n em ra ch i. T t nhiên, v a so c a ư c m t vài nư c, thì gà quan th á cho gà tr ng thi n m t c a lăn c ra ch t ngay còn gà b n ho n quan thì v cánh phành ph ch l y uy, gáy vang c sân nhà. B n chúng khoái chí v tay reo: - Th mà n r ng gà c a Tr ng hay, ch i ư c gà Tàu, gi m i bi t n láo c ! Quỳnh ch ng cãi l i, ch ôm gà tr ng thi n mà r ng: - Các ngài nói ph i, trư c con gà này á hay l m, nhưng t khi tôi thi n nó i, thì nó n i ra th ! R i ôm gà mà than th : "Kh n n n thân m y, gà ôi! Tao ã b o ph n mày không dái thì ch u trư c i cho thoát i, l i còn ng a ngh là gì cho n n i th này! Thôi mày ch t cũng áng i, còn ai thư ng n a, gà ôi!". Các quan th nghe th , x u h , ôm gà cút th ng.