T hc guitar (Nick Freeth)
LI GII THIU
"T hc guitar" (THG) mang n cho bn mt giáo trình v nhng k thut  chi guitar
ng thi lý gii ôi nét v nhc lý xung quanh nó. THG s hưng dn bn cách cu
thành hp âm và âm giai, gy solo và nhp iu và làm th nào  kt hp tt c vào trong
mt bài nhc hay hòa tu, ký âm hay vit tab. S không yêu cu nào v nhc lý hay k
thut v guitar trưc khi n vi giáo trình này. THG ưc thit k cho mi trình , s
thích và loi nhc bn theo ui, c guitar in và guitar thùng dây st.
Nhìn chung, mi ngưi thưng c sách báo vi mt tc  trung bình không i nên ta
thưng ưc lưng ưc khi nào thì ta c xong mt tp chí hay t báo. Nhưng vi THG
thì li khác. Bn có th d dàng lưt qua nhng bài u v cách chn mua nhc c nhưng
li có th mt nhiu thi gian trong các chưng sau  làm quen vi cách iu khin bàn
tay vào các ng tác gy, qut l lm.
V sau, giáo trình s hưng dn bn cách t ng tc khi chi, kt hp gia gy và qut. Có
th bn s g!p nhiu khó kh n khi v"a phi c kí âm, kí hiu c#a bn nhc, v"a phi tp
trung vào cn àn, móng g$y. Cách duy nht  khc phc iu này là phi luyn tp u
!n. Bn có th mt vài tun  ch% tp 1-2 phn c#a giáo trình cho n khi bài hc tr
thành 1 phn trong thói quen và k n ng thun thc. Nhng c gng này s không bao
gi là th"a thi dù cho bn hc guitar b&ng cách gì, b&ng giáo trình hay giáo viên nào.
Khi bn c n trang cui c#a giáo trình này, bn ã s'n sàng  bưc vào th gii âm
nhc tht s bên ngoài. Tuy nhiên, làm ch# ưc THG ch% là "s kt thúc c#a mt khi
u" trong vic tp chi mt nhc c mt cách nghiêm túc. Hãy xem giáo trình này như
như là ôi cánh c#a bn: c bn, nn tng vng chc  bn khám phá nhng chân tri xa
hn trong th gii âm nhc.
Bn có th i xa n âu? (iu ó còn tùy thuc vào n ng khiu, n) lc và am mê c#a
chính bn.
Nào, ta hãy cùng bt u.
CHƠNG 1: CHN ÀN GUITAR VÀ AMPLI
Guitar, c*ng ging như xe máy hay nhng nim am mê khác, có th to ra s lôi cun
và say mê kì l ngay c vi nhng ngưi mua y lý trí và kinh nghim. Là mt ngưi
v"a bt u chi, không có nhiu khái nim v # các nhãn hiu và ch#ng loi trong c+a
hàng, bn rt d dàng b lôi vào nhng sai lm tai hi. Chưng 1 s mang n cho bn
nhng li khuyên tưng i  tránh phi "h n!ng" khi mua cây àn u tiên c#a mình.
Hãy c qua mt vài bài báo hay tài liu v cây àn guitar, i cùng bn bè có kinh
nghim, ho!c h,i han v cách chn àn trưc khi thc s i mua. ("ng bao gi i chn
àn trong s vi vã hay vào nhng ngày cui tun, ngh% l, khi mà các c+a hàng thưng
ông úc, tp np và n ào nht.
Bài 1 - àn guitar thùng dây st (Acoustic guitar)
Cách chi và cách lên dây Acoustic guitar(AG) và Electric guitar(EG) tưng t nhau.
Nhưng EG phát ra âm thanh nh s h) tr Pickup t" (magnetic) gn lin trên thân và phi
ni vào mt ampli  ting àn ưc hoàn ch%nh; trong khi AG có th to âm vang và
rung mà không cn s h) tr in t+ nào. Có nhiu loi AG, bao gm c àn c in và
flamenco, loi àn có cn mô ph,ng àn v cm (violin) hay loi có c thit b cng
hưng kim loi (metal resonator). Tuy nhiên, loi àn ph bin nht và c*ng là loi
chúng ta nói n trong THG là loi "flat-top" (khuyt ho!c không khuyt), ưc ưa
chung rng rãi trong th loi pop, rock, folk và blues.
(àn flat-top ưc phát trin t" àn guitar thùng c in nhưng ưc mnh m hn ngưi
h hàng gc Tây Ban Nha c#a chúng, ch# yu vì phi chu lc kéo mnh hn c#a b dây
kim loi, em n âm thanh trong và sáng hn. Nhng dây này ưc cài vào nhng cht
có thit b lên dây (headstock và machine heads), i qua rãnh nha, xung cn àn (lưt
qua các phím àn), thân àn, l) cng hưng (soundhole) và nga àn (brigde). Nhng b
phn này truyn n ng lưng này u cn n thân àn, lun dây vào l) và ưc c nh
bi nhng nút g).
(àn flat-top có loi nh,, có cn àn tip ni vi thân phím 12, hn ch s tip cn n
nhng note cao hn - hi bt tin i vi nhiu ngưi nhưng li em n s tin dng,
âm thanh ngt ngào t" thit k guitar theo trưng phi c in. Nhiu ngưi khác hay
dùng loi àn to hn, ting m hn vi nhng âm sc mnh m (loi to nht là là loi
"jumbos" hay "dreadnoughts"). Nhng loi này cn ni vi thân phím 14.
Vài nét v lch s àn guitar
Cây guitar u tiên ưc lp ráp Tây Ban Nha vào th k% 16, và nhanh chóng ưc
truyn bá khp châu Âu sau ó. Ban u, ó là mt nhc c nh, c ng t" 4 n 5 c!p dây;
và sau ó, hình dáng và !c im thay i áng k trong 200 n m tip sau ó. Ct mc
quan trng nht trong s phát trin c#a cây àn guitar có l thuc v Antonio de Torres
(1817-1892), mt ngưi TBN sáng to ra cây àn c in vi thit k hin nay, gây nh
hưng cho rt nhiu nhà làm àn c hay b (i Tây Dưng. Tuy nhiên, nhng nhà làm
àn ti M (vd như Mtin và Epiphone), xây dng bi nhng ngưi châu Âu di cư mi là
nhng nhà tiên phong vi khái nim àn "guitar thùng dây st". Loi àn này ưc nhng
ngưi yêu chung nhng gì thuc v thun túy, c in min cư-ng chp nhn (và ngày
nay vn còn hay b lánh xa bi nhng ngưi chi c in và flamenco), nhưng li ưc
ón nhn nhit tình t" qun chúng ông o t" cui th k. 19 tr i.
Bài 2 - àn guitar in (Electric Guitar)
Pickup (b phn bt âm) in t" u tiên ưc gii thiu vào u nhng n m 30, vi ý
tưng giúp cho ting àn guitar có th " li" ưc vi ting trng, kèn saxo, kèn
trumpet và nhng nhc c "cnh tranh" n ào khác. Nó ưc cu to t" mt thanh nam
châm và lõi dây st, lp gn vi b dây st. Khi dây rung to ra rung ng làm nhiu t"
trưng nam châm, to ra dòng in i qua cun dây. Nhng tín hiu này (mã hóa nt
nhc ưc g$y) ưc truyn qua dây cab ni n ampli và loa ngoài. Pickup hin i
ngày nay tuy ã ã tr nên gn nh/ hn nhiu so vi tin nhân n!ng n c#a chúng, vn
hot ng trên nguyên tc tưng t.
Nhiu ngưi chi àn mun phóng i ting àn, ch% cn n gin lp pickup vào àn
guitar thùng có s'n, nhưng kt qu s không so sánh ưc vi mt cây guitar in thc
th. Có các lý do dn n iu này:
- Thùng guitar sâu c#a nhng cây "semi acoustic" to nên âm thanh du, r)ng và bun
cưi.
- Thit k m,ng và tưng i rn làm gim nhng rung ng t" nhng khoang bên trong,
to ra âm thanh vn là m áp c#a acoustic nhưng m,ng hn và d iu khin hn.
- Thit k rn loi tr" hoàn toàn thùng cng hưng truyn thng, thay b&ng mt tm g)
gn vi cn àn, mang pickup và nga.
"Tele"
Hình trên là mt cây guitar in loi c in, lin thân mang tên Fender Telecaster - loi
àn bán chy nht và ưc tip tc tái sn xut sut 50 n m qua. Có có 2 pickup: mt
phía trưc (cn), to âm sc mm mi khi chi hp âm và giai iu; mt phía sau (con
nga) dùng cho khi ánh t%a (solo). Có th chn mt trong hai ho!c c hai b&ng cn gt
bên phi c#a nga àn. Dưi na là nút iu khin âm thanh và ting àn. Dây àn i
xuyên qua con nga và thân, gn vào nhng l) hin ra sau lưng. L) cm dây ampli
ưc thit k n&m trên thân.
Bài 3 - Chn àn Acoustic
La chn cây AG u tiên cho mình không phi là chuyn n gin và bn rt cn s
hưng dn t" mt c+a hàng tin cy. Hãy n mt c+a hàng thân thin, phong phú và h,i
xem vài cây guitar thùng g) dây st thích hp cho ngưi mi tp chi vi nhng loi và
kích c- khác nhau. Loi r0 nht là loi hoàn toàn làm t" loi g) cu to t" nhiu lp
m,ng ép li. Loi tip theo là loi phía trưc là g) nguyên tm, hai bên và sau lưng là g)
ép. M!t trưc làm b&ng g) vân sam (spruce) hay tuyt tùng (cedar) bao gi c*ng mang
n âm thanh hay hn loi g) ép, tt nhiên là i cùng vi giá c cao hn. Loi àn tt
nht là loi hoàn toàn ưc lp ghép t" g) nguyên tm vi nhng âm thanh có th vang
mãi cùng thi gian.
Bn s chn loi nào? Câu tr li tùy thuc vào s thích và túi tin. Hãy h,i ngưi bán
hàng hay bn bè khi la chn, ng thi lng nghe, so sánh và kim tra t"ng loi mt, c$n
thn kim tra nhng chi tit s ưc nói thêm bên dưi.
Th àn
Cm giác v âm thanh, s d chu khi th+ àn s giúp bn chn ra 2-3 cây àn ưa thích
nht. Ngi lên gh, !t mt trong nhng cây àn "sp mua" lên ùi phi, tay như hình bên
dưi (làm ngưc li nu bn thun tay trái).
1n mt hay hai dây xung phím àn b&ng ngón tr, trái, dc theo cn àn. Nu như có v0
dây àn cách xa cn và bn phi tn nhiu s2c  n xung, hãy th+ sang cây có  c ng
thp hn (h,i ngưi bán). (ng thi c*ng kim tra kích thưc và cân n!ng c#a cây àn,
sao cho bn cm thy cân b&ng và d chu nht.
Danh sách nhng im cn lưu ý
a. Cây àn có ưc làm tt không?
Kim tra:
- Vit n2t
- L)i lp verni hay g)
- Vt khc trên thân và cn
- Cnh cn àn có sc ko (lưt tay dc theo cn  kim tra)
- Keo dán nhng mi ni
- Keo dán bên trong (dùng èn pin ri vào l) cng hưng)
- B phn gi dây, lên dây, con nga...
b. Cn àn có th3ng ko?
- Cn cong hay xon s rt khó chi và to âm không chu$n. Kim tra b&ng cách nhìn dc
theo cn àn. Nu cm thy không chc chn thì hãy tìm sang cây guitar khác.
c. (àn có b rè hay có âm l không?
- Nu có, hãy h,i ngưi bán vì sao.
d. Bn có thích thit k và màu sc không?
- Bn s dành nhiu thi gian bên cây àn c#a mình, vì th bên cnh cht lưng âm
thanh, ưng nét và hình dáng c#a àn c*ng cn phi làm bn thích thú v"a ý.
e. Cm àn lên và !t áp vào ngưi
- Cm giác có cân b&ng và d dhi5u không? Không quá to hay quá n!ng ch2?
Cây àn nào khá nht qua các vòng la chn là cây àn bn nên mua (nu có kh n ng,
ưng nhiên). Khi còn trong c+a hàng, hãy tìm mua c mt b dây s cua, vài móng g$y
có nhiu kích c-, hình dng và  dày, và c mt hp àn na.
Bài 4 - Chn àn Guitar in
(a s nhng im cn lưu ý trong bài trưc c*ng ưc áp dng khi ta chn àn guitar
in tuy r&ng vn còn cn thêm vài chi tit khác. Nu bn say mê thit k c in kiu
M như Gibson's Les Paul, hay Fender's Telecaster và Stratocaster, bn c*ng nên bit qua
nhng thit k ni ting khác vi cht lưng và giá c a dng. Gibson cung cp loi àn
"thưng hng" làm ti M, Les Pauls vi cùng nhãn hiu và loi "kinh t" hn như
Epiphones. Trong khi ó, Fender mang n loi "Squier" Tele và Strats "giá mm", và
loi Fender c in (giá mm hn) ưc sn xut t" Mexico, Nht và California. Không
nhiu nhng khác bit d thy gia loi "cht lưng cao" và loi "giá r0", ngoi tr"
nguyên vt liu, b phn và tay ngh tt hn nhng cây t tin.
Tuy nhiên, "ng ch% ngm ngha nhng cây àn "kiu M". Nhng nhà làm àn in n
t" châu Âu c*ng ang góp m!t ông o trên th trưng và nhng nhà sn xut châu Á
n)i ting vi nhng cây àn cht lưng mà vn hp túi tin, k c nhng thit k c in
ni bt. Mt vài cây mang nhng hình dng !c bit và h thng vê gn lin !c bit
(nhún). Hãy chc r&ng nhng thit k này không làm mt cân b&ng và s d chu khi ngi
xung.
Th àn
Tt nhiên là bn phi th+ àn thông qua ampli. Khi ngưi bán lp !t iu này, hãy kim
tra r&ng ampli ang ch  cưng  trung bình, không t ng âm hay t ng bass, không
có nhng effect !c bit khác (như reverse hay ip khúc). Hãy  ngh ưc th+ t"ng
pickup mt trên m)i cây àn. Pickup gn phím àn s ít bas hn và không ri rc
nhưng pickup cui àn. Khi àn, c*ng cn lưu ý nhng âm, ting nhiu hay âm thanh
l.
(ng thi mua c b dây s cua, móng g$y, thùng àn, bn cn thêm 2 th2 na: ampli và
dây ni (ít nht 3m).
Guitar cho ngưi thun tay trái
(a s ngưi thun tay trái bm phím b&ng tay phi và phi chi b&ng loi àn ngưc li,
pickup c*ng cu to khac i. Vài nhà sn xut t ng giá loi àn này lên 10%.
Khi bm hp âm và chy ngón, ngưi thun tay trái !t th tay trên cn àn như "hiu
2ng gưng" cho nhng ngưi thun tay phi tuy r&ng ngón tay phân b cho các dây là
không thay i.