intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Tù khổ sai Việt Nam lưu đày sang Guyane

Chia sẻ: Cothumenhmong Cothumenhmong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

23
lượt xem
2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày tù khổ sai Việt Nam lưu đày sang Guyane từ thế kỷ 19 đến thế kỷ 20, dấu tích nhà tù An Nam ở Guyane. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Tù khổ sai Việt Nam lưu đày sang Guyane

TU KIIO SAI VIET IVAM<br /> LI/U DAY SANG GUYANE<br /> <br /> <br /> NGUYEN PHAN QUANG"<br /> (Sun tdm, gidi thiiu)<br /> <br /> <br /> <br /> TU KHO SAI V I ? T NAM SANG Tuy nhidn, Bd Thu^c dja Phflp vfin tilp<br /> GUYANE CUOI THfe* KY XIX tpc thuc gipc thd'ng dde Nam Ky cfin adm<br /> Mudn nhfi't Ifi tfl gifla nflm 1883, Bd chuyin tfl kho sai sang Guyane, nhfit lfl<br /> Thudc dja Phfip cd quylt djnh chuyin m^t sau vu n l i lopn ciia tfl nhfin Bay Cpnh<br /> s i tfl nhfin d Cdn Dao (chii y l u Ifi tfl chfnh ngfiy 27-8-1883 (vi theo Bd Thu^c dja, td't<br /> tri, chju fln kho sai nhilu nfim hoflc chung nhfi't Ifi "td'ng c l lu bfi^t trj" nfiy sang<br /> thfln) sang Guyane (1) khai phfl rflng rfim Guyane thi ae hi't n l i loan b Cdn Dao). T h i<br /> lfim don diln vfi khai thfic khofing san. nhflng trong thfl d l ngfiy 15-2-1884, Thong<br /> Nhflng lflc nfiy thpc dSn Phfip 5 Nam Kf doc Nam Ky vfin vi§n ly do d l tri hoan:<br /> dang huy ddng tofln bd tfl nhfin Cdn Dao d l "Chung tdi chfla t h i chuyin tfl sang<br /> khfin trfldng xfly dflng ngpn hai dflng 5 Hdn Guyane trong khi cdng trinh hai dfing Bay<br /> Bay Canh (2) ndn chfla t h i dfip iing dflpc Canh cdn dang dd. Va chfijig, vi^c mang vfic<br /> yeu cfiu trdn ciia Bp Thu^c dja. cflc lopi v^t Ii$u xfly dflng (gS, dfi...) Idn tft<br /> dinh niii chi cd t h i sfl dpng tfl nhfin, khdng<br /> Mdt cdng vfln ciia Phii Thong dd'c Nam<br /> ai cd t h i thay thl^ ehflng. Thfim chf, ngofii<br /> Ky gfli v l Bd trfldng Bp Thupc dja Phfip (dl<br /> tfl k h i sai, ehung tdi dang phai sfl dung tfi't<br /> ngfly 7-7-1883): "Theo ydu cfiu eua Ngfii,<br /> ca cflc lopi tfl nhfin khflc. Vfly chflng tdi xin<br /> chiing tdi cfin phai ehuyin mdt si" tfl nhfin<br /> Ngfii b | trfldng cho phdp gia han chuyin tfl<br /> k h i sai sang Guyane cho kjp chuyin tfiu<br /> k h i sai sang Guyane vflo cu6i nfim nay, hy<br /> thflng 7 nfiy. Nhflng hi§n nay vi^c xay d i ^ g<br /> vpng lflc dd cdng trtnh hai dfing Bay Canh<br /> ngpn hai dflng d Bay Cpnh phai su( dpng tfl<br /> ed t h i ed ban hofin thfinh".<br /> 150 d i n 200 tfl nhfln mfi vfin chfla du. M$t<br /> khflc, vi$c xfly hai dflng nfly khdng t h i aii Ngfly 2-7-1884, Phii Thd'ng dSc Nam Kf<br /> dung nhfln cdng t p do. Dfl cd tra tiln cdng lpi ed thfl g i i Bd trfldng Thude dja Phflp:<br /> rfi't cao cung khdng ai dfim d i n lfim vi0c b 'Thdi gian qua, ngfli Tofin quyln Guyane<br /> giiia mdt hdn dao chd vd, thilu t h i n du mpi lien tpc giii thfl cho tdi ydu cfiu chuyin gfi'p<br /> diln kidn sinh hoat; vfly ndn chi cd t h i sfl tfl k h i sai sang Cayenne (3) [thu phii<br /> dpng tfl nhfln". Guyane]. Rfi't tile la mfi'y nflm qua b Nam<br /> <br /> <br /> 'PGS. TS. Trfldng Dai hpc Sfl phpm Tp. H i Chf Minh<br /> iu luiu atu vier uom...<br /> <br /> Ky xay ra nhilu vp djeh bdnh, mfit khfic<br /> hfiu h i t tfl nhfln b Cdn Dao d l u stt dpng<br /> vfio viec xay hai dfing Bay Canh. T h i<br /> nhflng hidn nay thi djeh b$nh da h i t , cdng<br /> trinh hai dflng Bay Canh eung sfip hofln<br /> thfinh. Vide chuyen tfl k h i sai sang Guyane<br /> phai hofln lai nhilu lfin thi nay dfl cd t h i<br /> thflc hien".<br /> <br /> Nhflng trflde khi chufin bj chuyin tfl<br /> Cdn Dao sang Guyane, ThcTng die Nam Ky<br /> ydu cfiu Bd Thudc dia cho bilt rd them mfl'y<br /> 1. Tfl nfim 1885, moi nflm chi cd mdt<br /> chi tilt:<br /> chuyin tflu thiiy di Guyane vfl Antilles.<br /> 1. V i ^ chuyin tfl sang Guyane dflpc quy Nhfl vfly, tfl kho sai An Nam can diipc<br /> djnh nhfl t h i nflo? Theo cdng vfin ngfly 25- chuyin sang Phflp vflo thflng dfiu mdi nfim,<br /> 4-1882 thi mli nflm nhfl nfldc chi cd mdt nghia lfl vflo thdi dilm ft xay ra dich bpnh b<br /> chile tfiu thiiy chuydn tfl k h i sai di Nam Ky, d l dfla Idn chile tfiu thuy danh<br /> Guyane, khdi hfinh ngfiy 15 thflng 9. Nhfl rieng cho vide chuyin tfl nhfin se rdi cang<br /> vfiy thi khdng t h i chd h i t tfl nhan. So tfl Toulon trong thang 3-1885.<br /> khi sai hidn nay d Nam Ky lfl gfin 300 tfl<br /> 2. Vfiy d l nghj Ngfli chufin bj tflp trung<br /> nhfin, vfi trung binh moi nfim cd khoang<br /> tfl nhfin b Sfii Gdn, kjp chuyen Ien tflu<br /> 130 tfl nhfin. Nhii vfiy, khi bfit dfiu tiln<br /> "Bien Hofl" di sang cang Toulon dung thdi<br /> hflnh viec chuyen tfl nhan, cfin phai cd it<br /> gian tflu "Ome" ddn tfl nhfin tai cang nay<br /> nha't 2 tfiu thiiy thi mdi ehd het so tfl kho<br /> de chuyin sang Guyane trong thfing 3-<br /> sai hien nay d Nam Ky. 1885. Chuyen tfiu nfiy cd the chfla 300 tfl<br /> 2. Nlu moi nflm ehi ed mdt chuyin tfiu nhfin, vfl cung cd t h i chfla them 40 hoflc 50<br /> thiiy, thi trong khi chd dpi chuyen tfiu tilp vd con efle tfl nhan. Tdi cfin bilt Ngfii da<br /> theo, chiing tdi budc phai Iflu lai mdt a l tfl chufin b j nhfl t h i nfio de bao dam ke hoach<br /> nhfin vfl phai chi phi cho chung fin d trong nfiy (5). Bd trfldng Thudc dja cung chi thj<br /> mdt thdi gian kha dfli. Khoan ehi phi nfly cho Thing doc Nam Ky phai trang trai mpi<br /> chfla dflpc Bd Thudc dja tfnh din. Theo nhfl chi phi chuyen tfl nhfin kho sai Ddng<br /> cdng vfln ngay 2-5-1882, thi chi phf cho Dudng sang Guyane.<br /> hfinh trinh tu n h a n tfl Nam Ky den cang<br /> Toulon (Phap) Ifi do ngan sfich Nam Ky<br /> Chflng tdi chfla tim thfi'y tfl lidu ve danh<br /> thanh toan. Nhfl vay la chfla thda dang,<br /> sach tfl nhfin k h i sai Vi^t Nam (va Ddng<br /> mong Ngfli Bd trfldng xem xdt ky khoan chi<br /> Dfldng ndi chung) tren chuyin tflu "Bien<br /> phi nfiy. Dd la chfla tfnh d i n ehi phi cho vp<br /> Hoa" tfl Sfii Gdn di Toulon cung nhfl trdn<br /> con tfl nhfln di theo sang Guyane (4).<br /> chuyin tfiu "Ome" tfl Toulon di Guyane<br /> Ngfiy 25-10-1884, B | Hai quan vfl Thudc thflng 3-1885. Danh sfich nfiy cd le cdn dfldc<br /> dja Phap t r a ldi Thd'ng dd'c Nam Ky, xac bao quan tai Kho Iflu trfl Phfip b Aix-en-<br /> djnh rd mfi'y chi t i l t nhfl sau: Provence.<br /> 62 Rghian eilTi Lich si. atf 5.8012<br /> <br /> Trung tam Luu trQ QuCfc gia 2 (Tp. H6 chfnh trj da bj chuyin Bang Guyane. Sau mfiy<br /> Chf Minh) hi^n bdo quan m$t "danh sSch vp nd'i lopn hdn tilp ciia tfl nhfin 6 nhfi tfl Lao<br /> til nhfin kh6' sai Vi^t Nam" di Guyane ng&y Bfio (Trung Ky), thfing 1 nfim 1930 mdt phfii<br /> 20-4-1910. Danh sfich g6m 399 td nhfin dofin thanh tra ciia bd Thudc dja din Ddng<br /> (t@n hg, Bfi til, ngfiy vfi ndi th\i fin, h^n lUu Dfldng vfi d l nghj "cfin Iflu dfly viln xfl nhflng<br /> dfiy) (6). tfl nhfln nfiy d l "ngfln chfln vide tuydn truyin<br /> cfich mpng ngay trong nhfi tfl". D l nghj nfly<br /> Tim hiiu danh sfich ndi trdn, cd t h i rflt dflpe tofln quyln Ddng Dfldng lfip tflc hfldng<br /> ra nhan xdt nhfl sau: flng: "Cfin khfin ctfp ehuyin ngay tfl chfnh tri<br /> 1. Ngofii mdt sd" tfl nhan do Toan quyln aang Ilea du Salut (7).<br /> Ddng Dfldng, T h i n g sfl Bfic Ky ho$c do cflc Tfl sau Khdi nghia Ydn Bai (10-2-1930),<br /> tofl an binh ra quylt djnh k i t fln, hfiu h i t Tofin quyln Pasquier quylt dinh Iflu dfiy<br /> tfl nhfin d l u do cfic tofl fin h6n hpp viln xfl mdt bd phlin tfl nhfin Ddng Dfldng<br /> (tribunaux mixtes) eiia cflc tinh Bfic Ky vfl sang Guyane (8): "Sd chuyin tfl nhfln Ddng<br /> Trung Ky xdt xfl. Hp lfl tfl chfnh trj trong Dfldng bj k i t fin k h i sai sang cfic nhfi tfl b<br /> cfic eudc nli d$y chfihg thflc dfin Phflp, nhfit Guyane". Bd Thu^c dia Phflp tfin thfinh<br /> Ifi trong thdi gian d i l n ra phong trfio chd'ng quylt djnh nfiy: 'Ufi't ndn thiet Iflp d Inini<br /> t h u l d Trung Ky. (9) nhflng trai tfl dflnh ridng eho tfl nhfln<br /> gd'c Am Nam, hofln tofin tach bi$t vdi cfic<br /> 2. Trong danh sflch 399 tfl nhfin, cd hdn<br /> nhfl tfl khflc".<br /> 20 ngfldi bj rut khdi danh sflch di mang di<br /> x i chdm. Nhflng tfl nhfln Iflu dfiy gIm 70 Bd Thudc dja Phfip dfl kien chuyin ngay<br /> ngfldi bj k i t fln tfl chung thfln, hdn 80 sang Inini 1.400 tfl k h i sai Vidt Nam dl<br /> ngfldi bi tfl 20 nflm, hdn 120 ngfldi bj tfl tfl nhanh chdng khai thac khu rflng rfim:<br /> 10 den 15 nflm. So cdn lai d l u bi tfl tfl 7 "Hfiy CO gom gdp khfip cflc nhfl tfl d l cd dii<br /> den 10 nflm. so tfl khd sai theo ydu cfiu, ft nhfit thi<br /> chuydn tflu dfiu tidn ciing phai ehuyin dii<br /> TU KHO SAI VIET NAM SANG 700 ngfldi" (Thd di ngdy 27-4-1931). Thi<br /> GUYANE NU"A D A U T H E KY XX nhflng trong thpe t l , chfnh quyln Ddng<br /> Dfldng chi gom dflpc 535 tfl nhan dfla Ien<br /> Trflde khi trd thflnh mdt ddn vj hfinh<br /> tfiu "La Martinidre" sang Inini (Guyane),<br /> chi'nh ciia nfldc Phfip Hai ngopi Ga France<br /> xufi't phflt tfl Sfli Gdn ngfiy 17-5-1931.<br /> d'Outre-Mer), Guyane noi tiing vdi m^t hd<br /> thong nhfl tfl dfly d$c. Cflc tfl nhfin k h i sai Trong khoang hdn 3 nfim (1931-1934)<br /> Vidt Nam qua cfie thdi ky bj giam trong cflc trdn khu vpc Inini da xufit hidn 3 "trai tfl<br /> nhfi tfl d Cayenne, lies du Salut, St d§c bi0t":<br /> Laurent-de-Maroni, La Forestidre, Saut<br /> 1. Trai "Crique Anguille" (10) (Bagne<br /> Tigre, Kourou, dflc bi^t d Crique Anguille,<br /> des Annamites), giam gifl 395 tfl nhfin.<br /> dflpe mdnh danh lfl "nhfl tfl eua ngfldi An<br /> Trai tfl gIm 7 nhfi giam bfing go vfi nhilu<br /> Nam" (bagne dee Annamites) thu^c<br /> ca-sd (cachots) do chfnh tfl nh&n xfiy di^g.<br /> Montsindry-Tonndgrande.<br /> Mpc dich ciia trai nfly Ifi diing sflc lao ddng<br /> Tfl nflm 1922, do nhieu c u | c n l i lopn ciia tfl k h i sai d l khai pha viing rflng rflm<br /> quylt hdt cua tfl nhfin Cdn Dao, 437 tfl Inini.<br /> TU KHO sal Via Kam...<br /> <br /> vfi Tofin quyln Guyane cdn muln tflng<br /> them, dflc bi$t Ifi tfl Ddng Dfldng; "Bfing bfi't<br /> cfl gia nflo ciing phai tflng so tfl nhfln d day<br /> d l thupc dja nfiy cd t h i dflng vflng, nlu<br /> khdng muln nd dang chit dfin". Ydu cfiu<br /> cua chfnh quyln Guyane dfldc chfnh phu<br /> Phfip dfip flng vfi cfip them 50.000 francs di<br /> chuyin vp con cflc tfl nhfin Ddng Dfldng din<br /> Guyane, vi "dfiy lfl mdt cflch "di dfln" cd to<br /> chflc, ngfldi Ddng Dfldng lai rfit gidi lao<br /> ddng vfi thdng minh. Ho Ifi nhflng "thfin<br /> dfln" vd gifl trong vide khai thfic vflng dfi't<br /> nfiy" (11).<br /> Tfl kho sai Vidt Nam dfldc chd aang<br /> Guyane bfing tflu thiiy "La Martinidre".<br /> Tfiu nfiy ddng tai Anh nflm 1912 roi qua<br /> tay phfit xi't Dflc; dfii gfin 110m, rdng gfin<br /> 1-- Ui^: • vriV--. l.i: 15m. Sau Chiln tranh the gidi lfin thfl<br /> Nha't (1919), Phfip chiem dung tfiu nfly, coi<br /> nhfl "phe thai chiln tranh" vfi d^t ten tfiu<br /> la 'Tia Martinidre", nhfldng cho Cdng ty La<br /> Nantaise kinh doanh, chuyen vide chd tu<br /> kho sai vfldt dai diidng. Vi vfiy, tfiu cdn<br /> Tfl thflng 9-1931, cd den ba phfin tfl sd' dfldc gpi Ifi "Nha tfl Martinidre" hofic 'Tfiu-<br /> tfl kho sai Vidt Nam chuyen den Crique chuong hfim" (bateau-cage), hoflc "Nhfl tu<br /> Anguille de dfio mdt hd t h i n g dfldng hfim noi" (Bagne flottante)..., cd trpng tai 5.000<br /> vao cac dia diem cd md vflng, nhflng cho tfin, chd dfldc tdi da 760 ngfldi.<br /> den thang 9-1936, cdng viec nfly vfin dd<br /> dang. Tflu cd t h i nhdt dflpc 670 tfl nhfin vfi<br /> thfin nhfin ciia hp trong hfim tfiu. Hfim tfiu<br /> 2. Trai 'Toreatidre" (d hflu ngpn sdng<br /> chia lfim 8 gian, ngfln cfich bfing nhflng<br /> Maroni),<br /> tfi'm Ifldi thdp. Tfiu cd mdt hd thong d'ng<br /> 3. Trai "Saut Tigre" (thudc Sinnamary). dfin hdi ndng d l xit vfio cfic ngfln hfim (khi<br /> Tfl sau cao trao Xd vilt Nghd • 1^"^, cd tfl nhfin n l i loan). Tfl nhan bi phat nhp<br /> nhieu tu nhfln chfnh trj bj gom tfl cflc nhfi phai nfim phdi nfing, c l chfln cflm khda, bj<br /> tu b Bfic Ky, Trung Ky va Nam Ky tfip phpt nfing hdn thi n h I t vfio ca-sd tren tflu,<br /> trung ve Hfi Ndi vfl Sfli Gdn d l chd nhflng hep nhfl cui chd, chi cd the ngii cdng Iflng<br /> chuyen tau djnh ky chd sang Guyane. (12).<br /> <br /> Lao dpng k h i sai cua tfl nhan Vi^t Nam Tflu "La Martinidre" chd chuyin tfl k h i<br /> da thpc sp bie'n nhflng khu rCflig rflm b sai dfiu tidn tfl Sfli Gdn ngfly 17-5-1931 vfi<br /> Inini thanh d i n diln. Thflng 10-1933 da cd den Cayenne ngfiy 30-6-1931 sau hdn mdt<br /> 518 tu kho sai Viet Nam tai khu trai nfly thang hfinh trinh tren dpi dfldng. "Mdt ddn<br /> Rghifen cflu Lleh s&. stf 5.2012<br /> <br /> vj vu trang cd nhi^m vp bao dam an ninh chuyin 42 tfl nhfin ki^t sflc v l Cayenne<br /> trdn tfiu s u i t hfinh trinh tfl Cdn Dao d i n d i l u trj.<br /> Cayenne" (Bdo cdo cua tddng Billotte, Tdng<br /> Sau nhflng vp tfl nhfin noi loan, hp lai<br /> chi huy qudn ldc Phdp d Ddng Ddcfng).<br /> bj di chuyin d i n efle nhfi tfl khflc nhau. Tfl<br /> Khi mdi Idn bd, tfl nhfln bj tpm giam d thfing 9-1931, hdn 100 tfl nhan bj chuyin<br /> nhfi tfl "Buzard" (13) (lies du Salut), tilp dd d i n nhfl tfl "Forestidre" vfl hdn 400 tfl<br /> hp dflpc chuyin Ien xe camion din nhfi tfl nhfln ehuyin v l nhfl tfl "Crique Anguille".<br /> trung tfim, tfich bi^t hfin vdi tfl nhfln tfl Tfnh chung tfl nfim 1931 d i n 1946, khu<br /> Phflp vfl Bfic Phi din. trpi tfl Idn "Montsindry" da giam gifl 525<br /> tfl k h i sai dflpe ehuyin d i n tfl Sfii Gdn vfi<br /> Thang 7-1931, mdt bd phfln tfl k h i sai<br /> Vidt Nam lpi dflpc chuyin din nhfl tfl Hfl Ndi.<br /> Siant-Laurent (Maroni), cung tfich bi^t hfin Vfin theo tfl lidu ciia nhfl sii hpe Danielle<br /> vdl cflc lopi tfl nhfin khflc. Vfla dfit chfin Idn Donet-Vincent (14), tfl nhfin k h i sai cua<br /> Guyane, 30 ngfldi tfl bj b^nh quai bj, 137 cflc thudc dja Phap b Vidn Ddng bj chuyin<br /> ngfldi tfl bj sflng phd'i vfl dau da dfly, 6 din Guyane tfl cull nflm 1885 din nfim<br /> ngfldi tfl chit. 1922 la 994 ngfldi (bao gom 437 tfl nhfin<br /> Cdn Dao sau vu tfl n l i ddy tai Cdn Dao<br /> Mpt bflo cflo ciia Phfli dofln thanh tra nflm 1922).<br /> nflm 1933 cho bilt: nhilu tfl nhfin Vidt<br /> Nam Ifi tri thflc (nhfl giflo, vien chflc ngfln Thdi ky Mat tran binh dfin, de ddi phd<br /> hang, hpc trd trfldng Ky nghd thfle hflnh vdi sp phan khang cua dfl lufin tien bd<br /> Hfi Ndi...). Tfi't ca d l u lfl ddi vien cflc dpi "tp Phdp vfl ciia tfl nhfin (hai lfin tfl nhfln tuydt<br /> vd dd" cua Dang Cpng san Ddng Dfldng. thflc), chfnh quyln Guyane chi chpn ra 19<br /> Cflch ndi nfing vfi thfli dd flng xii ciia hp gfiy ngfldi (trong so' mfi'y trflm tfl nhfln) dflpc gpi<br /> dflpc thidn cam doi vdi cflc 'Taan tfl" khflc. lfl "tfl chi'nh trj thpc sp" de tra v l que qufin,<br /> nhflng chi cd 15 ngfldi v l d i n Ddng Dfldng<br /> Phfli dofin thanh tra edn phfit hi^n m^t<br /> (qua Marseille vfi St Nazaire). Dang chu f<br /> dfldng dfly lidn lac thfldng xuydn gifla cflc<br /> hdn Ifi nflm 1937, cd hdn 10 ngfldi Ddng<br /> tfl nhfin nfiy vdi "Tl chflc Hong thfip tp<br /> Dfldng "coi nhfl dflpe tfl do" d cflc trai<br /> quIc td".<br /> Crique Anguille vfi Saut Tigre, dflpc "tra tfl<br /> Theo nhfin xdt cua nhfi sfl hpc Danielle do", chuyin sang t r l n g trot, Iflm dfldng sfl,<br /> Donet-Vincent, "mdt dflc dilm cua tfl kho danh cfl..., nhflng chi dflpc di chuyen trong<br /> sai Ddng Dfldng b Guyane lfl kha nfing gidi hpn eho phdp.<br /> thfch nghi d l cfim cfl trflde mpi thii doan Tinh chung, trong khoang cflc nfim<br /> khiing bo ciia chfnh quyln Phfip". Tuy 1922-1938 (gifla hai cude ehiln tranh t h i<br /> nhidn sflc chju dflng ciia hp cd hpn. Mpt gidi), cd hdn 7.000 tfl kho sai dfldc chuyin<br /> cude tuydt thpe thfing 7-1931 bj dfln flp dfl d i n Guyane, chu y l u Ifi tfl Ddng Dfldng<br /> ddi, mdt so tfl nhfln ki^t sflc. Thdi ky Mfit (bfing tfiu "La Martinidre"). Neu tinh tfl<br /> trfin Binh dfin, mdt vp tuy^t thflc Idn d nfim 1852 den nfim 1938 (85 nflm) thi tong<br /> Crique Anguille cua 152 tfl nhfln Vi^t sd'lfi 52.000 tfl nhfin vfl 15.600 thfln nhfin<br /> Nam budc chfnh quyln phai nhflpng bd, eiia ho.<br /> DAU TICH "NHA TU AN NAM" 0 nghiln nfit. Nhflng cfin nhfi bfing go da<br /> GUYANE biln mfi't, chi cdn lpi rai rflc nhflng d l cot<br /> bfing bd-tdng, vfii doan dfldng "godng" da<br /> NhQng ngfldi nghien cflu ljch sfl Guyane<br /> sdt ri, nhflng manh bat vd; cd ca nhflng<br /> c6 cau; "Ndi d i n Guyane lfl ngfldi ta nghi<br /> bflt hfldng thd cflng bfing sfinh sfl Ifin ldc<br /> ngay din cae nhfl tfl". Mdt so nhfl tfl vfin<br /> trong bpi rflm.<br /> ton tai cho d i n nay. Rieng dfl'u tfch ciia<br /> "nhfi td An Nam" thi da bj ritng rfim phii Dfi'u v l t duy nhfi't gfin nhfl cdn nguydn<br /> Ifip gfin 70 nflm qua (tfl 1942). Cd le nhflng vpn lfl hai day ca-sd vfl nhflng ngfln nhIt tfl<br /> chfnh sflch khai thfic lao ddng k h i sai Vidt (cellules) bd ty, Id thien. Mdt khflch du lich<br /> Nam d nhfi tfl nfiy qufi khfic nghidt, cflng md ta: "Rflng rfim b dfly dang xflm Ifl'n dfin<br /> vdi nhflng bidn phfip giam cfim, tra tfi'n tfin vlt tfch cua mdt thdi con ngfldi phai chiu<br /> bao cdn Iflu lai nhiing fl'n tflpng nfing nl, dflng sfl thfl ghdt cua con ngfldi" vfl dng ta<br /> nen ngfldi dfin Guyane hdm nay rfi't mud'n dfit ten Ifi "nhfi tfl dang ho thpn" (bagne de<br /> xoa md hinh a.nh "nhfl tfl An Nam" trong ky la honte). Mdt khflch du ljch khac thi cho<br /> flc ciia hp. rfing; "Day lfl mdt ndi ngiidi ta tflng the<br /> nghidm khdng mfi'y hidu qua cai gpi Ifi van<br /> va phai chfing cung vi vay mfi nhieu<br /> minh hai ngoai".<br /> nhfi sfl hpc va khach du ljch da tim den<br /> nghien cflu va tham quan "nha tfl An Nam" Nfim 2011, nhan "80 nfim ljch sfl nfldc<br /> (each thii phu Cayenne 45km ve phfa Phflp Hai ngoai", vien dd'c ly d<br /> Ddng). Qua nhflng ghi chdp ciia hp, da'u Montsindry-Tonndgrande (Guyane) cd<br /> tfch nha tfl nay da bj rflng ram phu kfn; sflng k i l n d l xufl't vide bao t i n di tfch<br /> tuy khdng cdn Ifi khu rflng nguyen sinh "Nhfl tfl An Nam" (Bagne des Annamites),<br /> thi cung Ifi mdt khu rflng rfim dang biln vi theo dng "day lfl mdt dfi'u tfch hilm cd,<br /> dfin thfinh rflng hoang dpi. Dfi'u tich "nhfl gdi lai kha ro ndt tinh phflc tap ciia Ijch sfl<br /> tu An Nam" ngfiy cfing bj thien nhien thudc dja Phap".<br /> <br /> <br /> <br /> CHU THICH<br /> <br /> (1). Guyane fran9aise: thu6c dia Phkp d Nam (4). Trung tSm Liiu trQ Quoc gia 2 • KH;<br /> Phi. Tii 1946 Ik mot ddn vj h&nh chinh cua niidc IA. 1/084 (1)<br /> Phap hai ngo?!; 96% di^n tfch lfl riing T&m nhi§t (5). Trung tam LUu trQ QuS'c gia 2 - KH:<br /> dai. Thii d6: Cayenne. Nfim 1964 th&nh l§p b§<br /> IA.2/101 (3).<br /> ph6ng V? tinh (thay thfi b | ph6ng d Sahara).<br /> (6). "Les bagnes des Annamites a Montsinery"-<br /> (2). Xin t h a m khao: "Cuoc noi d§y ciia tii nhfin Ngufin Internet "Montsindry Tonn^grande".<br /> C6n Dao tai Hon Bay Cgnh (8-1883)". Tap chf<br /> (7). lies du Salut: Ifi m6t ci?m dao ckcYi xa bcl<br /> Nghiin cdu Lich sU, so 261 (thang 3, 4-1992).<br /> biln, dSi di§n vdi ECourou, thuoc t h i n h phfi<br /> (3). Nhfl t P Cayenne t h a n h l§p nfim 1863 vdi Cayenne, g^m 3 hon dao (lie du Diable, He Royale<br /> ba khu giam rieng bi^t (Au, Phi, A) gom 8 tr^i vfi He Saint-Jopseph), c6 m6t n h i tii xfiy dpng<br /> giam v i 77 ngfin hfim. nfim 1854, vt(a la ndi d6n nhlln tii kho sai Vi$t<br /> Rghian ciju Ljch sfr. stf S.gQia<br /> <br /> Nam tnidc khi chuydn vfio cAc nhii til trong dfit (10). Nhfl til Crique Anguille (bagne des<br /> lifin. Annamites): thflnh l^p nflm 1930, dfing thdi vdt<br /> nhfl til Foreetiflre vfl nhfl til S a u t Tigre. Tii kh^<br /> (8). Til nhfln d\i()c tflip trung fl phflo dfii Ho do<br /> sai Vifit Nam cua nhfl tfl nfly khai phfl viing<br /> Inini, bfit dfiu bfing vi$c Iflm b ^ tbfi'ng diifing<br /> (9). Inini: ch^y d^c bd bi^n Guyane. Sau vp xuyfin khu rflng r$m. Sau nflm 1945, tfl Vi^t<br /> bilu Unh Idn b Paris phfin dfii vi$c d&n fip d&m N a m dU0c "phfing thfch" c h u y i n v l Cayenne Ifp<br /> m&u cude khdi nghia Y3n Bfii, ngiy 26-5-1930, mfit Iflng mdi, diipc m^nh d a n h lfl "Iflng Tflu"<br /> theo quy^t djnh ciia B$ tnidng T h u ^ dia Phflp, (village chinois) (!).<br /> viing dfit Inini dK0c bifin thfinh tr^i td Idn Iviu dfiy<br /> ( I I ) . "Uu d i l m " ciia til khfi sai Dfing Dtldng<br /> tfl khfi sai Vivt Nam: "mufi^n khai th6c vdng nfiy<br /> dii^c Tofln q u y l n G u y a n e hfit ldi khen ng^i nSn<br /> thi til nhfln k h i sai Ddng Diidng sfi lfl ngudn nhfln<br /> dif(^ fing t u y l n d p n g hflng d l phpc vp gia dinb<br /> lpc tdt nhfl't; v^y cfin thifit Iflp ngay mfit khu nhii<br /> "mfl khfing phfii tra cho hp mfit xu nhfi nflo".<br /> til dflc bi^t d Inini".<br /> Ngofli ra fing cfin "aii d p n g tfl k h i sai Iflm hf<br /> Ph6i ta trong Nghj vi$n Phfip phan dfii quyfit thfing dtidng sfl ngang d^c trong khu vpc Phii<br /> djnh nfiy, Ifiy cd khfing d i i ^ bifin tii chfnh trj tofln q u y l n , cifa xd gd lfim vfln sfln cho dinh thp,<br /> thflnh til k h i sai. Doi phfi vdi phan flng nfly ciia k l c^ m9i vi$c hfiu h ? cflc q u a n cai trj" (Danielle<br /> phfli ta, B6 Thufic dja cfln cil mfit difiu lu^t ban D.Vincent, sddJ.<br /> hflnh tii nflm 1890 quy djnh "nhiing ngiidi Dfing (12). Hfii dfiu thfi ky XX, thpc dfln Phflp thufl<br /> Diidng (Bfic Ky, Trung Kf, Nam Ky vfl Cao Mifin) tflu "La Calfldonie" (cung thufic Cfing ty La<br /> cfi the b} lifu dfly ra khdi Dfing Diidng", nSn vfin Nantaise) chd tii tit Vift N a m sang Guyane. Sau<br /> chuyen tii khfi sai Vi$t Nam sang Guyane vfl nhiing chuyfin chS tii, tflu nfly dfin Sfli Gdn chd<br /> thflnh Iflp mfit "khu t r ^ tk dflc bi§t"; "Vfly thi cfi g9o, dfin J a v a chd dudng vfl dfin An Dfi chd I9C.<br /> t h i thflnh Iflp a Inini nhOng "nhfl til dflc bi§t" d l<br /> Nflm 1939, tflu "La Martiniflre" diTpc bfln Ifi<br /> liiu dfly tii n h a n gSc An Nam, hofln tofln tflch bi^t<br /> cho Hai qufln Phflp, bifin thflnh mfit "xudng nli" dl<br /> vfl dfic lfip vdi bfi may quan ly nhfl tk, chi chiu Bp<br /> Bita chOa tflu ngfim.<br /> giam sat trpc tiep ciia Tofln quyln Guyane".<br /> (13). Nhfl tii Buzare d U ^ xfiy dpng trong nfii<br /> Dfi lfl If do xufi't hi§n nhQng "tr^i tii dflc bi^t" thflnh St Martin-de-R^, TCt 1673 dfin 1938, dfly lfl<br /> dflnh rifing giam giQ t a khfi sai Vi$t Nam t^i ndi tflp trung tii kh^ sai tnidc khi cbuyin di'n nhfl<br /> Guyane (Tham khao Danielle D.Vincent Histoin tii Marini d Cayenne, v l sau vfin lfl mfit nhfl tii lfin<br /> des Imgnes de Guyane, Paris, 2003).<br /> vdi hdn 400 tii nh&n t h p fln Iflu nflm.<br /> Tfl 1930-1946, Inini tflch khdi Guyane thflnh (14). Danielle D. Vincent lfl Tiln si sijt hpc,<br /> mfit ddn vj hflnh chfnh riSng, thii phii lfl St £lie. chuyin gia n g h i l n cflu ljch siJI v l til nhfln d cflc<br /> Vdi di$n tfch 90.000km', Inini cfi r^t nhieu mo qu^ thufic dja Phfip, trong dfi cfi tflc phfim 'Histoire des<br /> (dflc bi^t lfl mo vfing) ch^y dfli hflng ngfln km. bagnes de Guyane' Paris, 2003.<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2