YOMEDIA
![](images/graphics/blank.gif)
ADSENSE
Tù khổ sai Việt Nam lưu đày sang Guyane
23
lượt xem 2
download
lượt xem 2
download
![](https://tailieu.vn/static/b2013az/templates/version1/default/images/down16x21.png)
Bài viết trình bày tù khổ sai Việt Nam lưu đày sang Guyane từ thế kỷ 19 đến thế kỷ 20, dấu tích nhà tù An Nam ở Guyane. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu.
AMBIENT/
Chủ đề:
Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!
Nội dung Text: Tù khổ sai Việt Nam lưu đày sang Guyane
TU KIIO SAI VIET IVAM<br />
LI/U DAY SANG GUYANE<br />
<br />
<br />
NGUYEN PHAN QUANG"<br />
(Sun tdm, gidi thiiu)<br />
<br />
<br />
<br />
TU KHO SAI V I ? T NAM SANG Tuy nhidn, Bd Thu^c dja Phflp vfin tilp<br />
GUYANE CUOI THfe* KY XIX tpc thuc gipc thd'ng dde Nam Ky cfin adm<br />
Mudn nhfi't Ifi tfl gifla nflm 1883, Bd chuyin tfl kho sai sang Guyane, nhfit lfl<br />
Thudc dja Phfip cd quylt djnh chuyin m^t sau vu n l i lopn ciia tfl nhfin Bay Cpnh<br />
s i tfl nhfin d Cdn Dao (chii y l u Ifi tfl chfnh ngfiy 27-8-1883 (vi theo Bd Thu^c dja, td't<br />
tri, chju fln kho sai nhilu nfim hoflc chung nhfi't Ifi "td'ng c l lu bfi^t trj" nfiy sang<br />
thfln) sang Guyane (1) khai phfl rflng rfim Guyane thi ae hi't n l i loan b Cdn Dao). T h i<br />
lfim don diln vfi khai thfic khofing san. nhflng trong thfl d l ngfiy 15-2-1884, Thong<br />
Nhflng lflc nfiy thpc dSn Phfip 5 Nam Kf doc Nam Ky vfin vi§n ly do d l tri hoan:<br />
dang huy ddng tofln bd tfl nhfin Cdn Dao d l "Chung tdi chfla t h i chuyin tfl sang<br />
khfin trfldng xfly dflng ngpn hai dflng 5 Hdn Guyane trong khi cdng trinh hai dfing Bay<br />
Bay Canh (2) ndn chfla t h i dfip iing dflpc Canh cdn dang dd. Va chfijig, vi^c mang vfic<br />
yeu cfiu trdn ciia Bp Thu^c dja. cflc lopi v^t Ii$u xfly dflng (gS, dfi...) Idn tft<br />
dinh niii chi cd t h i sfl dpng tfl nhfin, khdng<br />
Mdt cdng vfln ciia Phii Thong dd'c Nam<br />
ai cd t h i thay thl^ ehflng. Thfim chf, ngofii<br />
Ky gfli v l Bd trfldng Bp Thupc dja Phfip (dl<br />
tfl k h i sai, ehung tdi dang phai sfl dung tfi't<br />
ngfly 7-7-1883): "Theo ydu cfiu eua Ngfii,<br />
ca cflc lopi tfl nhfin khflc. Vfly chflng tdi xin<br />
chiing tdi cfin phai ehuyin mdt si" tfl nhfin<br />
Ngfii b | trfldng cho phdp gia han chuyin tfl<br />
k h i sai sang Guyane cho kjp chuyin tfiu<br />
k h i sai sang Guyane vflo cu6i nfim nay, hy<br />
thflng 7 nfiy. Nhflng hi§n nay vi^c xay d i ^ g<br />
vpng lflc dd cdng trtnh hai dfing Bay Canh<br />
ngpn hai dflng d Bay Cpnh phai su( dpng tfl<br />
ed t h i ed ban hofin thfinh".<br />
150 d i n 200 tfl nhfln mfi vfin chfla du. M$t<br />
khflc, vi$c xfly hai dflng nfly khdng t h i aii Ngfly 2-7-1884, Phii Thd'ng dSc Nam Kf<br />
dung nhfln cdng t p do. Dfl cd tra tiln cdng lpi ed thfl g i i Bd trfldng Thude dja Phflp:<br />
rfi't cao cung khdng ai dfim d i n lfim vi0c b 'Thdi gian qua, ngfli Tofin quyln Guyane<br />
giiia mdt hdn dao chd vd, thilu t h i n du mpi lien tpc giii thfl cho tdi ydu cfiu chuyin gfi'p<br />
diln kidn sinh hoat; vfly ndn chi cd t h i sfl tfl k h i sai sang Cayenne (3) [thu phii<br />
dpng tfl nhfln". Guyane]. Rfi't tile la mfi'y nflm qua b Nam<br />
<br />
<br />
'PGS. TS. Trfldng Dai hpc Sfl phpm Tp. H i Chf Minh<br />
iu luiu atu vier uom...<br />
<br />
Ky xay ra nhilu vp djeh bdnh, mfit khfic<br />
hfiu h i t tfl nhfln b Cdn Dao d l u stt dpng<br />
vfio viec xay hai dfing Bay Canh. T h i<br />
nhflng hidn nay thi djeh b$nh da h i t , cdng<br />
trinh hai dflng Bay Canh eung sfip hofln<br />
thfinh. Vide chuyen tfl k h i sai sang Guyane<br />
phai hofln lai nhilu lfin thi nay dfl cd t h i<br />
thflc hien".<br />
<br />
Nhflng trflde khi chufin bj chuyin tfl<br />
Cdn Dao sang Guyane, ThcTng die Nam Ky<br />
ydu cfiu Bd Thudc dia cho bilt rd them mfl'y<br />
1. Tfl nfim 1885, moi nflm chi cd mdt<br />
chi tilt:<br />
chuyin tflu thiiy di Guyane vfl Antilles.<br />
1. V i ^ chuyin tfl sang Guyane dflpc quy Nhfl vfly, tfl kho sai An Nam can diipc<br />
djnh nhfl t h i nflo? Theo cdng vfin ngfly 25- chuyin sang Phflp vflo thflng dfiu mdi nfim,<br />
4-1882 thi mli nflm nhfl nfldc chi cd mdt nghia lfl vflo thdi dilm ft xay ra dich bpnh b<br />
chile tfiu thiiy chuydn tfl k h i sai di Nam Ky, d l dfla Idn chile tfiu thuy danh<br />
Guyane, khdi hfinh ngfiy 15 thflng 9. Nhfl rieng cho vide chuyin tfl nhfin se rdi cang<br />
vfiy thi khdng t h i chd h i t tfl nhan. So tfl Toulon trong thang 3-1885.<br />
khi sai hidn nay d Nam Ky lfl gfin 300 tfl<br />
2. Vfiy d l nghj Ngfli chufin bj tflp trung<br />
nhfin, vfi trung binh moi nfim cd khoang<br />
tfl nhfin b Sfii Gdn, kjp chuyen Ien tflu<br />
130 tfl nhfin. Nhii vfiy, khi bfit dfiu tiln<br />
"Bien Hofl" di sang cang Toulon dung thdi<br />
hflnh viec chuyen tfl nhan, cfin phai cd it<br />
gian tflu "Ome" ddn tfl nhfin tai cang nay<br />
nha't 2 tfiu thiiy thi mdi ehd het so tfl kho<br />
de chuyin sang Guyane trong thfing 3-<br />
sai hien nay d Nam Ky. 1885. Chuyen tfiu nfiy cd the chfla 300 tfl<br />
2. Nlu moi nflm ehi ed mdt chuyin tfiu nhfin, vfl cung cd t h i chfla them 40 hoflc 50<br />
thiiy, thi trong khi chd dpi chuyen tfiu tilp vd con efle tfl nhan. Tdi cfin bilt Ngfii da<br />
theo, chiing tdi budc phai Iflu lai mdt a l tfl chufin b j nhfl t h i nfio de bao dam ke hoach<br />
nhfin vfl phai chi phi cho chung fin d trong nfiy (5). Bd trfldng Thudc dja cung chi thj<br />
mdt thdi gian kha dfli. Khoan ehi phi nfly cho Thing doc Nam Ky phai trang trai mpi<br />
chfla dflpc Bd Thudc dja tfnh din. Theo nhfl chi phi chuyen tfl nhfin kho sai Ddng<br />
cdng vfln ngay 2-5-1882, thi chi phf cho Dudng sang Guyane.<br />
hfinh trinh tu n h a n tfl Nam Ky den cang<br />
Toulon (Phap) Ifi do ngan sfich Nam Ky<br />
Chflng tdi chfla tim thfi'y tfl lidu ve danh<br />
thanh toan. Nhfl vay la chfla thda dang,<br />
sach tfl nhfin k h i sai Vi^t Nam (va Ddng<br />
mong Ngfli Bd trfldng xem xdt ky khoan chi<br />
Dfldng ndi chung) tren chuyin tflu "Bien<br />
phi nfiy. Dd la chfla tfnh d i n ehi phi cho vp<br />
Hoa" tfl Sfii Gdn di Toulon cung nhfl trdn<br />
con tfl nhfln di theo sang Guyane (4).<br />
chuyin tfiu "Ome" tfl Toulon di Guyane<br />
Ngfiy 25-10-1884, B | Hai quan vfl Thudc thflng 3-1885. Danh sfich nfiy cd le cdn dfldc<br />
dja Phap t r a ldi Thd'ng dd'c Nam Ky, xac bao quan tai Kho Iflu trfl Phfip b Aix-en-<br />
djnh rd mfi'y chi t i l t nhfl sau: Provence.<br />
62 Rghian eilTi Lich si. atf 5.8012<br />
<br />
Trung tam Luu trQ QuCfc gia 2 (Tp. H6 chfnh trj da bj chuyin Bang Guyane. Sau mfiy<br />
Chf Minh) hi^n bdo quan m$t "danh sSch vp nd'i lopn hdn tilp ciia tfl nhfin 6 nhfi tfl Lao<br />
til nhfin kh6' sai Vi^t Nam" di Guyane ng&y Bfio (Trung Ky), thfing 1 nfim 1930 mdt phfii<br />
20-4-1910. Danh sfich g6m 399 td nhfin dofin thanh tra ciia bd Thudc dja din Ddng<br />
(t@n hg, Bfi til, ngfiy vfi ndi th\i fin, h^n lUu Dfldng vfi d l nghj "cfin Iflu dfly viln xfl nhflng<br />
dfiy) (6). tfl nhfln nfiy d l "ngfln chfln vide tuydn truyin<br />
cfich mpng ngay trong nhfi tfl". D l nghj nfly<br />
Tim hiiu danh sfich ndi trdn, cd t h i rflt dflpe tofln quyln Ddng Dfldng lfip tflc hfldng<br />
ra nhan xdt nhfl sau: flng: "Cfin khfin ctfp ehuyin ngay tfl chfnh tri<br />
1. Ngofii mdt sd" tfl nhan do Toan quyln aang Ilea du Salut (7).<br />
Ddng Dfldng, T h i n g sfl Bfic Ky ho$c do cflc Tfl sau Khdi nghia Ydn Bai (10-2-1930),<br />
tofl an binh ra quylt djnh k i t fln, hfiu h i t Tofin quyln Pasquier quylt dinh Iflu dfiy<br />
tfl nhfin d l u do cfic tofl fin h6n hpp viln xfl mdt bd phlin tfl nhfin Ddng Dfldng<br />
(tribunaux mixtes) eiia cflc tinh Bfic Ky vfl sang Guyane (8): "Sd chuyin tfl nhfln Ddng<br />
Trung Ky xdt xfl. Hp lfl tfl chfnh trj trong Dfldng bj k i t fin k h i sai sang cfic nhfi tfl b<br />
cfic eudc nli d$y chfihg thflc dfin Phflp, nhfit Guyane". Bd Thu^c dia Phflp tfin thfinh<br />
Ifi trong thdi gian d i l n ra phong trfio chd'ng quylt djnh nfiy: 'Ufi't ndn thiet Iflp d Inini<br />
t h u l d Trung Ky. (9) nhflng trai tfl dflnh ridng eho tfl nhfln<br />
gd'c Am Nam, hofln tofin tach bi$t vdi cfic<br />
2. Trong danh sflch 399 tfl nhfin, cd hdn<br />
nhfl tfl khflc".<br />
20 ngfldi bj rut khdi danh sflch di mang di<br />
x i chdm. Nhflng tfl nhfln Iflu dfiy gIm 70 Bd Thudc dja Phfip dfl kien chuyin ngay<br />
ngfldi bj k i t fln tfl chung thfln, hdn 80 sang Inini 1.400 tfl k h i sai Vidt Nam dl<br />
ngfldi bi tfl 20 nflm, hdn 120 ngfldi bj tfl tfl nhanh chdng khai thac khu rflng rfim:<br />
10 den 15 nflm. So cdn lai d l u bi tfl tfl 7 "Hfiy CO gom gdp khfip cflc nhfl tfl d l cd dii<br />
den 10 nflm. so tfl khd sai theo ydu cfiu, ft nhfit thi<br />
chuydn tflu dfiu tidn ciing phai ehuyin dii<br />
TU KHO SAI VIET NAM SANG 700 ngfldi" (Thd di ngdy 27-4-1931). Thi<br />
GUYANE NU"A D A U T H E KY XX nhflng trong thpe t l , chfnh quyln Ddng<br />
Dfldng chi gom dflpc 535 tfl nhan dfla Ien<br />
Trflde khi trd thflnh mdt ddn vj hfinh<br />
tfiu "La Martinidre" sang Inini (Guyane),<br />
chi'nh ciia nfldc Phfip Hai ngopi Ga France<br />
xufi't phflt tfl Sfli Gdn ngfiy 17-5-1931.<br />
d'Outre-Mer), Guyane noi tiing vdi m^t hd<br />
thong nhfl tfl dfly d$c. Cflc tfl nhfin k h i sai Trong khoang hdn 3 nfim (1931-1934)<br />
Vidt Nam qua cfie thdi ky bj giam trong cflc trdn khu vpc Inini da xufit hidn 3 "trai tfl<br />
nhfi tfl d Cayenne, lies du Salut, St d§c bi0t":<br />
Laurent-de-Maroni, La Forestidre, Saut<br />
1. Trai "Crique Anguille" (10) (Bagne<br />
Tigre, Kourou, dflc bi^t d Crique Anguille,<br />
des Annamites), giam gifl 395 tfl nhfin.<br />
dflpe mdnh danh lfl "nhfl tfl eua ngfldi An<br />
Trai tfl gIm 7 nhfi giam bfing go vfi nhilu<br />
Nam" (bagne dee Annamites) thu^c<br />
ca-sd (cachots) do chfnh tfl nh&n xfiy di^g.<br />
Montsindry-Tonndgrande.<br />
Mpc dich ciia trai nfly Ifi diing sflc lao ddng<br />
Tfl nflm 1922, do nhieu c u | c n l i lopn ciia tfl k h i sai d l khai pha viing rflng rflm<br />
quylt hdt cua tfl nhfin Cdn Dao, 437 tfl Inini.<br />
TU KHO sal Via Kam...<br />
<br />
vfi Tofin quyln Guyane cdn muln tflng<br />
them, dflc bi$t Ifi tfl Ddng Dfldng; "Bfing bfi't<br />
cfl gia nflo ciing phai tflng so tfl nhfln d day<br />
d l thupc dja nfiy cd t h i dflng vflng, nlu<br />
khdng muln nd dang chit dfin". Ydu cfiu<br />
cua chfnh quyln Guyane dfldc chfnh phu<br />
Phfip dfip flng vfi cfip them 50.000 francs di<br />
chuyin vp con cflc tfl nhfin Ddng Dfldng din<br />
Guyane, vi "dfiy lfl mdt cflch "di dfln" cd to<br />
chflc, ngfldi Ddng Dfldng lai rfit gidi lao<br />
ddng vfi thdng minh. Ho Ifi nhflng "thfin<br />
dfln" vd gifl trong vide khai thfic vflng dfi't<br />
nfiy" (11).<br />
Tfl kho sai Vidt Nam dfldc chd aang<br />
Guyane bfing tflu thiiy "La Martinidre".<br />
Tfiu nfiy ddng tai Anh nflm 1912 roi qua<br />
tay phfit xi't Dflc; dfii gfin 110m, rdng gfin<br />
1-- Ui^: • vriV--. l.i: 15m. Sau Chiln tranh the gidi lfin thfl<br />
Nha't (1919), Phfip chiem dung tfiu nfly, coi<br />
nhfl "phe thai chiln tranh" vfi d^t ten tfiu<br />
la 'Tia Martinidre", nhfldng cho Cdng ty La<br />
Nantaise kinh doanh, chuyen vide chd tu<br />
kho sai vfldt dai diidng. Vi vfiy, tfiu cdn<br />
Tfl thflng 9-1931, cd den ba phfin tfl sd' dfldc gpi Ifi "Nha tfl Martinidre" hofic 'Tfiu-<br />
tfl kho sai Vidt Nam chuyen den Crique chuong hfim" (bateau-cage), hoflc "Nhfl tu<br />
Anguille de dfio mdt hd t h i n g dfldng hfim noi" (Bagne flottante)..., cd trpng tai 5.000<br />
vao cac dia diem cd md vflng, nhflng cho tfin, chd dfldc tdi da 760 ngfldi.<br />
den thang 9-1936, cdng viec nfly vfin dd<br />
dang. Tflu cd t h i nhdt dflpc 670 tfl nhfin vfi<br />
thfin nhfin ciia hp trong hfim tfiu. Hfim tfiu<br />
2. Trai 'Toreatidre" (d hflu ngpn sdng<br />
chia lfim 8 gian, ngfln cfich bfing nhflng<br />
Maroni),<br />
tfi'm Ifldi thdp. Tfiu cd mdt hd thong d'ng<br />
3. Trai "Saut Tigre" (thudc Sinnamary). dfin hdi ndng d l xit vfio cfic ngfln hfim (khi<br />
Tfl sau cao trao Xd vilt Nghd • 1^"^, cd tfl nhfin n l i loan). Tfl nhan bi phat nhp<br />
nhieu tu nhfln chfnh trj bj gom tfl cflc nhfi phai nfim phdi nfing, c l chfln cflm khda, bj<br />
tu b Bfic Ky, Trung Ky va Nam Ky tfip phpt nfing hdn thi n h I t vfio ca-sd tren tflu,<br />
trung ve Hfi Ndi vfl Sfli Gdn d l chd nhflng hep nhfl cui chd, chi cd the ngii cdng Iflng<br />
chuyen tau djnh ky chd sang Guyane. (12).<br />
<br />
Lao dpng k h i sai cua tfl nhan Vi^t Nam Tflu "La Martinidre" chd chuyin tfl k h i<br />
da thpc sp bie'n nhflng khu rCflig rflm b sai dfiu tidn tfl Sfli Gdn ngfly 17-5-1931 vfi<br />
Inini thanh d i n diln. Thflng 10-1933 da cd den Cayenne ngfiy 30-6-1931 sau hdn mdt<br />
518 tu kho sai Viet Nam tai khu trai nfly thang hfinh trinh tren dpi dfldng. "Mdt ddn<br />
Rghifen cflu Lleh s&. stf 5.2012<br />
<br />
vj vu trang cd nhi^m vp bao dam an ninh chuyin 42 tfl nhfin ki^t sflc v l Cayenne<br />
trdn tfiu s u i t hfinh trinh tfl Cdn Dao d i n d i l u trj.<br />
Cayenne" (Bdo cdo cua tddng Billotte, Tdng<br />
Sau nhflng vp tfl nhfin noi loan, hp lai<br />
chi huy qudn ldc Phdp d Ddng Ddcfng).<br />
bj di chuyin d i n efle nhfi tfl khflc nhau. Tfl<br />
Khi mdi Idn bd, tfl nhfln bj tpm giam d thfing 9-1931, hdn 100 tfl nhan bj chuyin<br />
nhfi tfl "Buzard" (13) (lies du Salut), tilp dd d i n nhfl tfl "Forestidre" vfl hdn 400 tfl<br />
hp dflpc chuyin Ien xe camion din nhfi tfl nhfln ehuyin v l nhfl tfl "Crique Anguille".<br />
trung tfim, tfich bi^t hfin vdi tfl nhfln tfl Tfnh chung tfl nfim 1931 d i n 1946, khu<br />
Phflp vfl Bfic Phi din. trpi tfl Idn "Montsindry" da giam gifl 525<br />
tfl k h i sai dflpe ehuyin d i n tfl Sfii Gdn vfi<br />
Thang 7-1931, mdt bd phfln tfl k h i sai<br />
Vidt Nam lpi dflpc chuyin din nhfl tfl Hfl Ndi.<br />
Siant-Laurent (Maroni), cung tfich bi^t hfin Vfin theo tfl lidu ciia nhfl sii hpe Danielle<br />
vdl cflc lopi tfl nhfin khflc. Vfla dfit chfin Idn Donet-Vincent (14), tfl nhfin k h i sai cua<br />
Guyane, 30 ngfldi tfl bj b^nh quai bj, 137 cflc thudc dja Phap b Vidn Ddng bj chuyin<br />
ngfldi tfl bj sflng phd'i vfl dau da dfly, 6 din Guyane tfl cull nflm 1885 din nfim<br />
ngfldi tfl chit. 1922 la 994 ngfldi (bao gom 437 tfl nhfin<br />
Cdn Dao sau vu tfl n l i ddy tai Cdn Dao<br />
Mpt bflo cflo ciia Phfli dofln thanh tra nflm 1922).<br />
nflm 1933 cho bilt: nhilu tfl nhfin Vidt<br />
Nam Ifi tri thflc (nhfl giflo, vien chflc ngfln Thdi ky Mat tran binh dfin, de ddi phd<br />
hang, hpc trd trfldng Ky nghd thfle hflnh vdi sp phan khang cua dfl lufin tien bd<br />
Hfi Ndi...). Tfi't ca d l u lfl ddi vien cflc dpi "tp Phdp vfl ciia tfl nhfin (hai lfin tfl nhfln tuydt<br />
vd dd" cua Dang Cpng san Ddng Dfldng. thflc), chfnh quyln Guyane chi chpn ra 19<br />
Cflch ndi nfing vfi thfli dd flng xii ciia hp gfiy ngfldi (trong so' mfi'y trflm tfl nhfln) dflpc gpi<br />
dflpc thidn cam doi vdi cflc 'Taan tfl" khflc. lfl "tfl chi'nh trj thpc sp" de tra v l que qufin,<br />
nhflng chi cd 15 ngfldi v l d i n Ddng Dfldng<br />
Phfli dofin thanh tra edn phfit hi^n m^t<br />
(qua Marseille vfi St Nazaire). Dang chu f<br />
dfldng dfly lidn lac thfldng xuydn gifla cflc<br />
hdn Ifi nflm 1937, cd hdn 10 ngfldi Ddng<br />
tfl nhfin nfiy vdi "Tl chflc Hong thfip tp<br />
Dfldng "coi nhfl dflpe tfl do" d cflc trai<br />
quIc td".<br />
Crique Anguille vfi Saut Tigre, dflpc "tra tfl<br />
Theo nhfin xdt cua nhfi sfl hpc Danielle do", chuyin sang t r l n g trot, Iflm dfldng sfl,<br />
Donet-Vincent, "mdt dflc dilm cua tfl kho danh cfl..., nhflng chi dflpc di chuyen trong<br />
sai Ddng Dfldng b Guyane lfl kha nfing gidi hpn eho phdp.<br />
thfch nghi d l cfim cfl trflde mpi thii doan Tinh chung, trong khoang cflc nfim<br />
khiing bo ciia chfnh quyln Phfip". Tuy 1922-1938 (gifla hai cude ehiln tranh t h i<br />
nhidn sflc chju dflng ciia hp cd hpn. Mpt gidi), cd hdn 7.000 tfl kho sai dfldc chuyin<br />
cude tuydt thpe thfing 7-1931 bj dfln flp dfl d i n Guyane, chu y l u Ifi tfl Ddng Dfldng<br />
ddi, mdt so tfl nhfln ki^t sflc. Thdi ky Mfit (bfing tfiu "La Martinidre"). Neu tinh tfl<br />
trfin Binh dfin, mdt vp tuy^t thflc Idn d nfim 1852 den nfim 1938 (85 nflm) thi tong<br />
Crique Anguille cua 152 tfl nhfln Vi^t sd'lfi 52.000 tfl nhfin vfl 15.600 thfln nhfin<br />
Nam budc chfnh quyln phai nhflpng bd, eiia ho.<br />
DAU TICH "NHA TU AN NAM" 0 nghiln nfit. Nhflng cfin nhfi bfing go da<br />
GUYANE biln mfi't, chi cdn lpi rai rflc nhflng d l cot<br />
bfing bd-tdng, vfii doan dfldng "godng" da<br />
NhQng ngfldi nghien cflu ljch sfl Guyane<br />
sdt ri, nhflng manh bat vd; cd ca nhflng<br />
c6 cau; "Ndi d i n Guyane lfl ngfldi ta nghi<br />
bflt hfldng thd cflng bfing sfinh sfl Ifin ldc<br />
ngay din cae nhfl tfl". Mdt so nhfl tfl vfin<br />
trong bpi rflm.<br />
ton tai cho d i n nay. Rieng dfl'u tfch ciia<br />
"nhfi td An Nam" thi da bj ritng rfim phii Dfi'u v l t duy nhfi't gfin nhfl cdn nguydn<br />
Ifip gfin 70 nflm qua (tfl 1942). Cd le nhflng vpn lfl hai day ca-sd vfl nhflng ngfln nhIt tfl<br />
chfnh sflch khai thfic lao ddng k h i sai Vidt (cellules) bd ty, Id thien. Mdt khflch du lich<br />
Nam d nhfi tfl nfiy qufi khfic nghidt, cflng md ta: "Rflng rfim b dfly dang xflm Ifl'n dfin<br />
vdi nhflng bidn phfip giam cfim, tra tfi'n tfin vlt tfch cua mdt thdi con ngfldi phai chiu<br />
bao cdn Iflu lai nhiing fl'n tflpng nfing nl, dflng sfl thfl ghdt cua con ngfldi" vfl dng ta<br />
nen ngfldi dfin Guyane hdm nay rfi't mud'n dfit ten Ifi "nhfi tfl dang ho thpn" (bagne de<br />
xoa md hinh a.nh "nhfl tfl An Nam" trong ky la honte). Mdt khflch du ljch khac thi cho<br />
flc ciia hp. rfing; "Day lfl mdt ndi ngiidi ta tflng the<br />
nghidm khdng mfi'y hidu qua cai gpi Ifi van<br />
va phai chfing cung vi vay mfi nhieu<br />
minh hai ngoai".<br />
nhfi sfl hpc va khach du ljch da tim den<br />
nghien cflu va tham quan "nha tfl An Nam" Nfim 2011, nhan "80 nfim ljch sfl nfldc<br />
(each thii phu Cayenne 45km ve phfa Phflp Hai ngoai", vien dd'c ly d<br />
Ddng). Qua nhflng ghi chdp ciia hp, da'u Montsindry-Tonndgrande (Guyane) cd<br />
tfch nha tfl nay da bj rflng ram phu kfn; sflng k i l n d l xufl't vide bao t i n di tfch<br />
tuy khdng cdn Ifi khu rflng nguyen sinh "Nhfl tfl An Nam" (Bagne des Annamites),<br />
thi cung Ifi mdt khu rflng rfim dang biln vi theo dng "day lfl mdt dfi'u tfch hilm cd,<br />
dfin thfinh rflng hoang dpi. Dfi'u tich "nhfl gdi lai kha ro ndt tinh phflc tap ciia Ijch sfl<br />
tu An Nam" ngfiy cfing bj thien nhien thudc dja Phap".<br />
<br />
<br />
<br />
CHU THICH<br />
<br />
(1). Guyane fran9aise: thu6c dia Phkp d Nam (4). Trung tSm Liiu trQ Quoc gia 2 • KH;<br />
Phi. Tii 1946 Ik mot ddn vj h&nh chinh cua niidc IA. 1/084 (1)<br />
Phap hai ngo?!; 96% di^n tfch lfl riing T&m nhi§t (5). Trung tam LUu trQ QuS'c gia 2 - KH:<br />
dai. Thii d6: Cayenne. Nfim 1964 th&nh l§p b§<br />
IA.2/101 (3).<br />
ph6ng V? tinh (thay thfi b | ph6ng d Sahara).<br />
(6). "Les bagnes des Annamites a Montsinery"-<br />
(2). Xin t h a m khao: "Cuoc noi d§y ciia tii nhfin Ngufin Internet "Montsindry Tonn^grande".<br />
C6n Dao tai Hon Bay Cgnh (8-1883)". Tap chf<br />
(7). lies du Salut: Ifi m6t ci?m dao ckcYi xa bcl<br />
Nghiin cdu Lich sU, so 261 (thang 3, 4-1992).<br />
biln, dSi di§n vdi ECourou, thuoc t h i n h phfi<br />
(3). Nhfl t P Cayenne t h a n h l§p nfim 1863 vdi Cayenne, g^m 3 hon dao (lie du Diable, He Royale<br />
ba khu giam rieng bi^t (Au, Phi, A) gom 8 tr^i vfi He Saint-Jopseph), c6 m6t n h i tii xfiy dpng<br />
giam v i 77 ngfin hfim. nfim 1854, vt(a la ndi d6n nhlln tii kho sai Vi$t<br />
Rghian ciju Ljch sfr. stf S.gQia<br />
<br />
Nam tnidc khi chuydn vfio cAc nhii til trong dfit (10). Nhfl til Crique Anguille (bagne des<br />
lifin. Annamites): thflnh l^p nflm 1930, dfing thdi vdt<br />
nhfl til Foreetiflre vfl nhfl til S a u t Tigre. Tii kh^<br />
(8). Til nhfln d\i()c tflip trung fl phflo dfii Ho do<br />
sai Vifit Nam cua nhfl tfl nfly khai phfl viing<br />
Inini, bfit dfiu bfing vi$c Iflm b ^ tbfi'ng diifing<br />
(9). Inini: ch^y d^c bd bi^n Guyane. Sau vp xuyfin khu rflng r$m. Sau nflm 1945, tfl Vi^t<br />
bilu Unh Idn b Paris phfin dfii vi$c d&n fip d&m N a m dU0c "phfing thfch" c h u y i n v l Cayenne Ifp<br />
m&u cude khdi nghia Y3n Bfii, ngiy 26-5-1930, mfit Iflng mdi, diipc m^nh d a n h lfl "Iflng Tflu"<br />
theo quy^t djnh ciia B$ tnidng T h u ^ dia Phflp, (village chinois) (!).<br />
viing dfit Inini dK0c bifin thfinh tr^i td Idn Iviu dfiy<br />
( I I ) . "Uu d i l m " ciia til khfi sai Dfing Dtldng<br />
tfl khfi sai Vivt Nam: "mufi^n khai th6c vdng nfiy<br />
dii^c Tofln q u y l n G u y a n e hfit ldi khen ng^i nSn<br />
thi til nhfln k h i sai Ddng Diidng sfi lfl ngudn nhfln<br />
dif(^ fing t u y l n d p n g hflng d l phpc vp gia dinb<br />
lpc tdt nhfl't; v^y cfin thifit Iflp ngay mfit khu nhii<br />
"mfl khfing phfii tra cho hp mfit xu nhfi nflo".<br />
til dflc bi^t d Inini".<br />
Ngofli ra fing cfin "aii d p n g tfl k h i sai Iflm hf<br />
Ph6i ta trong Nghj vi$n Phfip phan dfii quyfit thfing dtidng sfl ngang d^c trong khu vpc Phii<br />
djnh nfiy, Ifiy cd khfing d i i ^ bifin tii chfnh trj tofln q u y l n , cifa xd gd lfim vfln sfln cho dinh thp,<br />
thflnh til k h i sai. Doi phfi vdi phan flng nfly ciia k l c^ m9i vi$c hfiu h ? cflc q u a n cai trj" (Danielle<br />
phfli ta, B6 Thufic dja cfln cil mfit difiu lu^t ban D.Vincent, sddJ.<br />
hflnh tii nflm 1890 quy djnh "nhiing ngiidi Dfing (12). Hfii dfiu thfi ky XX, thpc dfln Phflp thufl<br />
Diidng (Bfic Ky, Trung Kf, Nam Ky vfl Cao Mifin) tflu "La Calfldonie" (cung thufic Cfing ty La<br />
cfi the b} lifu dfly ra khdi Dfing Diidng", nSn vfin Nantaise) chd tii tit Vift N a m sang Guyane. Sau<br />
chuyen tii khfi sai Vi$t Nam sang Guyane vfl nhiing chuyfin chS tii, tflu nfly dfin Sfli Gdn chd<br />
thflnh Iflp mfit "khu t r ^ tk dflc bi§t"; "Vfly thi cfi g9o, dfin J a v a chd dudng vfl dfin An Dfi chd I9C.<br />
t h i thflnh Iflp a Inini nhOng "nhfl til dflc bi§t" d l<br />
Nflm 1939, tflu "La Martiniflre" diTpc bfln Ifi<br />
liiu dfly tii n h a n gSc An Nam, hofln tofln tflch bi^t<br />
cho Hai qufln Phflp, bifin thflnh mfit "xudng nli" dl<br />
vfl dfic lfip vdi bfi may quan ly nhfl tk, chi chiu Bp<br />
Bita chOa tflu ngfim.<br />
giam sat trpc tiep ciia Tofln quyln Guyane".<br />
(13). Nhfl tii Buzare d U ^ xfiy dpng trong nfii<br />
Dfi lfl If do xufi't hi§n nhQng "tr^i tii dflc bi^t" thflnh St Martin-de-R^, TCt 1673 dfin 1938, dfly lfl<br />
dflnh rifing giam giQ t a khfi sai Vi$t Nam t^i ndi tflp trung tii kh^ sai tnidc khi cbuyin di'n nhfl<br />
Guyane (Tham khao Danielle D.Vincent Histoin tii Marini d Cayenne, v l sau vfin lfl mfit nhfl tii lfin<br />
des Imgnes de Guyane, Paris, 2003).<br />
vdi hdn 400 tii nh&n t h p fln Iflu nflm.<br />
Tfl 1930-1946, Inini tflch khdi Guyane thflnh (14). Danielle D. Vincent lfl Tiln si sijt hpc,<br />
mfit ddn vj hflnh chfnh riSng, thii phii lfl St £lie. chuyin gia n g h i l n cflu ljch siJI v l til nhfln d cflc<br />
Vdi di$n tfch 90.000km', Inini cfi r^t nhieu mo qu^ thufic dja Phfip, trong dfi cfi tflc phfim 'Histoire des<br />
(dflc bi^t lfl mo vfing) ch^y dfli hflng ngfln km. bagnes de Guyane' Paris, 2003.<br />
![](images/graphics/blank.gif)
ADSENSE
CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD
Thêm tài liệu vào bộ sưu tập có sẵn:
![](images/icons/closefanbox.gif)
Báo xấu
![](images/icons/closefanbox.gif)
LAVA
AANETWORK
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Chịu trách nhiệm nội dung:
Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA
LIÊN HỆ
Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM
Hotline: 093 303 0098
Email: support@tailieu.vn
![](https://tailieu.vn/static/b2013az/templates/version1/default/js/fancybox2/source/ajax_loader.gif)