Tư tưởng tự do trong tác phẩm bàn về tự do của John Stuart Mill

An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 15 (3), 113 – 120<br /> <br /> TƯ TƯỞNG TỰ DO TRONG TÁC PHẨM BÀN VỀ TỰ DO CỦA JOHN STUART MILL<br /> Võ Văn Dũng1<br /> Trường Đại học Khánh Hòa<br /> <br /> 1<br /> <br /> Thông tin chung:<br /> Ngày nhận bài: 24/08/2015<br /> Ngày nhận kết quả bình duyệt:<br /> 10/11/2015<br /> Ngày chấp nhận đăng: 06/2017<br /> Title:<br /> The ideology of liberty in “On<br /> Liberty”of John Stuart Mill<br /> Keywords:<br /> Ideology of liberty,<br /> democracy, justice, civil<br /> society<br /> Từ khóa:<br /> Tư tưởng tự do, dân chủ,<br /> công bằng, xã hội công dân<br /> <br /> ABSTRACT<br /> The ideology of liberty in "On Liberty" of John Stuart Mill contributed to social<br /> changes in many democratic countries around the world, particularly in<br /> Western countries. The piece of work discussed the importance of human<br /> beings’<br /> liberty to<br /> the<br /> development<br /> of<br /> the<br /> whole<br /> society. It represented the freedom of<br /> thought, of<br /> speech, and of<br /> each<br /> individual in terms of relation to the social freedom, but at least, its equality is<br /> to the<br /> law.<br /> His<br /> thoughts included a<br /> profound<br /> ensured according<br /> insight into humanity that many researchers have beeninterested in and<br /> concerned about. Therefore, if certain limitations in this work were ignored, its<br /> major values could be applied into the course of building today’s civic society.<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Tư tưởng tự do trong tác phẩm “Bàn về tự do” của John Stuart Mill đã góp<br /> phần không nhỏ vào những chuyển biến xã hội mang tính dân chủ ở nhiều quốc<br /> gia trên thế giới, đặc biệt ở các nước Tây phương. Tác phẩm bàn về tầm quan<br /> trọng của sự tự do của con người đối với sự phát triển của toàn xã hội. Đó là sự<br /> tự do tư tưởng, tự do ngôn luận, tự do cá nhân được đặt trong mối quan hệ với<br /> tự do xã hội nhưng phải đảm bảo tính công bằng trước pháp luật. Tư tưởng của<br /> ông mang tính nhân văn sâu sắc và được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Nếu<br /> gạt bỏ đi những hạn chế nhất định thì những hạt nhân hợp lý sẽ mang lại ý<br /> nghĩa lớn cho quá trình xây dựng xã hội công dân hiện nay.<br /> <br /> này, chúng tôi tập trung tìm hiểu tư tưởng tự do cá<br /> nhân trong tác phẩm Bàn về tự do của John Stuart<br /> Mill; qua đó, rút ra giá trị của nó.<br /> <br /> 1. DẪN NHẬP<br /> John Stuart Mill (1806 - 1873) sinh tại<br /> Pentonville, London, vương quốc Anh. John<br /> Stuart Mill là một trong những nhà tư tưởng bàn<br /> về sự tự do nổi tiếng nhất của thời đại Victoria ở<br /> Anh. Ông còn là nhà chính trị nổi tiếng, đã từng<br /> tham gia vào cuộc đấu tranh cải cách xã hội trong<br /> suốt cuộc đời mình. Mặc dù, John Stuart Mill chịu<br /> ảnh hưởng bởi học thuyết vị lợi, một học thuyết<br /> quan niệm “con người hành động nhằm mang lại<br /> hạnh phúc lớn nhất cho số đông người nhất”. J. S.<br /> Mill cũng chủ trương để bảo vệ các quyền của cá<br /> nhân, đặc biệt là của người phụ nữ. Trong bài viết<br /> <br /> 2. NỘI DUNG<br /> 2.1 Khái lược nội dung cơ bản của tác phẩm<br /> Bàn về tự do<br /> Bàn về tự do (On Liberty) được xuất bản vào năm<br /> 1859. Đây chính là một trong những tác phẩm nổi<br /> tiếng nhất và cũng gây ra nhiều tranh cãi nhất của<br /> John Stuart Mill. Ngay từ khi ra đời, tác phẩm đã<br /> được độc giả đón nhận hết sức nồng nhiệt. Trong<br /> tác phẩm này, John Stuart Mill đã đưa ra quan<br /> điểm của ông về tự do cá nhân trong mối liên hệ<br /> 113<br /> <br /> An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 15 (3), 113 – 120<br /> <br /> với các ý tưởng về lịch sử và nhà nước. Ông cho<br /> rằng, tự do phụ thuộc vào ý tưởng rằng xã hội, nó<br /> được phát triển từ thấp đến cao và đạt đến đỉnh<br /> điểm trong một hệ thống dân chủ đại diện. Bàn về<br /> tự do được cho là tác phẩm tập trung được những<br /> lập luận xuất sắc nhất của John Stuart Mill. Phần<br /> lớn nội dung của cuốn sách này được viết ra từ<br /> các cuộc đối thoại giữa John Stuart Mill và vợ<br /> ông. Tác phẩm lên án xã hội vì nhu cầu của bản<br /> thân nó đã điều chỉnh tất cả cho phù hợp với nhu<br /> cầu đó. Tác phẩm nhấn mạnh một nguyên tắc, các<br /> cá nhân có tự do tuyệt đối để làm những gì mà<br /> anh ta muốn, nếu hành động của anh ta không làm<br /> ảnh hưởng đến ai khác, trừ cá nhân anh ta. Với tác<br /> phẩm Bàn về tự do, Mill đã cố gắng kết hợp tầm<br /> quan trọng của cá nhân với ý thức nghĩa vụ xã hội<br /> là đáng trân trọng, nó mang lại cái nhìn tiến bộ<br /> cho tư tưởng thời bấy giờ trong những quan điểm<br /> về tự do. Tác phẩm Bàn về tự do không phải là<br /> một tác phẩm đồ sộ. Toàn bộ tác phẩm chỉ có 5<br /> chương nhưng nó lại là một trong những kiệt tác<br /> xuất sắc nhất của nhân loại lúc bấy giờ.<br /> <br /> đánh cắp đối với loài người, với các thế hệ mai<br /> sau hay hiện nay, thiệt hại nhiều cho người bất<br /> đồng ý kiến đó hơn là cho người giữ ý kiến<br /> đó”(John Stuart Mill, 2006, tr. 52). Ông cho rằng,<br /> tự do ngôn luận sẽ kích thích các cá nhân bày tỏ<br /> quan điểm của mình. Tuy nhiên, không phải bao<br /> giờ những ý kiến trái chiều được đưa ra cũng hoàn<br /> toàn đúng, nhưng cá nhân cần “hoàn tất trách<br /> nhiệm được giao phải hành động dựa theo lương<br /> tâm của họ"(John Stuart Mill, 2006, tr. 55). Mill<br /> nhấn mạnh cách duy nhất mà một người có thể tin<br /> rằng họ là đúng chỉ khi họ phải có tự do hoàn toàn<br /> để nhận thấy các mâu thuẫn và qua đó tự bản thân<br /> họ có thể tự bác bỏ niềm tin cũ của chính mình.<br /> Con người có khả năng sửa chữa những sai lầm<br /> của họ, nhưng phải được thông qua kinh nghiệm<br /> và tranh luận. Cách duy nhất để một người có thể<br /> chắc chắn rằng anh ta đúng, đó là khi anh ta<br /> không ngừng tiếp nhận các ý kiến khác nhau, sẵn<br /> sàng chờ tiếp nhận những ý kiến trái chiều phản<br /> bác lại niềm tin của anh ấy.<br /> John Stuart Mill cho rằng, chính phủ có trách<br /> nhiệm để duy trì niềm tin chắc chắn cho toàn xã<br /> hội vì nó rất quan trọng đối với sự thịnh vượng<br /> chung. Và chỉ có những người “có ý đồ không<br /> tốt” thì mới cố gắng để phá hoại những niềm tin<br /> đó. Do vậy khi chính phủ đưa ra một quan điểm<br /> cần phải được thảo luận, một khi chính phủ không<br /> mang ra thảo luận có nghĩa là họ cảm thấy không<br /> chắc chắn về một vấn đề gì đó. Và như vậy là sự<br /> bóp nghẹt các ý kiến bất đồng khi nó đã được<br /> nhân danh cho xã hội, điều này đã dẫn đến những<br /> sai lầm khủng khiếp trong lịch sử nhân loại. John<br /> Stuart Mill cũng thể hiện rằng, sự thật cần phải<br /> được thử thách và khủng bố, bởi vì sự đàn áp luôn<br /> là điều mà những sự thật phải thường xuyên đối<br /> diện, nếu là chân lý thì nó sẽ tồn tại. Tuy nhiên<br /> Mill cũng nhấn mạnh rằng, sẽ là sai lầm khi luôn<br /> cho rằng "chân lý luôn luôn chiến thắng sự đàn<br /> áp"(John Stuart Mill, 2006, tr. 75) vì nhân loại sẽ<br /> có thể mất hàng thế kỷ cho sự thật được xuất hiện<br /> trở lại sau khi nó đã bị đàn áp. Với John Stuart<br /> Mill, xã hội ngày nay đã không còn đẩy những bất<br /> đồng ý kiến đến mức bị tiêu diệt nữa, không còn<br /> <br /> 2.2 Tư tưởng tự do trong tác phẩm Bàn về tự<br /> do của John Stuart Mill<br /> John Stuart Mill cho rằng tự do tư tưởng và tự do<br /> ngôn luận của con người cần phải được bảo vệ.<br /> Chính vì thế, tác phẩm Bàn về tự do tập trung<br /> nhấn mạnh đến tự do là mối quan hệ của cá nhân<br /> đối với xã hội. Sở dĩ tự do này cần phải được bảo<br /> vệ trước sự can thiệp của xã hội vì nó là điều kiện<br /> cơ bản cho sự tiến bộ xã hội. Mill đề ra “nguyên<br /> tắc tự do” để xác định ranh giới của quyền lực<br /> hợp pháp và hợp lý của xã hội. Theo đó, tự do cá<br /> nhân chỉ được phép bị giới hạn với điều kiện giúp<br /> cho xã hội tự bảo vệ và bảo vệ những người khác.<br /> Quan điểm tự do của Mill được dựa trên lý luận<br /> của chủ nghĩa công lợi, chính vì thế trong ý nghĩa<br /> lớn nhất và lợi ích lâu dài của con người là một<br /> căn cứ của tiến bộ xã hội.<br /> Vấ n đề đầu tiên mà John Stuart Mill đưa ra là liệu<br /> người dân hoặc thông qua chính phủ hoặc tự bản<br /> thân họ có nên ép buộc hoặc hạn chế người khác<br /> hay không. Ông chỉ trích rằng, hành động hạn chế<br /> ý kiến của người khác là bất hợp pháp. Đó là “sự<br /> 114<br /> <br /> An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 15 (3), 113 – 120<br /> <br /> mạnh sống động của học thuyết”(John Stuart Mill,<br /> 2006, tr. 99). John Stuart Mill cho rằng, Kitô giáo<br /> đã phải đối mặt với một tình huống như vậy, niềm<br /> tin của người dân không được phản ánh trong<br /> hành vi của họ. Kết quả là, người ta không thực sự<br /> hiểu giáo lý mà họ yêu mến và sự hiểu lầm đó đã<br /> dẫn họ đến những sai lầm nghiêm trọng. Mill đưa<br /> ra quan điểm “Lẽ nào việc không có nhất trí lại là<br /> điều kiện không thể thiếu được của tri thức chân<br /> chính hay sao? Liệu có nhất thiết là một bộ phận<br /> nào đó của loài người cứ khăng khăng giữ sai lầm,<br /> để cho mọi người thấu hiểu được chân lý hay<br /> không? v.v.” (John Stuart Mill, 2006, tr. 106). Với<br /> Mill, “khi loài người tốt đẹp hơn thì số học thuyết<br /> mà người ta không còn thảo luận hay nghi ngờ nữa<br /> sẽ luôn tăng lên” (John Stuart Mill, 2006, tr. 107).<br /> Do vậy, việc thu hẹp khoảng cách giữa các mâu<br /> thuẫn là điều bắt buộc và không tránh khỏi. Con<br /> người “không nên quá quan trọng hóa, nhưng cũng<br /> không nên quá coi thường lợi ích của việc thừa<br /> nhận nó (chân lý) một cách phổ quát” (John Stuart<br /> Mill, 2006, tr. 107).<br /> <br /> những sự thật bị dập tắt nữa. Tuy nhiên, không<br /> phải vì thế mà sự đàn áp các ý kiến về mặt pháp lý<br /> cũng được giải phóng. Sự tự do ngôn luận không<br /> chỉ xuất phát từ nhà cầm quyền mà nó còn xuất<br /> phát từ sự thiếu khoan dung của xã hội sẽ khiến<br /> cho mọi người luôn che giấu quan điểm thực sự<br /> của họ, dẫn đến sự bóp nghẹt tri thức và tư duy<br /> độc lập. Sự bóp nghẹt tự do tư tưởng sẽ làm tổn<br /> thương đến sự thật, cho dù trên thực tế thì một tư<br /> duy tự do vẫn có thể dẫn đến những kết luận sai<br /> lầm.<br /> John Stuart Mill lập luận rằng, các ý kiến bất đồng<br /> đều có thể là chân lý vì chúng có thể làm xuất<br /> hiện một số điểm quan trọng. Tuy nhiên, Mill<br /> không phải là người theo thuyết tương đối, ông<br /> cho rằng, mỗi một ý tưởng bất kỳ nào đó đều có<br /> thể là đúng, khi mà con người biết rằng sự thật<br /> luôn mang lại những lợi ích cho sự tiến bộ của xã<br /> hội. Các niềm tin phổ biến hiện nay đã trải qua<br /> một quá trình phát triển hết sức lâu dài và sẽ còn<br /> rất lâu để đạt đến trạng thái hoàn hảo của nó,<br /> chính vì thế bất kỳ quan điểm giáo điều nào cũng<br /> đều có thể sai lầm. Ông lập luận rằng, ngay cả khi<br /> các ý kiến được đông đảo công chúng thừa nhận<br /> là đúng sự thật, thì nó vẫn cần phải có sự tranh<br /> luận, nếu không nó sẽ trở thành "giáo điều đã<br /> chết" (John Stuart Mill, 2006, tr. 89). Và “cho dù<br /> ý kiến ấy có đúng đến đâu đi nữa, nếu nó không<br /> được thảo luận thoải mái, thường xuyên và đầy<br /> đủ, nó sẽ bị coi là một giáo điều đã chết chứ<br /> không phải là một chân lý sống động” (John<br /> Stuart Mill, 2006, tr. 89). Nếu sự thật được nắm<br /> giữ như là một thành kiến, thì mọi người sẽ không<br /> hiểu đầy đủ về nó, khi không hiểu thì làm sao họ<br /> có thể bác bỏ nó.<br /> <br /> Để bảo vệ cho quyền tự do tư tưởng, John Stuart<br /> Mill khẳng định, trong trường hợp các học thuyết<br /> xung đột, thay vì bài trừ nhau lại chính là khả<br /> năng các học thuyết “chia sẻ chân lý với nhau”<br /> (John Stuart Mill, 2006, tr. 101). Chân lý mới sẽ<br /> phù hợp hơn với nhu cầu của xã hội và sự bất<br /> đồng chính kiến thường phản ánh những phần của<br /> sự thật không được công nhận trong quan điểm<br /> phổ biến, điều đó mang lại những giá trị đáng kể.<br /> Do vậy, các ý kiến phổ biến phải “chú ý đến<br /> chứng cứ” (John Stuart Mill, 2006, tr. 112) mà họ<br /> đưa ra. Vấn đề này chúng ta có thể thấy trong<br /> chính trị, khi mà các ý kiến khác nhau của cả hai<br /> bên đều tỏ ra hợp lý. Trong những câu hỏi mở bất<br /> kỳ, phía nào có ý kiến kém phổ biến hơn vào thời<br /> điểm đó lại cần nhận được nhiều sự khuyến khích<br /> hơn. Bởi vì phía này đang phản ánh những mối<br /> quan tâm đang bị cộng đồng xem nhẹ. John Stuart<br /> Mill đã lập luận điều đó dựa trên nguyên tắc của<br /> Kitô giáo. Mill trả lời “tôi không ngại ngùng nói<br /> rằng, về nhiều điểm quan trọng trong học thuyết<br /> <br /> John Stuart Mill chỉ ra rằng, khi mà ý kiến thật sự<br /> không được thảo luận thì ý nghĩa của chính ý kiến<br /> đó có thể bị mất đi. Nó cũng giống như trong đạo<br /> đức, tín ngưỡng và tôn giáo, khi “Họ chẳng buồn<br /> lắng nghe các luận cứ chống lại tín ngưỡng của họ<br /> khi họ có thể bác lại, cũng chẳng buồn gây sự với<br /> những kẻ bất đồng (nếu có) bằng các luận cứ bênh<br /> vực tín ngưỡng. Thường có thể ghi mốc thời gian<br /> kể từ lúc đó bắt đầu thời kỳ suy thoái đối với sức<br /> 115<br /> <br /> An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 15 (3), 113 – 120<br /> <br /> ấy là không đầy đủ và mang tính một chiều” (John<br /> Stuart Mill, 2006, tr. 118).<br /> <br /> nhóm thiểu số về mặt chính trị lẫn xã hội. Ông đã<br /> sử dụng lợi ích chung cho toàn xã hội như là cơ sở<br /> của sự biện minh của ông về tự do. Sau khi giải<br /> quyết vấn đề quyền tự do tư tưởng và tự do ngôn<br /> luận, John Stuart Mill đã đi đến giải quyết quyền<br /> tự do con người cá nhân.<br /> <br /> John Stuart Mill cho rằng, trong tự do thảo luận<br /> phải có sự công bằng và điều đó chỉ đạt được khi<br /> những người bất đồng chính kiến đạt được những<br /> tiêu chuẩn cao về đạo đức trong thảo luận “Vì lợi<br /> ích của chân lý và sự công bằng thì điều quan<br /> trọng hơn là phải kiềm chế việc sử dụng ngôn ngữ<br /> thóa mạ hơn là các ngôn ngữ khác” (John Stuart<br /> Mill, 2006, tr. 128). Ông cho rằng, đạo đức trong<br /> tranh luận không phải là pháp luật, do đó, dư luận<br /> phải nhìn vào trường hợp cá nhân và giữ hai bên<br /> để họ đảm bảo cùng một tiêu chuẩn. “Cần phải lên<br /> án bất cứ ai, bất kể anh ta đứng về phía nào, bất<br /> kể tranh biện kiểu nào mà hoặc là thiếu trung<br /> thực, hoặc là thâm hiểm, cuồng tín, hoặc là không<br /> khoan dung trong biểu hiện cảm xúc,…; và cần<br /> phải tôn vinh bất cứ ai,…, nếu người đó có thái độ<br /> xem xét điềm tĩnh và trung thực”. John Stuart<br /> Mill gọi đó là “đạo đức thực tế của việc tranh luận<br /> công khai” (John Stuart Mill, 2006, tr. 129).<br /> <br /> Tư tưởng tự do của con người cá nhân trong tác<br /> phẩm Bàn về tự do của John Stuart Mill: với câu<br /> hỏi liệu người dân có nên được phép hành động<br /> theo ý kiến của mình mà không phải đối mặt với<br /> sự trừng phạt của pháp luật hoặc sự kỳ thị xã hội<br /> hay không? Mill cho rằng, “Bất cứ hành vi nào<br /> không có nguyên nhân chính đáng mà gây tổn hại<br /> cho người khác thì có thể, và trong những trường<br /> hợp nghiêm trọng hơn thì tuyệt đối cần phải bị<br /> kiểm soát bởi dư luận không đồng tình, nếu cần<br /> thì phải bị mọi người can thiệp tích cực để kiểm<br /> soát. Như vậy, quyền tự do cá nhân phải bị giới<br /> hạn nhiều; anh ta không được phép làm cho mình<br /> trở thành người gây phiền nhiễu cho người khác”<br /> (John Stuart Mill, 2006, tr. 132). Tuy nhiên, nếu<br /> chúng ta tôn trọng những ý kiến khác nhau thì sự<br /> tôn trọng đó cũng trở nên hữu ích “Bởi vì loài<br /> người là không hoàn hảo cho nên có nhiều ý kiến<br /> khác nhau là điều hữu ích…, phải có nhiều thí<br /> nghiệm khác nhau về cách sống; lĩnh vực tự do<br /> này phải được dành cho các cá tính khác nhau mà<br /> không gây tổn hại người khác” (John Stuart Mill,<br /> 2006, tr. 133). Do vậy, các biểu hiện khác nhau<br /> của cá tính là điều cần thiết cho sự tiến bộ của cá<br /> nhân và xã hội. John Stuart Mill nhận thấy đa số<br /> mọi người cho rằng, tính cách tự nó phải điều<br /> chỉnh để làm sao phù hợp cho tất cả mọi người.<br /> Nhưng Mill lập luận rằng, trong khi mọi người<br /> cần được đào tạo như những đứa trẻ khi tích lũy<br /> kiến thức kinh nghiệm của nhân loại, thì họ cũng<br /> đồng thời cần phải có sự tự do như người trưởng<br /> thành để giải thích những kinh nghiệm cho phù<br /> hợp với nhu cầu của riêng họ. "Một người không<br /> có ham muốn và xung động của riêng mình thì<br /> không có cá tính, không hơn gì chuyện một cái<br /> máy hơi nước có cá tính" (John Stuart Mill, 2006,<br /> tr. 141). John Stuart Mill khẳng định “cần phải<br /> chứng tỏ thêm rằng, những con người được phát<br /> <br /> John Stuart Mill cho rằng, tự do tư tưởng là điều<br /> kiện tiên quyết nhưng không đủ. Và tự do tư<br /> tưởng chỉ thể hiện đầy đủ khi tự do được bộc lộ và<br /> diễn đạt ra bên ngoài, tức phải có tự do ngôn luận.<br /> Ông xem tự do ngôn luận là vũ khí tự vệ hiệu quả<br /> chống lại sự độc đoán của “công luận” do nhà<br /> nước hay một nhóm xã hội đề ra. Sự tự do không<br /> chỉ giới hạn ở tự do tư tưởng mà còn phải có sự tự<br /> do thân thể. Nó được thể hiện trong môi trường xã<br /> hội và tự nhiên, thể hiện trong lối sống của mỗi<br /> người, tự do ấy không chỉ hướng đến cá nhân mà<br /> gắn liền với toàn xã hội. John Stuart Mill chủ<br /> trương tự do lập hội và kết đoàn – không chỉ cho<br /> tầng lớp trung lưu tư sản mà cả cho nhân dân lao<br /> động. John Stuart Mill tỏ ra e ngại trước “sự độc<br /> tài của đa số” ngày càng đe doạ tự do xã hội và<br /> chính trị của cá nhân xuất phát từ các yếu tố và<br /> nhận định như: “trong thời đại chúng ta, từ giai cấp<br /> cao nhất cho đến thấp nhất của xã hội, ai ai cũng<br /> phải sống dưới con mắt của một sự kiểm duyệt thù<br /> địch và đáng sợ”. Mill là một trong số rất ít các nhà<br /> tư tưởng sớm nhìn ra mặt trái và nhược điểm của<br /> thể chế dân chủ thường có xu hướng đè nén các<br /> 116<br /> <br /> An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 15 (3), 113 – 120<br /> <br /> triển ấy đem lại lợi ích nào đó cho những người<br /> chưa phát triển – chứng tỏ cho những người còn<br /> chưa mong muốn có tự do hay chưa có thể có<br /> được nó thấy rằng, họ có thể được đền đáp vì đã<br /> cho phép người khác được sử dụng tự do không<br /> giấu giếm” (John Stuart Mill, 2006, tr. 149). Tuy<br /> nhiên, John Stuart Mill cũng cho rằng, “những cá<br /> nhân thiên tài là một thiểu số nhỏ bé và chuyện<br /> này có lẽ bao giờ cũng vậy; nhưng để có được họ<br /> thì phải chăm lo đất trồng để các thiên tài từ đất<br /> ấy lớn lên tươi tốt. Thiên tài chỉ có thể tự do hít<br /> thở trong một bầu không khí của tự do. Các cá<br /> nhân thiên tài theo định nghĩa (exvitermini) là<br /> những người có cá tính nhiều hơn người khác – vì<br /> thế mà họ khó có khả năng hòa hợp bản thân mình<br /> một cách êm xuôi với một số ít khuôn mẫu mà xã<br /> hội cung cấp nhằm mục đích tạo thuận lợi cho các<br /> thành viên hình thành tính cách riêng của mình”<br /> (John Stuart Mill, 2006, tr. 151). Nếu như những<br /> người thiếu cá tính thì có xu hướng không nhìn<br /> thấy giá trị của sự độc đáo, họ thường xa lánh và<br /> hắt hủi các thiên tài thì Mill lại cho rằng, tất cả<br /> mọi người nên trân trọng những gì mà sự độc đáo<br /> mang đến cho thế giới. John Stuart Mill cho rằng,<br /> không có một mẫu hình lý tưởng và hoàn hảo tốt<br /> nhất dành cho cuộc sống. Một người được phát<br /> triển đầy đủ, thì họ có quyền lựa chọn cuộc sống<br /> tốt nhất theo cách của riêng họ, vì chỉ có bản thân<br /> họ mới biết chính xác những điều tốt nhất dành cho<br /> chính mình.<br /> <br /> bộ và sự phát triển đa diện. Tuy nhiên, nó đã bắt<br /> đầu sở hữu tính ưu việt ấy ở mức độ kém hơn khá<br /> nhiều. Nó đang vững chắc tiến bước tới “lý tưởng<br /> Trung Hoa” làm cho mọi người đều giống nhau”<br /> (John Stuart Mill, 2006, tr. 166- 167) và sự cào<br /> bằng ấy là nguyên nhân của sự trì trệ.<br /> Trong quan điểm về tiến bộ xã hội, John Stuart<br /> Mill tin rằng phải thông qua một sự phát triển tự<br /> do và năng động của cá nhân đặt trong sự tương<br /> tác với những người có nhiều cá tính khác nhau sẽ<br /> khiến cho mỗi cá nhân hoàn thiện bản thân mình,<br /> cũng tương tự, thông qua những bất đồng quan<br /> điểm và thảo luận sẽ cho phép chân lý luôn tồn tại<br /> sống động trong lòng xã hội. Trong khi đó, theo<br /> chiều ngược sự tuân thủ sẽ chỉ dẫn đến tình trạng<br /> trì trệ xã hội. Mill đã chỉ ra mối quan hệ giữa sự<br /> tự do của con người và xã hội là một mối liên mật<br /> thiết, đa dạng và liên tục điều chỉnh để có một sự<br /> cân bằng tinh tế.<br /> Tư tưởng về mối quan hệ giữa quyền uy xã hội với<br /> tự do cá nhân: từ việc xác lập quyền tự do cá<br /> nhân, Mill đã đi đến việc việc xác lập mối liên hệ<br /> giữa chúng với xã hội. Nó được bắt đầu từ việc<br /> giải quyết ba câu hỏi: “Vậy thì giới hạn đúng đắn<br /> cho chủ quyền của cá nhân đối với bản thân mình<br /> là gì? Quyền uy của xã hội bắt đầu từ chỗ nào?<br /> Đời sống con người phải dành bao nhiêu cho cá<br /> nhân và bao nhiêu cho xã hội?” (John Stuart Mill,<br /> 2006, tr. 171). Lời giải đáp của John Stuart Mill là<br /> “Mỗi phía đều nhận được phần chia thích đáng,<br /> nếu mỗi phía có được thứ liên can tới nó nhiều<br /> nhất. Thuộc về cá nhân phải là cái phần đời sống<br /> mà cá nhân quan tâm chủ yếu nhất; thuộc về xã<br /> hội là cái phần mà xã hội quan tâm chủ yếu nhất”<br /> (John Stuart Mill, 2006, tr. 171). Mill cho rằng, kể<br /> từ khi người dân nhận được sự bảo vệ của xã hội,<br /> thì họ cũng phải tuân theo các hành vi như: cá<br /> nhân không được làm tổn thương những lợi ích<br /> của những người khác; cá nhân phải chia sẻ gánh<br /> nặng bảo vệ xã hội và các thành viên của mình<br /> khỏi bị tổn thương; các cá nhân có thể bị chỉ trích<br /> bởi dư luận khi họ làm tổn hại người khác. Như<br /> vậy, xã hội có thẩm quyền đối với bất kỳ khía<br /> cạnh nào của hành vi con người khi mà "cư xử<br /> <br /> Sự tự do cá nhân là rất cần thiết cho sự tiến bộ của<br /> cá nhân và xã hội, sự cưỡng bức và chuyên chế sẽ<br /> làm cho mọi người không thể học hỏi được gì từ<br /> những người khác. Mill cho rằng, “tính chuyên<br /> chế của tập quán ở mọi nơi là chướng ngại thường<br /> trực cản trở con người tiến lên phía trước, luôn<br /> không ngừng đối kháng với xu thế hướng tới cái<br /> gì tốt đẹp hơn thói thường, cái xu thế mà tuỳ theo<br /> tình hình vẫn được gọi là tinh thần tự do, tinh thần<br /> tiến bộ hay tinh thần cầu tiến” (John Stuart Mill,<br /> 2006, tr. 162). Tính đa dạng về lối sống của Châu<br /> Âu đã làm cho xã hội có những bước phát triển,<br /> “theo suy xét của tôi thì châu Âu phải chiụ ơn tính<br /> đa dạng ấy của các nẻo đường để có được sự tiến<br /> 117<br /> <br />