Tục cúng biển của người Khmer Bạc Liêu - Một hình thức tôn giáo nguyên thủy

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tục cúng biển của người Khmer ở Bạc Liêu là một nghi lễ độc đáo, mang đậm dấu ấn của tôn giáo nguyên thủy gắn bó chặt chẽ với đời sống cộng đồng. Nghi lễ này thể hiện lòng biết ơn đối với biển cả, nguồn sống quý giá, đồng thời phản ánh tín ngưỡng tôn vinh tự nhiên của người Khmer. Với các nghi thức truyền thống và ý nghĩa tâm linh sâu sắc, tục cúng biển không chỉ là một di sản văn hóa đặc sắc mà còn là biểu tượng của sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên. Bài viết sẽ giới thiệu nguồn gốc, các nghi lễ chính và ý nghĩa văn hóa của tục cúng biển, góp phần làm sáng tỏ giá trị của tín ngưỡng này trong đời sống người Khmer.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tục cúng biển của người Khmer Bạc Liêu - Một hình thức tôn giáo nguyên thủy

TAÅP CHÑ VHDG SÖË 4/2015 33 Tuåc cuáng biïín cuãa ngûúâi Khmer Baåc Liïu - MÖÅT HÒNH THÛÁC TÖN GIAÁO NGUYÏN THUÃY TRÛÚNG THU TRANG àûúåc gò thò mang ài cuáng vêåt êëy, miïîn laâ hoå buöíi lïî thïm phêìn sinh àöång, thu huát nhiïìu thaânh têm. Thûúâng laâ hoå cuáng heo, gaâ, võt, töm, ngûúâi tham dûå lïî. cua, baánh hoãi, baánh boâ, caác loaåi hoa, traái cêy, Chûúng trònh lïî cêìu an göìm coá: nûúác, rûúåu... coá ngûúâi coân cuáng baánh cöëm, vaâ àùåc biïåt, luön coá möåt àôa tiïìn giêëy hiïån haânh. 1. Phêåt tûã tuång kinh laâm lïî tam baão Hoå khöng cuáng giêëy tiïìn vaâng baåc vaâ àöët sau 2. Phêåt tûã thoå nguä giúái tûâ caác sû khi cuáng nhû ngûúâi Viïåt, maâ cuáng tiïìn thêåt. 3. Phêåt tûã thónh möåt võ sû thuyïët phaáp vïì yá Àïën buöíi chiïìu cuâng ngaây, khoaãng tûâ 16h, nghôa lïî cêìu an khi nùæng chiïìu dêìn nhaåt, ngûúâi dên cuâng àïën daäy àêët saát meá biïín, hoå traãi nhûäng chiïëc chiïëu, 4. Thónh caác sû tuång kinh cêìu an nhûäng têëm vaãi baåt àïí baây biïån thûác cuáng. Nghi Trûúác àêy, tuåc lïå naây chó bùæt àêìu bùçng viïåc thûác naây do ngûúâi dên tûå tiïën haânh. Khöng ai cuáng biïín cuãa möåt nhoám ngûúâi àõa phûúng, baão ai, têët caã hoå àïìu yá thûác ùn mùåc chónh tïì, thûåc hiïån leã teã, àún giaãn. Hoå chó mang möåt ñt ngöìi chùæp tay vaái laåy hûúáng ra biïín caã mïnh vêåt phêím àïën àïí cuáng röìi ra vïì. Tûâ khi tuåc lïå möng. Nhûä n g cêu thò thêì m khêë n nguyïå n àûúåc nhiïìu ngûúâi thûåc hiïån, hoå múâi caác sû chuyïn chúã niïìm tin têm linh cuãa hoå àöëi vúái võ trong chuâa àïën thò múái coá thïm phêìn lïî cêìu an Thêìn Biïín linh thiïng. nhû ngaây nay. Nghi thûác cuáng àûúåc tiïën haânh khoaãng möåt Vai troâ cuãa Sû Caã trong lïî cêìu an naây àùåc giúâ àöìng höì, khi hûúng gêìn taân, ngûúâi dên biïåt quan troång. Sû Caã chñnh laâ ngûúâi hûúáng doån caác mêm cöî cuáng vaâ baây thaânh buöíi tiïåc dêîn lïî thûác, bïn caånh hoaåt àöång tñn ngûúäng, taåi chöî. Hoå ngöìi quêy quêìn bïn mêm cöî, buöíi Sû Caã luön yá thûác viïåc giaáo duåc tñnh thiïån, tiïåc diïîn ra trong tiïëng rêm ran troâ chuyïån, giaáo duåc tònh àoaân kïët, tñnh cöë kïët cöång àöìng trong khöng khñ êëm aáp hoâa quyïån khoái hûúng, trong lïî höåi. Do vêåy, ngûúâi dên àïën chùæp tay trong tiïëng soáng biïín rò raâo êëp iu vöî nheå vaâo trûúác baân thúâ Phêåt, trûúác caác sû, vaái laåy taå ún búâ, trong caái mïnh möng khoaáng àaåt cuãa àêët vaâ cêìu nguyïån, cuäng nhên àoá àûúåc giaáo duåc trúâi miïìn ven biïín. thïm, àúâi söëng vùn hoáa cuãa hoå nhúâ vêåy seä ngaây Àïën khoaãng hún 18h, ngûúâi dên cuâng nhau caâng àûúåc cuãng cöë. têåp trung àïën möåt àõa àiïím gêìn àoá àaä àûúåc Sau khi kïët thuác caác nghi lïî, caác sû vïì laåi hoå che raåp chuêín bõ àïí tiïën haânh caác nghi lïî chuâa, ngûúâi dên seä vui chúi cuâng nhau, hoå töí cêìu an theo Phêåt giaáo Nam töng. Taåi àêy, hoå chûác sên khêëu, vúái nhiïìu tiïët muåc vùn nghïå, múâi caác sû úã chuâa Xiïm Caán àïën tuång kinh, nhiïìu baâi haát, àiïåu muáa àùåc trûng cuãa ngûúâi thuyïët phaáp. Caác nghi lïî taåi àêy àûúåc diïîn ra Khmer. Àïm höåi diïîn ra vúái haâng trùm ngûúâi dûúái sûå hûúáng dêîn cuãa võ Sû Caã, truå trò chuâa dên tham gia, hoå vui chúi àïën khoaãng 23h múái Xiïm Caán. vaän höåi. Trûúác khi caác nghi lïî diïîn ra, nhaâ chuâa àiïìu Saáng ngaây 16 thaáng 4, ngûúâi dên laåi àem àïën àöåi vùn nghïå cuãa chuâa vúái trang phuåc àeåp, cúm, thûåc phêím dêng cuáng àïën caác sû, múâi vúái daân nhaåc nguä êm àïí phuåc vuå baâ con, cho caác sû duâng cúm, sau àoá thónh caác sû tuång
34 NGHIÏN CÛÁU - TRAO ÀÖÍI kinh höìi hûúáng phûúác baáo. Buöíi lïî kheáp laåi kïët cuãa tònh caãm vûâa kñnh nïí vûâa ngûúäng voång" bùçng hoaåt àöång thaã thuyïìn ra khúi. Con thuyïìn (Rudolf Otto). Emile Durkheim - möåt trong naây ngûúâi dên tûå laâm bùçng nhûäng chêët liïåu nhûäng ngûúâi saáng lêåp ra xaä höåi hoåc tön giaáo àún giaãn, trïn thuyïìn chúã möåt con gaâ luöåc, phûúng Têy coân chó thïm rùçng, tön giaáo khöng cuâng nhiïìu goái vêåt phêím nho nhoã do ngûúâi chó xuêët phaát do nhu cêìu caá nhên maâ coân do dên boã vaâo tûâ chiïìu töëi höm trûúác. Möîi goái vêåt nhu cêìu cuãa têåp thïí, àoá laâ möåt loaåi hiïån tûúång phêím göìm tiïìn thêåt (chó möåt vaâi nghòn àöìng thïí hiïån sinh hoaåt têåp thïí, coá tñnh chêët cöë kïët tiïìn Viïåt Nam), möåt ñt gaåo, muöëi, vaâ boá cuãi cöång àöìng, coá chûác nùng àiïìu chónh, kïët húåp nhoã. Nguå yá cuãa caác goái vêåt phêím naây laâ àïí toaân xaä höåi trong nhûäng hònh thûác lïî nghi nhêët dêng cho cö höìn cö baác, nhûäng vong höìn tröi àõnh. Khi thûåc hiïån nhûäng lïî nghi tön giaáo, laâ nöíi trïn biïín caã, àïí hoå coá tiïìn, gaåo, muöëi, cuãi khi con ngûúâi nöëi kïët, dûåa vaâo nhau thaânh möåt àïí nêëu cúm ùn úã chöën xa khúi. Thaã con thuyïìn khöëi àoaân kïët, tön giaáo vò vêåy coá tñnh chêët nöëi naây ra biïín, ngûúâi dên Khmer gûãi vaâo àoá niïìm kïët con ngûúâi laåi vúái nhau. mong moãi nhûäng àiïìu xêëu seä theo con thuyïìn Quan saát, xem xeát caác nghi thûác, tiïën trònh naây tröi ài, nhûäng àiïìu töët seä úã laåi. cuáng lïî, troâ chuyïån vúái ngûúâi dên àõa phûúng, 2. Tñnh nguyïn thuãy vaâ tñnh thuêìn nhêët vúái caác sû trong chuâa Xiïm Caán, chuáng töi cuãa tuåc cuáng biïín taåi Baåc Liïu nhêån ra rùçng tuåc cuáng biïín cuãa ngûúâi Khmer Tön giaáo nguyïn thuãy laâ thuêåt ngûä duâng àïí núi àêy coân àêåm àùåc tñnh nguyïn thuãy, hay chó caác hònh thaái tön giaáo xuêët hiïån trong xaä noái khaác hún, àoá chñnh laâ möåt hònh thûác cuãa höåi nguyïn thuãy, nhû tötem giaáo, baái vêåt giaáo. tön giaáo nguyïn thuãy. Giaãi thñch vïì sûå xuêët hiïån cuãa tön giaáo Trûúác nhêët, lïî thûác cuáng biïín núi àêy khöng nguyïn thuãy, caác nhaâ khoa hoåc cho rùçng àoá laâ diïîn ra taåi bêët kò möåt cú súã thúâ tûå naâo, maâ chó do caác àùåc àiïím vïì tû duy cuãa con ngûúâi nguyïn diïîn ra taåi möåt daãi àêët tröëng coân hoang sú saát thuãy, vò hoå luön caãm thêëy thïë giúái xung quanh meá biïín, ngûúâi cuáng biïín ngöìi àöëi diïån vúái nhû möåt thûåc thïí coá linh höìn(1). Edward Burnet möåt vuâng trúâi nûúác mïnh möng. Àõa àiïím diïîn Tylor - möåt hoåc giaã ngûúâi Anh, àaä goåi hònh ra lïî cuáng biïín taåi Baåc Liïu hún trùm nùm nay thûác tön giaáo naây laâ vaån vêåt hûäu linh (animism). vêîn khöng hïì thay àöíi. Cho nïn möåt trong nhûäng àùåc àiïím quan troång Thûá hai, nghi thûác cuáng cûåc kò àún giaãn, cuãa tön giaáo nguyïn thuãy chñnh laâ sûå tön thúâ do ngûúâi dên tûå laâm, hoaân toaân khöng coá sûå caác àöëi tûúång vêåt chêët, caác hiïån tûúång tûå nhiïn... tham gia cuãa chñnh quyïìn àõa phûúng nhû hêìu hoå cho rùçng vaån vêåt coá linh höìn, hoå thûúâng khùæp caác lïî höåi ngaây nay. Nhû trïn àaä noái, gaán cho chuáng nhûäng thuöåc tñnh siïu nhiïn. tûâng ngûúâi hoùåc tûâng nhoám ngûúâi tûå sùæm sanh Trong àoá, nhûäng gò laâm ngûúâi thúâi cöí khiïëp lïî vêåt, cûá àïën giúâ theo thöng lïå hùçng nùm laâ súå, laâm cho hoå chûa thöng hiïíu, chûa chïë ngûå cuâng nhau àïën trûúác baäi biïín, tûå traãi chiïëu, àûúåc, thò hoå seä thúâ cuáng àöëi tûúång vaâ tûâ àoá baây lïî vêåt, röìi ngöìi thùæp hûúng, quay mùåt hûúáng hònh thaânh tön giaáo. Lucretius - nhaâ triïët hoåc ra biïín, chùæp tay khêën nguyïån. Hoå khöng coá ngûúâi Anh - àaä nhêån àõnh "sûå khiïëp súå saãn nhên vêåt àûáng ra laâm chuã lïî, khöng coá vùn sinh ra thêìn thaánh", öng cho rùçng "tön giaáo coá khêën, hoå chó cuáng baái vaâ rò rêìm khêën nguyïån nguöìn göëc tûâ nöîi súå haäi àöëi vúái sûác maånh maâ theo têm yá, lúâi vùn cuãa riïng möîi ngûúâi, nhûng mònh khöng thïí thêëy àûúåc hoùåc sûå khiïëp súå chung nhêët laâ hoå caãm ún võ thêìn biïín caã àaä àöëi vúái vêåt maâ mònh chûa hïì biïët"(2). Möåt söë phuâ höå cho hoå trong nùm qua vaâ mong möåt hoåc giaã khaác coân böí sung thïm rùçng tön giaáo nùm múái àaánh bùæt nhiïìu töm caá, ài vïì yïn laânh, xuêët hiïån coân do "tònh caãm vïì caái tröng cêåy khöng gùåp nguy nan núi àêìu soáng ngoån gioá. tuyïåt àöëi" (F. Schlerermacher), hay do "sûå giao Nghi thûác naây hoaân toaân hoang sú, hún trùm
TAÅP CHÑ VHDG SÖË 4/2015 35 nùm nay vêîn thïë. Àoá laâ caách cuáng baái cöí xûa àaä töí chûác laâm phûúác cêìu nguyïån, dêìn dêìn cuãa con ngûúâi, hïî tin gò, súå gò, hoùåc mong cêìu nùm naâo àïën ngaây êëy ngûúâi dên cuäng cuáng gò thò cûá chùæp tay vaái laåy, cuâng möåt vaâi thûác phûúác biïín, coân ngûúâi Khmer êëp Biïín Àöng cuáng àún giaãn. Coân sau naây hoå múâi caác sû B, thaânh phöë Baåc Liïu laåi chó àún thuêìn tñn àïën laâm lïî cêìu an, cêìu siïu cho ngûúâi ài biïín, ngûúäng thêìn biïín, thêìn tûå nhiïn. thò caác sû cuäng chó thûåc hiïån nghi thûác àoá chûá Vaâ hún nûäa, tuåc cuáng biïín núi àêy coá àuã caã khöng tham dûå, khöng chi phöëi, àiïìu khiïín phêìn lïî vaâ höåi, keáo daâi gêìn hai ngaây vaâ möåt phêìn cuáng biïín theo truyïìn thöëng cuãa ngûúâi àïm, nhûng tuyïåt nhiïn khöng hïì coá hoaåt àöång dên taåi àêy. thûúng maåi chi phöëi lïî höåi. Àïm diïîn ra phêìn Thûá ba, hoå chó cuáng baái maâ khöng thúâ, hún höåi, ngûúâi dên chó têåp trung haát muáa trïn möåt nûäa, võ thêìn maâ hoå hûúáng àïën laâ võ thêìn tûå sên khêëu dûång taåm, rêët àún giaãn, mang phong nhiïn, võ thêìn biïín caã. Hoå khöng cêìn biïët àoá võ "cêy nhaâ laá vûúân"(4); treã con thò loanh quanh laâ nam thêìn hay nûä thêìn, cuäng khöng nghô àïën trûúác khoaãng sên röång àïí vui àuâa cuâng nhau, viïåc hònh dung ra dung maåo cuãa võ thêìn biïín chúi nhûäng troâ chúi dên gian. Xung quanh chó qua möåt hònh haâi cuå thïí naâo nhû caác núi khaác. coá möåt gian haâng baán caác loaåi nûúác giaãi khaát Tñnh nguyïn thuãy àûúåc thïí hiïån úã àêy rêët roä. vaâ möåt ñt baánh traái. Hoaåt àöång thûúng maåi chûa Hoå àún giaãn nghô nghïì naâo thò coá võ thêìn cuãa trúã thaânh nhu cêìu cuãa ngûúâi dên núi àêy, trong nghïì êëy tröng coi, vñ nhû laâm ruöång, canh taác khi hêìu khùæp caác núi khaác, khi lïî höåi diïîn ra nûúng rêîy thò coá thêìn nöng, coân hoå laâm nghïì cuäng chñnh laâ cú höåi cho hoaåt àöång mua baán biïín thò coá thêìn biïín. núã röå, vaâ cuäng keáo theo àoá laâ muön phaân sûå Möåt àiïìu àùåc biïåt laâ cuäng söëng ven biïín, phûác taåp coá thïí tiïëp diïîn. laâm nghïì ài biïín, nhûng cû dên núi àêy hún Bïn caånh tñnh nguyïn thuãy, lïî cuáng biïín trùm nùm nay vêîn chûa hïì chõu aãnh hûúãng búãi vuâng naây coân coá tñnh thuêìn nhêët - cuäng laâ möåt tñn ngûúäng thúâ cuáng caá Öng, thêìn biïín cuãa hoå biïíu hiïån quan troång cuãa tön giaáo nguyïn thuãy. khöng hïì chuyïín vaâo hònh tûúång caá Öng, vaâ Biïíu hiïån trûúác tiïn úã viïåc hoå chó tön thúâ, cuáng àiïìu naây chó duy nhêët diïîn ra núi àêy (tûác ÊËp baái möåt àöëi tûúång duy nhêët trong lïî, àoá laâ võ Biïín Àöng B, thaânh phöë Baåc Liïu), vò caác núi thêìn tröng coi biïín caã. "Àöëi vúái ngûúâi Khmer, khaác cuãa vuâng ven biïín Baåc Liïu àïìu coá tñn hoaåt àöång kinh tïë vuâng söng, vuâng biïín khöng ngûúäng caá Öng rêët maånh meä. Chñnh vò vêåy maâ phaãi laâ súã trûúâng vaâ khöng phuâ húåp vúái têm lñ tuåc cuáng biïín cuãa hoå tuy coá neát gêìn guäi vúái Lïî vaâ têåp quaán sinh söëng"(5), coá leä vò vêåy maâ hoå cêìu an vaâ cuáng phûúác biïín (Chröirumchek) rêët súå biïín. Nhûäng ngûúâi lúán tuöíi taåi àêy cho cuãa ngûúâi Khmer taåi vuâng biïín Vônh Chêu - biïët, tuåc lïå naây àaä xuêët phaát tûâ nöîi sûå haäi cuãa Soác Trùng, vò àïìu "nhùçm taå ún biïín caã àaä ban ngû dên Khmer trong quaá trònh mûu sinh baám cho con ngûúâi töm caá döìi daâo vaâ cêìu an cho biïín. Chó möåt böå phêån nhoã ngûúâi Khmer söëng ngûúâi ài biïín àûúåc thuêån buöìm xuöi gioá, àaánh lêu àúâi taåi vuâng ven biïín naây múái laâm nghïì haå bùæt nhiïìu haãi saãn"(3), nhûng thêåt ra laåi khaác cú baåc, möåt trong hai nghïì cûåc kò nguy hiïím, "nhêët baãn vïì niïìm tin têm linh vaâo àöëi tûúång àûúåc phaá sún lêm, nhò àêm haâ baá", vaâ khi hoaãng súå thúâ cuáng. Vò baãn chêët cuãa lïî cuáng phûúác biïín trûúác soáng biïín muön truâng laâ hoå cêìu thêìn biïín úã Soác Trùng cuäng nhùçm àïën àöëi tûúång caá Öng, linh thiïng giuáp hoå thoaát cún hoaån naån, vaâ caãm ngûúâi Khmer taåi Soác Trùng cuäng coá nhiïìu buâa ún sûå che chúã cuãa thêìn, thïë laâ hònh thaânh tuåc chuá, kiïng kõ, cuáng kiïëng, àùåc biïåt laâ tin tûúãng cuáng biïín hùçng nùm, vaâ möîi lêìn cuáng, hoå chó sûå àöå trò cuãa caá voi. Hoå tin rùçng nïëu caá voi cuáng duy nhêët võ thêìn naây, khöng cêìu cuáng khöng cûáu àûúåc ngûúâi bõ naån thò seä "luåy", nïn töíng húåp, chêët chöìng nhiïìu lúáp vùn hoáa nhû khi coá con caá voi chïët daåt vaâo búâ, ngûúâi Khmer nhiïìu núi khaác. Chùèng haån nhû taåi Traâ Vinh,
36 NGHIÏN CÛÁU - TRAO ÀÖÍI lïî cuáng biïín thêåt sûå laâ lïî cuáng caá Öng, goåi laâ 3. Möåt vaâi vêën àïì vïì quaá trònh hònh thaânh Lïî höåi cuáng biïín úã Myä Long, Traâ Vinh. Trong vaâ xu hûúáng phaát triïín cuãa tuåc cuáng biïín taåi hai ngaây diïîn ra lïî höåi (11,12 thaáng 5 êm lõch), Baåc Liïu hoå tiïën haânh rêët nhiïìu nghi thûác, cuáng baái nhiïìu Nhû trïn àaä noái, bùæt àêìu tûâ nöîi súå biïín, ngûúâi àöëi tûúång, diïîn ra tuêìn tûå nhû sau: Khmer cuáng thêìn biïín, cêìu bònh an, cêìu nhiïìu 1. Nghinh Nam Haãi töm caá, vaâ tuåc cuáng biïín töìn taåi àïën ngaây nay 2. Giöî Tiïìn chûác theo caác lïî thûác nhû àaä trònh baây. 3. Tïë Thêìn Nöng vaâ chiïën sô trêån vong Traãi qua hún trùm nùm (ngûúâi giaâ baão rùçng 4. Chaá n h tïë Chuá a Xûá Nguyïn Nhung, lïî naây coá tûâ khi töí tiïn ngûúâi Khmer àïën àêy Thûúång Àöång Cöë Hó vaâ Thuãy Long Thêìn Nûä sinh söëng, khoaãng 300 nùm röìi), lïî thûác vêîn 5. Haát röîi vêåy, chó coá thay àöíi laâ ngaây caâng nhiïìu ngûúâi 6. Khoa giaáo tham gia, nhûng vêîn chó laâ ngûúâi Khmer, hoå 7. Nghinh nguä phûúng àaä tûå baão töìn baãn sùæc möåt caách rêët maånh meä. Giûä a nhûä n g ngûúâ i Viïå t , ngûúâ i Hoa xung 8. Töëng taâu(6). quanh, hoå vêîn chó nhû möåt öëc àaão riïng biïåt Cho àïën nay, lïî cuáng biïín cuãa ngûúâi Khmer trong lïî cuáng naây, khöng giao lûu vùn hoáa, Baåc Liïu chûa hïì diïîn ra sûå giao lûu, tiïëp biïën khöng tiïëp nhêån lïî thûác cuãa ai. vùn hoáa naâo. Hiïån nay àiïìu naây rêët hiïëm khi diïîn ra taåi caác vuâng coá nhiïìu thaânh phêìn dên Thïë nhûng, kïí tûâ khi hoå múâi caác sû àïën töåc, vêåy maâ taåi vuâng biïín naây cuãa Baåc Liïu, tuång kinh cêìu an, cêìu siïu cho ngûúâi ài biïín núi coá ba dên töåc Kinh - Hoa - Khmer cöång cû thò tuåc lïå naây àang coá xu hûúáng thay àöíi. Troâ lêu àúâi, nhûng lïî höåi naây chó duy nhêët àöëi tûúång chuyïån vúái caác võ sû, àùåc biïåt laâ võ Sû Caã, laâ ngûúâi Khmer töí chûác vaâ tham dûå, tuyïåt nhiïn chuáng töi nhêån ra yá muöën chi phöëi lïî höåi cuãa khöng coá ngûúâi Viïåt, Hoa. Hay ngûúâi Viïåt, caác sû. Caác sû cho biïët hoå àang coá yá àõnh xin Hoa nïëu coá cuäng rêët ñt, vaâ coá laâ búãi hoå coá chöìng, xêy möåt Sala(7) taåi vuâng biïín naây. Àoá seä laâ hoùåc vúå laâ ngûúâi dên töåc Khmer. Vaâ lïî höåi cuãa núi töí chûác lïî, núi àïí baâ con vui chúi ngaây hoå cûá thïë giûä nguyïn baãn sùæc cho àïën ngaây höåi, vaâ hònh thûác cuáng lïî seä coá ngûúâi chuã trò, nay. hûúáng dêîn... Trong buöíi lïî, ngûúâi dên treo khùæp núi Nhû chuáng ta àaä biïët, caác võ sû coá võ trñ rêët nhûäng laá cúâ laâm hònh chiïëc thuyïìn. Hoå cho quan troång trong loâng ngûúâi dên Khmer, hoå biïët àoá laâ tuåc lïå tûâ trûúác àïën nay. Hoå khöng àùåc biïåt tön quyá caác sû, nïn coá khaã nùng lïî thaã àeân löìng xuöëng biïín nhû úã Soác Trùng, àõa höåi seä diïîn ra theo sûå hûúáng dêîn cuãa caác sû phûúng giaáp ranh, maâ treo cúâ hònh thuyïìn àïí trong thúâi gian túái. Nïëu viïåc àoá xaãy ra, liïåu nguå yá àoá laâ lïî cuáng cuãa dên ài biïín. Caác baát tñnh nguyïn thuãy, tñnh thuêìn nhêët cuãa lïî cuáng hûúng, baân thúâ thiïn àõa cuäng àûúåc laâm tûâ thên naây coá coân nguyïn veån? cêy chuöëi, gúåi nhúá hoaåt àöång duâng cêy chuöëi Trong thúâi àaåi ngaây nay, úã möåt núi khöng kïët beâ àïí laâm phûúng tiïån di chuyïín trïn söng, phaãi laâ vuâng sêu, nuái cao, maâ coân giûä àûúåc trïn biïín cuãa ngûúâi xûa. möåt tuåc lïå àêåm tñnh nguyïn thuãy thïë naây quaã Nhû vêåy, tuåc cuáng biïín cuãa ngûúâi Khmer taåi laâ rêët hiïëm. Tuåc cuáng biïín cuãa ngûúâi Khmer úã Baåc Liïu àïën nay vêîn coân àêåm àùåc tñnh nguyïn Baåc Liïu hún trùm nùm nay cûá nhû àûúåc "miïîn thuãy vaâ tñnh thuêìn nhêët, chûa bõ chi phöëi búãi dõch" vúái thïë giúái bïn ngoaâi. Thöng thûúâng, bêët kò ai, bêët kò hònh thûác, nghi lïî cuãa dên töåc khi àúâi söëng con ngûúâi caâng phaát triïín, thò naâo trong vaâ ngoaâi vuâng. Àêy laâ möåt àiïím ngûúâi ta coá xu hûúáng ài hoåc hoãi thïm caách àùåc biïåt cêìn àûúåc lûu têm nghiïn cûáu thïm. thûác töí chûác lïî úã nhûäng vuâng khaác, hoùåc tûå
TAÅP CHÑ VHDG SÖË 4/2015 37 suy nghô thïm caác lïî thûác, laâm cho lïî höåi phûúng, qua àoá taåo thïm cú höåi phaát triïín du thûúâng chöìng chêët nhiïìu lúáp vùn hoáa khoá lõch vuâng ven biïín. taách biïåt, lêu dêìn khoá thêëy àêu laâ nguöìn cöåi, àaánh mêët neát baãn sùæc cuãa dên töåc töí chûác lïî; Chuá thñch coân ngûúâi Khmer úã Baåc Liïu luön giûä àûúåc (1) Àöî Minh Húåp - Nguyïîn Anh Tuêën - Nguyïîn Thanh thöng lïå cuãa cha öng tûâ thuúã xa xûa, àoá laâ - Lï Haãi Thanh (2005), Tön giaáo - Lñ luêån xûa vaâ nay, möåt àiïìu vö cuâng àaáng quyá. Nxb. Töíng húåp Tp. HCM, tr. 343 - 344 (2) Traác Tên Bònh (2007), Lñ giaãi tön giaáo, Nxb. Haâ Thïë nhûng coá möåt vêën àïì àùåt ra laâ xu hûúáng Nöåi, tr. 174 - 176 biïën àöíi chung cuãa lïî höåi ngaây nay laâ töí chûác (3) Phan Thõ Yïën Tuyïët (2005), "Nghi lïî cêìu siïu - cêìu an trong cöång àöìng caác dên töåc taåi Nam Böå", Taåp chñ thûåc hiïån nhiïìu nghi lïî, cuâng luác cuáng baái nhiïìu Nghiïn cûáu tön giaáo, söë 4, tr. 17 - 28 àöëi tûúång, töí chûác hoaåt àöång thûúng maåi quanh (4) Àöìng bùçng Söng Cûãu Long nöíi tiïëng laâ xûá miïåt lïî höåi... nghôa laâ töí chûác thêåt nhiïìu hoaåt àöång vûúân, cêy laânh traái ngoåt quanh nùm, ngûúâi dên núi thò múái thu huát moåi ngûúâi tham gia, thêåm chñ àêy thûúâng duâng cêu noái naây vöën àïí chó nhûäng loaåi hoa quaã coá sùén trong vûúân nhaâ àïí àem ra àaäi hoùåc duâng lïî höåi phuåc vuå du lõch, thûúng maåi hoáa biïëu khaách. Dêìn dêìn cêu noái naây coá hiïån tûúång chuyïín lïî höåi, nïn nïëu cûá khû khû giûä lêëy caách töí nghôa, duâng àïí chó nhûäng thûá tûå mònh laâm ra, hoùåc chó chûác xûa cuä thò seä khoá thu huát ngûúâi tham gia, "nöåi lûåc", chó àiïìu kiïån, khaã nùng mònh sùén coá. Cêu naây duâng úã àêy coá nghôa laâ nhûäng tiïët muåc vùn nghïå khoá phaát triïín quy mö lïî höåi, vò leä àoá hêìu khùæp do chñnh ngûúâi dên biïíu diïîn, trong khöng khñ thên caác lïî höåi àaä àaánh mêët tñnh nguyïn thuãy cuãa lïî tònh cuãa nhûäng ngûúâi cuâng thön xoám. höåi vaâ coá nhiïìu biïíu hiïån cuãa giao lûu, tiïëp (5) Chu Xuên Diïn - Nguyïîn Ngoåc Quang - Phan Thõ biïën vùn hoáa. Lïî cuáng biïín taåi Baåc Liïu phaát Yïën Tuyïët (2006), Vùn hoáa dên gian trong àúâi söëng vùn hoáa cuãa ba dên töåc Viïåt - Khmer - Hoa úã Soác triïín theo con àûúâng naâo seä coân laâ möåt cêu Trùng, Àïì taâi troång àiïím Àaåi hoåc Quöëc gia Thaânh phöë hoãi cho chñnh quyïìn àõa phûúng cuâng caác võ Höì Chñ Minh, tr. 325. sû, vaâ nhêët laâ ngûúâi dên núi àoá. (6) Trêìn Duäng - Àùång Têën Àûác (2012), Diïån maåo vùn hoáa tñn ngûúäng vaâ lïî höåi dên gian Traâ Vinh, Nxb. Vùn Baåc Liïu àang àêíy maånh phaát triïín du lõch hoáa thöng tin, tr. 406 vuâng ven biïín, lïî cuáng biïín naây nïëu àûúåc giûä (7) Kiïíu nhaâ höåi cuãa Phêåt tûã, giaãng àûúâng cuãa nhûäng gòn tñnh nguyïn thuãy, thuêìn nhêët, vaâ nïëu àûúåc sû saäi, laâ núi tiïëp khaách trong nhûäng ngaây lïî tïët trong nùm cuãa àöìng baâo Khmer. phaát huy àuáng caách, thò àoá seä laâ möåt trong nhûäng àiïím nhêën cuãa du lõch vuâng ven biïín Taâi liïåu tham khaão Baåc Liïu. 1. Chu Xuên Diïn - Nguyïîn Ngoåc Quang - Phan Thõ Yïën Tuyïët (2006), Vùn hoáa dên gian trong àúâi söëng vùn hoáa cuãa Toám laåi, xuêët phaát tûâ nhûäng nhoåc nhùçn, nöîi ba dên töåc Viïåt - Khmer - Hoa úã Soác Trùng, Àïì taâi troång àiïím súå haäi trong quaá trònh mûu sinh baám biïín, dên Àaåi hoåc Quöëc gia Thaânh phöë Höì Chñ Minh 2. Trêìn Duäng - Àùång Têën Àûác (2012), Diïån maåo vùn hoáa tñn töåc Khmer núi àêy àaä cuâng nhau duy trò möåt ngûúäng vaâ lïî höåi dên gian Traâ Vinh, Nxb. Vùn hoáa thöng tin, phong tuåc àeåp, giaâu truyïìn thöëng vùn hoáa. Qua Haâ Nöåi. 3. Nguyïîn Xuên Hûúng (2012), Tñn ngûúäng cû dên ven biïín lïî höåi ta thêëy truyïìn thöëng uöëng nûúác nhúá Quaãng Nam - Àaâ Nùéng, Nxb. Lao àöång, Haâ Nöåi. nguöìn thêëm àêîm trong têm thûác dên töåc. Àêy 4. Nhiïìu taác giaã (2008), Vùn hoáa biïín miïìn Trung vaâ vùn hoáa cuäng laâ dõp àïí baâ con sum hoåp cuâng nhau, biïín Têy Nam Böå, Nxb. Tûâ àiïín baách khoa, Haâ Nöåi. 5. Nhiïìu taác giaã (2008), Sûå biïën àöíi cuãa tön giaáo tñn ngûúäng chia seã nhûäng vui buöìn, tùng tònh àoaân kïët, úã Viïåt Nam hiïån nay, Nxb. Thïë giúái, Haâ Nöåi. vûâa thoãa maän nhu cêìu tñn ngûúäng, vûâa vui chúi 6. Phan Thõ Yïën Tuyïët (2005), "Nghi lïî cêìu siïu - cêìu an höåi heâ, quïn ài nhûäng mïåt nhoåc trong möåt nùm trong cöång àöìng caác dên töåc taåi Nam Böå", Nghiïn cûáu tön giaáo, söë 4. qua àïí coá tinh thêìn chuêín bõ cho nhûäng muâa 7. Viïån Nghiïn cûáu vùn hoáa dên gian (2000), Vùn hoáa dên vuå nùm múái töët àeåp hún. gian laâng ven biïín, Nxb. Vùn hoáa dên töåc, Haâ Nöåi. Vò neát àeåp, sûå àùåc sùæc cuãa lïî höåi, nïëu àûúåc phaát huy, lïî höåi coá thïí laâ möåt trong nhûäng yïëu ThS. TRÛÚNG THU TRANG Trûúâng Àaåi hoåc Baåc Liïu töë laâm giaâu cho truyïìn thöëng vùn hoáa àõa